NOLI ME TANGERE KABANATA (ANG MGA SAKRISTAN) 15.pptx
Ang alpabeto at patnubay sa ispelling ng wikang
1. ANG ALPABETO ATANG ALPABETO AT
PATNUBAY SAPATNUBAY SA
ISPELING NG WIKANGISPELING NG WIKANG
FILIPINOFILIPINO
2. Ang Alpabetong FilipinoAng Alpabetong Filipino
28 letra na ang ayos ay ganito:28 letra na ang ayos ay ganito:
A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K,A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K,
L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R, S, T,L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R, S, T,
U, V, W, X, Y, Z,U, V, W, X, Y, Z,
3. Letrang orihinal na abakada:Letrang orihinal na abakada:
A,B,K,D,E,G,H,I,L,M,NA,B,K,D,E,G,H,I,L,M,N
NG,O,P,R,S,T,U,W,Y,NG,O,P,R,S,T,U,W,Y,
>> ay ginagamit sa karaniwangay ginagamit sa karaniwang
salitang tinatanggap o naasimila na sasalitang tinatanggap o naasimila na sa
bokabularyo o talasalitaan ng wikangbokabularyo o talasalitaan ng wikang
pambansa.pambansa.
Hal:Hal:
banyo - (baño)banyo - (baño) Trak - (truck)Trak - (truck)
bintana- ( ventana) nars -bintana- ( ventana) nars - (nurse)(nurse)
4. Pagbasa ng mga Letra:Pagbasa ng mga Letra:
Ang tawag sa mga letra ngAng tawag sa mga letra ng
alpabetong Filipino ay ayon saalpabetong Filipino ay ayon sa
bigkas-Ingles ng mga Pilipinobigkas-Ingles ng mga Pilipino
maliban sa ñ (enye) na tawag-maliban sa ñ (enye) na tawag-
Kastila.Kastila.
5. AA BB C D EC D E
/ey/ /bi/ /si/ /di/ /i//ey/ /bi/ /si/ /di/ /i/
FF GG HH II JJ
/ef/ /dzi/ /eyts/ /ay/ /dzey//ef/ /dzi/ /eyts/ /ay/ /dzey/
KK LL MM NN ÑÑ
/key/ /el/ /em/ /en/ /enye//key/ /el/ /em/ /en/ /enye/
NG ONG O PP QQ RR
/endzi/ /o/ /pi/ /kyu/ /ar//endzi/ /o/ /pi/ /kyu/ /ar/
SS TT UU VV WW
/es/ /ti/ /yu/ /vi/ /dobol yu//es/ /ti/ /yu/ /vi/ /dobol yu/
XX YY ZZ
/eks/ /way/ /zi//eks/ /way/ /zi/
6. Mga Tuntuning PanlahatMga Tuntuning Panlahat
1. Pagbigkas ng Pagbaybay1. Pagbigkas ng Pagbaybay
Ang pagbigkas o pasalitang pagbaybayAng pagbigkas o pasalitang pagbaybay
sa Filipino aysa Filipino ay patitikpatitik at hindi papantig. Angat hindi papantig. Ang
ispeling o pagbaybay ay isa-isangispeling o pagbaybay ay isa-isang
pagbigkas sa maayos na pagkakasunud-pagbigkas sa maayos na pagkakasunud-
sunod ng mga letrang bumubuosunod ng mga letrang bumubuo sa isangsa isang
salita,pantig,daglat,akronim,inisyal,simbolonsalita,pantig,daglat,akronim,inisyal,simbolon
g pang-agham.atbp.g pang-agham.atbp.
