1. BİREYSEL - KURUMSAL
YARATICI DÜŞÜNCE
Prof. Dr. İsmail
Üstel

2. “İnovasyon” Deyince…
 “Fayda”ya
dönüşen “yaratıcı
yenilikçilik”
 Ticarî
fayda
 Sosyal
fayda

3. İnovasyon
(“Fayda”lı Yenilikçilik)
 Yaratıcı
düşüncenin;
* pazarlanabilir bir ürüne
(mala / hizmete)
* sosyal katma değer sağlayan
bir kavrama
dönüştürülmesidir.

4. İnovasyon “Özneleri”
Örnekleri
 Ürün
(mal / hizmet)
 Süreç
 Yönetim stili
 Örgütsel yapılanma
 …………………….

5. İnovasyon Hammaddesi:
“Yaratıcı” Yaklaşım
 Çekiniz
 Erkek
 Balıkesir
 Adana

6. “Yaratıcı Düşünce”
Ne Demektir?
 Kalıpların
ötesine geçebilmektir.
 Alışılmışın dışına çıkabilmektir.
 Yaşama “taze” açıdan bakabilmektir.
 Kavramları keşfedilmemiş biçimde
ilişkilendirmektir.
 Esas olarak, kullanım değeri taşıyan
özgün yaklaşımlar sergileyebilmektir.
 Akıcı ve esnek düşünebilmektir.

7. Yaratıcı Düşünce Süreci
 Hazırlık
Dönemi
 Kuluçka
Evresi
 “Evreka”
Basamağı
 Rafinasyon
Aşaması

8. Yaratıcı Düşünce “Cevheri”
 Toplumlarda
“dahi”lerin görülme sıklığı
ortalama 2 / 1.000.000 düzeyindedir.
 Gerekli
“kültür iklimi” sağlanmayacak
olursa, büyük olasılıkla bu potansiyel
gerçeğe dönüşemeyecektir.

9. Yaratıcı Düşünce Cevheri
Dahilerle mi Sınırlıdır?
 Kesinlikle
 Özel
hayır!..
tasarlanmış uygulamalı
eğitimlerle (+ özgüven eğitimleriyle),
“sıradan” insanların da “sıra dışı”
düşünebilmeleri sağlanmaktadır.

10. Yaratıcı Bireylerin
Karakteristik Özellikleri - I
 İstek
 Sıra
enerjisi
dışı zekâ
 Tükenmeyen
 Sürekli
merak
tetiktelik
 Gerçekçi
özgüven

11. Yaratıcı Bireylerin
Karakteristik Özellikleri - II
•Açık fikirlilik
 Deneyci
yaklaşım
 İyimserlik
 Pes
etmemek
 Yaratıcılıktan
keyif almak

12. Yaratıcı Düşünce
İş Dünyasında Ne İşe Yarar?
 Dış
müşteri memnuniyeti / sadakati
 İç müşteri memnuniyeti / sadakati
 Sürdürülebilir rekabet üstünlüğü
 Ürün / süreç / pazar geliştirme
 .............................................................

13. “Çevik Yaratıcılık” Becerisi
 Karar
çevikliği
 Hedefleme çevikliği
 Süreçleme çevikliği
 İlişki çevikliği
 Talep analizinde çeviklik
 Rekabet analizinde çeviklik
 Yedek planlamada çeviklik

14. Yaratıcı Düşüncenin
Kültürel Altyapısı
 Kurumun
değerleri ve ilkeleri,
yaratıcı düşünceyi desteklemelidir.
 Yaratıcı
düşüncenin önündeki
engeller tanımlanmalı ve ortadan
kaldırılmalıdır.

15. Yaratıcı Kurum Kültürü’nün
Temelleri
 Lider-yöneticilik
 “Öğrenen
anlayışı
örgüt” dinamikleri
 Yaratıcılık-odaklı
 Yeterli
süreçler
kaynak ayrılması

16. İşin Püf Noktası:
Yaratıcılık AR-Ge’si
 Karayolu
dinlenme tesisinde veteriner
bulundurulması
 Benzin istasyonunda tansiyon ölçümü
 Ankesör yüksekliği ayarlanabilen
telefon
 Asansör kabininin tavanında
promosyon
 Stres düzeyine duyarlı hız limitörü
 Yastık mönüsü

17. Müşteri Odaklı
Yaratıcı Düşünce
Tetiklenmesi
 Yüzme
havuzunda kayıp düşen
çocuk
 Kokteylde kırılan kadeh
 Yolcunun üzerine dökülen içecek
 Telefonu tuşlamada zorlanan dede
 Açık büfede yiyeceklere uzanırken
kravatı lekelenen müşteri

