konsultacje Resortowego Programu Ekonomia Społeczna 11.09 - 20.09. prośba o zgłoszenie uwag do 20 września !

1. PROGRAM RESORTOWY EKONOMIA SPOŁECZNA 2014-2020 – wstępna koncepcja
(ver. 20.08.2015).
DEFINICJE:
 Ekonomia społeczna –
to sfera aktywności obywatelskiej, która poprzez działalność ekonomiczną i działalność
pożytku publicznego służy:
· integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych społeczną marginalizacją,
· tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej
(interesu ogólnego), rozwojowi społeczności lokalnych.
 Grupa nieformalna – na potrzeby Programu rozumiana jako nie mniej, niż trzy osoby
wspólnie realizujące lub chcące realizować działania w sferze ekonomii społecznej, w tym
pożytku publicznego, a nie posiadające osobowości prawnej.
 Podmiot ekonomii społecznej -
a) przedsiębiorstwo społeczne, w tym spółdzielnia socjalna, o której mowa w ustawie z
dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 94, poz. 651,
z późn. zm.);
b) podmiot reintegracyjny, realizujący usługi reintegracji społecznej i zawodowej osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym:
i) podmioty, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu
socjalnym (Dz. U. 2011 r. Nr 43, poz. 225, z późn. zm.), tj. centrum integracji
społecznej (CIS) i klub integracji społecznej (KIS),
ii) podmioty, o których mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011
r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.), tj. zakład aktywności zawodowej (ZAZ) i warsztat
terapii zajęciowej (WTZ);
c) organizacja pozarządowa lub podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 ustawy
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2014 r. poz. 1118,
z późn. zm.);
d) podmiot sfery gospodarczej utworzony w związku z realizacją celu społecznego bądź
dla którego leżący we wspólnym interesie cel społeczny jest racją bytu działalności
komercyjnej. Grupę tę można podzielić na następujące podgrupy:
i) organizacje pozarządowe, o których mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r.
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie prowadzące działalność
gospodarczą, z której zyski wspierają realizację celów statutowych;
ii) spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie tj. spółdzielnie pracy, inwalidów
i niewidomych, działające w oparciu o ustawę z dnia 16 września 1982 r. Prawo
spółdzielcze (Dz. U. z 1982m Nr 30 poz. 210 z późn. zm.);

2. iii) spółki non-profit, o których mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r.
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, o ile udział sektora
publicznego w spółce wynosi nie więcej niż 50%.
 Ruchy nieformalne –
inicjatywy nastawione np. na cele ekonomiczne (przetrwanie lub obniżenie własnych
kosztów utrzymania, samopomoc lub pomoc innym ludziom znajdującym się w trudnej
sytuacji ekonomicznej, wspólne gospodarowanie, samorealizację, realizację projektów,
naukę), ale także wspierające realizację celów danej grupy czy społeczności (cele społeczne,
kulturalne, lokalne, obywatelskie, artystyczne, edukacyjne itp.). Inicjatywy te korespondują
z wartościami ekonomii społecznej, a także wykorzystują pochodzące stamtąd metody i
rozwiązania organizacyjne (zasady demokracji bezpośredniej, dystans wobec anonimowego
kapitału i kumulacji własności prywatnej1.
I. Ramy prawne oraz zgodność z dokumentami strategicznymi i programowymi.
Podstawa prawna PR ES.
Ramy prawne dla PR ES określają przepisy ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2014 r., poz. 1118). Zgodnie z art. 5c. ustawy,
minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego może opracować resortowy program
wspierania organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 oraz
wspierać go finansowo.
Zgodność z dokumentami strategicznym i programowymi oraz innymi regulacjami.
W dniu 12 sierpnia 2014 r. Rada Ministrów przyjęła Krajowy Program Rozwoju Ekonomii
Społecznej (KPRES)2. Program został utworzony w celu realizacji Strategii Rozwoju Kapitału
Społecznego w zakresie włączenia społecznego oraz wspierania rozwoju ekonomii społecznej
i przedsiębiorstw społecznych. Koordynowanie i nadzorowanie realizacji Programu
powierzono ministrowi właściwemu ds. zabezpieczenia społecznego.
KPRES jest programem rozwoju w rozumieniu art. 15 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006
r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm. ) i
stanowi tym samym dokument o charakterze operacyjno-wdrożeniowym, ustanowiony w celu
realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju – Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz
Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego, Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego, Krajowej
Strategii Rozwoju Regionalnego oraz innych strategii rozwoju.
W ramach KPRES przewidziano do realizacji resortowy program Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej „Ekonomia Społeczna 2015-2020” (PR ES), finansowany w ramach limitu
1 Por. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej, Biblioteka Pożytku Publicznego,Warszawa 2014,s.26
orazHerbst, K., Ruchy nieformalne, Biblioteka Pożytku Publicznego,Warszawa 2013.
2 Uchwała Nr 164 Rady Ministrówz dnia 12 sierpnia 2014 r.w sprawieprzyjęcia programu pod nazwą „Krajowy
Program Rozwoju Ekonomii Społecznej”, Monitor Polski z 2014 r., poz. 811, tom 1.

