Depresioni dhe trajtimi i tij , nje verzion i shkurtuar .

1. QKMF VUSHTRRI 8/2014
DR HYSNI ALIU
Doktor në Finlandë

2. Shendeti mendor
Depresioni
Qrregulli bipolar i disponimit
Ankthi
 Qrregullimi post traumatik i stresit
Psikozat
Qrregullimet e personalitertit
Semundjet psikosomatike

3. Depresioni
 Pasqyra klinike dhe diagnostifikimi
 Epidemiologjia
 Etiologjia dhe patogjeneza
 Zhvillimi i semundjes dhe prognoza
 Trajtimi i depresionit
 Format tjera te depresionit
Depresioni i vazhdueshem kronik ( Distymia )
Depresioni i perseritshem me kohezgjatje te
shkurter ( Recurrent brief depression RBD )

4. Pasqyra klinike dhe diagnostika
 Afekti depresiv ose ramje per nje kohe te shkurter e disponimit
 Afekti depresiv qe zgjate me dite muaj ose vite
 Qrregullimi i humorit ( mood disorder )
 1 )Sindroma e qrregullimit te disponimit bipolar .
 2) Sindroma deprersive unipolare
 Jan qrregullime / patologji te shendetit mendor , ku perveq
disponimit teper te ulet ne pasqyren klinike ka edhe shum
shenja te tjera qe e bejne depresionin te jet i shkalleve te
ndryshme :
 A) I lehte
 B) mesatarisht i rende
 C) i rende

5. Gendje depresioni
 Humori ose disponimi i ulet
 Zvoglim ose humbje e ndjenjes se kenaqesis
 Lodhje e vazhdueshme
 Zvoglim ose humbje e besimit ne veteveten dhe
respektit ndaj vetevetes
 Kritike e pabaze ose e tepruar ndaj vetevetes
 Ndjenje e pabaze ose e teperuar e fajesis qe
drejtohet ndaj vetevetes .

6. Gjendje depresioni
 Mendime per vetevrasje ose sjellje qe kan qellimin
ta demtojn veteveten
 Pasiguri ne vendimemarrje
 Veshtersi ne perqendrim
 Ngadalsim psikomotorik ose agjitacion
 Qrregullimi i gjumit
 Mungese apetiti
 Ramje ne peshe ose ngritje e peshes

7. Gjendja depresive
 Per ti plotesuar kriteret diagnostike F32 - F33 ,
shenjat klinike duhet te zgjasin pa shkeputje se
paku 2 jave dhe ne ate kohe duhet te paraqiten
se paku 5 nga shenjat e lartepermendura .
 Kriteret diagnostike plotesohen edhe nese
pacienti nuk ndjen depresion , por ndjen lodhje
te vazhdueshme dhe ka humbur ndjenjen e
kenaqesise perveq shenjave tjera klinike .

8. Gjendja depresive
 Mvaresisht se sa jane te theksuara shenjat e depresionit,
numri i shenjave edhe depresioni kategorizohet ne shkalle te
ndryshme :
 I lehte , kur pacienti eshte i aft per pune por me kapacitete
tjera te kufizuara .
 Mesatarisht i rende , kur pacienti i ka shum me te kufizuara
kapacitetet e funksionale, sociale , pra pacienti detyrohet te
kerkoj pushim mjekesor .
 I rende dhe i nivelit psikotik , kur pacienti eshte ne gjendje
shum te rende , dhe si pasoj e saje i nevoitet trajtimi spitalor
.
 Te gjitha keto ndikojn ne prognozen e semundjes dhe
planifikimin e trajtimit .

9. Nengrupet e depresionit
 Depresioni psikotik
 Sindroma somatike ICD 10 ose depresioni melankolik ICD
IV , qe eshte depresion endogjen :
 Pacienti ka humor te ulet ne mengjes , zgjuarje heret
para mengjesit , ulje ne peshe , humbje e libidos ,
ngadalsim psikomotorik , rrethi nuk ndikon ne ndryshimin
e humorit , mund te shqerohet me deluzione te forta ,
fajesim i vetevetes , humbje ne peshe , agjitacion ose
hipersenzibil . Edhe trajtimi eshte disi i ndryshem nga
llojet e tjera te depresionit , sygjerohen SRNA bllokatoret
.

