Recommandé
Contenu connexe
Similaire à Grondwater introductie
Similaire à Grondwater introductie (11)
Grondwater introductie
- 1. GESCHIEDENIS VAN HILLEGERSBERG LANDSCHAP EN MENS DOOR EEN GEOLOGISCHE BRIL waterbouwkundig landschap 1200-1900 natuurlijk landschap ijstijd - 1200 stedelijk landschap, na 1900 1
- 2. even voorstellen, Sieb de Jong studie hydrogeologie in Amsterdam 15 jaar consultant watervoorziening IWACO 5 jaar bodemsanering DCMR-Rijnmondgebied 20 jaar diverse functies provincie Zuid-Holland nu ondermeer comité grondwater Oud Hillegersberg, project grondwater en paalrot (2015 en 2016) 2
- 3. landschap en bewoningssporen Hillegersberg Tijdvakken Ouderdom in 1000 jaar/ka Hillegersberg en omgeving landschap archeologie Laat Pleniglaciaal 28.0 - 14.7 riviervlakte, vlechtende rivieren, schaarse begroeiing , wind uit NO oude steentijd onbewoonbaar Laatglaciaal 14.7 - 11.7 riviervlakte Rijn en Maas, met rivierduinen , uit Jonge Dryas oude steentijd geen sporen Preboreaal 11.7 -10.3 meanderende rivieren, afname geulen, berk dominant midden steentijdBoreaal 10.3 - 8.7 rivierenlandschap , den dominant Atlanticum 8.7 - 5.7 vanaf 8.0 ka, getijdenlandschap nieuwe steentijdvanaf 6.0 ka veenlandschap met zee- invloed en riviergeulen (4-6 ka) en later veenkoepel met riviertjes Subboreaal 5.7 - 2.8 brons-, ijzer en Romeinse tijd, Middeleeuwen en nieuwe tijd Subatlanticum 2.8 - 0.0 veenlandschap met riviertjes, eind 12e eeuw overstromingen, Rotta gaat ten onder, daarna bedijkingen LaatsteijstijdHoloceen 3 7,4 ka 4,0 ka
- 4. 15.000 jaar geleden, Nederland poolwoestijn 4 landijs en gletsjers POOLWOESTIJN neerslag < 250 mm/jaar warmste maand T < 10 C poolwoestijn pakijs toendra steppe
- 5. rivierenlandschap met hoge duinen, 11.000 jaar geleden meanderende geulen NAP 5 dekzand NAP -16 m hoge duinen
- 6. vindplaatsen uit midden steentijd op rivierduinen (BOOR) 1 eerste Maasvlakte 2 Yangtzehaven 3 Rotterdam CS 4 Hillegersberg 5 Grindweg-Argonautenweg 6 Bergse Bos 6
- 7. profiel met donk, Jonge Dryas, Alblasserwaard 7
- 8. geologisch profiel Adriaen van der Doeslaan 1,9 8 1,0 10 1,0 6 10 7 zand-, leem en kleilagen grof grindhoudend zand Pleistoceen Hollandveen rivierduin getijdenafzettingen zeeafzettingen CN17 BL82 GW63 AD20 NK67 OR47 AD55 AD147 AN5 1,0 1,0 1,8 3 8 rivierduin rivierafzettingen opgebracht 0,6 3 10 0,6 10 7basisveen 4 1,0 1,8 7 2- 4 9 0,6 - 5 - 10 - 15 NAP (m) ZW NO
- 9. zeespiegelrijzing, onderzoek v/d Plassche, 1982 8.000 jaar geleden, Rotterdam “verdrinkt”, einde rivierenlandschap, vanaf 6.000 jaar geleden veen breidt zich uit. einde wereldwijde zeespiegelrijzing relatieve zeespiegelrijzing van de afgelopen 6.000 jaar is vooral het gevolg van bodemdaling laatste etappe zeespiegelrijzing tussen 10.000 en 6.000 jaar geleden.