3. wydatków części budżetu państwa, której dysponentem jest minister właściwy ds.
zabezpieczenia społecznego.
PR ES jest zgodny z KPRES oraz komplementarny wobec Programu Operacyjnego Wiedza,
Edukacja, Rozwój 2014-2020; Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2014-2020 oraz
Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2014-2020. Oznacza to, iż środki finansowe
pozostające w dyspozycji PR ES przeznaczone są na finansowanie działań, które nie są lub nie
mogą być finansowane z innych źródeł.
II. Diagnoza.
Pomimo wyraźnego zainteresowania obszarem ekonomii społecznej oraz
instrumentarium realizacji jej działań, jest ona rozmaicie rozumiana, a możliwości
wykorzystania jej potencjału budzą różnorodne oczekiwania. Obszar ekonomii społecznej
tworzą zarówno podmioty formalne – posiadające osobowość prawną, ale także coraz
dynamiczniej rozwijające się grupy i inicjatywy o charakterze nieformalnym, mające swoje
korzenie w zachodzących przemianach społeczno-gospodarczych oraz wynikających z nich
zmianach w postawach i możliwych formach działalności.
Grupy sformalizowane funkcjonujące w ramach ekonomii społecznej, w tym m.in.
spółdzielnie socjalne, centra i kluby integracji społecznej czy zakłady aktywności zawodowej
są podmiotami o wyraźnych statusach prawnych, których zasady funkcjonowania oraz
instrumenty wsparcia ukształtowane zostały na przestrzeni wielu lat.
Liczba funkcjonujących PES wzrasta. W 2013 r. funkcjonowało w Polsce 138 Centrów
Integracji Społecznej, a więc o 38 więcej niż w roku 2012.3 W ostatnich latach odnotowano
także wysoki wzrost liczby funkcjonujących Klubów Integracji Społecznej. O ile w 2012 r.
funkcjonowało ich 122, to w 2013 r. liczba funkcjonujących KIS wynosiła 220.4
Dynamicznemu wzrostowi uległa także liczba spółdzielni socjalnych uznawanych powszechnie
za modelowy przykład przedsiębiorstwa społecznego. O ile na koniec 2011 r. w Krajowym
Rejestrze Sądowym zarejestrowanych było 425 spółdzielni socjalnych, to na koniec 2012 r. w
rejestrze figurowało już 615 spółdzielni socjalnych, a na koniec 2013 r. było ich aż 936. Według
stanu na dzień 19 sierpnia 2015 r. liczba zarejestrowanych spółdzielni socjalnych wynosi 1348.
Niezwykle dynamiczny wzrost liczby funkcjonujących podmiotów ekonomii
społecznej może wskazywać na rosnące potrzeby w zakresie społecznej i zawodowej integracji
osób zagrożonych społeczną marginalizacją, świadczyć o skuteczności wdrożonych form
wsparcia tych podmiotów lub wskazywać na chęć wykorzystywania możliwości jakie daje
działalność w sferze ekonomii społecznej. Należy przy tym zauważyć, że możliwości pełnego
wykorzystania potencjału podmiotów ekonomii społecznej są bardzo szerokie, a charakter
prowadzonych przez nie działalności wykracza poza tradycyjnie rozumiane dotąd obszary
zabezpieczenia społecznego.
Wyniki ogólnopolskiego badania ankietowego spółdzielni socjalnych
przeprowadzonego w 2014 r. przez Departament Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy
i Polityki Społecznej we współpracy z Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Sp. z o.o.
z siedzibą w Szczecinie wykazały, że ponad połowa spółdzielni socjalnych prowadzi
3 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Informacja o funkcjonowaniu Centrów i Klubów Integracji
Społecznej w okresie 2012-2013, Warszawa 2014, str. 7
4 Ibidem, str. 35

