1. I
University for Bussines and Technology
Lënda : Seminar
Tema: Environmental and public health considerations
Prof.Dr: Petrit Shala Studenti : Besart Halimi
ID: 2010110214
Prishtinë 2012

2. II
Abstract
Ky raport ka për qëllim të vlerësojë ndikim në mjedis per projektin “Environmental and public
health considerations” ku kemi paraqitur disa prova per rrezatimn e antenave te telefonis mobile
dhe perdorimit te telefonit, ne kete raport kemi paraqitur disa studime rrethe ndikimit te telefonise
mobile ne mjedisin ku jetojme dhe ne trupin e njeriut, si munde te mbrohemi prej tyre dhe a kane
ndikim ne shendetin e njerzve.

3. III
Falënderimet
Falënderoj familjen për përkrahjen e vazhdimit të shkollimit të nivelit universitar, për
zgjërimin e njohurive dhe mundësimin për të arritur nivelin e lartë të personalitetit tim. Gjithashtu
falënderoj gjithë stafin e Universitetit për Biznes dhe Teknologji (UBT) për mundësitë e ofruara për
të arritur këtë nivel. Falënderimi më i madh i drejtohet profesorit dr. Petrit Shalës, i cili më ka
angazhuar me një projekt prezantim, gjë që kjo është majft e nevojshme për studimin si dhe për
aktivitetet profesionale gjatë jetës.

4. IV
Përmbajta
ABSTRACT.......................................................................................................................................................................... II
FALËNDERIMET .............................................................................................................................................................................. III
ANTENAT TË VENDOSURA NË OBJEKTE TË NDRYSHME .............................................................................................................IV
NDIKIMI I VALËVE NË TRURIN E NJERIUT ....................................................................................................................................V
1.TENAT E TELEFONAVE MOBIL...................................................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.1 SI PUNOJNE ANTENAT E TELEFONAVE MOBIL ......................................................................................................................V
1.2 SI EKSPOZOHEN NJEREZIT NGA ANTENAT E TELEFONAVE MOBIL.......................................................................................VI
1.3 EFEKTE NEGATIVE SHËNDETËSORE ................................................................................................................................................VI
1.4 A SHKAKTOJNE KANCER ANTENAT E TELEFONAVE MOBIL? ..............................................................................................VIII
2. RREZATIMI I TELEFONISË MOBILE DHE SHËNDETI ......................................................................................................... IX
2.1 EFEKTET .................................................................................................................................................................................IX
2.2 THITHJA E RREZATIMIT...............................................................................................................................................................IX
2.3 EFEKTET TERMIKE......................................................................................................................................................................X
2.4 EFEKTET JO-TERMIKE .................................................................................................................................................................X
3. PERDORIMI I TELEFONIT MOBIL SHKAKTON KANCER ? .................................................................................................. X
3.1 STUDIMET E TJERA TË KANCERIT DHE TELEFONAT MOBIL JANË: ..........................................................................................................XII
3.2 STUDIMET NE NJEREZ.........................................................................................................................................................XII
4. KONKLUZION .............................................................................................................................................................. XIII
4.1 STUDIMET LABORATORIKE ................................................................................................................................................XIII
5. REFERNCAT ...................................................................................................................................................................16

5. V
1.0 Hyrje
Telefoni i pare celular u bë gjerësisht i disponueshëm në Shtetet e Bashkuara në vitet 1990, por
përdorimi i tyre është rritur në mënyrë dramatike që nga atëherë. Përdorimi i gjerë i telefonave
celularë ka çuar në vendosjen e antenave per telefonin celular në shumë komunitete. Këto kulla, te
quajtura edhe stacionet bazë, përbëhen nga pajisje elektronike dhe antenave që marrin dhe
transmetojnë radiofrequency (RF) sinjale.
1.1 SI PUNOJNE ANTENAT E TELEFONAVE MOBIL
Stacionet bazë te telefonave celular mund të jenë të lirë në këmbë ose kulla te ngritur mbi strukturat
ekzistuese, të tilla si pemë, rezervuarët e ujit, apo ndërtesa.Antenat duhet të jenë të vendosur mjaft
lartë në mënyrë që ata mund në mënyrë adekuate të mbulojne zonën. Stacionet bazë zakonisht
shkojnë në lartësi 5-20 metra.
