Dokumentu tekniko eta zientifikoen edizioa LATEX bidez

Oinarriak Instalazioa Lehen dokumentua L EX ekin jolasten
AT

A
Dokumentu tekniko eta zientiﬁkoen edizioa LTEX
bidez
UPV/EHU ikastaroa, UEU-ren eskutik

Dr. Igor Ruiz-Agundez

DeustoTech Computing, Deusto Institute of Technology, University of Deusto
http://paginaspersonales.deusto.es/igor.ira/

AT

Sarrera

Aurkezpenak
Nor naiz?
Nortzuk zarete?

Kudeaketa
Ordutegia, gela eta ordenagailuak
Burokrazia

Ikastaroaren egitura eta dinamika
Adibide eta ariketetan oinarritua

AT

Sarrera
Indizea

1 Oinarriak

2 Instalazioa

3 Lehen dokumentua

4 A
LTEX ekin jolasten

AT

Oinarriak
Deﬁnizioak

Zer da TEX ?
Donald E. Knuth-ek sortu zuzen ordenagailu programa bat da.
Testua eta formula matematikoak sortzeko erabiltzen da.
1977ean sortu zen inpresio digitalak ekarri zuen kalitatearen jaitsiera
ekiditzeko sortu zen.
1982ean argitaratu zen publikoki.
Egonkorra, eramangarria eta akatsik gabea da.
TEX /l´tej/ ahoskatzen da. Ixa dirudien letra “chi” letra grekoa da.
a

AT

Oinarriak
Definizioak

A
Zer da LTEX ?
Liburuak eta artikulu zientifiko-teknikoak, besteak beste,
argitaratzeko erabiltzen den sistema bat da.
Makro deritzon instrukzio-bilduma batez osaturik dago.
Leslie Lamport-ek sortu zuen.
TEX erabiltzen du dokumentuen konposaketarako.
Hainbat hobekuntza izan ditu eta gaur egun, dituen potentziari eta
ahalmenei esker, oinarrizko tresna bihurtu da sektore
zientifiko-teknikoan
Kode irekiz eraikia dago eta LPPL (LaTeX Project public license)
lizentziarekin argitaratzen da.
Modu askean erabili, garatu, moldatu eta banatzeko aukera ematen
du lizentzia horrek.

AT

Oinarriak
Paradigmak

WYSIWYG
WYSIWYG (What You See Is What You Get)
Lortuko duzuna, ikusten duzuna da
Testu-prozesadoreek lortu nahi den formateaturiko dokumentua
zuzenean erakusteko ahalmena eskaintzen digute.

WYSIWYM
WYSIWYM (What You See Is What You Mean)
Esaten duzuna, ikusten duzuna da
Arreta dokumentuaren edukian jartzen da eta aurkezpena
deﬁnitutako edukiaren araberakoa izango da.

AT

Oinarriak
Paradigmak

1 ilustrazioak WYSIWYG eta WYSIWYM paradigmek dokumentuak
sortzeko eman beharreko urratsak laburbiltzen ditu.

Irudia: WYSIWYG vs. WYSIWYM paradigmak.

AT

Oinarriak
Paradigmak

A
LTEXen dokumentu bat sortzeko urratsak
Formatu gabeko edozein testu editore erabiliz (e.g. notepad, gedit),
iturburu izango den ﬁtxategia sortzen da, erabili nahi ditugun testu
eta komandoekin.
Formateaturiko dokumentua lortzeko, aurreko ﬁtxategia prozesatu
egin behar da. Urrats horri konpilazioa esaten zaio eta
programazio-lengoaietan programak sortzeko erabiltzen den antzeko
prozesuan oinarritzen da.

