Lezoko LH ikastetxeak sortutako materiala, Oarsoaldea ezagutzeko

1. ORERETA ERRENTERIA

3. Errenteria Gipuzkoako ipar-ekialdean dago. Donostiatik 7 km-ra. Errenteriak Oiartzualdea osatzen du Lezo, Pasaia eta Oiartzun herriekin batera. HERRIAREN KOKAPENA Oiartzualdea

4. ERRENTARIAREN MUGAK Iparraldean Lezo. Mendebaldean Pasaia, Donostia, Astigarraga eta Hernani. Hegoaldean Goizueta eta Arano. Ekialdean Oiartzun. Bere udal barrutiak 31,9 km²-ko hedadura du eta 38.505 biztanle ditu (2008). IRUN HONDARRIBIA

5. ERRENTERIAREN ARMARRIA BEHEKO ALDEAN, ZILARREZKO HONDOAN ITSASOA. HONEN GAINEAN, HONDO GORRIAN GAZTELU BAT. GOIAN, HOSTO BERDEAK BI ALDEETARA.

6. HERRIAREN IZENAK Antzinan gure herria Oiartzungo auzo bat zen, baserriz osatuta eta ORERETA zuen izena. 1320ean hiribildu titulua eman eta VILLANUEVA DE OIARSO izena jarri zioten. 1491ean ERRENTERIA izena hartu zuen, itsasontziek beren merkantziak ekartzeagatik errentak ordaindu behar zituztelako.

7. Orereta izena 1214 urtean azaltzen da Oiarsoko kontzejua osatzean. 1320. urtean, Oreretak Oiartzungo bailarako burua izendatzea lortu zuen, HIRI AGIRIAn Oreretari VILLANUEVA DE OIARSO izena jarriz eta hiria harresiz inguratzeko baimena emanez.

8. Oiartzun ibaia Aiako Harritik eta Bianditz mendiko magaletik datozen erreka batzuek bat egitean sortzen da eta Pasaiako portuan itsasoratzen da. Oiartzun, Errenteria-Orereta, Lezo eta Pasaia herriak zeharkatzen ditu. Gipuzkoako ibairik motzena da, 16,6 km luze baita. OIARTZUN IBAIA

9. GURE IBAIAK KIRATS EDERRA DU ITSAS BEHERA DAGOENEAN Oiartzun ibaia kutsatu samarra dago. Arrazoiak hauek dira: meategiak, lantegiak eta geure etxeetako zikinkeria. URAREN KALITATEA 2002ko UDA Kutsatu gabea Kutsatu samarra Kutsatua Oso kutsatua Izugarri kutsatua

10. URTEGIA Errenteria-Oreretako lurretan Añarbeko urtegia dago, erdigunetik urruti, inguru zoragarri batean, baso eder batean, hain zuzen, Añarbe errekaren ibarretan. Urtegi honetan biltzen den ura Oiartzualdeko eta Donostialdeko etxeetara iristen da. Errenteriak kontsumitzen duen ur guztia, hau da, % 100 Añarbetik hartzen du. AÑARBE

11. GURE MENDIAK ALDURA 551 m ZARIA 630 m TXORITOKIETA 317 m Gure herriaren lur gehienak mendiko aldean daude. Zati bat Aiako Harria Parke Naturalaren barruan dago. Beste zati txiki bat Lau Haizeta parkean dago.

12. ERRENTERIAKO MENDIRIK EZAGUNENAK BIZARAIN 280 m Bizarain mendian San Marko gotorlekua dago. URDABURU 595 m Apirilaren 25ean San Marko eguna ospatzen da eta bertan erromeria egiten da. Ohiturari jarraituz, amandreak bere besotakoari arrautzak dituen opil bat oparitzen dio.

13. ERRENTERIAKO AUZOAK BERAUN ALABERGA GALTZARABORDA AGUSTINAK FANDERIA ALDE ZAHARRA GABIERROTA ERDIALDEA PONTIKA LARTZABAL KAPUTXINOAK GAZTAÑO ZAMALBIDE ITZIETA UGARRITZA ONDARTXO

16. FANDERIA Auzo berriena da. Agustinak eta Gabierrota auzoen artean dago. Kirol instalazio ugari daude. GABIERROTA Oiartzun ibaiaren eta Papresa paper lantegiaren artean dago. Bertan zaharren egoitza dago. GALTZARABORDA Bere ezaugarri nabarmenenak etxebizitza-blokeak eta malda ugariak dira. EuskoTrenen geltokia dago.