18. Ürün Geliştirmede
Sıra Dışı Girişimler
 Tornavida
 Kol
saati
 Plaj
şemsiyesi
 Şişe
kapağı

19. Yaratıcı Ürün Konseptleri
 “Emzirme
yiyeceği”
 “Meteorolojik
 “Check-up
 “Stres
giysi”
klozeti”
eldiveni”

20. Yaratıcı Düşünce Odaklı
Anahtar Sözcükler
 SCAMPER
 TRIZ

21. TRIZ
 “Yaratıcı
Problem Çözme Teorisi”
(Rusça karşılığının baş harfleri)
 Genrich Altshuller - 1946
 200.000 patent analizi
 40 temel ilke
 “çelişki matrisi”: 39 x 39

22. SCAMPER
 Substitute
 Combine
 Adapt,
Alter
 Modify, Minify, Magnify
 Put to other uses
 Eliminate
 Rearrange, Reverse

23. SCAMPER - Substitute
 İkame
Etmek - Yerine Koymak
 Başkalaştırmak
 Örnek
: “Vejetaryen Lahmacun”

24. SCAMPER - Combine
 Birleştirmek
- Biraraya Getirmek
 Bütünleştirmek
 Örnek
: “Konuşan Çocuk Kitabı”

25. SCAMPER - Adapt, Alter
 Esinlenmek
 Farklı
- Uyarlamak
Tasarlamak
 Örnek
: “Engelli Tuvaleti”

26. SCAMPER Modify, Minify, Magnify
 Değiştirmek
 Büyütmek
- Çoğaltmak
 Küçültmek
 Örnek
- Farklı Kılmak
- Azaltmak
: “Bekleme Süresini
Kısaltmak”

27. SCAMPER - Put To Other Uses
 Başka
Amaçlarla Kullanmak
 Diğerinin
 Örnek
Yerine Geçirmek
: “Şambriyel’in ‘Yüzme Simidi’
Olarak Kullanımı”

28. SCAMPER - Eliminate
 Sistemden
Uzaklaştırmak
 Devre
Dışı Bırakmak
 Örnek
: “ ‘Kablosuz’ İnternet”

29. SCAMPER Rearrange , Reverse
 Gözden
Geçirmek - Sorgulamak
 Yeniden
Düzenlemek
 Farklı
Biçimde Sıralamak
 Örnek
: “ ‘Ödeme - Yemek Yeme’
Sıralamasını Değiştirmek”

30. “SCAMPER” Unsurları
İçiçe Geçebilir - I
 Örneğin;
“Self Servis Sistemi” :
* “E” midir? (garson, ‘devre dışı’)
* “R” midir? (hizmet sunumu,
‘yeniden düzenleniyor’)

31. “SCAMPER” Unsurları
İçiçe Geçebilir - II
 Örneğin;
“Bir Yüzeyi Cetvel
Kurşun Kalem” :
* “C” midir? (kalem ve cetvel,
‘biraraya getiriliyor’)
* “P” midir? (kalem, ‘başka amaçla
da’ kullanılabiliyor)

32. “Çoğul Yaratıcılık”
Yaklaşımları
 Beyin
Fırtınası
 Nominal
Grup Tekniği

33. Beyin Fırtınası
 “Alışılmışın
dışına çıkan”
düşüncelerin de gündeme geldiği
bir ortak akıl çalışmasıdır.
 1950’li
yıllarda ABD’de reklamcılık
sektöründe ortaya çıkmıştır.

34. Beyin Fırtınası’nın Gerekçesi
 Yenilikçi
(kalıp ötesi, sıra dışı,
buluşçu) düşüncelerin
eleştirilmesinin önlenmesi.
 Dahası,
bu tür (alışılmışın esiri
olmayan) bakış açısının
yüreklendirilmesi.

35. Beyin Fırtınası’nın Ana Fikri
 Düşüncelerin
/ önerilerin:
 a)
“Dile getirilmesi”
ve
 b) “Değerlendirilmesi”
aşamalarının birbirinden
ayrılmasıdır.

36. Beyin Fırtınası Kuralları-I
 Özne
konu, çok geniş ya da çok dar
kapsamlı olmamalıdır.
 Çözümlerden
önce kaynak nedenler
üzerinde durulmalıdır.
 Tüm
katılımcıların aktif katkısı esastır.
 Bütün
katılımcılar eşit söz hakkına
sahiptir.