4. działalność o zasięgu lokalnym te zakorzenione w ramach lokalnych struktur mają szerokie
możliwości w zakresie kreowania rozwoju lokalnego zarówno w wymiarze gospodarczym jak
i społecznym m.in. poprzez dostarczanie usług społecznych użyteczności publicznej, co zostało
w sposób szczególny wyrażone w Rekomendacjach Ministra Pracy i Polityki Społecznej w
zakresie współpracy jednostek samorządu terytorialnego ze spółdzielniami socjalnymi w
ramach realizacji usług społecznych użyteczności publicznej (w interesie ogólnym).5
Skuteczne i efektywne wykorzystanie potencjału lokalnie zakorzenionych podmiotów
ekonomii społecznej wymaga jednak podjęcia działań mających na celu rozwój i
profesjonalizację zarówno podmiotów ekonomii społecznej, m.in. poprzez wsparcie rozwoju
animacji lokalnej, w tym szkoleń dla animatorów lokalnych, doradztwa, organizacji spotkań
branżowych podmiotów ekonomii społecznej na rzecz podniesienia jakości ich produktów i
usług itp., a z drugiej strony także działań ukierunkowanych na rozwój wiedzy i kompetencji
decydentów, członków lokalnych i regionalnych ciał biorących udział w koordynacji
wspierania rozwoju ekonomii społecznej na poziomie lokalnym i regionalnym. Ponadto w
kontekście wykorzystania potencjału podmiotów ekonomii społecznej w realizacji usług
społecznych użyteczności publicznej konieczne jest podjęcie działań promujących m.in. w
ramach lokalnych dokumentów planistycznych usługi użyteczności publicznej realizowane
przez podmioty ekonomii społecznej.
Opracowanie i wdrożenie instrumentów pozwalających na wykorzystanie możliwości
ekonomii społecznej w ramach wspólnot samorządowych nie tylko wzmocni poziom kapitału
społecznego w ramach lokalnych społeczności i przyczyni się do realizacji konstytucyjnej
zasady pomocniczości, ale może pozytywnie wpłynąć na lokalny wzrost gospodarczy.
Nowe możliwości w zakresie kreowania rozwoju lokalnego niesie ze sobą także
dostrzegalny rozwój grup o charakterze nieformalnym, do których zalicza się m.in. działalność
o charakterze wzajemnościowym, określaną jako ekonomia współdzielona, rodzący się ruch
kooperatyw spożywców, rolnictwo wspierane przez społeczność czy różnego rodzaju ruchy
miejskie, sąsiedzkie, ruchy ukierunkowane na samowystarczalność wspólnot lokalnych oraz
spółdzielnie uczniowskie. Te nowe formy aktywności społecznej to z jednej strony duży
potencjał, którego fundamentem jest oddolna i dobrowolna aktywność społeczeństwa. Z drugiej
strony ze względu na ich charakter i związany z tym brak kompleksowych i rzetelnych danych
dotyczących choćby liczby tych podmiotów, istnienie tego typu inicjatyw stanowi wyzwanie
szczególnie w kontekście opracowania instrumentów wsparcia ich rozwoju.
O ile informacje dotyczące ugrupowań o charakterze nieformalnym funkcjonujących w
ww. sferach są rozproszone i niekompletne, co stanowi barierę dla opracowania możliwych do
realizacji, adekwatnych do potrzeb i skutecznych instrumentów wsparcia tych grup, to ich
potencjał w zakresie aktywizacji członków lokalnych społeczności i budowy kapitału
społecznego skłania do podjęcia działań ukierunkowanych na wsparcie ich działalności.
Zgodnie z informacjami gromadzonymi przez Departament Pożytku Publicznego na
potrzeby sprawozdawczości z funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie, liczba JST korzystających z trybu inicjatywy lokalnej wynosiła 128 w roku 2010,
122 w roku 2011, 73 w roku 2012 oraz 114 w 2013 r. Liczba składanych ofert wzrasta, jednak
wciąż inicjatywa lokalna nie stanowi trwałego instrumentu realizowanego powszechnie przez
5 Rekomendacje Ministra Pracy i Polityki Społecznej – standardy współpracy jednosteksamorządu terytorialnego
ze spółdzielniami socjalnymi w zakresie realizacji usług społecznych użyteczności publicznej (w interesie
ogólnym) zostały wypracowane w ramach projektu systemowego pn. System wzmacniania potencjału i
kompetencji sektora spółdzielczości socjalnej oraz stworzenie sieci współpracy z instytucjami rynku pracy oraz
pomocy i integracji społecznej.

5. jednostki samorządu terytorialnego. W latach 2010-2013 udział JST korzystających z
instrumentu inicjatywy lokalnej w ogólnej liczbie JST wynosił w przybliżeniu odpowiednio6:
5,1%, 4,8%, 3,9% oraz 5%.
W Badaniu Spójności Społecznej, przeprowadzonym przez Główny Urząd Statystyczny
w 2011 r.7 w ramach części poświęconej analizie kapitału społecznego uwzględniono
nieformalny kapitał społeczny, za który przyjęto kapitał budowany na bliskich relacjach
członków podstawowych struktur społecznych takich jak rodzina, grupy sąsiedzkie czy grupy
koleżeńskie. Jako przejawy kapitału społecznego uznano zadeklarowane przez respondentów
relacje, które wiązały się z możliwością uzyskania przez nich wsparcia zarówno w wymiarze
materialnym jak i duchowym. Przyjęta metodologia badania pozwoliła wyodrębnić cztery
poziomy kapitału nieformalnego: wysoki i bardzo wysoki, średni, niski, bardzo niski lub brak8.
Pomijając relacje rodzinne, biorąc pod uwagę kapitał budowany w gronie grup towarzysko-
sąsiedzkich, najliczniejszą grupę – 61% stanowiły osoby o niskim poziomie takiego kapitału.
W przypadku 14% osób stwierdzono brak lub bardzo niski poziom kapitału towarzysko-
sąsiedzkiego.9
Wsparcie różnego rodzaju aktywności obywatelskiej, podejmowanej niekoniecznie
w ramach formalnych struktur, może wpłynąć na wzmocnienie i rozwój kapitału społecznego,
a także zwiększyć aktywność obywatelską – szczególnie na poziomie społeczności lokalnych.
W tym kontekście należy zwrócić uwagę na kluczową rolę edukacji w tym edukacji
nieformalnej w zakresie kształtowania postaw obywatelskich oraz promocji ekonomii
społecznej poprzez krzewienie wartości stanowiących ideowy fundament ekonomii społecznej
m.in. współpracy, solidarności czy troski o dobro wspólne, a także kształtowania postaw
przedsiębiorczych wśród dzieci i młodzieży.
Zgodnie z nadrzędnym celem Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej,
przyjętym przez Radę Ministrów w dn. 12 sierpnia 2014 r., docelowo w roku 2020 ekonomia
społeczna stanowić będzie zarówno ważny czynnik wzrostu zatrudnienia, a także spójności
społecznej i kapitału społecznego. Kapitał nieformalny stanowi szczególne ogniwo w ramach
szeroko rozumianego kapitału społecznego, szczególnie z uwagi na charakter struktur
społecznych, w których jest kształtowany. Wspomniane grupy nieformalne uznawane są za
pierwotne środowisko rozwoju i kształtowania wartości i postaw społecznych jednostek
stanowią struktury mogące służyć wzmacnianiu więzi międzyludzkich, krzewieniu idei
współpracy, solidarności, troski o dobro wspólne, a w konsekwencji aktywizacji lokalnych
społeczności i wzmocnieniu kapitału społecznego.
6 Udział JST korzystających z instrumentu inicjatywy lokalnej w ogólnej liczbie JST biorących udział w badaniu
ankietowym przeprowadzonym przez DPP w MPiPS, stanowiącym źródło danych na potrzeby opracowania
sprawozdania z realizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
7 Główny Urząd Statystyczny,Jakość życia, kapitał społeczny, ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce,
Warszawa 2013
8 Szerzej o aspektach metodologicznych dotyczących pomiary kapitału nieformalnego w: Jakość życia, kapitał
społeczny, ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce, Główny Urząd Statystyczny,Warszawa 2013, str. 117-
120
9 Główny Urząd Statystyczny,Jakość życia, kapitał społeczny, ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce,
Warszawa 2013