17. GAZTAÑO Herriko erdialdearen eta Arramendi muinoaren artean dago. Auzo honetan Oreretako gaztetxea dago. Auzoko festak ekaina aldean ospatzen dira, San Juan sua ospakizunarekin batera. ITZIETA Alaberga auzoaren eta Oiartzun ibaiaren artean dago. Auzo hau XX. mendean eraiki zuten, Itzieta deitutako inguruan.

18. LARTZABAL ONDARTXO Auzo honen zati bat Oiartzungo lurretan dago. Auzo honetan ere, Osakidetzaren anbulatorioa dago. Auzo txiki bat da. Itzieta auzoaren eta Oiartzun ibaiaren artean dago. Auzo honetan Errenteriako hiltegia zena dago. KAPUTXINOAK Sorgintxulo izeneko lekuan eraiki den auzo maldatsua da, etxe orratzez osatutakoa. Pasai Antxotik oso gertu dago.

19. PONTIKA UGARRITZA Olibet eta Etxeberrieta auzuneak hartzen ditu. Lezo udalerriaren eta Oiartzun ibaiaren artean dago. Bertan, Renferen geltokia eta Papresa paper lantegia daude. Beraun auzoaren beheko aldean eta erdialdetik hurbil dago. Dorre moduko etxeez osatua dago.

20. ZAMALBIDE Agustinak auzotik aurrera dago eta hainbat baserrik osatzen du. Auzo honetan, hilerria eta hainbat ikastetxe daude. Auzoko jaiak maiatzaren 15ean ospatzen dira, sanisidroak. LISTORRETA Inguru honetan Aitzpitarteko haitzuloak daude. Bertan aisialdirako eremu zabala dago. ERRENTERIAKO BASERRIA ERRENTERIAKO BENTA Errenteriako mendi inguruan dago eta hainbat baserri du, besteak beste, Perurenako Benta.

21. ESNABIDE ARGORRI GAMONGOA ARKIRI ARRAMENDI BARIN BARINGARATE GOIKOA EGI EDER ITURRALDE

22. XENPELARRE LARZABAL OTZAZULUETA ZENTOLEN SAROBE SEIN TOLARIETA ERREKA LANTERNETA KATXOLA IZTURITZAGA GOIKOA

25. ETA LEHEN... ...NOLAKOA ZEN ERRENTERIA?

26. DUELA 20.000 URTE Duela milaka urte Aitzbitarte haitzuloetan eta Landarbaso erreka ondoan bizi ziren inguruko lehenengo biztanleak. Lur guztia elurrez estalita zegoenez, leku lehorra eta beroa aurkitu zuten. Ehiztariak ziren eta ura ez zuten falta. AITZBITARTE HAITZULOA LANDARBASO ERREKA GURE ARBASOEN ETXEA!

27. ORERETA ERDI AROAN Orereta Oiartzungo bailarako lau auzoetariko bat zen. 1320an bailarako burua izatea lortu zuen, Villanueva de Oarso izenarekin. Errenteria, erdi aroan sortutako hiribildua da. Garai honetan hasi ziren lehenengo lau kaleak eraikitzen eta harresiz inguratu zituzten: Behekoa, Erdikoa, Goikoa eta Eliza kalea..

28. ERRENTERIA ARO MODERNOAN Garai hartan itsasoa gaur egungo alde zaharreraino iristen zenez, portua zegoen eta honengatik, merkataritza oso garrantzitsua izan zen. Honekin batera, lantegiak sortzen hasi ziren, burdinolak (burdina lantzeko) eta ontziolak (itsasontziak egiteko). XV. mendean Errenteria Oiartzundik behin betiko banandu zen. Garai hartan hiru kale gehiago egin zituzten: Kapitanenea, Andra Mari eta Santxoenea. Kale hauekin esparrua handitu zen eta multzo berria berriro inguratu zuten harresiz. Sartu eta ateratzeko bost ate zeuden. Erdigunea Herriko plaza zen. Errenteria XV. mendean

29. Itsas atearen arkuaren aztarnak Kapitanenea kalearen hasieran daude, gure eskolatik gertu. Errenteriak erdi aroko hiribilduan sartzeko bost ate zituen: Nafarroako atea, Iparraldeko atea, Ugarritzako atea, Itsas atea eta Madalena kaleko atea. Gaur egun itsas atearen arkuaren aztarnak besterik ezin da ikusi. Besteak desagertu dira. ERRENTERIAKO BOST ATEAK

30. 3.- Nafarroako atea, 5.- Iparraldeko atea. 8.- Ugarritzako atea. 10.- Itsas atea. Madalena atea, Madalena kalearen hasieran baina ez du zenbakirik.