7. Halimbawa:Halimbawa:
Salita botoSalita boto = /bi-o-ti-o/= /bi-o-ti-o/
planoplano = /pi-el-ey-en-o/= /pi-el-ey-en-o/
FajardoFajardo = /capital ef-ey-dzey-ey-ar-= /capital ef-ey-dzey-ey-ar-
di-o/di-o/
Pantig kon- = /key-o-en/Pantig kon- = /key-o-en/
trans-trans- = /ti-ar-ey-en-es/= /ti-ar-ey-en-es/
Daglat Bb(Binibini) = /kapital bi- biDaglat Bb(Binibini) = /kapital bi- bi
GG (Ginoo) = /kapital dzi/(Ginoo) = /kapital dzi/
Gng.(Ginang) = /capital dzi-endzi/Gng.(Ginang) = /capital dzi-endzi/
Akronim GATAkronim GAT (Galian sa Arte at Tula) =(Galian sa Arte at Tula) =
/dzi-ey-ti//dzi-ey-ti/
LIRALIRA (Lirika, Imahen, Retorika at(Lirika, Imahen, Retorika at
Arte)Arte) == /el-ay-ar-ey//el-ay-ar-ey/
8. PANDAYLIPIPANDAYLIPI (Pandayan ng Literaturang Filipino)(Pandayan ng Literaturang Filipino)
/pi-iy-en-di-ey-way-el-ay-pi-ay//pi-iy-en-di-ey-way-el-ay-pi-ay/
InisyalInisyal ng Tao -ng Tao - MLQMLQ (Manuel L. Quezon) =(Manuel L. Quezon) =
/em-el-kyu//em-el-kyu/
MARMAR (Manuel A, Roxas) =(Manuel A, Roxas) =
/em-ey-ar//em-ey-ar/
Inisyal ng PSLFInisyal ng PSLF (Pambansang Samahan ng(Pambansang Samahan ng
Linggwistikang Filipino) /pi-es-el-egLinggwistikang Filipino) /pi-es-el-eg
Samahan/PaaralanSamahan/Paaralan
KBPKBP (Kapisanan ng mga(Kapisanan ng mga
Broadkaster sa Pilipinas)Broadkaster sa Pilipinas)
/key-bi-pi//key-bi-pi/
UPUP (Unibersidad ng Pilipinas)(Unibersidad ng Pilipinas)
/yu-pi/yu-pi
Simbolong Pang-agham -Simbolong Pang-agham - FeFe /ef-i//ef-i/
H2OH2O /eyts-tu-o//eyts-tu-o/
CC /si//si/
9. 2. Pasulat na Pagbaybay2. Pasulat na Pagbaybay
Mananatili sa pagsulat at pagbasa ng mgaMananatili sa pagsulat at pagbasa ng mga
karaniwang salita and isa-sa-isangkaraniwang salita and isa-sa-isang
tumbasan ng letra at ng makabuluhangtumbasan ng letra at ng makabuluhang
tunog na ang ibig sabihin, isa lamang angtunog na ang ibig sabihin, isa lamang ang
tunog sa pagbigkas ng bawat letra kapagtunog sa pagbigkas ng bawat letra kapag
naging bahagi ng mga karaniwang salita.naging bahagi ng mga karaniwang salita.
Pansinin na magkaiba ang pagtawag saPansinin na magkaiba ang pagtawag sa
mga letra at pagbigkas o pagpapatunog samga letra at pagbigkas o pagpapatunog sa
mga ito.mga ito.
10. a. Sa pagsusulat ng mga katutubong salita ata. Sa pagsusulat ng mga katutubong salita at
mga hiram na karaniwang salita namga hiram na karaniwang salita na
naasimila na sa sistema ng pagbaybay sanaasimila na sa sistema ng pagbaybay sa
wikang pambansa ay susundin pa rin angwikang pambansa ay susundin pa rin ang
kung ano ang bigkas ay siyang sulat at kungkung ano ang bigkas ay siyang sulat at kung
ano ang sulat ay siyang basaano ang sulat ay siyang basa
Halimbawa:Halimbawa:
baporbapor (v)(v)
sentrosentro (c)(c)
kahonkahon (c,j,)(c,j,)
12. 3. Salitang katutubo mula sa ibang3. Salitang katutubo mula sa ibang
wika sa Pilipinaswika sa Pilipinas
Halimbawa:Halimbawa:
caňaocaňao (panseremonyang sayaw ng mga(panseremonyang sayaw ng mga
Igorot)Igorot)
hadjihadji (lalaking Muslim na nakarating sa(lalaking Muslim na nakarating sa
Mecca)Mecca)
masjijdmasjijd (moske, pookl dalanginan)(moske, pookl dalanginan)
13. 3. Panumbas sa mga hiram na Salita3. Panumbas sa mga hiram na Salita
Sa paghahanap ng panumbas sa mga hiram naSa paghahanap ng panumbas sa mga hiram na
salita buhat sa wikang Ingles, maaring sundin angsalita buhat sa wikang Ingles, maaring sundin ang
mga sumusunod na paraan:mga sumusunod na paraan:
Ang unang pinagkukunan ng mga salitangAng unang pinagkukunan ng mga salitang
maaring itumbas ay ang leksikon ng kasalukuyangmaaring itumbas ay ang leksikon ng kasalukuyang
Filipino.Filipino.
