1. МОНГОЛ УЛСЫН
СОНГУУЛИЙН ЕРӨНХИЙ ХОРООНЫ
ТОГТООЛ
2012 оны 10 дүгээр Улаанбаатар
сарын 19-ны өдөр Дугаар 151 хот
Саналын хуудас хэвлүүлэх, хадгалах,
хүргүүлэх, хамгаалах журам батлах тухай
Монгол Улсын Сонгуулийн төв байгууллагын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн
7.1.7 дахь заалт, 12 дугаар зүйлийн 12.3 дахь хэсэг, Аймаг, сум, дүүргийн Иргэдийн
Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.14 дэх хэсгийг
тус тус үндэслэн Монгол Улсын Сонгуулийн ерөнхий хорооноос ТОГТООХ нь:
1. “Саналын хуудас хэвлүүлэх, хадгалах, хүргүүлэх, хамгаалах журам”-ыг
хавсралтаар баталсугай.
2. Энэхүү журмыг хэрэгжүүлж, биелэлтэд хяналт тавьж ажиллахыг аймаг,
дүүргийн сонгуулийн хороодын дарга нарт тус тус даалгасугай.
3. Энэ тогтоол батлагдсантай холбогдуулан Сонгуулийн ерөнхий хорооны 2008
оны 9 дүгээр сарын 19-ний өдрийн “Орон нутгийн Хурлын сонгуулийн саналын хуудсыг
хэвлүүлэх, хадгалах, хүргүүлэх, хамгаалах журам батлах тухай” 66 дугаар тогтоолыг
хүчингүй болсонд тооцсугай.
ДАРГА Ч.СОДНОМЦЭРЭН
НАРИЙН БИЧГИЙН ДАРГА
Б.АЛТАНЖАРГАЛ

2. Сонгуулийн ерөнхий хорооны
2012 оны 10 дугаар сарын 19-ны өдрийн
151 дугаар тогтоолын хавсралт
АЙМАГ, СУМ, ДҮҮРГИЙН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН
ХУРЛЫН СОНГУУЛИЙН САНАЛЫН ХУУДСЫГ
ХЭВЛҮҮЛЭХ, ХАДГАЛАХ, ХҮРГҮҮЛЭХ, ХАМГААЛАХ ЖУРАМ
Нэг. Нийтлэг үндэслэл
1.1. Аймаг, сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуулийн саналын
хуудас /цаашид “саналын хуудас” гэх/-ыг хэвлүүлэх, хадгалах, хүргүүлэх, хамгаалах
үйл ажиллагааг зохицуулахад энэхүү журмын зорилго оршино.
1.2. Саналын хуудасны загварыг Сонгуулийн ерөнхий хороо, хэвлүүлэх саналын
хуудасны тоог аймаг, сум, дүүргийн сонгуулийн хороо тус тус батална.
1.3. Аймаг, сум, дүүргийн сонгуулийн хороо саналын хуудасны тоог батлахдаа
аймаг, сум, дүүрэг тус бүрээр нэрийн жагсаалтад бичигдсэн сонгогчдын тоог үндэслэнэ.
1.4. Аймаг, сум, дүүргийн сонгуулийн хороо хэсгийн хороодод хүргүүлэх саналын
хуудасны тоог тооцон гаргана.
Хоёр. Саналын хуудаст тавигдах шаардлага
2.1. Саналын хуудас нь сонгогчоос саналаа илэрхийлэх, сонгуулийн дүнг гаргах
үндсэн баримт бичиг мөн бөгөөд дараахь шаардлагыг хангасан байна:
2.1.1. Агуулга, бичилт, хэлбэрийн хувьд сонгогчдод саналаа илэрхийлэхэд
хялбар, ойлгомжтой байх;
2.1.2. Сонгогч саналаа хэрхэн тэмдэглэх тухай товч заавар агуулсан байх;
2.1.3.Тусгай нууцлалтай нэгдсэн таних нууц тэмдэг, индекс дугаартай
байх;
2.1.4. Нам, эвслийн нэр, нэр дэвшигчийн эцэг /эх/-ийн нэр, өөрийн нэрийг
алдаагүй, үнэн зөв бичсэн байх.