31. ERRENTERIA ARO GARAIKIDEAN XIX. mende hasieran itsas merkataritza gainbehera etorri zen. Bide batez, izandako gerrek baserria zabaltzea ekarri zuten. Mendearen erdialdetik aurrera industria hasi zen zabaltzen gure herrian. XX. mendean industrializazioa areagotu zen. Mende honen erdialdetik aurrera populazioa izugarri handitu zen.

32. MONUMENTU ETA ERAIKIN INTERESGARRIAK

33. BEHEKO KALEA ELIZA KALEA ERRENTERIAKO KALE ZAHARRAK ERDIKO KALEA GOIKO KALEA

34. HERRIKO PLAZA MIKELAZULO PASABIDEA KAPITANENEA KALEA SANTAMARIA KALEA SANTXOENEA KALEA

35. UDALETXEA Herriko udaletxea Errenteriako erdigunean dago, elizaren aurrean, herriko plazan. XVII. mendearen hasieran eraiki zuten eta errenazentista estilokoa da.

36. DORRETXEAK HARRESIAREN AZTARNAK ETA MORRONTXO DORRETXEA TORREKUA DORRETXEA Sarrerak babesteko dorretxeak zeuden. Gaur egun bi dorretxe daude: Torrekua eta Morrontxo, XV. mendean eginak. Alde zaharreko Goiko kalean daude biak. Bi dorretxeen artean Nafarroako atea zegoen.

37. OINETXEAK Errenteriak bi oinetxe ikusgarri ditu. Biak Kapitanenea kalean daude. URANZU OINETXEAREN ARMARRIA URANZU OINETXEA “ Kapitain etxea” bezala ezagutzen da. Bertan Martin de Renteria eta Uranzu jaio zen, Errenteriako matxinoa.

38. ITURRIZA OINETXEA Aurreko aldean armarri ederra du, XVIII. mende bukaeran jarria.

39. ZUBIAURRE JAUREGIA XVII. mendeko eraikina da. Santa Klara kalean dago. Bere ondoan, erdi aroan, Frantziako bidearen atea zegoen.

40. JASOKUNDEKO ANDRE MARIAREN ELIZA Erdi aroko hareharrizko tenplu zaharra. XV. mendean eraikia eta XVIII. mendean berritua. Alde zaharrean dago, Herriko plazan.

41. MADALENA ERMITA Madalena kalean dago, antzinako eraikina, erdi aroko hirigunearen kanpoko aldean zegoen. Ospitalea izan zen, Done Jakue bidea egiten zutenak han gelditzeko.

42. AGUSTINDARREN KONBENTUA Agustinak auzoan dago. 1543. urtean sortua hiribilduaren harresietatik kanpo.

43. PERTSONAIA OSPETSUAK

44. XENPELAR BERTSOLARIA KOLDO MITXELENA HIZKUNTZALARIA ERRENTERIAKO MATXINOA JUAN IGNACIO DE GAMON HISTORIALARIA CRISTOBAL DE GAMON IDAZLEA MARIA ZOZAIA KOLDOBIKA JAUREGI "JAUTARKOL" OLERKARIA SALVADOR ZAPIRAIN "ATAÑO" IDAZLEA

49. JON MAYA DANTZARIA MIKEL ODRIOZOLA KIROLARIA REYES KARRERE KIROLARIA EIDER RODRIGUEZ IDAZLEA MARIASUN LANDA IDAZLEA JUAN LUIS LANDA KOMIKIGILEA SARA CARRACELAS eta YOLANDA MARTIN KIROLARIAK

60. BESTELAKOAK SANTA AGEDA ERDI AROKO AZOKA URTEZAHARREKO KOPLAK AUZOETAKO JAIAK DANTZARI TXIKI EGUNA KALDEREROAK KANTU JIRA GAZTAINERRE MUXIKOAK