Telefonat celularë komunikojne me kullat pranë kryesisht nëpërmjet valeve radiofrequency (RF), një
formë e energjisë në spektrin elektromagnetik në mes të valëve FM radio dhe mikrovalë. Ashtu si
valët e radios FM, mikrovalë, dritën e dukshme, dhe të ngrohjes, ato janë forma të rrezatimit jo-
jonizues. Kjo do të thotë se ata nuk mund të shkaktojë kancer duke e demtuar direkte ADN. Valët
RF janë të ndryshme nga llojet më të fortë të rrezatimit të tilla si x-rrezet, rrezet gama, dhe (UV)
dritën ultravjollcë, të cilat mund të shpërthejë lidhjet kimike në ADN.
Në nivele shumë të larta, valët RF mund ti ngrohin indet e trupit. (Kjo është baza për mënyrën se si
furrat me mikrovalë punojne.) Por nivelet e energjisë së përdorur nga telefonat celularë dhe kullat
janë shumë më të ulët.
NDIKIMI I VALËVE NË TRURIN E NJERIUT

6. VI
1.2 SI EKSPOZOHEN NJEREZIT NGA ANTENAT E TELEFONAVE MOBIL
Sipas Organizates boterore shendetsore, faktorët që ndikojnë ne ekspozim ndaj rrezatimit janë si më
poshtë:
• Distance: Rritja e distanca nga burimi , ul forcën e rrezatimi dhe zvogëlon ekspozimin.
• Fuqia transmetuese: sa me e forte transmetimi aq me i larte ekspozimi.
• Drejtimet e antenës: Rritja e shumës së antenave duke treguar në një drejtim të caktuar rrit fuqinë
transmetuese dhe rrit ekspozimin.
• Lartësia e antenës mbi tokë: ngritja e antenes ne kulmin e një ndertese rrit distancën nga antena
dhe ul ekspozimin.
• Terrenit lokale: Rritja e ridgelines ndërhyrë ul ekspozimin.
Sasia e energjisë radiofrekuencore zhytur në trup, doza, është i matur në watts për kilogram, i njohur
si Koeficienti Specifik i Absorbimit (KSA).KSA varet nga fuqia e dendësis në watts për metër
katror. Frekuencave të radios (RF) nga sistemet e telefonisë celulare kane drejtim në një "linjë të
syve".Antenat janë të dizajnuara për të rrezatuar energji horizontalisht në mënyrë që vetëm sasi të
vogla të RF janë të drejtuara poshtë në tokë. Megjithatë, duhet theksuar se nese fillimisht largohemi
nga baza, ekspozimi rritet dhe pastaj zvogëlohet përsëri. Rritja fillestare në ekspozimin
korrespondon në pikën ku lobi nga rrezeja e antenatakohet me terren. Për shembull, në terren brenda
7-10 metra nga site celular, densiteti i fuqisë janë rreth 0,2 W/m2, ndërsa në 100 metra, densiteti i
energjisë do të jetë rreth 0.0003-0.005W/m2
1.3 Efekte negative shëndetësore
Sipas disa profesoreve sistemet analog të telefonit (duke përdorur 800-900 band Megahertz) dhe
sistemi digjital të telefonit (duke përdorur 1850-1990 band Megahertz) vë njerëzit në fushë
elektromagnetike (EMF) emisionet: radio frekuencave rrezatimi (RF) dhe mikrovalë rrezatimi
(MW), respektivisht. Këto dy rrezatime janë emetuar nga të dy edhe antenat por edhe nga telefonat
celulare.
Për vite të tëra kompanitë telefonin celular kanë siguruar publikun se telefonat celularë janë
krejtësisht të sigurta. Ata thonë se grup të veçantë të rrezatimit parametrave të lidhur me telefonat
celularë janë të njëjta si çdo sinjal tjetër radio. Megjithatë, raportojm provave shkencore sfida ne
këtë pikëpamje qe tregon se telefonin celular shkakton efekte të ndryshme, duke përfshirë:
• Ndryshon aktivitetin e trurit
• Pengon gjumin
• Ndryshone kohen e reagimit: përgjigje dhe shpejtësia e vëmendjes pe nërkeqesohet mënyrë të
konsiderueshme
• Dobësim ne pengesen e gjakut ne trurit
• Rritja e brainstem auditory përgjigje dhe mungesa e dëgjimit në 2 KHz deri 10 KHz gjatesi
• -Shkaqet ndryshime të rëndësishme në temperaturë lokale, si dhe në parametra fiziologjike të
sistemit kardiovaskular

7. VII
• Shkakton humbjen e kujtesës, vështirësi lidhje, lodhje, dhe dhimbje koke
• Rrit shtypjen e gjakut
• Zvogëlon melatonin, etj.