2.1.5. Аймаг, сумын Хурлын сонгуулийн саналын хуудас нь нэг саналын
хуудасны нэг талд дээрээс доош дараалсан байх;
2.1.6. Дүүргийн Хурлын сонгуулийн саналын хуудас нь нэг саналын хуудас
байх;
2.1.7. Саналын хуудас нь сум, баг, хороонд нэр дэвшсэн нэр дэвшигчдийн
нэрийг бичсэн болон нам, эвслийн нэрийн бичсэн хоёр хэсгээс бүрдсэн байх;
2.1.8. Улсын Их Хурлын сонгуулийн дахин санал хураалт, нөхөн сонгууль
аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуультай хамт явагдсан
тохиолдолд саналын хуудсанд Улсын Их Хурлын сонгуульд өрсөлдөж байгаа нам,
эвсэл болон нэр дэвшигчдийн нэрийг аймаг, сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн
Хурлын сонгуульд өрсөлдөж байгаа нам, эвсэл, нэр дэвшигчдийн нэрийн дээд хэсэгт
бичнэ.
Гурав. Саналын хуудсыг хэвлүүлэх
3.1. Саналын хуудасны эхийг аймаг, сум, дүүрэг тус бүрээр аймаг, дүүргийн
сонгуулийн хороо батална.
3.2. Саналын хуудас хэвлүүлэх ажлыг аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооноос
байгуулсан Ажлын хэсэг эрхлэн зохион байгуулна. Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд аймаг,

3. дүүргийн сонгуулийн хорооны 3-аас доошгүй гишүүний төлөөллийг оролцуулна.
Сонгуулийн ерөнхий хороо саналын хуудас хэвлүүлэхэд мэргэжил арга зүйн туслалцаа
үзүүлж ажиллана.
3.3. Саналын хуудсыг хуульд заасан хугацаанд хэсгийн хороонд хүргэсэн
байхаар тооцож хэвлүүлнэ.
3.4. Саналын хуудас хэвлэх үйлдвэрийг түүний хүчин чадал, техник, технологийг
судалсан тухай санал авах, тоолох, дүн гаргах техник, тоног төхөөрөмж нийлүүлэгч
компаний дүгнэлтийг үндэслэн сонгож, гэрээ байгуулна. Гэрээнд хэвлүүлэх саналын
хуудасны тоо ширхэг, үнэ, сонгуулийн хороодод хуваарилах саналын хуудасны тоо,
чанар, баглаа боодол, хадгалах, хамгаалах, хяналт тавих, хүлээн авах, талуудын эрх,
үүрэг, хариуцлага зэрэг асуудлыг тусгана.
3.5. Саналын хуудасны хэвлэлийн эхийг аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооноос
баталсан загварын дагуу бэлтгэх бөгөөд аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооноос
байгуулсан Ажлын хэсэг хянан баталгаажуулж, хэвлэх зөвшөөрөл олгоно.
3.6. Нам, эвсэл, бие даан нэр дэвшигч болон Аймаг, сум, дүүргийн Иргэдийн
Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.5-д заасан төрийн
бус байгууллагаас томилсон ажиглагч саналын хуудсыг хэвлэх явцыг ажиглахаар
Сонгуулийн ерөнхий хороонд бичгээр хүсэлт гарган зөвшөөрөл авсны дагуу ажиглаж
болно.
3.7. Саналын хуудасны эх бэлтгэл, хэвлэх, боож баглах, хүлээлцэх явцад хэвлэх
үйлдвэрийн ажилчдаас гадна Сонгуулийн ерөнхий хорооны төлөөлөл, энэ журмын 3.2-т
заасан Ажлын хэсгийн гишүүд, нам, эвсэл, төрийн бус байгууллагын ажиглагч, харуул,
хамгаалалтын ажилтнаас өөр хүн байхыг хориглоно.