10. Nengrupet e depresionit
 Gjendje e depresionit jo tipik ( jo karakteristik )
atypical :
 Gjum i tepruar
 Shtim i apetitit .
 Ngritje e peshes .
 Trajtimi me MAO ose SSRI bllokator dhe psikoterapi
dhe shmangim barnat qe shkaktojn lodhje .

11. Nengrupet e depresionit
 Depresioni pas lindjes :
 Shumica e nenave vuajn nga nje forme e lehte e
depresionit pas lindjes por ajo eshte e kalueshme .
 Ky lloj i depresionit fillon brenda 4 javeve pas lindjes .
 Ndikojn ndryshimet hormonale siq eshte metabolizmi i
Estrogjenit dhe ngarkesat psikosociale . I shmangim
Fluoksetinin dhe Barnat triciklike me veprim te gjate .
Perdorim gjithashtu psikoterapin . Sipas nevojes edhe
terapia elektrokonvulzive ECT , gjithashtu trajtimi me
Estrogen.

12. Nengrupet e depresionit
 Depresioni stinor ( Seasonal affective disorder SAD ):
 Nderlidhen me dimerin dhe mungesen e djellit dhe kalojn
me nderrimin e sezonit .
 Trajtimi me drite ndriquese 30 – 120 min ne mengjes por
edhe me SSRI .
 Depresioni kronik : qe ka zgjat pa nderpre me se paku 2
vite . Pperveq shenjave te lartepermendura te depresionit
te pacienti hasim ne seriozitet i shtuar ose pacienti qane ,
eshte i ngadalsuar psikomotorikisht ,

13. Diagnoza diferenciale
 Duhet te hulumtojmi mundesin e qrregullimit bipolar ,
pra mania , hypomania , ose ndonje gjendje e perzier
.
 Skitsoafektiva , pra analizojmi shenjat e depresionit
psikotik se me cilen diagnoz pershtaten, .
 Diagnoza diferenciale me semundjet somatike
 Alkoholi , droga , barnat e ndryshme siq jan B
blokatoret , kortikosteroidet , neuroleptiket e
gjenerates se vjeter etj.

14. Epidemiologjia
 Sipas te dhenave te WHO ( World Mental Health)
perqindja e te semureve me depresion ne Evrope
ndryshon prej 3-10 %
 Prevalenca gjat ter jetes eshte prej 10% tek mashkujt e
20 % tek femrat
 Ne Finlande 5 %
 Ata qe paraqiten ne shtepine e shendetit reth 10%
 Ne spitalet psikiatrike ose poliklinika te psikiatris 50 %
jan me depresion
 Ne depresion ndikojn: gjinia , mosha , gjendja
socioekonomike , shkollimi i ulet , ndarjet , papunesia ,
mvaresia nga alkoholi , pirja e duhanit .

15. Etiologjia dhe patogjeneza
 Etiologjia e depresionit eshte e shumellojshme dhe vjen nga shum
faktor ne te njejten kohe :
 Qe nga niveli i ndryshem i organizimit dhe funksionimir te trurit pra
niveli : molekular , synapsave , qelizor dhe sistemi neurologjik i
rrjetit nervor( ndjeshmeri e tejshtuar ) .
 Por edhe nga zhvillimi psikologjik dhe karakteristikat psikmologjike .
vet rregullmi self-regulation dhe nderveprimi social me rrethin .
 Trashigimia . 2- 3 here me shum gjasa per te vujatur nga depresioni
nese ndonje anetar vun nga ky qrregullim , psh . Te binjaket identik
50 % trashigimi , ndersa tek ata jo identik 20 % Mesatarisht
trashigimia eshte 30 deri 45 % . Gjenet nuk jan specifike vetem per
depresion por ne kuader te tyre hyn edhe ankthit ,qrregullimi i
personalitetit etj .

16. Etiologjia dhe patogjeneza
 Me se shumti eshte hulumtuar gjeni qe ndikon ne
proteinen qe ben bartjen e Serotoninit 5- HTTLPR
pra nje hiper reagim te sistemit Serotonergjik dhe
nepermes ti edhe reagimi ne stres.
 Qrregullimet ne rregullimin e HPA akselit dhe
gjenetika e tyre FKBPS gjeni eshte hulumtuar
 Keto gjene ndikojn edhe ne madhesin e
Hypokampusit .