• Sipas Cherry (2000), ka dëshmi të forta të konkludohet se faqet e qelizave janë faktorët e rrezikut
për:
• Kanceri, veçanërisht tumoret e trurit dhe leukemia
• Sulm në zemër dhe sëmundje të zemrës, në veçanti arrhythmia
• Efektet neurologjike, duke përfshirë prish gjumin, vështirësi në të mësuar, depresion dhe
vetëvrasje
• Efektet e riprodhues, sidomos cen gabim dhe kongjenitale
• Sëmundje virale dhe infektive për shkak të kompetencave të reduktuara të sistemit imun të lidhur
me melatonin të reduktuara dhe të ndryshuara jon kalcium homeostasis.
Shqetësimet kryesore të shëndetit në lidhje me emetimet EMF nga CPBSs janë shkaktuar nga fakti
se fushat e radio frekuencave të depërtojnë indet e ekspozuar. Energjisë radio frekuencave është
zhytur në trup dhe prodhon ngrohjes. Studim mbi efektet shëndetësore e ekspozimeve të RF janë
shqyrtuar nga, për shembull, Rrezatimi Zelanda e Re Laboratory (2001), Organizata Botërore e
Shëndetësisë (1993), Komisioni Ndërkombëtar për jojonizues Rrezatimi (ICNIRP) (1997,1998),
Shoqëria Mbretërore e Kanadasë (1999) dhe të Pavarur në Mbretërinë e Bashkuar Grupit të
ekspertëve në telefonat mobil (2000). Komente në përfundimin se nuk ka efekte të përcaktuara qartë
e shëndetit në nivel të ulët të ekspozimit. Ekspozimet e tilla zakonisht ndodhin në zona me qasje
publike rreth transmetues RF.
Studies5 ndryshme epidemiologjike janë bërë mbi efektet shëndetësore të ekspozimit ndaj RF / MW
rrezatimit. Megjithatë, shumica e këtyre studimeve janë kryer me grupe profesionale të ekspozuar
ndaj rrezatimit në punë më tepër se me popullsinë e përgjithshme në mjedisin e shtëpisë. Rezultatet e
studimeve të tilla të sigurojë prova të mjaftueshme për lidhjen midis ekspozimit dhe kancerit në
popullatën e përgjithshme për shkak të intensities të ndryshme dhe kohëzgjatja e ekspozimit MW në
punëtorët në krahasim me ato në publikun e gjerë. Ekspozimit MW në mjedisin e shtëpisë është
zakonisht i vazhdueshëm, por jo më tepër se 0.1W/m2 ndërsa në mjedisin e punës, kohëzgjatja
ështëkufizuar në periudhën 1-2 orë, por intensitetin sërë midis 2-10W/m2 (Szmigielski dhe
Sobiczewska, 2000).
Sipas Barnes (1999), Instituti i Inxhinierëve Elektronikë elektrike dhe (IEEE) dhe amerikane Food
and Drug Administration (FDA), nuk gjeti asnjë rrezik për shëndetin që lidhen me përdorimin e
telefonit celular. Studimet laboratorike nuk zbuloi simptomat e kancerit të lidhura në njerëzit e
ekspozuar ndaj niveleve të në ose nën standardet e tanishme (shih diskutimin në standarde, më
poshtë, në seksionin 2.3.4). Për më tepër, Szmigielski dhe Sobiczewska (2000) të shtoj se rrezatimi
MW nga sistemet telefonin celular të kontribuojnë vetëm 10 për qind e energjisë totale MW
emetuara nga burime të tjera të tilla si TV dhe radio sinjale. Ata arrijnë në përfundimin ngjashme me
Barnes (1999) se aktualisht nuk ka asnjë të dhëna të vlefshme shkencore të siguruar prova të bio-
efekteve nga rrezatimi MW të dobëta. Megjithatë, ka pyetje mbi efektet e vonuar e ekspozimit.
Shoqëria Mbretërore e Kanadasë (1999) raporton se efektet biologjike, të tilla si përhapja celular,
janë gjetur në nivele të ulët të ekspozimit dhe të varen nga kushtet e ekspozimit të tjera, u tha më
herët, por nuk janë të njohura për të shkaktuar efekte negative për shëndetin. Megjithatë, në
ekspozime të lartë, ngrohje është prodhuar dhe mund të dëmtojë përfundimisht indet. Szmigielski
dhe Sobiczewska (2000) e shtetit që në ekspozimi intensive "efekt termike" nga thithjen MW energji
brenda indet është i lidhur me dëmtime të ADN-së. Më tej, ata shtojnë se të tjera jo-specifike
simptomat shëndetësore (NSHS) të tilla si dhimbje koke, lodhje dhe të vogla ndryshimet në
presionin e gjakut janë gjetur gjithashtu.

