Κτήμα και έπαυλη ΘΩΝ. Εργασία για το μάθημα της Πληροφορικής. Σχολικό έτος: 2012-2013 (Πολυμέσα & «Διάλογοι»/ Τοπική Ιστορία)

1. Κτήμα και Έπαυλη ΘΩΝ
Α π ό
Σ ω τ η ρ ο π ο ύ λ ο υ Γ ε ω ρ γ ί α
κ α ι Ρ ο υ τ σ ά ι Ί ν α
5 6 ο Γ υ μ ν ά σ ι ο Α θ η ν ώ ν
2 0 1 2 - 2 0 1 3
Με λίγα λόγια:
Η έπαυλη ΘΩΝ βρισκόταν στη Λ. Αλεξάνδρας
και Κηφισίας και πήρε το όνομά της από το
μεγάλο κτήμα του Νικολάου Θων.
Ανατινάχθηκε στα Δεκεμβριανά γεγονότα του
1944. Σήμερα το μοναδικό κτίσμα που σώθηκε,
αλλά βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση, είναι
ο ναΐσκος του Αγίου Νικολάου. Το κτήμα Θων
σήμερα έχει αντικατασταθεί από διάφορα
καταστήματα.

2. Άγιος Νικόλαος Θων
Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου Θων, κτίστηκε και αυτό στη
δεκαετία του 1880 μαζί με την ιστορική βίλα και πήρε το όνομα του
κτήτορα. Ήταν έργο του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ. Περιελάμβανε
σπάνια «βιτρό» τα οποία ο Νικόλαος Θων είχε φέρει από τη Ρωσία.
Επίσης θαυμάσιες εικόνες, ολόχρυσα ιερά σκεύη και ένα πολύτιμο
αδαμάντινο σταυρό. Η καμπάνα του, που κατασκευάσθηκε το 1898 από
το «Ελληνικό Πυριτιδοποιείο», έχει ανάγλυφο τον Άγιο Νικόλαο καθώς
και άλλα ωραία σχήματα.
Στο εκκλησάκι, εκκλησιαζόταν συχνά και ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄. Ο
Άγιος Νικόλαος λειτουργούσε μέχρι τον θάνατο του τελευταίου
ιδιοκτήτη Νικολάου Ηλιόπουλου. Όταν μεταβιβάστηκε στα τρία
ιδρύματα, Γηροκομείο, Άσυλο Ανιάτων και Νοσοκομείο «Σωτηρία»,
αυτά απαγόρευσαν τη χρήση του. Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει
εκδώσει απόφαση (29-9-1979) με την οποία χαρακτηρίζει το εκκλησάκι
ως διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης «με ζώνη προστασίας πλάτους
15 μέτρων από το κέντρο του Ναού». Εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου.
Φωτογραφίες από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου ΘΩΝ
(οι φωτογραφίες είναι από τη φωτογραφική ομάδα του σχολείου)

4. ΘΩΝ
Ο Νικόλαος Θων γεννήθηκε στην Αθήνα το 1850.
Πατέρας του ήταν ο Βαυαρός λογιστής Καρλ Κριάνιαν
Φρίντριχ Θων που ήρθε στην Ελλάδα με την
ακολουθία του Όθωνα και παντρεύτηκε τη Μαριγώ
Βογιατζή η οποία καταγόταν από τα Καλάβρυτα. Ο Ν.
Θων υπήρξε ανώτερος αυλικός και επιμελητής της
Βασιλικής Χορηγίας του Γεωργίου Α’ ο οποίος του
ανέθεσε τη διαχείριση και φροντίδα της ανέγερσης του Βασιλικού
Θεάτρου (αργότερα ονομάστηκε Εθνικό). Απέκτησε μεγάλη ακίνητη
περιουσία και υψηλή θέση στην αθηναϊκή κοινωνία. Φέρεται ως
ιδιοκτήτης ακινήτων στην οδό Ιπποκράτους, ενός άλλου κτήματος
κοντά στο Χαϊδάρι, το οποίο είχε μικρό περίπτερο που το
επισκεπτόταν ο Γεώργιος Α΄, όπως επίσης και του κτήματος με την
έπαυλη στους Αμπελοκήπους.
Πριν χτίσει την περίφημη αυτή έπαυλη, διέμενε στην περιοχή
που ονομαζόταν «Νεάπολις», όπου είχε συγκεντρωθεί η αριστοκρατία
της εποχής εκείνης.
Συμμετείχε επίσης και σε άλλα κοινωνικά και αθλητικά δρώμενα.
Αναφέρεται και ως δέκατο μέλος στην εφημερίδα «Περί διορισμού
επιτροπής επί των Ολυμπιακών Αγώνων» και διατέλεσε Πρόεδρος του
Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου. Επίσης, χρηματοδότησε το
χτίσιμο του καμπαναριού του Αγίου Γεωργίου στην κορυφή του
Λυκαβηττού.
Ο Ν. Θων παντρεύτηκε τη Σοφία Τριανταφύλλου και
απέκτησε έξι παιδιά: τη Μαρία, την Αγγελική, τον
Μιλτιάδη, την Ιουλία, τον Κάρολο και τον Αγαμέμνονα.
Το κτήμα του Νικολάου Θων είχε πρόσοψη στη Λ.
Αλεξάνδρας, στη Λ. Κηφισίας και στις σημερινές οδούς
Αιτωλίας και Θεοφάνους. Έκτισε με πέτρα στη
δεκαετία του 1880 την περίφημη ομώνυμη έπαυλή του
με σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ. Η έπαυλη ήταν

