1. RÍOS DE AMÉRICA DO SUR
Alumnado de 1º de ESO, Adela Leiro, Chus García
IES Francisco Asorey, xuño 2013
En América do Sur atópanse os ríos máis grandes e máis caudalosos do planeta.
Os grandes ríos de América do Sur recollen as augas das zonas ecuatoriais e tropicais e e vértenas ao Océano
Atlántico. A gran barreira da dos Andes impídelles verter ao Pacífico e os Macizos do centro e a costa do Brasil
separanas grandes cuncas do Amazonas, Orinoco e Paraná.
O río máis grande e caudaloso de América do Sur e do mundo é o Amazonas.
OCÉANO ATLÁNTICO:
Magdalena (Mar Caribe), Orinoco, Amazonas, Tocantíns, Paranaíba, San Francisco, Prata-Paraná, Negro-Neuquén,
Desaguadero, Colorado…
OCÉANO PACÍFICO: Patía, San Juan
CONCAS ENDORREICAS: Parapetí e Dulce.

2. RÍO
AMAZONAS
NACEMENTO E
FONTES
LONXITUDE
PERCORRIDO:
PAÍSES
PERCORRIDO LINEAL
DESEMBOCADURA
CUNCA
SERRAS MÁIS
IMPORTANTES
AFLUENTES
DEREITA
AFLUENTES
ESQUERDA
FENÓMENOS
XEOLÓXICOS
DESTACADOS
CLIMA
CABECEIRAS:
A fonte máis alta e alonxada (río Apurimac) do Amazonas está na Cordilleira Chila, nas abas
do Nevado Mismi, en Arequipa (Perú), 5.170 m de altitude.
Río Marañón: nace no Perú a uns 5.800 m de altitude no glaciar Nevado de Yapura, nos
Andes. Despois de percorrer 1.600 km, únese co río Ucaiali para formar o Amazonas.
O RÍO Ucaiali fómase coa confluencia dos ríos Apurimac e Urubamba, no nordeste dos
Andes Centrais. Despois de 1.600 km xúntase co Marañóm preto da poboación de Nauta
6.868 km
Perú, Colombia, Brasil. Ecuador, Venezuela e Bolivia
Cidades: Pucalipa, Iquitos, Leticia, Fonte Boa, Manaus, Óbidos, Santarem, Macapá
Océano Atlántico, a carón da illa do Maraxó, no Brasil.
Superficie: 7 050 000 km², a maior do mundo
Norte: macizo de Guaiana
Este: Cordilleira Oriental (Os Andes)
Sur: Chapada dos Parecips, Meseta do Mato Grosso, Serras do Cachimbo, Formosa e do
Roncador.
Juruá, Purús, Madeira, Tapajós, Xingú, Tocantíns
Putumayo, Japura, Negro, Trompetas, Parú, Jarí
O Amazonas ten, en xeral, un discorrer maino (20 m de desnível nos últimos 1.500 km),
formando meandros, amplas chairas anegadas e numerosas illas. Nalgunhas zonas
encáixase e nas serras forma numerosas fervenzas.
Nalgúns puntos acada os 300 m de profundidade (angosturas de Óbidos).
-Cataratas Yumbilla, de 896 m de altura, con catro caídas de auga. No distrito de Cuispes,
Provincia de Bongará, no departamento de Amazonas en Perú
-Catarata Gogta “La Chorrera”, preto de de Cocachimba e San Pablo, en Perú. 771 metros de
altura.
-Fervenza de San Rafael (Ecuador) no límite das provincias de Napo e Sucumbíos, a 25 km da
cidade de Tena. Ten unha caída de máis de 150 metros, formada polo río Coca (Quijos),
afluente do napo (Amazonas).
-Cachoeira da Boca, e Cachoeira Cantagalo no Curuá (Iriri-Xingú)
-Cachoeira Aquili, no río Sao Manuel (Tapajós)
-Cachoeira de Chacarao no río Tapajó
-Corredeira Capoeira (Tapajós)
-Cachoeira 2 de Novembro no río Machado (Madeira)
-Cachoeira das Illas no río Mapuera
-Cachoeira do Inferno no río Parú do Oeste
-Cachoeira do Regresso no río Curuá
Ecuatorial-tropical.
Gran parte da cunca do Amazonas atópase na área de converxencia intertropical onde a
caída de chuvias é máxima. Ademáis está nunha área de intercambio de ventos, onde a
humidade do Atlántico, empurrada cara ao leste, atopa cos Andes e ao arrefriar produce
chuvias intensas.