8. VIII
Informacion nga ekspertë shkencorë apo teknologjik duhet të sigurohet për publikun për të ndihmuar
të qetësojë frikën në lidhje me sistemet e telefonit celular dhe të ndihmuar ata të marrin vendime
racionale investimet, kur konsideron blerjen e një prone të vendosura në afërsi të një CPBS.
Megjithatë, komunikimi riskut ("shkëmbimin e informacionit në lidhje me natyrën, madhësinë,
rëndësi të pranueshmërisë, dhe menaxhimin e rrezikut", Covello 1998) ka paraqitur gjithmonë një
sfidë për krijuesit e politikave (zakonisht politikanët) përgjegjës për komunikimin të dhënat e
rrezikut të përgjithshëm publik . Kjo, së bashku me negative vëmendjen e mediave, rezulton në
perceptimin e pasigurisë mbi efektet shëndetësore nga sistemet e telefonit celular.
1.4 A SHKAKTOJNE KANCER ANTENAT E TELEFONAVE MOBIL?
Disa njerëz kanë shprehur shqetësimin se jetojnë, punojnë, ose të shkojnë në shkollë në afërsi të një
antene celulare mund të rrisin rrezikun e kancerit apo probleme të tjera shëndetësore. Në këtë kohë,
ka shumë pak dëshmi për të mbështetur këtë ide. Në teori, ka disa pika të rëndësishme që do të
argumentojnë kundër kullave telefonike celular janë në gjendje të shkaktojë kancer.
Së pari, niveli i energjisë së radiofrequency (RF) valë është relativisht e ulët, sidomos kur krahasohet
me llojet e rrezatimit që janë të njohur për të rritur rrezikun e kancerit, të tilla si rrezet gama, rrezet
x-, dhe (UV) dritën ultravjollcë.Energjia e valëve RF dhënë jashtë nga kullat celular nuk është e
mjaftueshme për të thyer lidhje kimike në molekulat e ADN-së, e cila është se si këto forma më të
fortë e rrezatimit mund të çojë në kancer.
Çështja e dytë ka të bëjë me gjatësit valeve. Valët RF kanë gjatesi valore të gjatë, të cilat mund të
përqendrohen për rreth një inç ose dy në madhësi. Kjo e bën të pamundur që energjia nga valët RF
mund të jenë të koncentruar mjaftushem për të ndikuar në qelizat individuale në trup.
ANTENAT TË VENDOSURA NË OBJEKTE TË NDRYSHME
Së treti, edhe në qoftë se valët RF ishin disi në gjendje të ndikojnë në qelizat në trup në doza më të
larta, niveli i valëve të RF të pranishëm në nivelin e tokës është shumë e ulët - edhe nën kufijtë e

9. IX
rekomanduar. Nivelet e energjisë nga valët RF pranë kullat celular nuk janë shumë të ndryshme se
nivelet e rrezatimit RF sfond në zonat urbane nga burime të tjera, të tilla si radio dhe stacione
transmetuese televizive.
Për këto arsye, shkencëtarët pajtohen se shumica e antenave telefonin celular ose kullat veshtire se
munde të shkaktojë kancer.
2. Rrezatimi i telefonisë mobile dhe shëndeti
Efekti i rrezatimit të telefonisë mobile në shëndetin e njeriut është objekt i interesit të fundit dhe
studimi, si rezultat i rritjes enorme në përdorimin e telefonisë së lëvizshme në mbarë botën (ne
qershor 2009, kane qenë më shumë se 4.3 miliardë përdorues në mbarë botën) . Telefonat celularë
përdorin rrezatim elektromagnetik në varg mikrovalësh. Sistemet e tjera dixhitale celulare, të tilla si
wireless komunikimi, prodhojnë rrezatimi të ngjashme.
2.1 Efektet
Shumë studime shkencore kanë hetuar simptome të mundshme shëndetësore të rrezatimit
ndajtelefonit celular. Këto studime janë rishikohen herë pas here nga disa komiteteve shkencore për
të vlerësuar rrezikun e përgjithshëm. Një vlerësim i kohëve të fundit u botua në vitin 2007 nga
Komiteti Shkencor i Komisionit Evropian për zhvillim dhe rreziqet e reja të Shëndetësisë
(SCENIHR).Ai arrin në përfundimin se të tre linjat e prova dmth. kafshëve, in vitro, dhe studime
epidemiologjike, tregojnë se "ekspozimi ndaj fushave RF nuk ka gjasa të çojë në një rritje të kancerit
tek njerëzit".