AT

Oinarriak
Desabantailak eta abantailak

Desabantailak
Hasierako ikaste-kurba du.
Komando batzuk ikasi behar dira eta behar aurreratuak izan ahala,
gehiago ikasi behar da.
Ikasketa errazteko, txantiloiak erabili ohi dira.
Konpilazio-akatsak jaso ahal dira.
Atalez atal, maiz konpilatzea gomendatzen da.
Dokumentuaren itxura konpilatu arte ikusten ez denez, akatsak
pilatu daitezke.
Dokumentuaren egitura eta aurkezpenaren pertsonalizazioa
konplexua da.
Halaber, idazleek, kasu gehienetan, editoreek sorturiko txantiloiak
erabiltzen dituzte.

AT

Oinarriak I

Abantailak
Dokumentuaren itxura ez da konpilatu arte ikusten. Arreta edukian
jartzeko aukera ematen du.
Edukiaren eta aurkezpenaren arteko abstrakzioa dago,
independenteak dira.
Egilearen eta editorearen eginkizunak banatu daitezke.
Editoreak dokumentuaren egituran jar dezakete arreta, horrela egileei
aurkezpen profesionalak egiteko aukera eskaintzen die.
Dokumentuaren formatua eta aurkezpena aldatzeko malgutasun
handia dago
Egitura konplexuak automatikoki sortzeko ahalmena du: aurkibideak
(edukia, taulak, irudiak), erreferentzia gurutzatuak (irudi, taula, atal
edo beste edozein egitura), bibliograﬁa.
Formula matematikoen adierazpidea oso erosoa da.

AT

Oinarriak II

Abantailak
Ikerketa munduan oso erabilia da. Aldizkari zientifiko askok
erabiltzen dutena da.
Emaitzen kalitate tipografikoa profesionala da.
Txantiloi profesional ugari daude, era guztietako dokumentuentzat,
gainera: liburuak, eskutitzak, artikuluak, liburuxkak, gardenkiak, eta
beste asko. Txantiloiak editorial profesionalek, ikerketa taldeek edo
unibertsitateek sortu ohi dituzte.
Software librea da eta sistema eragile askotan erabil liteke.
Erabilitako lengoaia estandarra da. Ez dago programa baten
bertsioaren menpe.
Latex fitxategiak testu hutsez sortuta daude. Dokumentuen
bertsioen kontrola jarraitzeko erraztasuna ematen du horrek.
Geure komandoak eta funtzioak sortzeko aukera ematen du.

AT

Oinarriak
Fitxategiak

A
2 ilustrazioak LTEX sistemaren ikuspegi orokorra eskaintzen digut
+
[MGB 04].

A
Irudia: LTEX sistemaren ikuspegi orokorra

AT

Oinarriak
Lengoaiaren oinarriak

Komandoak
komandoa[aukerak]{parametroak}

Inguruneak
begin{ingurunea} . . . end{ingurunea}

AT

Instalazioa
Nola hasi naiteke?

LaTeX erabiltzeko ingurunea prestatu
Erabilitako sistema eragilearen arabera, egin beharreko urratsak
desberdinak izan daitezke.

Erosketa zerrenda
Orokorrean ondorengo elementu nagusi instalatu behar dira:
Konpilatzailea
Editorea
Bisorea
Bibliograﬁa kudeatzailea
Graﬁko editorea

AT

Instalazioa
Konpilatzailea

Zertarako balio du?
Markaketako lengoaiaren testuko ﬁtxategia interpretatzeko eta
maketazioa egiteko, dokumentu ﬁnala ekoizten du.

Non eskura daiteke?
GNU/Linux: tex-live
http://www.tug.org/texlive/
Windows: MikTeX
http://miktex.org/
MacOs: MacTex
http://tug.org/mactex/

AT

Instalazioa I
Editorea

Zertarako balio du?
Dokumentuak editatzeko erabiltzen da.
Lagungarriak izan daitezkeen funtzioak izan ditzake.