37. Beyin Fırtınası Kuralları-II
 Biçimsel
olmayan bir psiko-sosyal
iklim kurgulanmalıdır.
 Hiyerarşinin
vurgulanmasından özenle
kaçınılmalıdır.
 Her
katılımcı her seferinde yalnızca
bir tek düşünce dile getirir.
 Görüşler,
anahtar sözcükler biçiminde

38. Beyin Fırtınası Kuralları-III
 Yasaklamak,
yasaktır. Sözlü müdahale
bir yana, beden diliyle dahi
baskılama/dışlama/ küçümseme söz
konusu olmamalıdır.
 Düşüncelerin
kullanım değeri değil,
toplam sayısı üzerinde durulmalıdır.
 Seans
-“dozunda mizah” yoluylaeğlenceli kılınmalıdır.

39. Beyin Fırtınası Kuralları-IV
 Kolaylaştırıcı,
ilk yavaşlamada pes
etmemeli; takımı tekrar
coşkulandırmalıdır.
 Bütün
düşünceler ve tüm katılımcılar
eşit biçimde takdir edilmelidir
(ayrımcılık yapılmamalıdır).
 En
abuk-sabuk düşüncelere bile
hoşgörüyle yaklaşılmalıdır.

40. Beyin Fırtınası Kuralları-V
 Tüm
düşünceler kayda geçilmelidir.
 Seans
süresince hiçbir düşünce
tartışmaya açılmamalıdır.
 Karşılaştırmalı
değerlendirme, ayrı
bir aşama olarak ele alınmalıdır.

41. Beyin Fırtınası Verimliliği
 Yöntemin
karakteristik özelliklerinden
biri, katılımcıların dile getirdikleri
düşüncelerin diğer katılımcıları
“tetiklemesi”dir.
 Böylece,
herkes herkesten
esinlenmektedir.
 5-12
kişilik bir takım, 15-20 dakikada
yüzlerce yaratıcı-yenilikçi düşünce
türetebilmektedir.

42. Gölgemi Kaybettim,
Hükümsüzdür
Gölgeniz birdenbire görünmez oldu.
Bu durum, birçok nedenden
kaynaklanabilir:
Gölgeniz kamuflaj elbisesi giymiştir
Bugün gölgenizin izin günüdür
Borcunuzdan dolayı gölgenize haciz
gelmiştir
.................................................................

43. Dolma Kalem
AR-GE Çalışmaları
 İnsanın
avucunu ısıtma / serinletme
 Yazı alanını aydınlatma
 Mürekkebi görünmez kılma
 Harflerin kullanım sıklığını analiz
 İlham düzeyini ölçme
 ...................................................................
.

44. “Çay Askısı”na
Buluşçu Yaklaşım
 Bisküvi
- kek çekmecesi
 Maç skoru düzeneği
 Para bozma aparatı
 Tansiyon ölçme aleti
 Mikro bulaşık makinası
 ...............................................................

45. Yeni Bir Atletizm Dalı:
Seç-tat-lon
800 metreyi aşağıdaki seçenekler
çerçevesinde koşabilirsiniz:
 Alışılagelmiş
biçimde
 10 adet engelli, 15 saniye silinerek
 Kaygan zeminde, 75 metre önden
başlayarak
 150 metresi gözler bağlı olarak,
3. ödülü garantili

46. Önce Öncelikleri
Önceliklemek
Problem: Düşmekte olan bir sepetli balondan
atılacak olanları sıralamak
Sepette bulunanlar:
Bilgisayar, su bidonu, 35 yaşında işsiz bir genç,
kum torbaları, iki köpek, makinalı tüfek,
motosiklet, 70 yaşında bir iş adamı, ilk yardım
kutusu, uydu telefon sistemi, cephane sandığı,
balon havasını ısıtma düzeneği, keskin nişancı,
yiyecek dolu sırt çantaları, çevreyi tanıyan rehber

47. Nominal Grup Tekniği (NGT)
 Yalnızca
düşünce oluşturma değil;
bunun yanısıra, konsensus geliştirme
yöntemidir.
 Düşünce
oluşturma aşaması, “sessiz
beyin fırtınası” biçiminde gerçekleşir.
 1960’larda
gündeme gelmiştir.

48. NGT / Basamaklı Yaklaşım-I
 Katılımcılara
bir konu / sorun verilir.
 Buna ilişkin düşüncelerini -örneğin, 10
dakikalık sürede- anahtar sözcükler
biçiminde yazmaları istenir.
(Bu aşamada, katılımcılar arası
etkileşme söz konusu değildir).
 Tüm görüşlerden hareketle bir çarşaf
liste oluşturulur.
(bu liste, “anonim” olarak
hazırlanabilir).