3. TIPO DE RÉXIME
CAUDAL
FLORA
FAUNA
APROVEITAMENTO
ESPAZOS
PROTEXIDOS
DATOS HISTÓRICOS
Pluvial
Promedio anual de 230 000 m³/s, acada ata 300 000 m³/s na na estación de chuvias (un
quinto de toda auga fluvial do planeta)
Miles de especies dse plantas típicas da selva e das beiras do río.
Ambroíño xigante (Victoria regia), Eichornia crassipes, fento de auga (Salvinia natans),
mangles (Rhizophora, Avicenia)...
Toda a fauna da selva tropical suramericana está presente na Amazonia e sería imposible
ennumerar todo.
MAMÍFEROS: manatí, pirayaguara, golfiño rosado do Amazonas, capibara, lontra (Lutra
enudis), lontra xigante, iapok ou tlacuache de auga (marsupial acuático), mono de auga
(Aroguan prateado)…
AVES: patos das árbores (Dendrocygna bicolor), Amazoneta brasiliensis, Heliornis fulica, pato
almizclado, Laterallus exilis, Porphyrula flavirostris, xacana americana, ave sol, garzotas,
garzas, avetorillos, martinetse, ibis escarlata, arapapá, carao de América tropical, milano
(Rostrhamus amatus), hoazín…
RÉPTILES: caimán negro, caimán de anteollos, caimán almizclado, lagarto acuático
(Dracaena guianensis), anaconda ou sucuri, Helicops, Hydrops, Micrurus, Hydrodynastes,
tartarugas do xénero Podocnemis (tartaruga arrau), iguanas,
PEIXES: máis de 3.000 especies: piracuru, paiche ou arapaima (pode acadar 3 m de lonxitude
e 300 kg), peixes gato (Brachyplatystona filamentosum), carácidos (goppy), peixe dólar,
piraña, peixe catro ollos, anguía eléctrica, Lepidosiren paradoxa, peixe folla (Monocirrhus
poliacanthus)…
E unha gran variedade de anfibios, insectos, moluscos, arácnidos…
Subministro de auga para cidades, agricultura e actividades industriais, pesca, acuicultura,
navegación, turismo ...
O Amazonas, que pode ter 40 km de anchura en períodos de chea, é navegable por navíos
oceánicos de porte medio ata Iquitos, a 3.500 km do mar. Os portos máis importantes están
nas cidades de Iquitos (Perú), Leticia (Colombia) e Manaus (Brasil).
Pico da Neblina, Amazonia- Parque Nacional Tapajós, Jau, Reserva da Biosfera Amazonia
Central, Arquipélago do Marajó, Pau Rosa, Amaná (Brasil)...
Amacayacu (Colombia)
Manú (Perú)
As ribeiras do Amazonas e os seus afluentes teñen unha longa historia de asentamentos
humáns. Existiron sociedades sedentarias que practicaban a agricultura. Coa chegada dos
europeos, os asentamentos nativos diminuíron a súa poboación nun 90%, debido aos virus
que trouxeron (persoas e animais) e que se transmitiron polas tribos.
O primeiro europeo que navegou polas proximidades do esteiro do Amazonas foi Américo
Vespucio en 1499. Despois Vicente Yáñez Pinzón e Diego de Lope exploraron as illas do
esteiro.
O primeiro europeo en descender polo Amazonas foi Francisco de Orellana en 1511,
partindo de Guaiaquil (Ecuador). O primeiro en remontalo foi Pedro Teixeira que chegou a
Quito a través do río Napo.
A palabra Amazonas pode vir do nome Río das Amazonas dado por Francisco de Orellana ao
Marañón, despois de enfrontarse a unhas tribus nas que as mulleres pelexaban.
Ao longo do curso recibe diversos nomes: Lloqueta, Apurímac, Ene, Tambo, Ucayali,
Marañón e Amazonas. Cando entra en Brasil chámase río Solimões durante un bo tramo e
logo volve a chamarse Amazonas.
No territorio ao longo do río Amazonas viven numerosos grupos nativos procedentes
orixinalmente do Perú, de Colombia e do Brasil.
Amazonia Peruana: aguarunas, iaguas, ticunas e huambizas (nas provincias de Bagua,
Utcubamba e Condorcanqui) .
Amazonia Venezolana: Ianomami, Guahibo, Piaroa e Yekuana.
Amazonia Boliviana: uns trinta pobos indíxenas (huitoto, que viven nos departamentos de
Beni, Pando, Santa Cruz, La Paz e Cochabamba.
Amazonia Colombiana: huitoto, iaguas, tucunas…
Amazonia Brasileira: ticunas, awá, xingú, caribe, aruaque, macrotupi, macrojê…

4. TRADICIÓNSLENDAS
Din que o golfiño amazónico pode permanecer fóra da auga cantando fermosas melodías.
Transfórmase nunha muller fermosa que durante a noite achégase aos poboados para
seducir aos homes e levalos ao fondo do río.
CURIOSIDADES
O río Amazonas é o máis caudaloso e máis longo do mundo, recibe máis de 1.100 afluentes.
O macareu (pororoca en Brasil) é unha onda de marea producida polas grandes masas
de auga acumuladas ao comezo da preamar á entrada de certos esteiros e que despois
avanza río arriba. Os macareus máis espectaculares obsérvanse na desembocadura
do Amazonas onde acada catro metros de altura e esténdese ata uns 13 km río arriba.
Percorre a pluviselva (selva cálida e húmida) máis grande do planeta (a décima parte de
todos os bosques da Terra)
Contaminación, deforestación, tráfico de especies...
PROBLEMAS