Jarduera
Bilatu LaTeX-entzako editore ezberdinak eta konparatu euren arteko
ezaugarriak

AT

Instalazioa II
Editorea

TeXstudio
Eskaintzen dituen aukeren artean ondorengoak aipatu behar dira:
Idazteko eremu integratua da.
A
LTEX -ek dituen tresna guztiak erabiltzeko laster bideak ditu
Sintaxiaren erabilera errazteko laguntza eskaintzen du
Hainbat hizkuntzatan, euskaraz ere bai, dagoen zuzentzaile
ortograﬁkoa
Testuan zehar nabigatzeko erraztasuna
Idazleak egin ditzakeen akatsen ikuskatzailea
Dokumentuak kudeatzeko tresna asko eskaintzen ditu:
Idatzitako lana web orrialde moduan esporta dezake
PDF ﬁtxategiak ikusteko aukera dauka
Lana taldeka egiteko baliabideak eskaintzen ditu
Instalatzeko oso erraza da eta Windows, Linux, BSD eta Mac
sistema eragileetan erabil daiteke.

AT

Instalazioa III
Editorea

Non eskura daiteke?
TexStudio
http://texstudio.sourceforge.net

AT

Instalazioa
Bisorea

Zertarako balio du?
.pdf, .dvi, eta .ps ﬁtxategiak ikusteko erabiltzen da.

Non eskura daiteke?
Evince
http://projects.gnome.org/evince/

AT

Instalazioa
Bibliograﬁa kudeatzailea

Zertarako balio du?
Bibliograﬁa kudeatzeko erabiltzen da.

Non eskura daiteke?
Jabref
http://jabref.sourceforge.net/

AT

Instalazioa
Graﬁko editorea

Zertarako balio du?
Argazkiak eta irudiak moldatzeko erabiltzen da.

Non eskura daiteke?
Gimp
http://www.gimp.org/

AT

Lehen dokumentua
Dokumentuaren egitura

1 d o c u m e n t c l a s s { r e p o r t } % edo a r t i k u l u a , l i b u r u a , e t a b .
% a t a l hau i n g u r u m a r i a da
3 % dokumentu o s o a n z e h a r e r a g i n a d u t e n komandoak d a u z k a
b e g i n { document }
5 % a t a l hau d o k u m e n t u a r e n g o r p u t z a da
% hemen d o k u m e n t u a r e n t e s t u a i d a t z e n da
7 end { document }

Iruzkinak % ikurrarekin hasten dira eta lerroaren amaieraraino doaz

AT

Lehen dokumentua
Ingurumaria

d o c u m e n t c l a s s [ 1 1 pt , a 4 p a p e r , o n e s i d e ] { r e p o r t }
2 % aukera globalak % klasea

Dokumentu mota definitzen du eta aukera global batzuk konfiguratzen
ditu.
Ohiko dokumentu klaseak:
article Artikuluak, aurkezpenak, txostenak, dokumentazioa . . .
report Kapitulu bat baino gehiago duten txostenak, liburuxkak
...
book Liburuentzako
letter Gutunentzako

Jarduera
Bilatu dokumentu klase gehiago eta hauentzako konfigurazioak.
http://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Basics

AT

Lehen dokumentua
Ingurumaria

1 usepackage [ u t f 8x ]{ inputenc }

Package, pakete, asko existitzen dira. Oso erabiliak diren batzuk
definitzearren:
amsmath, amssymb eta amsthm Ikur matematikoentzako
babel Internazionalisaziorako
graphicx Grafikoak txertatzeko
inputenc Sarrerako testuaren kodifikazioa ebazteko

Jarduera
Bilatu zure beharrentzako erabilgarria izan daitekeen pakete sorta
http://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Packages

AT

Lehen dokumentua

Dokumentuaren ingurumaria prest dagoenean . . .
d o c u m e n t c l a s s [ 1 0 pt , a 4 p a p e r ] { a r t i c l e }
2
usepackage [ u t f 8x ]{ inputenc }
4 usepackage [ basque ]{ babel }
u s e p a c k a g e {amsmath , a m s f o n t s , amssymb }
6
a u t h o r { I g o r R ui z −Agundez }
8 t i t l e { Dokumentu b a t e n a d i b i d e a }
d a t e { t o d a y }