3.8. Саналын хуудсыг баталсан загвар, захиалсан тоо, чанар, шаардлагын дагуу
хэвлэж буй эсэхэд аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооноос байгуулагдсан Ажлын хэсэг
хяналт тавина.
3.9. Саналын хуудсыг хэвлэж дууссан даруй хэвлэх үйлдвэрээс албан ёсоор
томилогдсон албан тушаалтан батлагдсан загвар, тоо ёсоор хэвлэлийн эхтэй нь тулган
үзэж Ажлын хэсэгт хүлээлгэн өгч энэ тухай тэмдэглэл үйлдэнэ. Уг үйл ажиллагаанд
нам, эвслийн болон төрийн бус байгууллагын ажиглагчид байлцаж болно.
3.10. Аймаг, сум, дүүрэг тус бүрээр хэвлэсэн саналын хуудсыг боож хайрцаглан,
хайрцагны гадна талд хайрцаг тус бүрийн дугаар, түүнд байгаа саналын хуудасны тоо,
аймаг, сум, дүүрэг, баг, хорооны нэр зэргийг бичиж аймаг, дүүргийн сонгуулийн
хороодод хүлээлгэн өгөх хүртэл хэвлэх үйлдвэрийн байранд лацдан, хамгаалалтын
дор хадгална.
3.11. Саналын хуудсыг хэвлүүлж дууссаны дараа хэвлэлтийн явцад гарсан
гологдол саналын хуудсыг устгах ажлыг талууд хамтран зохион байгуулж тэмдэглэл
үйлдэнэ. Уг ажиллагаанд нам, эвслийн болон төрийн бус байгууллагын ажиглагчид
байлцаж болно.
3.12. Энэ журмын 3.9, 3.12-д заасан ажиллагаа хийгдсэний дараа саналын
хуудасны хэвлэлийн эх, компьютерийн файлыг Сонгуулийн ерөнхий хороо, аймаг,
дүүргийн сонгуулийн хорооны төлөөлөл болон нам, эвсэл, төрийн бус байгууллагаас
томилсон ажиглагчдыг байлцуулан устгах ажлыг зохион байгуулж, тэмдэглэл хөтлөх

4. бөгөөд аймаг, дүүргийн сонгуулийн хороо сонгууль дууссаны дараа уг тэмдэглэлийг
аймаг, нийслэлийн архивт зохих журмын дагуу хадгалуулна.
Дөрөв. Саналын хуудсыг хүргүүлэх
4.1. Сонгуулийн ерөнхий хороо, болон аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооны
Ажлын хэсэг саналын хуудсыг батлагдсан хуваарийн дагуу аймаг, дүүргийн сонгуулийн
хороодод хүргүүлэх ажлыг хамтран зохион байгуулна.
4.2. Аймаг, дүүргийн сонгуулийн хороо саналын хуудсыг хэсгийн хороонд
хүргүүлэх ажлыг эрхлэн зохион байгуулна.
4.3. Аймаг, сум, дүүргийн сонгуулийн хороо болон хэсгийн хороо хүлээн авсан
саналын хуудсыг бүрэлдэхүүнээрээ нэг бүрчлэн тоолж, тэмдэглэл үйлдэж хүлээлцэх
бөгөөд саналын хуудсыг хүлээн авсан тухай мэдээ /1 дүгээр хавсралт/-г сум, дүүргийн
сонгуулийн хороондоо, сумын сонгуулийн хороо нь хэсгийн хороодын мэдээг тус тус
нэгтгэн аймгийн сонгуулийн хороонд хүргүүлнэ.
Тав. Саналын хуудсыг хадгалах, хамгаалах
5.1. Хэсгийн хорооны дарга, нарийн бичгийн дарга нар хэсгийн хорооны бусад
гишүүдийг байлцуулан хэсгийн хорооны байранд саналын хуудаст хэсгийн хорооны
тэмдэг дарж баталгаажуулсны дараа боож лацдан гал, усны болон гэнэтийн аюулд
өртөхөөс урьдчилан сэргийлсэн байранд битүүмжлэн хадгална.