49. NGT / Basamaklı Yaklaşım-II
 Liste
tamamlanıncaya kadar, hiçbir
görüş tartışmaya açılmaz.
 Gerekirse,
birbirine yakın görüşlerin
gruplanması (kümeleme) yoluna
gidilebilir.
 Liste
tamamlanınca, görüşlerin /
kümelerin üzerinden tek tek geçilerek,
artıları-eksileri tartışmaya açılır.

50. NGT / Basamaklı Yaklaşım-III
 Oylama
yapılarak, grubun ortak
görüşü olarak çerçevelenen
öncelikli unsurlar belirlenir.
(Oylama; açık / kapalı; tek turlu /
çok turlu; serbest / kotalı biçimde
yapılabilir.)

51. Atölye
Çalışması

52. Pazar Segmentasyonuna
Kalıp Ötesi Yaklaşım
 Turizm
sektöründe:
Bedensel engelliler
Evcil hayvanı ile seyahat edenler
Solaklar
.........................................................

53. Segment-Odaklı
Yenilikçi Perspektif
 Restoranda
3-8 yaş grubunun can
sıkıntısı nasıl aşılabilir?
 Otobüs
yolculuğu 1-10 yaş grubu
çocuklar ve anne-babaları için nasıl
daha cazip kılınabilir?

54. Yaratıcılık Penceresinden
Ürün Konumlama
 Su
geçiren şemsiye
 Köpüksüz bira
 Dikiş makinası simülatörü
 Deniz sabit bisikleti
 Tek kullanımlık koltuk takımı

55. Bir Reklam Ortamı:
Otobüs Kapalı Devre Yayını
Genel açılımlı yaklaşım:
...............................
Odaklanmış yaklaşımı:
Sınav dönemi
Yaz mevsimi
Vergi takvimi

56. Müşteri Mutluluğu Kaldıraçı:
Sürpriz (beklenti ötesi) Kalite
 Amaç,
müşteri beklentilerini
oranında karşılamaktır.
 Bunun
> %100
ön koşulu, “yaratıcı-yenilikçi
düşünce”dir.

57. Yaratıcı Yaklaşım,
Satışla Bitmez, Başlar!
 Bir
hipermarket kasasındayız.
Bay/an A’nın sepetinde şu ürünler
de var:
a) Köpek maması
b) Bebek bezi
c) Üçlü priz
 Bu
müşterinin e-postasına hangi
mesajları gönderebiliriz?

58. Satış Sonrası Hizmet:
Yaratıcılık Manevra Alanı
Sektör
Segment
Otomotiv
Yalnız yaşayan
kadınlar
Kitap
Üniversite öğrencileri

59. Kurumsal
Yaratıcılık

60. “Kurumsal Yaratıcılık”
Deyince
 Herkesin
gönüllü ve sürekli katılımı
yüreklendirilmelidir.
 Kullanım değeri ne olursa olsun, her
katılımcıya olumlu geri bildirimde
bulunulmalıdır.
 Gerçekten yaratıcı-yenilikçi önerileri
öne çıkaracak mekanizmalar
oluşturulmalıdır.

61. “Yaratıcılık Koçluğu” Desteği
 ‘Cevher’i
işleyen yaklaşım
 Yapıcı ve kalıcı iz bırakan eleştiri
 Farkındalık sağlayan sorular
 Yüreklendiren davranışlar
 Coşku besleyen girişimler
 Kişiyi güçlendiren ilişkiler
 Sabırlı, sağduyulu, serinkanlı etkileşim

62. Öneri Sistemleri’nin
Yaratıcılık Açısından Anlamı
 Bu
sistemler, yaratıcılık anlamında
“mucize çözümler” sağlamaz.
 Gerçek
yaratıcı öneri oranı
% 2-3 ile sınırlıdır.
 En
büyük katkısı, yaratıcılık
kavramının kurum kültürüne
yerleşmesini kolaylaştırmasıdır.

63. Yaratıcılık-Eksenli
Kurum İçi Halkla İlişkiler-I
 Yaratıcılık
konulu “intrasempozyum”
(kurum-içi sempozyum)
düzenlenmesi
 Yaratıcı
düşünce yarışmaları
yapılması
 Sanal
ortamda “e-beyin fırtınası”
seansları sürdürülmesi

64. Yaratıcılık-Eksenli
Kurum İçi Halkla İlişkiler-II
 “Yaratıcı
düşünce klübü” kurulması
 Yaratıcılığın
geliştirilmesi konusunda
kalite çemberi çalışması yapılması
 Biçimsel
olmayan etkileşme ortamları
da tasarlanması (ör. “ilham perisi
molası”)

65. Teşekkür ederim
Prof. Dr. İsmail ÜSTEL