AT

Lehen dokumentua

Edukia garatu daiteke.
b e g i n { document }
2 maketitle % izenburua sortzeko

4 begin { abstract } % Laburbiltzeko
Dokumentu hau g u r e l e h e n g o a d i b i d e a da .
6 end { a b s t r a c t }

8 section { Sarrera }
Lorem ipsum d o l o r s i t amet , c o n s e c t e t u r a d i p i s c i n g e l i t .
Vestibulum s o l l i c i t u d i n l i g u l a f e u g i a t t e l l u s imperdiet
e t s u s c i p i t sem e g e s t a s . Etiam v u l p u t a t e , t o r t o r u t
t i n c i d u n t v e h i c u l a , augue mi p r e t i u m p u r u s , a p o r t a
ipsum m a u r i s p h a r e t r a r i s u s .
10
s e c t i o n { Formula bat }
12 Z e r a d i e r a z t e n du f o r m a l a honek ?

14 $ f o r a l l x neq 0 , f r a c { x ˆ2}{ x } = x $

16 end { document }

AT

Lehen dokumentua
Dokumentuaren sorrera

p d f l a t e x dokumentu−a d i b i d e a
. tex

3 ilustrazioak gure lehen
dokumentuaren itxura adierazten
du.

Irudia: Gure lehen dokumentuaren
itxura

AT

A
LTEX ekin jolasten
Zuriuneak

Zuriuneen kudeaketa
Lerro hasierako zuriuneak orokorreak ez dira kontutan hartzen
N espazio zuri, espazio zuri bakar baten moduan interpretatzen da
N lerro zuri, lerro zuri bakar baten moduan interpretatzen da

Txertatutako zuriuneak bat edo
asko izanda ere hitzen arteko
espazioa bat izango da.
Lerro zuri batek paragrafo berri
bat hasten du.
Jarduera
Bilatu nola txeratu daitezkeen zuriuneak.
http://crab.rutgers.edu/~karel/latex/class5/class5.html

AT

A
LTEX ekin jolasten
Zuriuneak txeratzen

|!| ematen du ||
|| ematen du ||
|,| ematen du ||
|;| ematen du ||
|quad| ematen du | |
|qquad| ematen du | |
|hspace{.5in}| ematen du | |
|hspace{6em}| ematen du | |
Taula: Zuriune horizontalak

AT

A
LTEX ekin jolasten

Dokumentuen egitura logikoaren arabera komando ezberdinak erabili
behar dira:

Komandoa Maila
part{} -1
chapter{} 0
section{} 1
subsection{} 2
subsubsection{} 3
paragraph{} 4
subparagrah{} 5

Oharra: chapter{} book eta report klaseetan bakarrik erabili daiteke.

AT

A
LTEX ekin jolasten
Dokumentuaren antolakuntza

Dokumentuaren banaketa
Dokumentua hainbat ﬁtxategietan banatu dezakegu
Dokumentu handiak kudeatzeko erraztasuna ematen du
Elkarlana errazten du

Komandoak
input{fitxategia}
include{fitxategia}

Jarduera
Zein da input{} eta include{} -ren ateko ezberdintasuna?
http://tex.stackexchange.com/questions/246/
when-should-i-use-input-vs-include

AT

A
LTEX ekin jolasten
Dokumentuaren antolakuntza

1 d o c u m e n t c l a s s [ 1 0 pt , a 4 p a p e r ] { a r t i c l e }

3 usepackage [ u t f 8x ]{ inputenc }
usepackage [ basque ]{ babel }
5 u s e p a c k a g e {amsmath , a m s f o n t s , amssymb }

7 a u t h o r { I g o r R ui z −Agundez }
t i t l e { Dokumentu z a t i k a t u b a t e n a d i b i d e a }
9 d a t e { t o d a y }

11 b e g i n { document }
% Dokumentuaren e d u k i a
13 input { s a r r e r a . tex }
include { metodologia }
15 input { ondorioak . tex }
end { document }