5. RÍO
ORINOCO
NACEMENTO E
FONTES
LONXITUDE
PERCORRIDO:
PAÍSES
PERCORRIDO
LINEAL
DESEMBOCADURA
CUNCA
SERRAS MÁIS
IMPORTANTES
AFLUENTES
DEREITA
AFLUENTES
ESQUERDA
FENÓMENOS
XEOLÓXICOS
DESTACADOS
Cerro Delgado Chalbaud, na serranía de Parima a 1.047 m de altitude (Venezuela, preto da
fronteira con Brasil)
2.140 km.
Se o nacemento do seu afluente o Guaviare se tomara como o nacemiento del Orinoco, a
lonxitude deste sería 2.800 km.
Venezuela, Colombia
Cidades: A Esmeralda- Porto Aiacucho- Porto Carreño-Cidade Bolívar- Cidade Guayana
Océano Atlántico. A desembocadura forma un inmenso delta, ramificado en centos de ramais
chamados “canos” que abranguen unha extensión de 41.000 km2 de selva húmida.
Superficie: 989.000 km² (643.480 km², algo más del 65%, en territorio venezolano, e 35% en
territorio colombiano).
Noroeste: Cordilleira de Mérida
Leste: Cordilleira Oriental (Andes), coa máxima altura na Serra Nevada do Cocuy, en
Colombia, con máis de 5.000 m de altitude.
Sur: Macizo da Guayana, Serra Paracaima, Serra Parima
Caura, Caroni (onde se atopa o Salto Ángel)
Río Guaviare. É o afluente do Orinoco que nace máis lonxe da súa desembocadura. Fórmase
pola confluencia dos ríos Guayabero e Ariari que nacen na Cordilleira Oriental Colombiana).
Mide 1.497 km de lonxitude, dos que 630 km son navegables. O seu principal afluente é o
Inirida.
Vichada, Tomo, Meta, Canaparo, Arauca, Apure
O río Orinoco ten un curso relativamente chan con abundantes illas, praias e meandros. O
curso alto e o dos seus afluentes salva un gran desnivel onde se atopan canóns, fervenza e
rápidos.
Os Tepuis son unhas mesetas abruptas de paredes verticais e cumes chans. Son as formacións
expostas máis antigas do planeta. Formáronse no Precámbrico e fan de fronteira entre as
cuncas do Amazonas e o Orinoco. Desde elas caen numeroso ríos con saltos espectaculares.
FERVENZAS NO PARQUE NACIONAL CANAIMA:
Salto Angel (Kerepacupai-merú), no río Caroni, afluente do Paracua, a máis alta do mundo.
Churún-merú, Salto Hacha, Kamá-merú, Chinak-merú (Aponwao). Torón Merú, Kukenán, El
Danto, Aripiche, Eutobarima, La Cortina, Aicha-merú, Ivarana-merú, Epopa, Techinen-merú,
Yunwaru-merú, El Sapo.
Salto Kukena, unha caída de auga de 610 m de altura
“Llanos” de Venezuela e Colombia
O delta do Orinoco é un dos máis grandes do mundo, cunha boca duns 350 km
Illas: Cotorra, Prata...