6. III. Strategia realizacji celów.
1. Cel główny:
Zwiększenie zaangażowania obywateli, organizacji pozarządowych i instytucji
publicznych w aktywność i kooperację w obszarze ekonomii społecznej.
2. Cele szczegółowe:
A. Zwiększenie udziału podmiotów ekonomii społecznej w realizacji inicjatyw na
poziomie wspólnoty lokalnej.
B. Wzrost poziomu powiązań międzysektorowych, branżowych oraz partycypacji
podmiotów ekonomii społecznej w sprawach publicznych.
C. Wzmocnienie świadomości obywateli w zakresie wartości i zasad ekonomii
społecznej.
3. Grupy docelowe:
(do uzupełnienia)
Program adresowany jest w szczególności do następujących grup i podmiotów:
 grupy i inicjatywy nieformalne;
 podmioty ekonomii społecznej, w tym organizacje pozarządowe, o których mowa w art.
3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie (Dz. U. z 2014 r. poz. 1118, 1138 i 1146), a także podmioty określone w
art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie;
 jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne;
 organy administracji rządowej i jednostki im podległe lub przez nie nadzorowane.
Jedną z zasad realizacji PR ES jest jego elastyczność, co m. in. oznacza możliwość modyfikacji
i uzupełniania powyższego katalogu – w zależności od potrzeby reagowania na dynamikę
zmian w otoczeniu sektora ekonomii społecznej.
W przypadku jednostek organizacyjnych, które nie mogą brać udziału w otwartym konkursie
ofert w ramach PR ES, możliwość korzystania z dotacji w pośredni sposób stwarza partnerstwo
z oferentem. Partnerstwo dotyczy innych podmiotów, przede wszystkim publicznoprawnych,
ale nie może dotyczyć spółek prawa handlowego (działających dla zysku). Szczegółowe zasady
partnerstwa zawarte są w regulaminie konkursu

7. IV. Priorytety i Działania.
1. Priorytet I. Rozwój społecznie odpowiedzialnego terytorium.
Trwały rozwój ekonomii społecznej wymaga realizacji odpowiedzialnej społecznie i
świadomej polityki wspólnoty samorządowej opartej na zasadach partycypacji i dialogu z
przedstawicielami różnych środowisk szczególnie w formie współpracy międzysektorowej.
Działania wspierające rozwój ekonomii społecznej powinny być zakorzenione w lokalnych
społecznościach, znajdować oparcie w orientacji na kwestie społeczne obecnej w ramach
lokalnych struktur samorządowych, a także aktywności społeczności lokalnej i troski o lokalny
wzrost gospodarczy. Mając na uwadze kluczową rolę społecznie odpowiedzialnego terytorium
w zakresie rozwoju ekonomii społecznej, w ramach Priorytetu I realizowane będą następujące
działania:
Działanie I.1. Rozwój animacji lokalnej wspierającej rozwój ekonomii społecznej (m. in.
szkolenia dla animatorów lokalnych, doradztwo, tutoring, superwizje itp.);
Rozwój ekonomii społecznej w ramach wspólnot samorządowych wymaga ciągłego
pobudzania aktywności społecznej. Aktywne i zaangażowane w życie publiczne społeczności
lokalne stanowią fundament dla trwałego wzmacniania jej rozwoju. Pobudzenie aktywności
społecznej wymaga jednak podjęcia działań o charakterze animacyjnym umożliwiających
tworzenie organizacji i podmiotów obywatelskich oraz partnerstw publiczno-społeczno-
prywatnych wspierających partycypację społeczną i ukierunkowanych na rozwój ekonomii
społecznej, dlatego w ramach działania I.1 wspierane będą następujące zadania:
1. Organizacja spotkań, warsztatów skierowanych do animatorów lokalnych z różnych
dziedzin (międzysektorowe);
2. Stworzenie platformy wymiany wiedzy i dobrych praktyk dla animatorów lokalnych;
3. Szkolenia i doradztwo dla animatorów lokalnych.
Działanie I.2. Promowanie i wspieranie ruchów nieformalnych i ruchów społecznych (m.
in. kooperatywy spożywców, rolnicze, grupy wymiany wzajemnej, innowacje, inicjatywy
eksperymentalne);
Szczególnie istotne w kontekście pobudzania aktywności społeczności lokalnej jest
dostrzeganie i wspieranie samoorganizacji społecznej stanowiącej przejaw oddolnej i
dobrowolnej aktywności społeczeństwa. Występujące coraz liczniej grupy i ruchy o charakterze
nieformalnym, w tym ekonomia współdzielona, rodzący się ruch kooperatyw spożywców,
rolnictwo wspierane przez społeczność czy różnego rodzaju ruchy miejskie i sąsiedzkie często
łączą lokalnych aktywistów, innowatorów animujących rozwój lokalnych społeczności, a ich
działalność opiera się najczęściej o zasady i wartości właściwe ekonomii społecznej.
Działalność grup o charakterze nieformalnym należy uznać za istotny czynnik wspierający
wzrost aktywności społeczeństwa, budujący lokalny kapitał społeczny oraz promujący wartości
ekonomii społecznej, dlatego w ramach działania I.2 wspierane będą następujące zadania:
1. Wsparcie organizacji branżowych spotkań sieciujących grupy o charakterze nieformalnym.
2. ……………………………………………………………………………..