2.2 Thithja e rrezatimit
Një pjesë e valëve të radios te emetuara nga një receptor telefoni celular absorbohen nga koka e
njeriut.Valët e radios emetuar nga një celularësh GSM mund të ketë një fuqi kulmi prej 2 watts, dhe
një telefon analog ne SHBA kishte një maksimum fuqie prej 3.6 watts. Teknologjive tjera digjitale të
lëvizshme, të tilla si CDMA2000 dhe D-AMPS, të përdorur fuqinë e transmetimit më të ulët,
zakonisht nën 1 vat.Prodhim maksimal të energjisë nga një telefon celular është i rregulluar me
standarde të telefonit celular dhe nga agjencitë rregullatore në çdo vend.
Në shumicën e sistemeve telefonike dhe stacion bazë per te kontrolluar cilësinë dhe fuqinë pritje të
sinjalit dhe niveli i energjisë është rritur apo rënë automatikisht, në një hapësirë të caktuar, për të
akomoduar situata të ndryshme, të tilla si brenda dhe jashtë ndërtesave dhe automjeteve. Shkalla në
të cilën rrezatim është absorbohet nga trupi i njeriut matet me Koeficienti Specifik i Absorbimit
(SAR), dhe nivelet e saj maksimale për aparate moderne janë përcaktuar nga agjencitë qeveritare që
rregullohen në shumë vende. Në SHBA, Federal Communications Commission (FCC) ka vendosur
një kufi prej 1.6 W SAR / kg, mesatarisht më shumë se një vëllim prej 1 gram e indeve, për kokë. Në
Evropë, afati është 2 W / kg, mesatarisht më shumë se një vëllim prej 10 gram. Vlerat SAR janë
shumë të varur nga madhësia e vëllimit mesatare. Pa informacion në lidhje me vëllimin mesatare te
përdorur, krahasimet midis matjeve të ndryshme nuk mund të bëhen. Kështu, shkala evropiane 10-
gram duhet të krahasohet mes veti, dhe shkalla amerikane 1-gram duhet vetëm të krahasohen mes
vete.

10. X
2.3 Efektet termike
Një efekt i kuptuar mire të rrezatimit mikrovalë është e ngrohja dielektrike, në të cilën çdo material
dielektrike (të tilla si jetojnë indet) është nxehur nga rotacionet e molekulave polare detyruar nga
fusha elektromagnetike. Në rastin e një personi duke përdorur një telefon celular, shumica e efektit
të ngrohjes do të ndodhë në sipërfaqe të kokës, duke shkaktuar temperaturën e saj të rritet me një
pjesë të një shkallë. Në këtë rast, niveli i rritjes temperaturës është një magnitudë më pak se që kanë
marrë gjatë ekspozimit të kokës prej rrezeve direkte te diellit . Qarkullimi i gjakut të trurit është e
aftë të rregulloj ngrohjen e tepërt, duke rritur rrjedhjen e gjakut lokal. Megjithatë, kornea e syrit nuk
e ka këtë mekanizëm rregullimi te temperaturës dhe ekspozimi ne kohëzgjatje 2-3 orë është raportuar
qe prothone perde në sytë lepujt "në vlerat SAR nga 100-140W/kg, të cilat prodhohen temperaturat e
41 ° C . Nuk kishte perde te zbuluar në sytë e majmunët te ekspozuar në kushte të ngjashme.
2.4 Efektet jo-termike
Protokollet e komunikimit të përdorura nga telefonat celularë shpesh rezultojnë në frekuencë të ulët
te sinjalit bartës. Nëse këto rregullime kanë rëndësi biologjike ka qenë subjekt i debatit.
Disa studiues kanë argumentuar se e ashtu-quajtura "efektet jo-termike" mund të ri-interpretohen si
një përgjigje normale qelizore për një rritje të temperaturës.Biokimisti Gjerman Roland Glaser, për
shembull, ka argumentuar se ka disa molekula thermoreceptor në qelizat, dhe se ata të aktivizuar një
ujëvarë të sistemeve lajmruese, mekanizmat e gjen shprehje dhe prodhimin e proteinave shoku
ngrohjes në mënyrë që të mbrojë qelizave ndaj stresit qelizë metabolike shkaktuar nga i
nxehti.Rritjet e temperaturës që i shkaktojnë këto ndryshime janë shumë të vogla për t'u zbuluar nga
studimet e tilla si refleks, që baza e tërë argumentin e tyre në stabilitetin e dukshme e ekuilibrit
termik në kulturat e tyre celular.