6. CLIMA
TIPO DE RÉXIME
CAUDAL
FLORA
Tropical (seco e húmido)
Pluvial, irregular ao depender das chuvias. A estación húmida comeza en abril ata agosto, o
que produce unha enchente considerable. En novembro hai outro máximo, aínda que menor
que o anterior, que se coñece como “crecente dos mortos”.
33.000 m³/s
Ademais da vexetación de bosque tropical (matapalos, yagrumo, fentos arborescentes,
caobos, xabillos, merey …) na zona máis cha predominan as sabanas, praderías de pastos
estacionais, con selvas de galería, matas (pequenas agrupacións illadas de árbores) e esteiros
con palmeiras (especialmente palma llanera). Na zona do delta son predominantes os
mangles.
MAMÍFEROS: boto ou golfiño do Amazonas
PEIXES: piraña caribe (Pygocentrus cariba), bagres xigantes (bagre lau lau), cachama ou pacú
(piraña), cherna (cachama negra), payara (peixe vampiro), pavón, tajalí, peixe folla, riqui-riqui,
chola, curito, sapo guayanés, gupys, peixe pau, peixe agulla, morocoto, congro de auga dóce,
cacharama...
RÉPTILES: anacondas, caimán do Orinoco …
APROVEITAMENTO Subministro urbano e para a agricultura, pesca, acuicultura, navegación, lecer, turismo...
O Orinoco é navegable en practicamente toda a súa extensión, permitindo o tráfico de barcos
oceánicos ata Ciudad Bolívar, a 435 km da desembocadura.
Aproveitamento hidroeléctrico: Macagua I, Macagua II e Caruachi, Central Hidroeléctrica
Simón Bolívar (a terceira máis grande do mundo, deu orixe ao encoro de Guri), no río Caroni.
FAUNA
ESPAZOS
PROTEXIDOS
DATOS
HISTÓRICOS
TRADICIÓNSLENDAS
Parque Nacional Mariusa
Parque Nacional Santos Luzardo (nos Tepuyes)
O Delta do Orinoco foi descuberto para os europeos polo español Diego de Ordaz.
CURIOSIDADES
O río Casiquiare forma unha canle natural entre o Orinoco e o Amazonas. Iníciase como un
brazo do Orinoco pero remata desembocando no río Negro que é un afluente do Amazonas.
Di a lenda que se comes a cabeza do “sapoara” non abandonarás cidade Bolivar e casarás
cunha guaianesa. Aproveitando esta lenda organízase a famosa “Feira do sapoara” na que a
xente degusta este manxar.
Dicese tamén que no Orinoco agóchanse os tesouros do Dorado. Diego de Ordás,
(conquistador español) percorreu o Orinoco coa esperanza de atopar llllllllo Dorado, aínda así
non atopou nada. Este conquistador considérase o primer europeo que percorreu o río por
iso se di que é o descubridor do río Orinoco.
A rexión de chairas aluviais ao norte do Orinoco, cunha altitude que non supera os 100 m,
inúndase na época de choivas, deixando o resto do ano terreos cunha vexetación de pastizais
tropicais de sabana.
O delta está en continua expansión a causa dos 100 millóns de metros cúbicos de sedimentos
que anualmente o río deposita nel.
É o terceiro río do mundo en caudal, aínda que é probablemente o río máis caudaloso do
mundo con relación a súa cunca, similar en extensión á do Danubio, pero cun caudal que
triplica ao deste.
Na cunca deste río viven algunhas minorías de indios que practican unha primitiva economía
de subsistencia.
Pobos indíxenas do Orinoco:
Waraos ou guaraos, no Delta.
Kariñas, no suroeste do estado de Anzoátegui.
Pemóns no macizo guaianés
Ianomamos no estado de Amazonas.

7. A cunca posúe unha enorme cantidade de especies vexetais para a obtención de produtos
mediciñais. A bebida coñecida como Amargo de Angostura, por exemplo, é un tónico
desenvolvido en Angostura do Orinoco (agora Cidade Bolívar) que resultou moi útil dende o
século XIX. O seu uso inicial foi para aliviar doenzas estomacais pero hoxe úsase moito en
coctelería e na cociña polo seu carácter aromatizante.
Caño Cristales ou Caño das sete cores, un afluente do río Gauiabero (cabeceira do Guaviare)
na serra da Macarena. No seu fondo reprodúcense algas de diversas cores.
PROBLEMAS
Contaminación por vertidos urbáns e industriais, caza e pesca furtivos, enchentas...

8. RÍO DA
PRATA
NACEMENTO E
FONTES
PERCORRIDO:
PAÍSES
LONXITUDE
PERCORRIDO
LINEAL
DESEMBOCADURA
CUNCA
SERRAS MÁIS
IMPORTANTES
AFLUENTES
DEREITA
AFLUENTES
ESQUERDA
FENÓMENOS
XEOLÓXICOS
DESTACADOS
O Río da Prata fórmase pola unión dos ríos Paraná e Uruguai.
RÍO PARANÁ: Fórmase da confluencia dos ríos Paranaiba (nace na serra da Mata da Corda) e
Grande do Sul (nace na serra da Mantiqueira).
RÍO URUGUAI: fórmase pola confluencia dos ríos Pelotas e Canoas que nacen na Serra Geral
(Brasil).
Brasil, Arxentina, Paraguai, Bolivia
2.570 km, 3.998 km, contando desde a cabeceira do río Paranaiba, en Brasil.
Cidades no Paraná: Foz do Iguaçú, Posadas, Resitencia, Corrientes, Santa Fe, Montevideo, La
Plata.
No Paraguai: Asunción.
Océano Atlántico
Superficie: 2.582.672 km2 . Drena todo o Paraguai, a maioría da parte meridional do Brasil, o
norte da Arxentina, e aínda parte de Bolivia.
Norte: Meseta Central (Brasil), Chapada dos Parecís, Serra Caiapó
Leste: Serra do Mar, Paranapiacaiba
Oeste: Andes
Paraná (co Tieté, Paranapanema, Iguaçú, Paraguai e Salado)
RÍO PARANÁ
Fórmase da confluencia dos ríos Paranaiba (nace na serra da Mata da Corda) e Grande do Sul
(nace na serra da Mantiqueira).
LONXITUDE: 3940 km
SUPEFICIE DA CUNCA: 2.582.672 km2
CAUDAL: 17.300 km3
O nome Paraná provén da lingua tupi e significa "como o mar".
Augas abaixo da cidade de Diamante, o curso desdóbrase en diferentes brazos formando
o delta do Paraná, unha estensa chaira fluvial duns 60 km de anchura.
Uruguai (co Ibicui e Negro)
RÍO URUGUAI
Nacemento: fórmase pola confluencia dos ríos Pelotas e Canoas que nacen na Serra Geral
(Brasil).
Lonxitude: 1779 km
Superficie da cunca: 370.000 km2
Caudal: 4622 m/s
É navegable ata Concordia.
O Río da Prata pode ser dividido en dous sectores: o sector interior composto polos tramos
superior e medio, que posúe pouca profundidade e está ausente de intrusión salina, e o
sector exterior comprendido entre Montevideo, Punta del Este e a badía de Samborombóm,
tramo de maior profundidade, e cunha importante influencia mariña, formando un esteiro do
océano Atlántico.
O esteiro ten unha forma triangular de 290 km de lonxitude, e fai de fronteira entre a
República Arxentina e a República Oriental do Uruguai.