5. καλοκτισμένη με ορατή λιθοδομή, με μαρμάρινα περιθώρια στα
παράθυρα, με μαρμάρινη απλόχωρη βεράντα και ωραία στέγη. Στο
επάνω πάτωμα υπήρχε ένα μεγάλο τζάκι. Χαρακτηριστικός ήταν ο
πράσινος κωνικός πυργίσκος με το αλεξικέραυνο και τα παράθυρα με
τα θαυμάσια βιτρό.
Ανάμεσα στη βλάστηση από πεύκα, φοίνικες, οπωροφόρα,
καλλωπιστικά και παρτέρια με εξωτικά φυτά
και λουλούδια, υπήρχαν οκτώ γλυπτικές
συνθέσεις και δεκάδες προτομές αγωνιστών,
φιλελλήνων, πολιτικών. Ανάμεσα στα γλυπτά
ξεχώριζε ένα θαυμάσιο έργο με τίτλο
«Αρμονία» ή «Νύμφη με άρπα», με πιθανό
γλύπτη τον Γ. Βρούτο, το «Κορίτσι με το
Ζαρκάδι», έργο του Γ. Φυτάλη, το «Παιδί με
τον Κάβουρα», γλυπτική σύνθεση του Γ.
Βρούτου που παρίστανε άγγελο να
εναγκαλίζεται τη γήινη σφαίρα. Το πεντελικό
μάρμαρο που επέλεξε ήταν πολύ διαυγές.

6. Φωτογραφίες από τον κήπο του κτήματος
(οι φωτογραφίες είναι από τα βιβλία του Ν. Παραδείση)
Υπήρχε ένα μαγγανοπήγαδο για το πότισμα, λιμνούλες, μεγάλα
κλουβιά με πουλιά, φανοστάτες γκαζιού, παγκάκια κλπ. Υπήρχαν
ακόμη στάβλοι αλόγων και ένας διώροφος οικίσκος με ψηφιδωτό
πάτωμα, όπως επίσης και το γραφικό ναΐδιο του Αγίου Νικολάου που
είναι και το μοναδικό σωζόμενο. Το κτήμα ήταν περιφραγμένο με
πέτρινη χαμηλή μάντρα και σιδερένια κάγκελα που επέτρεπαν στους
περαστικούς να βλέπουν.