AT

A
LTEX ekin jolasten
Letraren tamaina

Lehenetsirik hainbat letra tamaina ezberdin daude:

Komandoa Tamaina
begin{tiny}tinyend{tiny} tiny

begin{scriptsize}tinyend{scriptsize} scriptsize
begin{footnotesize}footnotesizeend{footnotesize} footnotesize
begin{small}smallend{small} small
begin{normalsize}normalsizeend{normalsize} normalsize
begin{large}largeend{large} large
begin{Large}Largeend{Large} Large
begin{huge}hugeend{huge} huge
begin{Huge}Hugeend{Huge} Huge
Komando hauek beste era honetan ere erabil daitezke:
tiny{ tiny testua }

AT

A
LTEX ekin jolasten
Letren estiloa

Komandoa Deklarazioa Efektua
textrm{testua} {rmfamily testua} Roman family
textsf{testua} {sffamily testua} Sans serif family
texttt{testua} {ttfamily testua} Typewriter family
textmd{testua} {mdseries testua} Medium series
textbf{testua} {bfseries testua} Bold series
textup{testua} {upshape testua} Upright shape
textit{testua} {itshape testua} Italic shape
textsl{testua} {slshape testua} Slanted shape
textsc{testua} {scshape testua} Small Caps shape
emph{testua} {em testua} Emphasized
textnormal{testua} {normalfont testua} Document font
underline{testua} Underline

AT

A
LTEX ekin jolasten
Testuaren posizioa

begin { center }
2 Testua zentroan l e r r o k a t u t a
Testua zentroan lerrokatuta dago
dago
end { c e n t e r } Testua ezkerrean lerrokatuta
4 dago
begin { f l u s h l e f t }
6 Testua e z k e r r e a n Testua eskuinean lerrokatuta
l e r r o k a t u t a dago
end { f l u s h l e f t } dago
8
begin { f l u s h r i g h t }
10 Testua e s k u i n e a n
l e r r o k a t u t a dago
end { f l u s h r i g h t }

AT

A
LTEX ekin jolasten
Buletak eta numerazioa

1 begin { itemize } bat
item bat
3 item b i
bi
end { i t e m i z e }
5
1 bat
begin { enumerate } 2 bi
7 item bat
item b i bat testua hemen
9 end { e n u m e r a t e }
bi testua hemen
11 begin { d e s c r i p t i o n }
i t e m [ b a t ] t e s t u a hemen Lehen lerroa
13 i t e m [ b i ] t e s t u a hemen Sarreretan bat
end { d e s c r i p t i o n }
15 Sarreretan bi
b e g i n { l i s t }{ S a r r e r e t a n }{
Lehen l e r r o a }
17 item bat
item b i
19 end { l i s t }

AT

A
LTEX ekin jolasten
Etiketak eta erreferentzia gurutzatuak

Komandoak
label{etiketa} Objektu bat etiketatzen du
ref{etiketa} Objektu bat erreferentzia sortzen du, elementuaren
objektu zenbakia adierazten du
pageref{etiketa} Objektu bat erreferentzia sortzen du,
elementuaren uneko orrialde zenbakia adierazten du

Oharrak
Erreferentzien sorrerak bi pausu behar ditu. Lehenengo etiketak
gordetzen dira eta gero, berriro konpilatu ostean, zenbakiengatik
ordezkatzen da.
Etiketek karaktere sinpleak bakarrik onartzen dituzte
A
Arazoak egotekotan LTEX ohartaraziko digu

AT

A
LTEX ekin jolasten
Bibliograﬁa

Jarduera
Klasean lantzekoa

AT

A
LTEX ekin jolasten
Grafikoak

Komandoak
Grafikoak erabiltzeko pakete bat behar dugu
usepackage{graphicx}
Grafikoak txertatzeko komando bat behar dugu
includegraphics[options]{name}
Aukera askorekin pertsonalizatu daiteke
Formatu anitzetako irudiak txertatu daitezke
Float batean bilakatu