9. Hai un gran contraste entre os cursos altos que discorren polas serras abruptas do Brasil e as
abas lesta da Cordilleira dos Andes, e os cursos medios e baixos que atravesan grandes
chairas onde se forman meandros, illas e amplas chairas de inundación (pantanais).
Cataratas de Iguaçú (no río Iguaçú), entre Arxentina e Brasil. Un conxunto de fervenzas que
dircorren pola Gorxa do Demo. Teñen 2.700 m de amcho e ata 82 de alto. Son as de maior
caudal do planeta.
Saltos do Moconá no Alto Uruguai, na fronteira entre Arxentina (Misiones) e Brasil.
Unha falla xeolóxica onde se xuntan os ríos Yabotí, Pepirí Guazú, Uruguai, Serapio e Calixto.
Un canón de 3 km de lonxitude con caídas de auga de diferentes alturas.
CLIMA
TIPO DE RÉXIME
CAUDAL
FLORA
FAUNA
Tropical (ao norte) e temperado caluroso subtropical
Pluvial
O curso superior ten enchentes no verán e o inferior no inverno. O máximo caudal rexístrase
en febreiro-marzo.
17.300 m³/s (medio)
Na zona de Misiones atópase unha zon de selva ben conservada.
Duraznillo branco, xuncos, cataizales, pajonales, camalotal, totora, cortadera, espadana,
carrizos, canutillos, salgueiro criollo, ceibo, loureiro de río, timbó branco, curupí...
MAMÍFEROS: carpincho, coipo, paca común, iaguarete, puma, tapir de chaira, cervo dos
pantanos, aguará guazú, golfiño franciscana, lobito de río, gato dos pajonales, rata acuática,
rata colorada...
AVES: gavián caracoleiro, biguá, garza branca, garza bruxa, garcita azulada, gallareta chica,
gallito de agua, pato sirirí pampa...
RÉPTILEs: curiyú, anaconda, caimán, crocodilo, tupinambis, lagarto overo, tartaruga acuática
de pescozo longo, iacaré negro, iacaré ñato, víbora de coral...
PEIXES:dorado, surubí, manduvá, bagre sapo, bagre hocicón, bagre amarelo, pacú, boga,
sabalo, tararira, anguia picuda, piraña, moraja...
APROVEITAMENTO Subministro de auga para cidades, agricultura e industria (abastece as grandes cidades de Bos
Aires, Asunción e Brasília), pesca, acuicultura, depostes, turismo, lecer...
Aproveitamento hidroeléctrico: Ilha Solteira (nacemento do Paraná-Brasil), Jupiá, Porto
Primavera , Yaciretá, Itaipú
O Paraná é navegable en bastantes tramos.
ESPAZOS
PROTEXIDOS
DATOS
HISTÓRICOS
Pantanal (sistema de humidais Paraguai-Paraná)
Reserva Natural Illa Martín García
Reserva Natural Illa Solís
Reserva Natural Iberá
Reserva Natural Bosque Mbaracayú
Reserva Natural Illa Grande
Reserva natural “Illas e várceas do río Paraná”
Parque Nacional Iguaçú
Reserva da Biosfera: “El Chaco”
O primeiro non americano en navegar as súas augas foi Juan Díaz de Solís (chamoulle “Mar
Dóce”), en 1516, mentres tentaba atopar unha pasaxe desde o Océano Atlántico ao Océano
Pacífico. Desembarcou xunto a un grupo de homes nas costas do que hoxe é o departamento
uruguaio de Colonia e foron atacados polos indíxenas (probablemente guaranís ). Sobreviviu
un só deles, chamado Francisco del Puerto, grumete de 14 anos de idade, pois a cultura de
tales indíxenas prohibía matar mulleres, nenos e anciáns. Quedou vivindo con eles e
descubriu que algúns tiñan pezas de prata que supoñían chegaban desde un rumbo que
levaba ao Alto Perú, iniciou a lenda da prata ao tomar contacto cos portugueses, que a
propagaron. Anos despois, desde un navío ao mando de Sebastián Gaboto, divisaron "un
indíxena enorme facendo sinais e dando voces desde a costa"; ao desembarcar atopáronse
con aquel sobrevivente, educado como guerreiro charrúa. Retornou cos españois para,
finalmente, ao cabo dun tempo, retornar cos indíxenas. Outras versións sinalan a Américo
Vespucio como o seu descubridor.