- 10. 7.500 jaar geleden: getijden-landschap zie kaart 7.500 voor Christus 108.000 jaar geleden, Rotterdam “verdrinkt” getijdenlandschap veen
- 11. 11 getijdenlandschap veen strandwal 6.000 jaar geleden: veenlandschap, waterrijk met geulen, veen breidt zich uit Oude Rijn
- 12. winterkamp Bergschenhoek, visfuik (6,2Ka) 12
- 13. 2.500 jaar geleden, veenkoepel Midden Holland, veenstroompjes 13
- 14. 14 rietveen
- 15. 15 zeggeveen
- 16. 16 bosveen
- 17. 17 veenmosveen
- 18. Terbregge, kano uit eikenstam, vroege ijzertijd 18
- 19. 19 boerderij Terbregge, late ijzertijd bewoning op ontwaterd hoogveen boerderij(en): rund, schaap en varken Honden, ook visvangst en jacht
- 20. veen- en kleilagen op top van donk 20
- 21. archeologische waarden- en beleidskaart 21 donk geul geul Terbregge bewoning ijzertijd gebieden met zeer hoge archeologische verwachting bewoningslaag nieuwe steentijd aanwijzingen bewoning in Romeinse tijd aardewerk 11e en 12e eeuw centraal station, bewoning einde midden steentijd Bergschenhoek winterkamp, visfuik begin nieuwe steentijd bewoningslint
- 22. geologisch profiel Adriaen van der Doeslaan 1,9 8 1,0 10 1,0 6 10 7 zand-, leem en kleilagen grof grindhoudend zand Pleistoceen Hollandveen rivierduin getijdenafzettingen zeeafzettingen CN17 BL82 GW63 AD20 NK67 OR47 AD55 AD147 AN5 1,0 1,0 1,8 3 8 rivierduin rivierafzettingen opgebracht 0,6 3 10 0,6 10 7basisveen 4 1,0 1,8 7 2- 4 9 0,6 - 5 - 10 - 15 NAP (m) ZW NO 12 ka 8 ka 6 ka 5 ka
- 23. Geologische kaart Kleiwegkwartier rCO rG2 rG2 rG2 rF2k rF2k C2 rG2 Hollandveen op Gorkum komafzettingen rF2k Tiel komafzettingen op Hollandveen v oude veenderij op Gorkum komafzettingen rCO Hollandveen op Gorkum geulafzettingen C2 Hollandveen, met ingeschakelde Calais afzettingen op Gorkum komafzettingen Tivolibrug v v v v v v v v
Notes de l'éditeur
- 1) drieluik van lezingen 2) Reuzin Hillegonda woonde in het begin van haar leven lange tijd aan de kust. Deze omgeving veroverde een belangrijke plaats in haar hart. Tot haar grote spijt mocht Hillegonda niet aan de kust blijven werken. Om deze reden besloot ze met een schort vol haar geliefde zand, het binnenland in te trekken. Na een lange wandeling scheurde haar reuzenschort. Het zand wat uit haar schort vloeide vormde de berg van Hillegonda. De berg zand die uiteindelijk het dorp Hillegersberg vormde. Drie belangrijke momenten in geschiedenis: 1) Donk, 2) Hillegersberg overstroomt en 3) veenvorming 3) aanpak: 1) geologie Hillegersberg verbinden met paleografische kaarten van Nederland (landschap) en 2) verbinden met archeologische bewoningssporen (BOOR). Er si veel literatuur beschikbaar. 4) Literatuur Lauwe Kooijmans, Hoofdstuk 2, De lage landen toen, prehistorische bewoning van onze kuststreken (beschrijving Bergambacht) Noordhoff, juli 2011. De Bosatlas van de geschiedenis van Nederland Vos P.C., 2011. De atlas van Nederland in het Holoceen, landschap en bewoning van de laatste ijstijd tot nu. Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Jongmans A.G. et al, 2013. Landschappen van Nederland, geologie, bodem en landgebruik. Rapporten BOOR (Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam).