17. Depresioni dhe neurokemia
 Ky aspekt eshte hulumtuar qe nga fundi i vitit 1950 kur
edhe zbulohen barnat kunder depresionit
 Qrregullimi i bartjes ( neurotransmision ) te Monoamineve
e posaqerisht Serotonines dhe noradrenalines dhe si pasoj
ramja e nivelit te ketyre neurotransmitereve
 Krijimi i receptoreve kompenzator si pasoj e keti
qrregullimi . Por edhe ndryshimet ne brendesi te qeliuzave
nervore pra gjeneve dhe ndikimin e tyre ne reflektuimin
emocional

18. Serotonini
 Ka ndikim kryesor ne emocione , gjume , apetit , dhe ne
jeten seksuale .
 Serotonini bartet prej neuroni ne tjeterin nepermes
proteinave bartese dhe receptoreve te tyre pre dhe post
sinaptik 5-HTT: 5HT1d , 5HT1a dhe receptoret postsinaptik
5-HT1a , 5-HT2 dhe 5-HT 3
 Nukleus raphe , Sistemi limbik , Lobi frontal qe lidhet
drejteperdrejt me ndjenjat dhe kontrollin mbi to .
 Zvogelimi i numrit te ketyre receptoreve e posaqerisht rec.
Post sinaptik shkakton nje metabolizem te ulet ose te
zvogeluar te Serotonines

19. Noradrenalini
 Ndikon ne vigjilence , memorje , emocionet e
frikes , dhe reagimet ndaj stresit
 Rruget nervore noradrenargjike fillojn nga trungu
trunor locus coeruleus duke u lidhur me korteksin
frontal , sistemin limbik ( amygdal dhe
hypokampus) , hypotalamus dhe talamus .

20. Dopamini
 Ndikimi i Dopamines ne depresion eshte i shumellojshem .
 Shenjat psikotike gjat depresionit nderlidhen me nivelin e
shtuar te Dopamines.
 Aktivitetin e Dopamines nga ana tjeter e shton
Hyperkortisolemia e cila rritet si pasoj e stresit pra HPA
akseli .
 Barnat siq jan Agonistet dopaminergjik psh tek Parkinsoni
munden ti shtojn ose aktivizojn shenjat e psikozes
 Barnat antipsikotike jan Dopaminiantagonist .
 Mungesa e dopamines shkakton humbje te veteknaqesise
dhe motivimit . Mezolimbus , tegmentum ventral dhe
nucleus acumudatus .

21. Glutamati
 Qe ka rol kryesor si mediator ekscitues i sistemit nervor
duke bere reflektimin e plasticitetit te trurit .
 Ne plasticitetin ndikohet edhe nepermes BDNF – se (
brain –derived neurotrophic factor ) ndikimin e nje
proteine te tille e shtojn barnat kunder bepresionit .
Nivelin e BDNF –se e zvoglon stresi
 Ketamini dhe Glutamati jan hulumtuar deri me tani dhe
eshte vertetur qe ndikojn ne funksionin e SN .
 Ndikon ne te mesuarit dhe memorjen , dhe percjelljen e
impulseve te dhimbjes

22. GABA
 GABA-¨Acidi gama- aminobuterik qe ka rol qenesor ne inhibimin e
trurit . Pra eshte mediator inhibitor . I urdheron qelizat qe ta
zvogelojn aktivitetin . Ndikon ne gjume dhe kualitetin e ti
 Tek depresioni kemi nje ramje te nivelit te keti mediatori GABA b
lidhet me receptoret e proteinave dhe GABA a lidhet me receptoret
e joneve , dhe pikerisht antidepresantet SSRI dhe terapia me ECT
ndikojn ne korigjimin e ketyre qrregullimeve dhe metabolizmit te
tyre ne lobin frontal te trurit.
 Ne keta recebtor ndikojn Bnzodiazepamet qe e rrisin aktivitetin
inhibues te GABA . Problemi eshte qe Benzodiazepamet e zvoglojn
nivelin e Serotonines , Noradrenalines dhe Dopamines dhe ne ket
menyr shkaktojn depresion , mvarshmeri etj.