10. TRADICIÓNSLENDAS
CURIOSIDADES
PROBLEMAS
O nome "de la Plata" refírese á mitolóxica "Serra de Prata" no país do "rei Branco" que
buscaron Alejo García, Sebastián Gaboto e outros, remontando os ríos da Prata, Paraná,
Paraguai e Uruguai e realizando expedicións terrestres cara a Chaco e Chiquitos. É posible que
a Serra de Prata fora un remoto influxo do Cerro Rico de Potosí que os indíxenas pasaban de
boca en boca, aínda que é máis probable que o rei Branco proviñera dos Incas de Perú.
En 1525 Sebastián Gaboto deu con algúns dos acompañantes indíxenas de Alejo García, quen
levaban prata que recolleron na expedición, pensou que na zona abundaba a prata e desde
entón moitos quixeron expedicionar o "Río da Prata"
O nome Paraná provén da lingua tupi e significa "como o mar".
Na súa conca viven, aproximadamente, 75 millóns de persoas.
O río da Prata considérase tradicionalmente, en especial nos dous países das súas ribeiras,
como o río máis ancho do mundo, con 220 km de ancho na súa foz.
Contaminación urbana e industrial, destrucións de ecosistemas polos encoros, introdución de
especies invasoras, caza e pesca furtivas…
As presas destruíron algunhas fervenzas moi interesantes .Os Saltos de Gyuairá ou Salto das
Sete Quedas era a maior catarata do río Paraná e desapareceu en 1982 debaixo do encoro de
Itaipú.Cun volume estimado de 49.000.000 de litros por segundo, estas cataratas eran as de
maior caudal do mundo. Estaba formado por 18 fervenzas e centos de saltos menores.

11. RÍO
COLORADO
NACEMENTO E
FONTES
Serra dos Andes (Fórmase coa confluencia ds ríos Barrancas e Grande) a máis de 3.000 m
de altitude.
LONXITUDE
PERCORRIDO:
PAÍSES
PERCORRIDO
LINEAL
DESEMBOCADURA
CUNCA
SERRAS MÁIS
IMPORTANTES
1.114 km
Arxentina
AFLUENTES
DEREITA
AFLUENTES
ESQUERDA
FENÓMENOS
XEOLÓXICOS
DESTACADOS
CLIMA
TIPO DE RÉXIME
CAUDAL
FLORA
FAUNA
Cidades: Catriel, Pichí Mahuida, Río Colorado, Pedro Luro
Mar Arxentino (Océano Atlántico)
Superficie: a cunca actual do río Colorado redúcese a 70.000 km², pero está conectada
naturalmente coa conca endorreica do Desaguadero arxentino a través da canle natural
Curacó que conflúe co río Colorado ampliándose a superficie a 350.000 km².
NORTE: serra de San Luis,
SUR: Cerro Auca Mahuida
OESTE: serra do Andes
Barrancas
Salado-Curacó
Nun primeiro tramo baixa dos Andes salvado un gran desnivel e atravesa un estreito val
encaixado a través dun territorio árido onde abondan os canóns e as formacións
volcánicas. Nos cursos medio e baixo ten pouco desnivel e forma meandros.
Frío de montaña (no curso alto), seco estepario e seco desértico.
Nival
148 m3/s. Os máximos danse entre agosto e setembro polo desxeo (500 m³/s).Ten
enchentes cíclicas en períodos de 11 anos nos que o caudal pode superar os 11.000 m³/s.
Plantas de montaña no curso alto e esteparias no baixo.
Olivaichthys viedmensis, lamprea de bolsa (Geotria australis), mojarra, Percichthys
colhuapensis, (perca bocona ou troita criolla bocona), cauquén colorado (en perigo de
extinción)...
APROVEITAMENTO Subministro urbán e agricultura, aproveitamento hidroeléctrico, pesca.
ESPAZOS
PROTEXIDOS
DATOS
HISTÓRICOS
PROBLEMAS
Na cunca do río Salado extraese sal.
Encoro Casa de Pedra
Parque Nacional Lihue Calel
O Río Colorado nacía nun gran lago de orixe glaciar chamado Cari Lauquen, pero o 24 de
decembro de 1914 a morea frontal que o contía derrubouse e fixo desaparecer case
totalmente o lago quedando unha pequena lagoa. O colapso anegou o val e causou 300
mortes, nun territorio moi pouco poboado.
Secas, contaminación, sobreexplotación...