Halimbawa:Halimbawa:
Hiram na SalitaHiram na Salita FilipinoFilipino
rulerule tuntunintuntunin
abilityability kakayahankakayahan
skillskill kasanayankasanayan
14. Maaring kumuha o gumamit ng mga salitang mula saMaaring kumuha o gumamit ng mga salitang mula sa
ibang katutubong wika ng bansaibang katutubong wika ng bansa
Halimbawa:Halimbawa:
pinakbetpinakbet bananabanana
dinengdengdinengdeng imaniman
canãocanão hadjihadji
Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles atSa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at
sa Kastila, unang preperensya ang hiram sa Kastila.sa Kastila, unang preperensya ang hiram sa Kastila.
Iniaayon sa bigkas ng salitang Kastila ang pagbaybay saIniaayon sa bigkas ng salitang Kastila ang pagbaybay sa
Filipino.Filipino.
Halimbawa:Halimbawa:
InglesIngles KastilaKastila FilipinoFilipino
checkcheck chequecheque tseketseke
literliter litrolitro litrolitro
liquidliquid liquidoliquido likidolikido
15. Kung walang katumbas sa Kastila o kungKung walang katumbas sa Kastila o kung
mayroon man ay maaaring hindi maunawaan ngmayroon man ay maaaring hindi maunawaan ng
nakararami, hiramin nang tuwiran angnakararami, hiramin nang tuwiran ang
katawagang Ingles at baybayin ito ayon sa mgakatawagang Ingles at baybayin ito ayon sa mga
sumusunod na paraan:sumusunod na paraan:
– Kung konsistent ang baybay ng salita, hiramin itoKung konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito
nang walang pagbabago.nang walang pagbabago.
Halimbawa:Halimbawa:
Salitang InglesSalitang Ingles FilipinoFilipino
reporterreporter reporterreporter
editoreditor editoreditor
sopranosoprano sopranosoprano
16. – Kung hindi konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito atKung hindi konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito at
baybayin nang ayon sa simulaing “baybayin nang ayon sa simulaing “kung ano ang bigkas aykung ano ang bigkas ay
siyang sulat at kung ano ang sulat ay siyang basa”.siyang sulat at kung ano ang sulat ay siyang basa”.