- Het Vroeg-Weichselien was een afwisseling van koude (stadialen) en warmere (interstadialen) perioden. Bij het aanbreken van het pleniglaciaal werd het klimaat nog kouder, hoewel er nog steeds interstadialen plaatsvonden, waarin het klimaat tijdelijk wat opwarmde. Voor de gebieden rond de Noordzee betekende dit in feite een afwisseling tussen extreem koude omstandigheden (poolwoestijn) en iets warmere omstandigheden (toendra). Het laat-pleniglaciaal (ongeveer vanaf 29 ka geleden) was een lange periode van extreme afkoeling, waarin op de breedtegraden rond de Noordzee nauwelijks meer vegetatie kon groeien. Vanaf 19 ka geleden wordt het klimaat wereldwijd geleidelijk warmer. Dit leidde in het laatglaciaal tot twee interstadialen Allerød en Bølling) waarin de zeespiegel steeg, de boomgrens naar het noorden schoof en de gletsjers in Scandinavië zich terugtrokken. Drie keer werd dit onderbroken door een periode waarin de kou terugkeerde. De laatste en koudste van deze stadialen was helemaal aan het einde van het Weichselien. Dit stadiaal wordt de Jonge Dryas genoemd. Dekzandafzettingen. In de koudste perioden van de Weichsel ijstijd werd met noord oostelijke winden veel stuifzand afgezet vanuit de droge bodem van de Noordzee op het keileembodem van Nederland. Niet alleen Nederland maar grote delen van Europa raakten bedekt met stuifzand. Ook de dekzanden in Fryslân en Drenthe zijn in die periode ontstaan. De fijnste zanddeeltjes werden op de verste plekken afgezet. Als voorbeeld de lössgrond in Limburg. Dit zeer fijne stuifzand werd met de poolwinden van de Noordzeebodem naar Limburg gevoerd en daar neergeslagen (dekzandlagen in Drenthe) Preboreaal. Het in het Pleistoceen gevormde landschap van Nederland veranderde in het Holoceen nog eens. Ook nieuwe dekzandafzettingen door stuivend zand zorgden voor een nieuwe laag op het eerdere afgezette dekzand en keileem. In het begin van deze periode was de temperatuur nog aan de koude kant. Eerst berk, daarna den. Berken zijn sterke bomen die goed groeien op voor andere bomen ongunstige plekken. De berk is tamelijk ongevoelig voor een bar klimaat. We komen de berk daarom op het noordelijk halfrond tegen tot in de poolstreken op de permafrost, op schrale zandgronden en hoog in de bergen. Daarna ontstonden op Nederlands grondgebied grote dennenbossen. In het Pre Boreaal was een groot deel van het water nog opgeslagen in de noordelijke ijskappen en een groot deel van de Noordzee was droog. De rivieren de Rijn en de Maas stroomden via het huidige IJsselmeer via de droge delen van de Noordzee naar de delta's noordelijk in de Noordzee. Boreaal. Tijdens de Boreale periode van ongeveer 9.000 tot 8.000 jaar geleden werd het langzaam iets warmer in Nederland en ontstond een klimaat waarin de eerste loofbomen in ons land gingen groeien. Het was de hazelaar die in snel tempo in de dennenbossen een plekje vond en er voor zorgde dat er een gemengd bos ontstond van dennenbomen en hazelaars. Atlanticum. In de na het Boreaal geldende periode, het Atlanticum werd het langzaam warmer. In dezer periode van ongeveer 8.000 tot 5.000 jaar geleden ontstonden over heel Europa grote wouden. Ook in Nederland groeiden meer loofbomen zoals de els, de iep en de eik en ontstonden grote uitgestrekte bossen. De loofbomen verdreven de dennenbossen. De zeespiegel steeg en er ontstond een nieuwe kustlijn die te vergelijken valt met de huidige kuststrook van Nederland. In deze tijd ontstonden de duingebieden aan de kust en de wadden. Sub-Boreaal. De periode van het Subboreaal ligt tussen 5.000 en 2.700 jaar geleden. In het Sub-Boreaal werd het koeler. De bomengroei nam af en de zeespiegel steeg niet langer. Achter de hoge duinen aan de kust ontstonden grote veengebieden. Het waren vooral de heidestruiken die zich ontwikkelden en voor veenvorming zorgden. Dit ten gevolge van minder inbraken van zout water vanuit de zee. Het achter de duinen liggende veengebied werd door de aanwas van begroeiing en vervening steeds eer beschermd tegen de invloed van de zee. Sub-Atlanticum. Ongeveer 2.700 jaar geleden begon een nieuwe periode, het Sub-Atlanticum. In deze periode steeg de temperatuur opnieuw waardoor ook de zeespiegel weer begon te stijgen. Loofbomen ontwikkelden zich opnieuw en de iep en de beuk maakten voor het eerst ook deel uit van de loofbossen. Ook de duinen aan de kust ontwikkelden zich verder door zanderosie vanuit zee en vormden op deze wijze een bescherming voor het er achter liggende land. In het noorden van Nederland brak de zee geregeld door de strandwallen heen. Er ontstonden eilanden en het lage gebied er achter ontwikkelde zich tot een waddengebied. Het landschap zoals wij dat nu kennen heeft z’n definitieve vorm gekregen in het Sub-Atlanticum.