8. Działanie I.3. Wsparcie inicjatywy lokalnej;
Instrument inicjatywy lokalnej obok m.in. inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców czy
budżetu partycypacyjnego stanowi jeden z działań mających wspierać wzrost udziału
społeczności lokalnej w życiu publicznym na poziomie lokalnym. Pełne wykorzystanie
możliwości z niej wynikających wymaga ciągłej aktywizacji lokalnej społeczności, edukacji
obywatelskiej, ale także promowania partycypacyjnej formuły realizacji polityki na poziomie
lokalnym, dlatego w ramach działania I.3 wspierane będą następujące zadania:
1. Promowanie najlepszych przykładów wykorzystania instrumentu inicjatywy lokalnej
2. …………………………………………….
Działanie I.4. Promowanie (m. in. w lokalnych dokumentach planistycznych) usług
użyteczności publicznej realizowanych przez podmioty ekonomii społecznej na poziomie
wspólnoty samorządowej;
Działalność przedsiębiorstw społecznych zakorzenionych w lokalnych społecznościach
może i powinna dla zwiększenia ich pozytywnego oddziaływania iść w parze z realizacją
konstytucyjnych obowiązków wspólnot samorządowych, których celem jest bieżące i
nieprzerwane zaspokajania zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych w drodze świadczenia
powszechnie dostępnych usług użyteczności publicznej. Wykorzystanie potencjału lokalnych
przedsiębiorstw społecznych do realizacji usług społecznych użyteczności publicznej pozwoli
nie tylko na zaspokojenie potrzeb lokalnej społeczności, ale także umożliwi skuteczne
przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom i wykluczeniu społecznemu oraz będzie sprzyjać
lokalnemu wzrostowi gospodarczemu.
W ramach działania I.4 wspierane będą następujące zadania
1. Wsparcie metodyczne/ doradcze dla Jednostek Samorządu Terytorialnego JST w zakresie
zlecania przedsiębiorstwom społecznym realizacji usług społecznych użyteczności
publicznej na poziomie lokalnym. (przygotowanie podręcznika itp.)
2. ………………………………………………………
2. Priorytet II. Wsparcie rozwojowe partycypacji i kooperacji sektora.
W aspekcie wewnętrznym kluczowa dla rozwoju ekonomii społecznej i przedsiębiorstw
społecznych jest współpraca będąca podstawą tworzenia więzów ekonomicznych pomiędzy
przedsiębiorstwami społecznymi w formie franczyzy, klastrów czy partnerstw, a także
wzajemna wymiana wiedzy i doświadczeń związanych z prowadzoną działalnością społeczno-
gospodarczą. W aspekcie zewnętrznym natomiast niezwykle istotnym elementem jest
samoorganizacja, umożliwiająca reprezentację potrzeb i interesów sektora ekonomii
społecznej. Wszechstronny rozwój ekonomii społecznej wymaga realizacji działań w obu tych
obszarach. Jednocześnie nie należy zapominać o konieczności zwiększania świadomości i
wiedzy osób odpowiedzialnych za realizację polityk publicznych zarówno na poziomie
centralnym jak i regionalnym w zakresie dotyczącym ekonomii społecznej.