Halimbawa:Halimbawa:
Salitang InglesSalitang Ingles FilipinoFilipino
meetingmeeting mitingmiting
leaderleader liderlider
Gayunpaman, may ilang salitang hiram na maaaring baybayin saGayunpaman, may ilang salitang hiram na maaaring baybayin sa
dalawang kaanyuan, ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamitdalawang kaanyuan, ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamit
Halimbawa:Halimbawa:
baranggaybaranggay - baranggay- baranggay
kongresokongreso - konggreso- konggreso
tangotango - tango (sayaw)- tango (sayaw)
17. – May mga salita sa Ingles ( o sa iba pang banyagang wika naMay mga salita sa Ingles ( o sa iba pang banyagang wika na
makabubuting hiramin nang walang pagbabago sa ispelingmakabubuting hiramin nang walang pagbabago sa ispeling
Mga salitang lubhang di konsistent ang ispeling o lubhangMga salitang lubhang di konsistent ang ispeling o lubhang
malayo ang ispeling sa bigkas sapagkat kapag binaybay ayonmalayo ang ispeling sa bigkas sapagkat kapag binaybay ayon
sa alpabetong Filipino ay hindi na mababakas ang orihinal nasa alpabetong Filipino ay hindi na mababakas ang orihinal na
ispeling nitoispeling nito
Halimbawa:Halimbawa:
coachcoach rendezvousrendezvous
pizza piepizza pie sausagesausage
clutchclutch champagnechampagne
a .a . salitang pang-agham at teknikalsalitang pang-agham at teknikal
Halimbawa:Halimbawa:
calciumcalcium x-rayx-ray
quartzquartz XeroxXerox
zinc oxidezinc oxide
18. 4.4. Mga Salitang May Magkasunod na PatinigMga Salitang May Magkasunod na Patinig
Ang mga salitang hiram na may magkasunod na patinig ay maaaringAng mga salitang hiram na may magkasunod na patinig ay maaaring
baybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan may konsistensibaybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan may konsistensi
sa paggamit ng alinmang kaanyuan.sa paggamit ng alinmang kaanyuan.
Magkasunod na PatinigMagkasunod na Patinig
Halimbawa:Halimbawa:
a. ia = ya,a. ia = ya, pianopiano = piano, piyano= piano, piyano
dialectdialect = dyalekto, diyalekto= dyalekto, diyalekto
`` iyaiya cristiano = kristyano, kristiyanocristiano = kristyano, kristiyano
Provincial = probinsya, probinsiyaProvincial = probinsya, probinsiya
b. ie = ye,b. ie = ye, tiempotiempo = tyempo, tiyempo= tyempo, tiyempo
beinesbeines = byenes, biyenes= byenes, biyenes
iyeiye infierno = impyerno, impiyernoinfierno = impyerno, impiyerno
c. io = yo,c. io = yo, Dios = Dyos, DiyosDios = Dyos, Diyos
violin = byolin, biyolinviolin = byolin, biyolin
iyoiyo bibliografia = bibliyograpya, bibliyograpiyabibliografia = bibliyograpya, bibliyograpiya
rosariorosario = rosaryo, rosariyo= rosaryo, rosariyo
19. 4. Mga Salitang May Magkasunod4. Mga Salitang May Magkasunod
na Patinigna Patinig Ang mga salitang hiram na may magkasunod na patinig ay maaaringAng mga salitang hiram na may magkasunod na patinig ay maaaring
baybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan may konsistensi sabaybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan may konsistensi sa
paggamit ng alinmang kaanyuan.paggamit ng alinmang kaanyuan.
Magkasunod na PatinigMagkasunod na Patinig
Halimbawa:Halimbawa:
a. ia = ya,a. ia = ya, pianopiano = piano, piyano= piano, piyano
dialectdialect = dyalekto, diyalekto= dyalekto, diyalekto
`` iyaiya cristiano = kristyano, kristiyanocristiano = kristyano, kristiyano
Provincial = probinsya, probinsiyaProvincial = probinsya, probinsiya
b. ie = ye,b. ie = ye, tiempotiempo = tyempo, tiyempo= tyempo, tiyempo
beinesbeines = byenes, biyenes= byenes, biyenes
iyeiye infierno = impyerno, impiyernoinfierno = impyerno, impiyerno
emienda = emyenda, emiyendaemienda = emyenda, emiyenda
c. io = yo,c. io = yo, Dios = Dyos, DiyosDios = Dyos, Diyos
violin = byolin, biyolinviolin = byolin, biyolin
iyoiyo bibliografia = bibliyograpya, bibliyograpiyabibliografia = bibliyograpya, bibliyograpiya
rosariorosario = rosaryo, rosariyo= rosaryo, rosariyo
21. 5. Ang Pantig5. Ang Pantig
Ang Panitg ay isang saltik ng dila o walangAng Panitg ay isang saltik ng dila o walang
antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ngantalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng
salita. Ang bawat bigkas ng bibig ay laggingsalita. Ang bawat bigkas ng bibig ay lagging
may isang patinig.may isang patinig.