23. CRH Kortikoliberiini
 CRH sintetizohet posaqerisht ne hypotalamus por edhe
jash ti
 CRH ndikon ne taimin e ACTH:s (Kortikotropini ) nga
hipofiza i cili pra ACTH ndikon nga ana tjeter ne shtimin e
taimit te kortizolit ne gjendren mbiveshkore.
 CRH gjithashtu e percjel stresin qe e perjetoim ne
sistemin autonom dhe sielljen
 Taimi i CRH:s ndikon ne sistem serotonergjik, norodrenalin
etj.
 CRH tajohet ne mas te shtuar tek pacientat me depresion
dhe korigjohet me kalimin e depresionit

24. HPA- akseli
 Tek shumica e pacienteve te cilet kan pasur nevoj per te ber traitim
spitalor 50-75% eshte verejtur hyperkotisolemia dhe ky nivel i kortisolit
ka qene i lart gjat 24 oreve pra ter kohen gje e cila ka ndikuar perveq
tjerash ne ritmin e gjumit.
 Perjashtim bene depresioi atipik qe ka nivel te ulet te kortisolit.
Kortisoli demton disa pjes te hipokampusit dhe nivelin e BDNF:s e cila
pastaj demton ndikimin e hipokampusit ne hipotalamus
 Madhesia e hippocampusit zvoglohet tek 10% e pacientave me
depression
 Gjithashtu receptoret per glikokortikoide jan ne numer me te vogel te
te moshuarit gje e cila mundeson shtimin e taimit te kortisolit.

25. HPT- akseli
 Taimi i shtuar i kortisolit ngadalson shendrimin e T4:shit ne
T3. Kemi TRH te shtuar .
 Ne praktik edhe hypotyreoza por edhe hipertyreoza mund te
shkaktojn shenja klinike te depresionit .

26. Depresioni dhe nderlidhja e tij me infeksionin
 Tek pacientet me depresion citokinet inflamatore, veqenarisht TNF dhe IL6,
nivelet e tyre jan te ngritura. Arsyeja mundet te jet perveq infeksionit dhe
mekanismit autoimun edhe stresi psikosocial i cili e aktivizon sistemin e
citokineve.
 Ne femirin e hershme stresi shkakton madje ngritjen e perhershme dhe te
pakorigjueshme te vlerave te infeksionit.
 Citokinet depertoin mekanismat mbrojtes te trurit dhe teoritikisht mund te
ndikojn ne metabolismin e trurit, funksionimin dhe madje strukturen e trurit
nepermjet mekanismave te ndyrshme: duke e zvogluar sintezen e monoaminave
dhe shtimin e marrjes se tyre ne sinapsa, duke ndikuar ne glutamat, duke
ndikuar ne numrin e GLIA- qelizave dhe dentesin e tyre posaqerisht ne korteksin
frontal dhe duke e shtuar aktivitetin e HPA- akselit

27. Ndikimi i depresionit ne funksionet
neurokognitve
 Qregullimet neuropsikoligjike: qregullime neurokognitive te funksioneve nder te
tjerat veshtersi me memorie dhe perqendrim, procesimi psikomotorik ngadalsohet,
vemendja e ult, ngadalsim funksional, ndjeshmeri e shtuar me rrethin.
 Shtatzania dhe depresione ne moshen e ritur
 Femijeria e hershme, raporti prind femij dhe perjetimet traumatike ne ket mosh,
ndikimi i tyre ne shendetin mendore
 Dhuma fizike, neglishimi emocional, shyrzimi seksual, raportet familjare, rrethi,
vdekja e nderjerit prej prinderve.
 Personaliteti i njeriut, tempamenti dhe depresioni

28. Depresioni dhe teoria kognitive
 Aaron T. Beck esht njeri prej formuesve te pare te psykoterapis
kognitive 1960-1970
 Sipas ti depresioni shkaktohet si pasoje shtrembimit kognitiv, menyres
se si individi e percepton vetveten, ardhmerin e vet dhe rrethin.
 Personi i depresionuar ne ket rast e vlerson vete veten si te pa vlere, te
pa aft, si i rrefuzuar nga tjeret, i pa sukseshem.
 Ata ne menyre automatike e vlersojn gjerat ne vet vete dhe perreth
vetes si negative
 Pra vlersimet e gabueshme kognitive pra mendimet negative automatike
e mbizetroin vetedijen e ketyr personave dhe ne kete menyr i ushqejn
dhe forcojn ndenjat depresive

29.  Sipas Beckit depresioni shkaktohet si pasoj e
perjetimeve negative gjat jetes se ati personi.
Gabimet kognitive qe kta persona i bejn jan: Bejne
konkluzione te pa argumentuara madje edhe kunder
argumenteve, i marrin vetem gjerat negative pa i
vlersuar gjerat pozitive qe i rrethojn, pergjithesimi i
gjerave nga nje rast i veqante, rritja tej mase ose
zvoglimi i vleres se nje qeshtje qe lidhet me
paragjykimet e tij, personalizimi pra tendenc per ti
vlersuar gjerat ne nivelin personal edhe pse e verteta
esht tjeter, te menduarit krejt ose asgje pra te
menduarit bardh e zi edhepse egziston relaitivizmi.