9. Działanie II.1. Wsparcie działań koordynacyjnych na poziomie centralnym w zakresie
eksperckim, doradczym i ewaluacyjnym;
Kluczowe dla rozwoju ekonomii społecznej jest wspierane działań koordynacyjnych na
poziomie centralnym m.in. poprzez zwiększanie wiedzy i kompetencji osób odpowiedzialnych
za realizację polityk publicznych na poziomie centralnym w zakresie ekonomii społecznej.
Niedostatek wiedzy o ekonomii społecznej i przedsiębiorstwach społecznych w tym m.in.
dotyczącej możliwości wykorzystania ich potencjału może stanowić silną barierę
uniemożliwiającą opracowywanie instrumentów wsparcia ekonomii społecznej
i przedsiębiorstw społecznych na poziomie centralnym, dlatego w ramach działania II.1
realizowane będą następujące zadania:
1. Wsparcie realizacji staży krajowych w przedsiębiorstwach społecznych skierowanych do
pracowników administracji publicznej ??
Działanie II.2. wsparcie kompetencyjne członków lokalnych i regionalnych ciał biorących
udział w koordynacji wspierania rozwoju ekonomii społecznej (m. in. szkolenia,
doradztwo itp.);
Równie ważne dla rozwoju ekonomii społecznej jest podejmowanie działań zwiększających
wiedzę i kompetencje w zakresie ekonomii społecznej członków lokalnych i regionalnych ciał
uczestniczących w koordynowaniu działań wspierających ekonomię społeczną na poziomie
lokalnym i regionalnym w tym. m.in. członków gminnych, powiatowych i wojewódzkich Rad
Działalności Pożytku Publicznego, Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej,
Regionalnych Komitetów Rozwoju Ekonomii Społecznej itd. Ponadto w kontekście wspierania
działań ukierunkowanych na realizację przez podmioty ekonomii społecznej usług
użyteczności publicznej na poziomie lokalnym szczególnie istotne jest zwiększanie wiedzy i
kompetencji pracowników JST.
W ramach działania II.2 realizowane będą następujące zadania:
1. Szkolenia/ doradztwo ??
2. Wsparcie organizacji spotkań konsultacyjnych ??
Działanie II.3. Wsparcie tematycznych/branżowych spotkań podmiotów ekonomii
społecznej na rzecz podniesienia jakości ich produktów i usług (np. spotkania coroczne w
kilku grupach branżowych np.: opieka nad dziećmi, opieka i wsparcie osób
niepełnosprawnych, usługi dla osób starszych, określony rodzaj produktu itd.);
Ciągłe podnoszenie jakości produktów i usług, marketing, sieć współpracy z innymi
przedsiębiorstwami to tylko kilka czynników stanowiących o pozycji danej firmy na rynku i jej
zdolności w zakresie sprostania zmieniającym się potrzebom i oczekiwaniom klientów oraz
sytuacji rynkowej. Wsparcie rozwoju ekonomii społecznej wymaga podejmowania działań
wspierających przedsiębiorstwa społeczne w zakresie prowadzonej przez nie działalności
gospodarczej, umożliwiających nawiązywanie nowych kontaktów, podnoszenie jakości
produktów i usług, doskonalenie kontaktu z klientem. Spotkania branżowe stanowiące miejsce

10. wymiany wiedzy i doświadczeń oraz nawiązywania kontaktów biznesowych są jednym z
instrumentów mogących skutecznie wspierać przedsiębiorstwa społeczne w zakresie
prowadzonej przez nie działalności społeczno-gospodarczej, dlatego w ramach działania II.3
przewidziano do realizacji następujące zadania:
1. ……………………………………
2. ……………………………………
3. Priorytet III. Wiedza i kompetencje.
Szczególnie istotna w kontekście wspierania rozwoju ekonomii społecznej jest kwestia
upowszechniania i wzmacniania ekonomii społecznej w zbiorowej świadomości oraz
zbudowanie pozytywnej, silnej i rozpoznawalnej marki ekonomii społecznej. Jednocześnie
rozwój ES wymaga także wzmacniania umiejętności i kompetencji zarówno zawodowych i
społecznych, którymi charakteryzować się powinny osoby tworzące przedsiębiorstwa
społeczne, ale także osoby kształtujące otoczenie ekonomii społecznej w tym. m.in. decydenci,
dlatego w ramach priorytetu III realizowane będą następujące działania:
Działanie III.1. Wspieranie działań w zakresie edukacji nieformalnej i pozaformalnej,
kierowanych do dzieci i młodzieży, promujących ekonomię społeczną i innowacyjne
rozwiązania w tym zakresie;
W kontekście rozwoju ekonomii społecznej i przedsiębiorstw społecznych w sposób
szczególny należy zwrócić uwagę na rolę i znaczenie edukacji formalnej i pozaformalnej
skierowanej do dzieci i młodzieży, zwiększającej aktywność społeczną tych grup, kształtującej
postawy przedsiębiorcze i promującej zarówno podstawy ideowe i wartości ekonomii
społecznej, a także jej konkretne rozwiązania praktyczne. W ramach działania III.1 wspierane
będą następujące zadania
1. Konkurs grantowy dla najlepszych „projektów edukacyjnych” (przy zaangażowaniu
OWES)
2. Organizacja zajęć/ warsztatów w szkołach
3. ……………………………………………………..
Działanie III.2. Promowanie i wspieranie badań nad tradycjami w kontekście
współczesnej ekonomii społecznej.
Choć historia idei i działań stanowiących fundament polskiej ekonomii społecznej sięga
XIX w. w świadomości społecznej jest ona wciąż nowym i mało znanym zjawiskiem często
niesłusznie utożsamianym z systemem wsparcia socjalnego. Rozwój ekonomii społecznej w
Polsce wymaga nie tylko podjęcia działań edukacyjnych, kreujących i utrwalających jej
pozytywny wizerunek w świadomości społecznej, ale także promujących polską historię
ekonomii społecznej, wieloletnie tradycje oraz doświadczenia i dobre praktyki z niej
wynikające. Ostatnie z wymienionych działań są szczególnie istotne w kontekście budowy
wizerunku polskiej ekonomii społecznej na arenie międzynarodowej w tym kreowania