Kërkues të tjerë besojnë se proteinat e stresit janë të palidhura me efektet termike, pasi që ato
ndodhin për të dy frekuenca shumë të ulëta (kukudh) dhe radio frekuencave (RF), të cilat kanë nivele
shumë të ndryshme të energjisë. [9] Një tjetër studim paraprak botuar në 2011 nga Journal ofShoqata
Mjekësore Amerikane kryer duke përdorur injeksione fluorodeoxyglucose dhe pozitron emisioneve
tomography arriti në përfundimin se ekspozimi ndaj valëve radiofrequency sinjal brenda pjesëve të
trurit të afërt për të antenës telefonin celular rezultoi në nivele të rritura të metabolizmin e glukozës,
por rëndësinë klinike të këtij gjetur shtë i panjohur.
3. PERDORIMI I TELEFONIT MOBIL SHKAKTON KANCER ?
Në vitin 2006 një studim i madh danez në lidhje me lidhjen në mes të përdorimit të telefonit celular
dhe kancerit është botuar. Ajo pasoi mbi 420.000 shtetasit danezë për 20 vjet dhe nuk treguan rritjen
e rrezikut të kancerit. Zyra Federale Gjermane për Mbrojtjen nga Rrezatimi (Bundesamt für
Strahlenschutz) e konsideron këtë raport përfundimtar.
Studimet e mëposhtme te ekspozimit ne kohë me te gjatë kanë qenë të publikuara:
13 kombe INTERPHONE Projekt - studimi më i madh i këtij lloji ndërmarrë ndonjëherë - tashmë
është botuar dhe nuk gjejnë një lidhje të fortë në mes të telefonave mobil dhe tumoreve të trurit.

11. XI
International Journal of Epidemiology kane publikuara një analizë të kombinuar të dhënave nga një
studim i popullsisë multi-nacionale me bazë rast-kontrolli glioma dhe meningioma, llojet më të
zakonshme të tumor të trurit.
Autorët raportuar përfundimin e mëposhtme:
Në përgjithësi, nuk ka rritje në rrezikun e glioma ose meningioma u vu re me përdorimin e
telefonave celularë. Ka pasur sugjerime për një rritje të rrezikut glioma në nivelet më të larta
ekspozimit, por paragjykimet dhe gabimi parandaluar një interpretim shkakësore. Efektet e
mundshme afat-gjate të përdorimit të gjate e telefonave celularë kërkojne hetime të mëtejshme.
Në njoftimin për shtyp ne lëshimin e nje letëre, Dr Christopher Wild, Drejtori i Agjencisë
Ndërkombëtare për Kërkime mbi kancerin (IARC) ka thënë:
Një rrezik në rritje i kancerit të trurit nuk është i themeluar nga të dhënat nga interphone.
Megjithatë, vëzhgimet e bëra në nivelin më të lrtë të kohës thirrjes kumulative dhe modelet në
ndryshim të përdorimit të telefonit celular që nga periudha e studiuar nga interphone, veçanërisht te
të rinjtë, do të thotë se hetimet e mëtejshme të përdorimit të telefonit celular dhe rrezikut te kancerit
ne tru është e merituar.
Një numër i shëndetit të pavarur dhe autoritetet qeveritare kanë komentuar në këtë studim të
rëndësishëm, duke përfshirë Qendra Australian për Kërkime bioefektive Radiofrekuencore
(ACRBR) i cili tha në një deklaratë se:
Deri tani ka pasur shqetësime se telefonat celularë ishin shkaktar ne rritjen e tumoreve të trurit.
Te dhenat nga Interphone jane të mjaftueshme për të adresuar këtë kërkesë, dhe ajo nuk ka ofruar
asnjë dëshmi bindëse shkencore në mes të përdorimit të telefonit celular dhe zhvillimin e glioma ose
meningioma. Ndërsa studimi tregon disa dëshmi e dobët e një shoqate me dhjetë më të lartë të kohës
thirrje kumulative (por vetëm në ato që ka filluar përdorimin e telefonisë celulare më së fundi),
autorët në përfundimin se paragjykimet dhe gabimet kufizojnë fuqinë e ndonjë përfundim në këtë
grup. Tani duket qartë se nëse do të kishte një efekt të përdorimit të telefonit celular për rreziqet
tumor të trurit në të rriturit, kjo ka të ngjarë të jetë shumë e vogël për të dallueshem nga studimi edhe
një pjesë të madhe shumëkombëshe të madhësisë së interphone.