13. RÍO
NEGRO
NACEMENTO E
FONTES
Fórmase coa confluencia dos ríos Limay e Neuquén que nacen na cordilleira dos Andes.
O Río Limai nace no lago Nahuel Huapi, aínda que a fonte máis alonxada é a do río
Espello e o lago do mesmo nome. Ten 617 km de lonxitude.
O río Neuquén fórmase con varios regos que baixan dos Andes (entre as Cordilleira de
Transición e a do vento). Mide 400 km de lonxitude.
LONXITUDE
635 km, contando ata a cabeceira do Limay acada os 1.252 km
PERCORRIDO:
PAÍSES
PERCORRIDO
LINEAL
Arxentima
DESEMBOCADURA
Océano Atlántico
CUNCA
Superficie: 132.275 km2
SERRAS MÁIS
IMPORTANTES
NORTE: Cerro Auca Mahuida
SUR: Meseta de Somuncura
OESTE: serra dos Andes
FENÓMENOS
XEOLÓXICOS
DESTACADOS
No curso alto salva un gran desnivel e no medio e baixo atravesa a Patagonia formando
numerosos meandors e illas, a máis grande é a Choele Choel. Os seus sedimentos forman
extensas chairas aluviais moi fértiles.
Nas cabeceiras dos ríos na Cordillera dos Andes hai numerosos lagos interconectados:
Nahuel Huapi, Correntoso, Moreno, Gutiérrez (río Limay).
CLIMA
Frío de montaña (no curso alto), seco estepario temperado nos cursos medio e baixo.
TIPO DE RÉXIME
Nival. Con augas altas no desxeo.
CAUDAL
1.014 m3/s
FLORA
Bosques nas montañas e plantas esteparias no resto. Na beira do río abondan os
salgueiros.
FAUNA
Abondan as troitas “arco da vella”
Cidades: San Carlos de Bariloche, Cinco Saltos, Neuquén, General Conesa, Viedma,
Balneario El Condor.
APROVEITAMENTO Subministro de auga, regadío, aproveitamento hidroeléctrico, pesca…
A fertilidade do val está aproveitada para cultivar viñedos, froitas, hortalizas...
Abondan as presas para regadío e aproveitamento hidroeléctrico: No Limay: Alicurá,
Piedra del Águila, El Chocón, Arroyito, Pichi Picún Leufú. No Neuquén: Cerros Colorados,
Chiguido.
ESPAZOS
PROTEXIDOS
Laguna Blanca (Neuquén)
Lago Nahuel Huapi e e cordilleira dos Andes (río Limay)

14. CURIOSIDADES
O nome ven da tradución do mapurundun Curu Leuvu (río Negro) a pesar de que as súas
augas son máis ben dunha cor verde escura. Tamén se chama río dos Salgueiros, pola
gran cantidade destas árbores que se atopan nas súas beiras.
Na localidade de El Chocón atópase o Museo Paleontolóxico Ernesto Bachmann creado a
partir do descubrimento do Giganotosaurus carolinii, o dinosaurio carnívoro máis grande
do mundo, atopado en xullo de 1993 por Rubén Darío Carolini.
PROBLEMAS
Alteración de ecosistemas por encoros, sobreexplotación.

15. RÍO
SAN
FRANCISCO
São Francisco
NACEMENTO E
FONTES
LONXITUDE
PERCORRIDO:
PAÍSES
PERCORRIDO
LINEAL
DESEMBOCADURA
Serra da Canastra (Minas Gerais), a 1.200 m de altitude.
CUNCA
Superficie: 641. 000 km2
SERRAS MÁIS
IMPORTANTES
NORTE: Chapada do Araripe
SUR: serra da Mantiqueira
LESTE: serra do Espinhaço
OESTE: serra Geral de Goiás, Chapada das Mangadeiras
AFLUENTES
DEREITA
AFLUENTES
ESQUERDA
FENÓMENOS
XEOLÓXICOS
DESTACADOS
CLIMA
TIPO DE RÉXIME
Velhas
CAUDAL
FLORA
FAUNA
2.830 km
Brasil
Cidades: Bon Jesús da Lapa, Xique-Xique, Barra, Petrolina, Piaçabuçu, Brejo Grande
Océano Atlántico
Paracutú, Uricuiá, Carinhanha, Corrente, Barra (co Grande e o Preto)
A parte alta do curso do río San Francisco salva maiores desniveis e nos curso medio e
baixo discorre mainamente. Na desembocadura forma un amplo esteiro.
Tropical chuvioso de sabana. Nas zona baixas máis seco.
Pluvial. No curso baixo os períodos de seca son de setembro a febreiro e no medio e alto
de abril ata outubro.
2.943 m3/s (na foz)
Selva tropical: árbore do caucho mangles, palmeiras de auga, xacinto de auga, Victoria
regia...
Na conca do río San Francisco hai 180 especies dos que un 10 % están ameazados. Entre
eles atópanse algúns endemismos: Bagre (Conorhynchos conirostris), a especie de piraña
máis grande (Pygocentrus piraya), Salminus Franciscanus…
APROVEITAMENTO Subministro de auga para consumo, industrias e agricultura; navegación, pesca, lecer…
Ten treitos navegables nos cursos medio e baixo. Ata hai poucos anos navegaban polo
río barcos de vapor e uns barcos chamados “gaiolas”, embarcacións con poucas
comodidades onde a xente durme en en redes. Din que a primeira gaiola navegou por
este río en 1870. Actualmente moitas están sendo transformadas en barcos turísticos.
Hai varios encoros para enerxía eléctrica: Paulo Alfonso, Tres Marías, Sobradinho…
ESPAZOS
PROTEXIDOS
Monumento Natural Río San Francisco.
Parque Nacional da Serra de Canastra.
Áreas protexidas: Pankararu, Truká, Tumbalalá, Lago de Sobradinho, Dunas e veredas do
baixo e medio San Francisco, Río Preto, Bacía do río Pandeira...