11. współpracy międzynarodowej w zakresie rozwoju ekonomii społecznej, powoływania
partnerstw, związków czy organizacji spotkań na poziomie ponadnarodowym.
Mając na uwadze kluczową rolę upowszechniania informacji o historii polskiej ekonomii
społecznej i jej promowania, w ramach działania III.2 przewidziano do realizacji następujące
zadania:
1. Wspieranie rozwoju badań dotyczących polskiej historii ekonomii społecznej
2. Wspieranie działań promujących polską ekonomię społeczną w formie portali czy forów
internetowych
3. Wspieranie działań promujących polską ekonomię społeczną w formie artykułów
prasowych, tematycznych wkładek do pism itp.
Działanie III.3. Promowanie i rozwój spółdzielczości uczniowskiej w szkołach
i organizacjach młodzieżowych;
Działalność spółdzielni uczniowskich w Polsce ma długą tradycję sięgającą 1900r.
Funkcjonowanie spółdzielni uczniowskich wspiera kształtowanie postaw przedsiębiorczych
wśród dzieci i młodzieży, rozwija umiejętności wspólnego, zespołowego działania i
gospodarowania, a także wspiera kształtowanie postaw ukierunkowanych na organizowanie
wzajemnej pomocy oraz promuje wartości współpracy i troski o dobro wspólne. Kompetencje
te powszechnie uważane są za kluczowe w procesie budowania kapitału społecznego. Ich
rozwijanie szczególnie u dzieci i młodzieży należy uznać za fundamentalne dla rozwoju
ekonomii społecznej, dlatego w ramach działania III.3 przewidziano do realizacji następujące
zadania:
1. minigranty dla spółdzielni uczniowskich
2. Zawiązywanie współpracy pomiędzy funkcjonującymi przedsiębiorstwami społecznymi
i spółdzielniami uczniowskimi (mentoring)
Działanie III.4 Wspieranie działań służących wypracowaniu i wdrożeniu systemu
certyfikacji kompetencji społecznych i zawodowych uzyskiwanych podczas pracy
wolontarystycznej w organizacjach młodzieżowych;
Zadania w ramach III.4
1. ………………………………………
2. ………………………………………
Działanie III.5 Wspieranie tworzenia Krajowego Systemu Informacji Młodzieżowej,
promującego zdobywanie wiedzy, kompetencji i wymianę doświadczeń młodzieży i osób
pracujących z nią w ramach edukacji pozaformalnej i nieformalnej.
Zadania w ramach III.5
1. ………………………………………
2. ………………………………………

12. 4. Priorytet IV. Pomoc Techniczna.
Priorytet Pomoc techniczna służy w szczególności zapewnieniu odpowiedniego zarządzania,
wdrażania, monitorowania i ewaluacji oraz promocji PR ES. Środki z pomocy technicznej będą
przeznaczane m. in. na organizację systemu zarządzania i wdrażania Programu, wsparcia
eksperckiego, organizację systemu promocji, informacji i szkoleń, organizację i wdrożenie
systemu narzędzi informatycznych usprawniających wdrażanie Programu, zapewnienie
monitoringu, ewaluacji oraz audytu projektów realizowanych w ramach Programu, współpracy
ponadnarodowej, wymiany dobrych praktyk itp.
5. System realizacji PR ES.
a. Zasady ogólne.
· PR ES jest dokumentem elastycznym, a proces jego systematycznego
monitorowania i ewaluacji pozwoli na bieżącą identyfikację potrzeb grup
docelowych oraz reagowanie na dynamikę zmian w otoczeniu sektora ekonomii
społecznej.
· W zależności od potrzeb, kierunki wsparcia mogą być precyzowane poprzez
preferencje m. in. o charakterze podmiotowym, przedmiotowym, terytorialnym
itp.
· W ramach PR ES przewiduje się szerokie zastosowanie instrumentu
współpracy finansowej, o którym mowa w art. 16 ust. 7 ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie (tzw. „regranting”).
b. Zarządzanie i wdrażanie.
Instytucją odpowiedzialną za zarządzanie i wdrażanie Programu jest minister właściwy ds.
zabezpieczenia społecznego (Instytucja Zarządzająca). Do szczegółowych zadań Instytucji
Zarządzającej należy m. in.:
1) przygotowanie konkursów w ramach PR ES:
a) opracowanie regulaminu konkursu PR ES, regulującego zasady przyznawania dotacji i
zawierającego kryteria i procedury wyboru projektów,
b) określanie kryteriów kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem,
c) określenie poziomu dofinansowania projektu, jako procentu wydatków objętych
dofinansowaniem,
d) przygotowanie wzoru wniosków aplikacyjnych i innych dokumentów związanych z
realizacją PR ES;
2) wybór, w oparciu o przygotowane kryteria, projektów, które będą dofinansowane;
3) zawieranie z beneficjentami umów o dofinansowanie projektu;
4) dokonywanie płatności ze środków PR ES na rzecz beneficjentów;
5) sprawdzanie sprawozdań końcowych z realizacji zadań dofinansowanych w ramach PR
ES;
6) odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych beneficjentom;