5.2. Хэсгийн хороо нь санал хураалтын дүн гарсны дараа хүчинтэй болон
хүчингүй, зарцуулагдаагүй үлдсэн болон буруу тэмдэглэл хийгдсэнээс хураагдсан
саналын хуудсыг тус тусад нь багцлан боож битүүмжлэн тусгай саванд хийж сумын
сонгуулийн хороонд хүргүүлнэ. Сумын сонгуулийн хороо хэсгийн хороодоос ирүүлсэн
саналын хуудсыг нэгтгэн аймгийн сонгуулийн хороонд, нийслэл дэх хэсгийн хороод
дүүргийн сонгуулийн хороонд тус тус хүлээлгэн өгч тэмдэглэл үйлдэнэ.
5.3. Аймгийн сонгуулийн хороо сумын сонгуулийн хорооноос, сум, дүүргийн
сонгуулийн хороо хэсгийн хорооноос саналын хуудсыг хүлээн авахдаа битүүмжилсэн
баглаа боодлыг задалж, тусгай савнаас гаргахыг хориглоно.
5.4. Аймаг, дүүргийн сонгуулийн хороо нь хүлээн авсан бүх саналын хуудсыг
зохих журмын дагуу аймаг, нийслэлийн архивт хүлээлгэн өгөх хүртэл хугацаанд
аюулгүй байдалд хадгална.
Зургаа. Саналын хуудсыг зарцуулахад тавих хяналт
6.1. Зөөврийн битүүмжилсэн хайрцгаар санал авах үед болон санал хураах өдөр
хэрэглэсэн саналын хуудасны зарцуулалтад аймаг, сум, дүүргийн сонгуулийн хороо
болон хэсгийн хороо, ажиглагчид хяналт тавина.
6.2. Санал авах өдөр саналын хуудсыг гишүүдийн ажил үүргийн хуваарийн дагуу
сонгогчдод саналын хуудас олгох, буруу тэмдэглэл хийснээс хүчингүй болсон саналын
хуудсыг хураан авч хадгалах үүрэг хүлээсэн хэсгийн хорооны гишүүнд бусад гишүүдийг
байлцуулан хүлээлгэн өгч тэмдэглэл үйлдэх ба түүний үйл ажиллагаанд хэсгийн
хорооны гишүүд, ажиглагчид хяналт тавина.
6.3. Аймаг, дүүргийн сонгуулийн хороо нь санал хураалт дууссаны дараа хэсэг,
сумын сонгуулийн хорооноос ирүүлсэн саналын хуудасны зарцуулалтын тайланг

5. нэгтгэж аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооны нэгдсэн тайлан /2 дугаар хавсралт/-г
сонгуулийн хэсэг тус бүрээр гаргана.
Долоо. Саналын хуудсыг архивт хадгалах
7.1. Аймаг, дүүргийн сонгуулийн хороо саналын хуудсыг баримтын дагуу аймаг,
нийслэлийн архивт тэмдэглэл үйлдэн хүлээлгэн өгч, дараагийн ээлжит сонгууль
хүртэлх хугацаагаар хадгалуулна.
7.2. Аймаг, нийслэлийн архив нь битүүмжилсэн саналын хуудсыг нууцын
журмаар хадгалах бөгөөд битүүмжилсэн саналын хуудасны баглаа, боодлыг задлах,
устгахыг хориглоно.
7.3. Саналын хуудсыг дахин тоолох тухай шүүхийн шийдвэр гарсан тохиолдолд
саналын хуудасны баглаа боодлыг задлах бөгөөд уг үйл ажиллагаанд сумын
сонгуулийн хороо болон хэсгийн хороодын бүрэн эрхийг дуусгавар болгоогүй бол
тухайн хэсэг, сумын сонгуулийн хороодын төлөөллийг байлцуулна. Дээрхи хороодын
бүрэн эрхийг дуусгавар болгосон бол аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооны төлөөллийг
байлцуулна.