Agjensia australiane per mbrojtjen nga rezatimi dhe siguria berdhamore (ARPANSA) te cilet thane
në një deklaratë se:
Në bazë të të kuptuarit aktual të marrëdhënieve mes kancerit të trurit dhe përdorimin e telefonave
celularë, duke përfshirë të dhënat e publikuara së fundmi nga studimi interphone, ARPANSA:
Arrime në përfundimin se të dhënat aktualisht në dispozicion nuk do të kërkojnë ndonjë
rekomandim të përgjithshëm për të kufizuar përdorimin e telefonave celularë në popullsinë e rritur,
vazhdon për të informuar të shqetësuarit për shëndetin e efekteve të mundshme që ata të mund të
kufizojnë ekspozimin e tyre duke reduktuar kohën e thirrjes, duke i bërë thirrje, ku pritja është e
mirë, duke përdorur pa duar pajisje dhe sms , dherekomandon që, për shkak të mungesës së çdo të
dhënë lidhur me fëmijët dhe përdorimin afatgjatë të telefonave celular, prindërit të inkurjojne fëmijët
e tyre për të kufizuar ekspozimin e tyre duke reduktuar kohën e thirrjes, duke i bërë thirrje, ku pritja
është e mirë, duke përdorur pa duar pajisje.
Këshilli Australian per kancerin tha në një deklaratë se ajo me kujdes përshëndeti rezultatet e
studimit më të mëdhe ndërkombëtar deri më sot në përdorim telefonin celular, i cili nuk ka gjetur

12. XII
asnjë dëshmi se përdorimi normal e telefonave celularë, për një periudhë deri në 12 vjet, mund të
shkaktojnë kancerin e trurit .
Kryeshefi Ekzekutiv, Profesor Ian Olver, tha se rezultatet nga studimi i interphone, i kryer në 13
vende, përfshirë Australinë, kanë qenë në përputhje me hulumtimet e tjera që kanë dështuar për të
gjetur një lidhje midis telefonave celularë dhe kancerit.
Kjo mbështet hulumtimet e mëparshme duke treguar se telefonat mobil nuk e dëmtojnë ADN e
qelizave, do të thotë se ata nuk mund të shkaktojnë llojin e mutacione gjenetike që zhvillohen në
kancer ", thotë profesor Olver.
Megjithatë, eshte sugjeruar se fushat elektromagnetike që lidhen me telefonat celular mund të
luajë një rol në përshpejtimin e zhvillimit të një kancer ekzistuese. Studimi interphone nuk gjeti
prova për të mbështetur këtë teori.
Një studim gjerman (2006) erdhi ne përfundimse ,'' nuk ka rrezik të përgjithshëm në rritje i glioma
ose meningioma është vërejtur në mesin e këtyre përdoruesve të telefonisë celulare, megjithatë, për
perdorimin afat-gjate të telefonisë celulare, rezultatet duhet të konfirmohet para se konkluzione të
forta mund të nxirren. "
Një studim i përbashkët i kryer në Evropën veriore që tërheq përfundim se "Edhe pse rezultatet
tona të përgjithshme nuk do të tregojnë një rrezik në rritje të glioma në lidhje me përdorimin e
telefonisë celulare, rrezik të mundshëm në pjesën më të ekspozuar të trurit me përdorimi afatgjatë te
telefonit nevojitet që të eksplorohet më tej para se konkluzionet mund të nxirren. "
3.1 Studimet e tjera të kancerit dhe telefonat mobil janë:
Një ekip suedez shkencor në Institutin Karolinska kryer një studim epidemiologjik (2004) që
sugjeroi se përdorimi i rregullt i një telefon celular gjatë një dekadë apo më shumë u shoqërua me
një rritje të rrezikut akustike nevromë, një lloj tumor të trurit mirë. Rritja nuk ishte vërejtur në ato që
kishin përdorur telefona për më pak se 10 vjet.
Një botim me titull "implikime në shëndetin publik e teknologjive wireless", citon se Lennart
Hardell është një faktor i rëndësishëm. Raporti përsëritur gjetur që përdorimi i telefonave celularë
para moshës 20 rritur rrezikun e tumoreve të trurit nga 5.2, krahasuar me 1.4 për të gjitha moshat.
Një shqyrtim nga Hardell et al. arriti në përfundimin se telefonat e tanishme celular nuk janë të sigurt
përekspozim afat-gjatë.