16. DATOS
HISTÓRICOS
O primeiro europeo en descubrilo foi Américo Vespucio, que navegou pola súa foz en
1501. Puxéronlle o nome en homenaxe a San Francisco de Asis que se festexaba
naquelas datas. A zona estaba habitada polos indios que o chamaban Opará.
Cidade histórica de Penedo
TRADICIÓNSLENDAS
As carrancas son esculturas con forma humana ou animal feitas de madeira que se
poñían nas proas das embarcacións que navegaban polo río San Francisco. Hai a crenza
de que espantaban os malos espiritus, protexían as embarcacións e atraían á pesca.
Están espalladas polo Brasil como unha forma de arte popular e moitos artesáns
(carranqueiros) adícanse á súa elaboración.
CURIOSIDADES
O nome indíxena do río é Opará e tamén é chamado de forma cariñosa Velho Chico.
PROBLEMAS
Contaminación, alteración de ecosistemas polos encoros...

17. RÍO
TOCANTÍNS
NACEMENTO E
FONTES
Serra General de Paranã (Pireneus) a 1.100 m de altitude.
Fórmase pola confluencia do Paraná e Maranhao.
LONXITUDE
Só Tocantins (co Maranhão): 2.400 km
Tocantins-Araguaia, 2.660 km.
PERCORRIDO:
PAÍSES
PERCORRIDO
LINEAL
Brasil
DESEMBOCADURA
Océano Atlántico
CUNCA
Superficie: 764.183 km2
SERRAS MÁIS
IMPORTANTES
SUR: montes de Goiás
LESTE: serra Geral de Goiás, Chapada das Mangadeiras
OESTE: serra do Roncador, serra dos Carajás
AFLUENTES
DEREITA
AFLUENTES
ESQUERDA
FENÓMENOS
XEOLÓXICOS
DESTACADOS
Paraná, Sono
CLIMA
Tropical
TIPO DE RÉXIME
Pluvial. Ten augas altas de xaneiro a maio e baixas de xuño a decembro, con enormes
oscilacións de caudal.
CAUDAL
13.598 m³/s
FLORA
Bosques e selvas tropicais
FAUNA
Destaca a presenza de grandes peixes: pirarara, pirarucu, piraira... e do golfiño boto. Nas
beiras do río, nos encoros e no esteiro abondan as aves acuáticas.
Cidades: San Habriel de Goiás, Tocantinopolis, Imperatriz, San Joao de Araguaia, Marabá,
Belem, Palmas
Araguaia
O río salva 925 m de desnivel nos primeiros 1.060 km e logo apenas ten desnivel. Na
desembocadura sofre a influencia das mareas ata moitos quilómetros.
No río Araguaia e no alto Tocantís hai canóns en arenitas e fervenzas.
APROVEITAMENTO Subministro urbán, agricultura e industria; pesca; navegación; enerxía hidroeléctrica…
Presas para aproveitamento hidroeléctrico: Serra de Mesa, Cana Brava, Peixe Angical,
Luiz Eduardo Magalhaes, Tucurui.
Gran parte del curso del río Tocantins é navegable, uns 1.400 km entre Belém e Peixe.

18. ESPAZOS
PROTEXIDOS
Arquipélago de Marajó (na desembocadura), Curuçá, Tucurú, Paraque de Araguaia, Serra
Geral do Tocantíns...
CURIOSIDADES
Illa do Bananal: a maior illa fluvial do mundo: con 1.916.225 hectáreas. Está rodeada
polos ríos Araguaia e Javaés (estado de Tocantíns)
Está considerada Reserva da Biosfera pola UNESCO desde 1993, e humidal RAMSAR.
Nela hai varios Parque Nacionais.
Está habitada polos pobos indíxenas: Carajás, Javaés, Tapirapés, Tuxás e Avá-Canoeiros
(Cara-Preta).
"Tocantins" é un nome con orixe na lingua Tupi e significa bico de tucán.
PROBLEMAS
Contaminación, alteración de ecosistemas polos encoros...