- LGM= Last Glacial Maximum, ongeveer 21.000 jaar geleden (maximum wereldwijd ijsvolume laatste ijstijd, Weichselien). Zeespiegel lag 120 m lager dan tegenwoordig. Poolwoestijn, waarin nauwelijks vegetatie kon groeien. Rijn en Maas stroomden af via het Kanaal. Ijskappen in Scandinavie, Schortland en Alpen. Bosatlas geschiedenis van Nederland: in pleniglaciaal winter temperaturen van -25 graden celcius en zomer temperaturen van enkele graden boven nul. Weinig vegetatie, de ondergrond is het hele jaar bevroren. Geen bewoning in Hillegersberg en omgeving. Isostasie, gewicht van ijskappen vanaf 19 ka geleden wordt het klimaat wereldwijd geleidelijk warmer. Dit leidde in het laatglaciaal tot twee interstadialen Allerød en Bølling) waarin de zeespiegel steeg, de boomgrens naar het noorden schoof en de gletsjers in Scandinavië zich terugtrokken. Dit onderbroken door een perioden waarin de kou terugkeerde. De laatste en koudste van deze stadialen was helemaal aan het einde van het Weichselien. Dit stadiaal wordt de Jonge Dryas genoemd.
- Midden Steentijd 5.300 -9.000 voor Christus, 7.3 – 11.0 Ka oud. 8 Ka verdrinkt Rotterdam, na zeespiegelrijzing geen vindplaatsen midden steentijd? Is er een hiaat in bewoning? Riviertrerrassen
- 1) Donken komen voor in ..Donk Hillegersberg is meest noordwestelijke donk Stel helling 30 graden, dat betekent 30 m stijgen per 100 m, dus voor 13 m 13/30*100= 43 m OR naar NK = 80 m, dus meer dan helft stijgen. Denk aan verschil loef- en lijzijde
- 1) Bosatlas Geschiedenis van Nederland, pag 20. Rond 3850 voor Christus zijn de Scandinavische en Noord-Amerikaanse ijskappen afgesmolten en stopt de wereldwijde stijging van de zeespiegel. 3850 voor Christus is gelijk aan 5.850 BP
- Bosatlas Geschiedenis van Nederland, pag 34, no 14 Bergschenhoek, winterkampplaats van jagers van 4.200 voor Christus, dus 6.200 jaar geleden. Met fuiken en een kano. Dus Neolithiicum. Neolithicum begint 5.300 voor Christus.
- Erfgoedhuis Zuid-Holland: In Bergschenhoek zijn de resten gevonden van een klein winterkamp, gedateerd rond 4200 v. Christus. De vindplaats werd geïnterpreteerd als tijdelijk kampement binnen een merengebied, dat wellicht enkele tientallen jaren gedurende de winter werd gebruikt voor de jacht en visvangst. Meest bijzonder aan deze vindplaats waren de goed geconserveerde resten van vis fuiken. Aan de hand van deze resten heeft E. IJsveld zich toegelegd op het zeer minutieus onderzoeken van zelfs de kleinste details, waaronder de twijning en de route van het basttextiel, van deze fuiken en het aan de hand van de gevonden resultaten, vervaardigen van een reconstructie, die zo goed mogelijk aansluit bij het origineel. De combinatie van archeologische kennis, kennis van het ambacht en benodigde vaardigheden bleek een duidelijke meerwaarde wat betreft onze kennis van dit type vondsten op te leveren. Uiteraard heeft niet alles op geheel prehistorische wijze plaats kunnen vinden, hoewel hier wel zoveel mogelijk naar gestreefd is. Zo heeft men bijvoorbeeld de keuze moeten maken voor het gebruiken van machinaal geschilde bast, daar deze op het moment van reconstructie op voorraad was. IJsveld heeft mogen concluderen dat er bij het vervaardigen van een fuik bijzonder veel kwam kijken en dat het maken ervan aanzienlijk wat tijd kostte, ook voor een ervaren mandenvlechter. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Museum: Een van de vijf visfuiken die in 1978 gevonden zijn tijdens opgravingen in Bergschenhoek. De fuiken zijn gemaakt van twijgen van de rode kornoelje. Ze worden verbonden door een lang doorlopend touw van een vezelachtig materiaal. De fuik had oorspronkelijk de vorm van een sigaar. Door de trechtervorm konden de vissen in de fuik zwemmen, maar er was geen weg terug. object: visfuik datering: c. 4200 v.C. materiaal: organisch ; hout afmetingen: lengte: 170 cm vindplaats: Nederland; Zuid-Holland; Bergschenhoek collectie: Prehistorie objectnummer: h 1982/1.205 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ BOOR 50 jaar no 5: tussen 4.200 en 3.800 jaar leefden in Barendrecht mensen die leefden van jagen, vissen en verzamelen. Tevens werd vee gehouden en graan verbouwd. We zien hier dus voor het eerst echte boeren in onze streek.
- 1) Donken komen voor in ..Donk Hillegersberg is meest noordwestelijke donk Stel helling 30 graden, dat betekent 30 m stijgen per 100 m, dus voor 13 m 13/30*100= 43 m OR naar NK = 80 m, dus meer dan helft stijgen. Denk aan verschil loef- en lijzijde