30. Stresi psykosocial dhe depresioni maredhanjet
ndernjerezore
Depresione dhe prognosa
Qregullimi i personalitetit dhe prognosa e depresionit
Semundjet komorbide dhe prognosa e depresionit,
ankthi , varsia nga alkoholi nga drog.
Perseritja e depresionit dhe faktoret qe ndikojn ne te
Depresioni dhe vetevrasjet. Meshkujt bejn dy here me
teper vetevrasje se sa femrat.

31. Trajtimi i depresionit
 Per trajtimin e depresionit perdoron metodat:
 Biologjike, psykologjike dhe metodat e ndikimit ne
rrethin social
 Trajtimi Akut
 Trajtimi me afat gjat
 Trajtimi i mirembajtes ose parandalues
 Trajtimi i depresioni qe esht rezistent ne barna.

32. ECT- Shoku
 Shoku elektrokonvulziv ECT
 Perdoret tek depresioni psykotik ose melankolik
 Tek depresioni rezistent ne barna
 Katatonia
 Depresioni se shkalles se rende .
 ECT japim Seria 6-12x. Ndikimi vjen ma shpeit gje e
rrendesishem tek pacientat me tendence vetevrasje ose
katatonia

33. TMS
 Stimunlimi magnetik transkranial TMS
 Eshte nje traitim qe stimulon koren e trurit nepermjet
fushes magnetike e cila deperton nepermes eshtrave te
kafkes
Trajtimin e fokusojm zakonisht ne anen e majt te trurit
ne korteksin frontal ne pjesen dorzolatolare me frekuenc
te lart ose si alternativ i jepet ne anen e djatht po ne te
njejtat pjese por me frekuenc me te ulet jepen 10-16x
seri, disa dite ne jave dhe trajtimi zqjat disa jave.

34. Trajtimi neuromodolar
 Ne trajtimin e depresionit jan duke u zhvilluar
metoda te reja biologjike, por perdorimi i tyre
nuk esht ende i vazhdueshem.
 Stimulimi vagal ( VNS ) eshte traitimi i cili me
heret eshte zhviluar per traitimin e Epilepsis
rezistente por me von esht perdore si traitim per
depresionin rezistent
 Me ket metod, nen lekure vendoset stimulatori qe
kontakton ne trungun e nervit vagus i cili jep
inpulse elektrike te cilat ndikojn ne aktivitetin e
sistemit limbik .

35. DBS
 Deep Brain Stimulation, DBS
 Eshte metod qe traiton depresionet kronike
te cilat jan rezistente ne traitimet e
zakonshme
 Eshte perdorur si metod traituese tek
semundja e Parkinsonit
 Neurokirurgu vendos nje elektrod te vogel ne
trurin e njeriut ne Nukleus accumbens ose
ne Gyrus fusiformis .
 Preventiva e depresionit

36. Depresionet e tjera
 Depresioni i kronik qe zgjat shum ( distymia ) te
lehta, vuajtjet dhe aftesit funksionale te pacientit
 Me Distymi nenkuptojm depresion te lehte mirpo
kronik.
 Edhe pse shenjat e depresionit jan shpesh shkaktoin
invaliditet per arsye te kohegjatesise
 Depresioni zgjat me se paku 2 vite.
 Komorbititeti esht tipik gjat ketij qregullimi siq
esht ankthi dhe qregullimi i personalitetit
 Mbi 70% e pacientave qe vuajn nga dystymia me von
vuajn nga depressioni i rende.

37. RBD
 Depresioni me koh zgjatje te shkurter dhe i
perseritshem ( Recurrent brief Depression, RBD)
 Kemi te bejm me depresion i cili karakterizohet me
kohe zgjatje prej disa ditesh por shenjat e
depresinoit jan te renda dhe perseriten rregullisht.
 Esht karakteristike per te rinj.
 Dobit nga traitimi me barna i ketiloj depresioni jan
te vogla. Disa mund te perfitojn nga stabilizatoret
e disponimit. Psikoterapia rekomandohet tek keta
pacienta.

38. Faleminderit