Më 31 maj 2011 Agjencia Ndërkombëtare për Kërkime mbi kancerin e klasifikon fushen
elektromagnetike radiofrequencore si e mundeshme kancerogjene për njerëzit (Group 2B).
3.2 STUDIMET NE NJEREZ
Shumë pak studime të njeriut janë fokusuar posaçërisht në kullat e telefonisë celulare dhe rrezikun e
kancerit. Në studimin më të madh të botuar deri më sot, studiuesit britanikë në krahasim me një grup
prej më shumë se 1.000 familje me fëmijë me kancer kundër një grupi të ngjashme të familjeve të

13. XIII
fëmijëve pa kancerit. Nuk i gjetën asnjë lidhje midis ekspozimit të nënës prej kullave gjatë
shtatzënisë (bazuar në distanca nga shtëpia në kullën më të afërt dhe në sasinë e energjisë të dhënë
jashtë nga kullat afër) dhe rrezikun e kancerit në fëmijërinë e hershme.
Shuma e ekspozimit e njerzeve qe jetojnë pranë një kullë celular është zakonisht shumë herë më e
ulët se ekspozimit nga përdorimi i një telefoni celular. Rreth 30 studime kanë shikuar në lidhje të
mundshme midis përdorni telefonin celular dhe tumoret në njerëz. Shumica e studimeve deri më sot
nuk kanë gjetur një lidhje në mes të përdorni telefonin celular dhe zhvillimin e tumoreve, edhe pse
këto studime kanë pasur disa kufizime të rëndësishme. Kjo është një zonë e kërkimeve aktive.
4. Konkluzion
4.1 STUDIMET LABORATORIKE
Studimet laboratorike kanë shikuar nëse llojet e valëve RF përdoren në telefon e komunikimit celular
mund të shkaktojë dëme ADN-së. Shumica e këtyre studimeve kanë mbështetur idenë që valët RF
dhënë jashtë nga telefonat celularë dhe kulla nuk kanë energji të mjaftueshme për të dëmtuar ADN
direkt.
Disa shkencëtarë kanë raportuar se valët RF mund të prodhojnë efekte të tjera në qelizat e njeriut (në
enët laboratorike), që ndoshta mund të të ndihmojë të rritet tumoreve. Megjithatë, këto studime nuk
janë verifikuar. Disa studime në minjtë dhe kanë shikuar në qoftë RF e energjisë mund të nxisë
zhvillimin e tumoreve shkaktohet nga të njohur të tjerë carcinogens (agjentë që shkaktojnë kancerin).
Këto studime nuk ka gjetur prova për promovimin e tumorit. Kërkimore në këtë fushë vazhdon.
QFARE THOJNE EKSPERTET E AGJENSIVE ?
3 agjencitë ekspertëve që zakonisht klasifikohen shkaktojnë kancerin ekspozimet (carcinogens) -
Agjencia Ndërkombëtare për Kërkime mbi kancerin (IARC), Programit Kombëtar toksikologjisë
(NTP), dhe Mjedisit e SHBA Agjencia e Mbrojtjes (EPA) - nuk e kanë klasifikuar telefonin celulare
që mundet te shkaktoje kancere.
o Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë:
Duke pasur parasysh nivelet shumë të ulëta ekspozimit dhe rezultatet e hulumtimit të mbledhura
deri më sot, nuk ka prova bindëse shkencore që sinjalet e dobët RF nga stacionet bazë dhe rrjeteve
pa tel të shkaktojë efekte negative për shëndetin.
o Në komentuar në kullat telefonin celular pranë shtëpive apo shkollave, Komisioni Federal i
Komunikimit thotë:
Emisionet radiofrequency nga antenave të përdorura për qelizore dhe PC [shërbimin personal të
komunikimit] transmetimet rezultojë në nivelet e ekspozimit në terren të cilat janë zakonisht mijëra
herë më poshtë kufijve të sigurisë. Këto kufizime të sigurisë janë miratuar nga FCC në bazë të
rekomandimeve të organizatave të ekspertëve dhe të miratuar nga agjencitë e qeverisë federale
përgjegjës për shëndetin dhe sigurinë. Prandaj, nuk ka arsye për të besuar që kullat të tilla mund të
përbëjnë një rrezik të mundshëm shëndetësor për banorët aty pranë apo studentët.

14. XIV
5. Referncat
1. http://en.wikipedia.org/wiki/Mobile_phone_radiation_and_health
2. http://www.telekoplus.com/
3. www.brighthand.com
4. www.LancsIndustries.com