Halimbawa:Halimbawa:
a-koa-ko sam-botsam-bot
i-i-wani-i-wan mag-a-a-ralmag-a-a-ral
it-logit-log ma-a-a-rima-a-a-ri
22. Dahil sa pagkaasimila sa talasalitaan ng wikangDahil sa pagkaasimila sa talasalitaan ng wikang
pambansa ng mga hiram na salita, ang datingpambansa ng mga hiram na salita, ang dating
apat na kayarian o kaanyuan ng pantig ayapat na kayarian o kaanyuan ng pantig ay
naragdagan ng lima, kung kaya’t sa kasalukuyannaragdagan ng lima, kung kaya’t sa kasalukuyan
ay may siyam na kayarian na ng pantig.ay may siyam na kayarian na ng pantig.
Sa mga halimbawang sumusunod, ang pantigSa mga halimbawang sumusunod, ang pantig
ay tinutukoy ayon sa kayarian nito. Ang pagtukoyay tinutukoy ayon sa kayarian nito. Ang pagtukoy
sa pantig, gayundin sa kayarian nito, ay sasa pantig, gayundin sa kayarian nito, ay sa
pamamagitan ng paggamit ng simbolo: K para sapamamagitan ng paggamit ng simbolo: K para sa
katinig P para sa patinig.katinig P para sa patinig.
24. Ang PagpapantigAng Pagpapantig
Ang pagpapantig ay paraan ng paghati ng salitaAng pagpapantig ay paraan ng paghati ng salita
sa pantig o mga pantig.sa pantig o mga pantig.
– Kapag may magkasunod na dalawa o higit pangKapag may magkasunod na dalawa o higit pang
patinig sa pusisyong inisyal, midyal at pinal ng salita,patinig sa pusisyong inisyal, midyal at pinal ng salita,
ito ay hiwalay na mga pantig.ito ay hiwalay na mga pantig.
Halimbawa:Halimbawa:
SalitaSalita Mga PantigMga Pantig
aalisaalis a-a-lisa-a-lis
maagamaaga ma-a-gama-a-ga
totoototoo to-to-oto-to-o
25. – Kapag may mga katinig na magkasunod sa loob ng:Kapag may mga katinig na magkasunod sa loob ng:
Katutubong salita, ang una ay kasama sa patinig naKatutubong salita, ang una ay kasama sa patinig na
sinusundan at ang pangalawa ay sa patinig na kasunod.sinusundan at ang pangalawa ay sa patinig na kasunod.
Halimbawa:Halimbawa:
SalitaSalita Mga PantigMga Pantig
buksanbuksan buk-san pintobuk-san pinto
pin-topin-to
tuktoktuktok tuk-toktuk-tok
Hiram na salitang naasimila sa talasalitaang Filipino:Hiram na salitang naasimila sa talasalitaang Filipino:
26. Hiram na salitang naasimila sa talasalitaang Filipino:Hiram na salitang naasimila sa talasalitaang Filipino:
– Na may magkasunod na dalawang katinig ay karaniwang kasama saNa may magkasunod na dalawang katinig ay karaniwang kasama sa
kasunod na patinig.kasunod na patinig.
Halimbawa:Halimbawa:
SalitaSalita Mga PantigMga Pantig
sobresobre so-breso-bre
kopyakopya ko-pyako-pya
kaprekapre ka-preka-pre
– Na may tatlong katinig na magkasunod, ang unang dalawa ay kasama saNa may tatlong katinig na magkasunod, ang unang dalawa ay kasama sa
patinig na sinusundan at ang huli ay sa patinig na kasunod.patinig na sinusundan at ang huli ay sa patinig na kasunod.