7.4. Аймаг, нийслэлийн дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын
Тэргүүлэгчдээс томилсон Ажлын хэсэг хадгалах хугацаа нь дууссан саналын хуудсыг
устгах ажлыг зохион байгуулж, энэ тухай тэмдэглэл үйлдэнэ.
7.5. Саналын хуудсыг хадгалах үүрэг бүхий албан тушаалтан түүнийг алдсан,
үрэгдүүлсэн тохиолдолд цагдаагийн байгууллага, сонгуулийн тухайн шатны хороодод
нэн даруй мэдэгдэнэ.
7.6. Аймаг, дүүргийн сонгуулийн хороод энэхүү журмын 7.1, 7.4-т заасан
тэмдэглэлийн хувийг аймаг, нийслэлийн архивт хадгалуулна.
---оОо---

6. Саналын хуудас хэвлүүлэх, хадгалах, хүргүүлэх, хамгаалах журмын 1 дүгээр хавсралт
АЙМАГ, СУМ, ДҮҮРГИЙН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРЛЫН
СОНГУУЛИЙН САНАЛЫН ХУУДАС ХҮЛЭЭН АВСАН МЭДЭЭ
2012 оны ...... дугаар
.......................................... аймаг, дүүргийн сонгуулийн хороо сарын ........-ны өдөр
Саналын хуудасны тоо, ширхэг Зөрүү
Сум, дүүргийн сонгуулийн хороо, Баглаа, боодлын
№ /+/ илүү Битүүмжлэл, лацны талаарх тэмдэглэл
хэсгийн хорооны дугаар хуваарилсан хүлээн авсан дугаар
/-/ дутуу
1 1-р хэсэг
2 2-р хэсэг
......................сум, дүүргийн
сонгуулийн хорооны дүн
1 1-р хэсэг
2 2-р хэсэг
.....................сум, дүүргийн
сонгуулийн хорооны дүн
Аймаг, дүүргийн дүн
Аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооны дарга /................................................./
Тэмдэг
Нарийн бичгийн дарга /................................................/
Гишүүд /................................................/

7. Саналын хуудас хэвлүүлэх, хадгалах, хүргүүлэх, хамгаалах журмын 2 дугаар хавсралт
АЙМАГ, СУМ, ДҮҮРГИЙН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРЛЫН
СОНГУУЛИЙН САНАЛЫН ХУУДАСНЫ ЗАРЦУУЛАЛТЫН ТАЙЛАН
2012 оны ..... дугаар
.......................................... аймаг, дүүргийн сонгуулийн хороо сарын .......-ны өдөр
Саналын хуудасны тоо Санал Үүнээс
Нэрийн
хураалтад
Сум, дүүргийн жагсаалтад Сонгогч буруу
зарцуулсан Санал авах өдөр Зарцуулагдаагүй үлдсэн
№ сонгуулийн хороо, бичигдсэн Зөрүү тэмдэглэл Зөөврийн битүүм-
Хуваари- Хүлээн саналын санал тоолох саналын хуудасны тоо
хэсгийн хорооны дугаар сонгогчдын /+/ илүү хийснээс жилсэн хайрцгаар
лагдсан авсан хуудасны төхөөрөмжөөр
тоо /-/дутуу хүчингүй санал авахад
тоо санал авахад
болгосон
1 1-р хэсэг 1300
2 2-р хэсэг 1950
.............сум, дүүргийн
сонгуулийн хорооны 3250
дүн
1 3-р хэсэг 1700
2 4-р хэсэг 2000
............сум, дүүргийн
сонгуулийн хорооны 3700
дүн
Аймаг, дүүргийн дүн
Аймаг, дүүргийн сонгуулийн хорооны дарга /................................................./
Тэмдэг
Нарийн бичгийн дарга /................................................/
Гишүүд /................................................/