13. 7) monitorowanie stanu realizacji przez beneficjentów zadań (projektów)
dofinansowanych w ramach PR ES;
8) zarządzanie środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację PR ES;
9) powołanie roboczej Grupy Doradczo-Opiniodawczej PR ES, kierowanie jej pracą i
zapewnienie jej wymaganych dokumentów i obsługi organizacyjno-biurowej,
umożliwiającej udział w monitorowaniu wdrażania Programu w kontekście jego celów;
10) przygotowanie cyklicznych sprawozdań z realizacji Programu FIO i przekazywanie ich
do wiadomości roboczej Grupy Doradczo-Opiniodawczej PR ES;
11) prowadzenie i koordynacja procesu oceny (ewaluacji) PR ES;
12) opracowywanie, w razie potrzeby, propozycji zmian w PR ES;
13) opracowanie opisu systemu kontroli dla PR ES;
14) opracowanie procedur dla Instytucji Zarządzającej;
15) opracowanie szczegółowego Planu Komunikacji dla PR ES;
16) przygotowanie raportów o nieprawidłowościach oraz przekazywanie ich do
uprawnionych instytucji;
17) opracowanie procedur archiwizacji dokumentacji związanej z wdrażaniem PR ES i
przechowywanie jej zgodnie z tymi procedurami.
Instytucja Zarządzająca przygotowuje szczegółowe procedury i zasady przyznawania i
rozliczania dotacji w ramach PR ES, które zostaną zamieszczone w dokumentach
uszczegółowiających.
W uzasadnionych przypadkach minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego może,
w trakcie i po realizacji Programu, przeprowadzić jego kontrolę.
c. Monitorowanie i ewaluacja.
Monitorowanie i ewaluacja prowadzone są przez Instytucję Zarządzającą, z udziałem roboczej
Grupy Doradczo-Opiniodawczej PR ES – w celu zapewnienia jakości, efektywności i spójności
wsparcia udzielanego w ramach PR ES. Ewaluacja prowadzona jest w związku z
monitorowaniem realizacji PR ES, w tym oceny obejmujące poszczególne fazy realizacji PR
ES, a także ocena ex-post.
d. Robocza Grupa Doradczo-Opiniodawcza.
Minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego może powołać, w drodze zarządzenia,
roboczą Grupę Doradczo-Opiniodawczą, w skład której wejdą przedstawiciele administracji
publicznej (rządowej i samorządowej) oraz przedstawiciele podmiotów ekonomii społecznej i
grup nieformalnych zaproszeni przez ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego. Do
zadań Grupy może należeć w szczególności udział w:
1) określaniu priorytetowych działań i alokacji w ramach PR ES;
2) określaniu zasad i warunków uzyskiwaniu dotacji, w tym określaniu kryteriów
strategicznych;
3) monitorowaniu postępów osiągania celów, analizie rezultatów realizacji PR ES
oraz wyników ewaluacji związanych z monitorowaniem realizacji Programu;
4) analizie sprawozdań z realizacji PR ES;
5) przygotowaniu propozycji zmian PR ES;

14. 6) innych czynnościach związanych z realizacją PR ES, wskazanych przez ministra
właściwego ds. zabezpieczenia społecznego/Instytucję Zarządzającą.
e. Promocja i informacja.
Instytucja Zarządzająca zapewni odpowiednią informację i promocję dotyczącą PR ES oraz
projektów realizowanych w jego ramach. Informacja i promocja ma na celu zapewnienie
przejrzystości pomocy udzielanej ze środków PR ES. W celu prawidłowego prowadzenia
procesu informowania i promocji PR ES, Instytucja Zarządzająca opracuje plan komunikacji,
który będzie podstawą prowadzenia działań informacyjnych i promocyjnych. Celem
strategicznym prowadzonego procesu komunikacji jest zapewnienie odpowiedniego poziomu
wiedzy o możliwościach pozyskania wsparcia finansowego z PR ES oraz stworzenie dobrego
klimatu dla absorpcji środków Programu. Cel ten będzie realizowany przez upowszechnianie
wiedzy na temat efektów i postępów realizacji Programu oraz zapewnienie możliwości
wymiany doświadczeń między uczestnikami procesu ich wdrażania.
W ramach działań promocyjnych Programu oraz realizowanych projektów przeprowadzane
będą m. in. kampanie promocyjne w środowiskach lokalnych (skierowane także do
przedstawicieli samorządu terytorialnego), utworzenie podstrony z FAQ oraz konferencje
umożliwiające wymianę doświadczeń, dobrych praktyk i rozpowszechnianie rezultatów.
6. Plan finansowy PR ES.
Zgodnie z Uchwałą Nr 164 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 2014 r. w sprawie
przyjęcia programu pod nazwą „Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej”,
realizatorem PR ES na lata 2015-2020 jest minister właściwy ds. zabezpieczenia
społecznego. Program finansowany jest w ramach limitu wydatków części budżetu
państwa, której dysponentem jest minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego.
Łączna alokacja na lata 2015-2020 wynosi …, przy czym … przeznacza się na
finansowanie działań merytorycznych, a kwotę … na Pomoc Techniczną.
Do trybu finansowania projektów ze środków PR ES zastosowanie będą miały przepisy
regulujące wybór oferty zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie.
Podział środków na dany rok oraz między poszczególne priorytety będzie następował
każdorazowo przy ogłaszaniu otwartego konkursu ofert.
7. Warunki i zasady składania ofert i realizacji PR ES.
W ramach konkursu:
• oferta składana jest do urzędu obsługującego ministra właściwego ds.
zabezpieczenia społecznego,
• przyznawanie dotacji odbywać się będzie w trybie otwartego konkursu ofert,
• postępowanie konkursowe odbywać się będzie przy uwzględnieniu zasad
określonych w ogłoszeniu o konkursie,
• oferta jest składana zgodnie ze wzorem oferty, stanowiącym załącznik do
ogłoszenia, oraz warunkami zawartymi w ogłoszeniu,

15. po zakończeniu realizacji zadania finansowanego z PR ES podmiot przedstawia
ministrowi właściwemu ds. zabezpieczenia społecznego sprawozdanie w ujęciu
merytorycznym i finansowym, zgodne ze wzorem stanowiącym załącznik do umowy.