7. Τον 20ο
αιώνα στον κήπο του
κτήματος δημιουργήθηκε μπυραρία
που ήταν από τις πιο φημισμένες της
Αθήνας. Οι θαμώνες της μπορούσαν
να έχουν μαζί τους φαγητά, ενώ το
κέντρο διέθετε τυριά, σαλάτες και
μπύρα χύμα σε μεγάλα ποτήρια.
Το 1918 εγκαταστάθηκε εκεί το τάγμα ασφαλείας του Παύλου
Γύπαρη, του πιο έμπιστου συνεργάτη του Ελευθέριου Βενιζέλου. Το
υπόγειο της έπαυλης χρησιμοποιήθηκε τότε ως φυλακή. Σε αυτόν τον
χώρο έγινε η σύλληψη του διπλωμάτη Ίωνα Δραγούμη, το απόγευμα
της θερμής Παρασκευής στις 31 Ιουλίου του 1920.
Το 1921, οι κληρονόμοι του Ν. Θων πούλησαν ολόκληρο το
συγκρότημα σε δύο Έλληνες επιχειρηματίες, τον Πλάτωνα Ανδριτσάκη
και τον ξάδερφό του Νικόλαο Ι. Ηλιόπουλο. Τις διαπραγματεύσεις
έκανε ο Πλάτων Ανδριτσάκης, που αγόρασε το πίσω μέρος του
κτήματος με τους καταργημένους στάβλους και τον διώροφο οικίσκο.
Η έπαυλη με όλα τα αριστουργήματα τέχνης, καθώς και ο ναός του
Αγίου Νικολάου περιήλθαν στον Ν. Ι. Ηλιόπουλο.
Στην έπαυλη πρωτοεγκαταστήθηκε ο Πλάτων Ανδριτσάκης με τη
σύζυγό του Παρασκευή. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 μια
πτέρυγα λειτούργησε ως κλινική του Καράμπελα.
Το 1932 λειτούργησε,
στον ίδιο χώρο για λίγα
χρόνια, το ¨Θεραπευτήριο
Αμπελοκήπων – «Έπαυλις
Θων» με εσωτερική
νοσηλεία και 15 εξωτερικά
ιατρεία.
Το 1936 χρησιμοποιήθηκε από τον Γεώργιο Νεστορίδη ως
εκπαιδευτήριο Νεστορίδη.

8. Ο ιδιοκτήτης της έπαυλης Ν. Ι. Ηλιόπουλος δεν είχε διαδόχους,
αλλά είχε δύο ανίψια με το ίδιο ονοματεπώνυμο. Στον έναν πρόσφερε
ένα τμήμα του οικοπέδου επί της Κηφισίας, ο οποίος το οικοδόμησε
στη δεκαετία του 1960. Στον άλλο ανιψιό, που ήταν άτεκνος, έγραψε
την υπόλοιπη περιουσία με τους εξής όρους: εάν αποκτούσε παιδιά, η
περιουσία θα περιερχόταν στους απογόνους του∙ εάν όμως παρέμενε
άτεκνος, η περιουσία του –σύμφωνα με τους όρους της διαθήκης- θα
περιερχόταν στα ακόλουθα ιδρύματα: Γηροκομείο Αθηνών, Σανατόριο
«Σωτηρία» και Άσυλο Ανιάτων.
Στη διάρκεια των Δεκεμβριανών του 1944 που ήταν σε έξαρση τα
πολιτικά πάθη, το κτήμα Θων ανατινάχθηκε από τη μία παράταξη των
αντιμαχομένων. Καταστράφηκε το
μεγαλύτερο μέρος της έπαυλης και
των αγαλμάτων, ενώ διασώθηκε ο
μικρός ναός του Αγίου Νικολάου.
Το 1946 άρχισε η εκκαθάριση και
ανεγέρθηκε ένα τεράστιο ακαλαίσθητο
συγκρότημα πολλών καταστημάτων με
πρόσοψη στη Λ. Αλεξάνδρας και στη Λ.
Κηφισίας. Ο ανιψιός και κληρονόμος
Ν. Ηλιόπουλος εισέπραττε τα ενοίκια
από τα καταστήματα. Μετά τον
θάνατό του τα νέα κτίσματα και ο ναός
περιήλθαν στα ιδρύματα που
προαναφέρθηκαν.

9. Μερικά από τα καταστήματα αυτά ήταν το ζαχαροπλαστείο
«ΘΩΝ», εμποροραφείο,
επιχείρηση με γεωργικά
μηχανήματα, βιοτεχνία
υποκαμίσων, κατάστη-
μα επισκευών ραδιο-
φώνων και ηλεκτρικών
συσκευών, καθαριστήριο, είδη
κομμωτηρίου, κατάστημα σύγχρονων
επαγγελματικών πλυντηρίων, εργαστήριο
κατασκευής συρματοπλεγμάτων για
περιφράξεις, φωτογραφείο, βιοτεχνία
κουμπιών, βιοτεχνία μπαχαρικών,
πρατήριο βενζίνης SHELL.
Πηγές:
Παραδείσης N. (2003). Αμπελόκηποι. ΕΑΜΕ «Ο Μικρός Ρωμηός».
Φωτογραφίες:
Από το βιβλίο του Ν. Παραδείση, το διαδίκτυο και τη φωτογραφική
ομάδα του εργαστηρίου Πληροφορικής.