Halimbawa:Halimbawa:
SalitaSalita Mga PantigMga Pantig
ekspertoeksperto eks-per-toeks-per-to
transportasyontransportasyon trans-por-ta-syontrans-por-ta-syon
eksperimentoeksperimento eks-pe-ri-men-toeks-pe-ri-men-to
27. Pansinin:Kapag ang una sa tatlongPansinin:Kapag ang una sa tatlong
magkakasunod na katinig ay m o n at angmagkakasunod na katinig ay m o n at ang
kasunod na dalawa ay bl, br, dr, pl, tr, ang unangkasunod na dalawa ay bl, br, dr, pl, tr, ang unang
katinig (m o n) ay sa sinusundang patinig kasamakatinig (m o n) ay sa sinusundang patinig kasama
at ang huling dalawa ay sa kasunod na patinig.at ang huling dalawa ay sa kasunod na patinig.
Halimbawa:Halimbawa:
SalitaSalita Mga PatinigMga Patinig
asambleyaasambleya a-sam-ble-yaa-sam-ble-ya
alambrealambre a-lam-brea-lam-bre
balandrabalandra ba-lan-draba-lan-dra
28. – Na may apat na katinig na magkasunod, ang unangNa may apat na katinig na magkasunod, ang unang
dalawa ay kasama sa patinig na sinusundan at ang hulingdalawa ay kasama sa patinig na sinusundan at ang huling
dalawa ay sa patinigdalawa ay sa patinig na kasunodna kasunod..
Halimbawa:Halimbawa:
SalitaSalita Mga PatinigMga Patinig
ekstraekstra eks-traeks-tra
ekstradisyonekstradisyon eks-tra-dis-yoneks-tra-dis-yon
Ang Pag-uulit ng PantigAng Pag-uulit ng Pantig
Ang mga tuntuning sinusunod sa pag-uulit ng pantig ay:Ang mga tuntuning sinusunod sa pag-uulit ng pantig ay:
– Kung ang unang tunog ng salitang-ugat o batayang salita ayKung ang unang tunog ng salitang-ugat o batayang salita ay
patinig, ang patinig lamang ang inuulit.patinig, ang patinig lamang ang inuulit.
Halimbawa:Halimbawa:
a-lisa-lis a-a-lisa-a-lis
am-bonam-bon a-am-bona-am-bon
29. – Kung ang unang pantig ng salitang-ugat oKung ang unang pantig ng salitang-ugat o
batayang salita ay may klaster na katinig,batayang salita ay may klaster na katinig,
dalawang paaralan ang maaring gamitin. Itodalawang paaralan ang maaring gamitin. Ito
ay batay sa kinagawian ng nagsasalita.ay batay sa kinagawian ng nagsasalita.
Inuulit lamang ang unang katinig at patinig.Inuulit lamang ang unang katinig at patinig.
Halimbawa:Halimbawa:
plan-tsaplan-tsa pri-topri-to
pla-plan-tsa-hinpla-plan-tsa-hin pri-pri-tu-hinpri-pri-tu-hin
mag-pla-plan-tsamag-pla-plan-tsa mag-pri-pri-tomag-pri-pri-to
30. Ang tuntuning ding ito ang sinusunod kahit may unlapiAng tuntuning ding ito ang sinusunod kahit may unlapi
ang salita.ang salita.
Halimbawa:Halimbawa:
mag-alismag-alis
mag-a-a-lismag-a-a-lis
maiwanmaiwan
ma-i-i-wanma-i-i-wan
umambonumambon
u-ma-am-bonu-ma-am-bon
– Kung ang unang pantig ng salitang-ugat o batayang salita ayKung ang unang pantig ng salitang-ugat o batayang salita ay
nagsisimula sa katinig-patinig, ang katinig at ang kasunod nanagsisimula sa katinig-patinig, ang katinig at ang kasunod na
patinig lamang ang inuulit.patinig lamang ang inuulit.
Halimbawa:Halimbawa:
ba-saba-sa ba-ba-saba-ba-sa mag-ba-ba-samag-ba-ba-sa
la-kadla-kad la-la-kadla-la-kad ni-la-la-kadni-la-la-kad
lundaglundag lu-lu-ndaglu-lu-ndag nag-lu-lu-lun-dagnag-lu-lu-lun-dag