Jarduera
Bilatu irudiak txertatzeko aukerak
http://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Importing_Graphics
http://ctan.org/pkg/graphicx

AT

A
LTEX ekin jolasten
Graﬁkoak

1 begin { f i g u r e }[ t ]
c a p t i o n { Morning Dew by Irudia: Morning Dew by Lars
Lars Clausen } Clausen
3 label{ fig :
MorningDewbyLarsClausen
}
centering
5 i n c l u d e g r a p h i c s [ w i d t h=
t e x t w i d t h ] { Morning Dew
by L a r s C l a u s e n }
end { f i g u r e }

AT

A
LTEX ekin jolasten
Taulak

Oharra
A
Oharra: LTEXen taulen erabilpena zure osasuna kaltetu dezake
Lan handia suposatzen dute baina izugarrizko kalitatea eskaintzen
dute

Jarduera
Bilatu taulak txertatzeko aukerak
http://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Tables
http://www.ctan.org/keyword/tables

AT

A
LTEX ekin jolasten
Taulak

Taula: Posizio bertikala Taula: Edukiaren posizioa
Kodea Posizioa
h Hemen Komandoa Edukiaren posizioa
t Goialdean l Zutabearekiko ezkerrean
c Erdialdean c Zutabearekiko zentroan
b Behealdean r Zutabearekiko eskuinean
p{width} Paragrafo zutabea, goialdean
| Lerro bertikala
|| Lerro bertikal bikoitza
Taula: Edukiaren kudeaketa
Komandoa Edukiaren kudeaketa
& Zutabe banatzailea
Errenkada berria hasi
hline Lerro horizontala
cline Lerro partziala

AT

A
LTEX ekin jolasten
Taulak

1 2
3
b e g i n { t a b u l a r }{ l c r }
2 1 & 2 & 3 h l i n e
4 5
6
4 & 5 & 6 h l i n e 7 8
9
4 7 & 8 & 9 7C0 hexadecimal
end { t a b u l a r }
6
3700 octal
begin { tabular }{| r | l |} 11111000000 binary
8 hline 1984 decimal
7C0 & h e x a d e c i m a l
10 3700 & o c t a l c l i n e {2−2}
11111000000 & b i n a r y
12 hline hline
1984 & d e c i m a l
14 hline
end { t a b u l a r }

AT

A
LTEX ekin jolasten
Floats

Floats-ak zatitu ezin den kutxa bat da
Testua, graﬁkoa, etab. gorde ditzake
Huneko orrialdean sartzen ez diren elementuak kudeatzeko erabiltzen
dira
Elementua zehazki deklaratzen den lekuan nahi ez dugunean
erabiltzen da
Ez dira testu normalaren jariaren parte, elementu diferentziatuak dira
WYSIWYG paradigma guztiz kontraezaten du

Kodea Posizioa
h Hemen (testu jarioak onartu bezain laster)
t Orrialdearen goialdean (hunekoa edo urrengoa)
b Orrialdearen behealdean (hunekoa edo urrengoa)
p Floats-entzako orrialde berrezi batean (deklarazio unetik urrun)
H Hemen zehazki (ﬂoat pakete behar du behar du, jankinduriaz erabili beharrekoa)

AT

A
LTEX ekin jolasten
Orriaren diseinua

Guztia konﬁguratu daiteke
Lehenetsitako orri tamaina US letter formatuan dago
A4 formatua ezartzeko (21x29.7 cm):
documentclass[a4paper]{article}
Dena parametrizatu daiteke
lanscape da lehenetsitako itsura
usepackage[landscape]{geometry}
Marjinak konﬁguratzeko:
usepackage[hmargin=3cm,vmargin=2cm]{geometry}

Jarduera
Bilatu ohikoenak diren orrialde tamainak
http://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Page_Layout

AT

A
LTEX ekin jolasten
Orriaren diseinua

AT

Erreferentziak I

A
Winston Chang, LTEX 2ε cheat sheet,
http://www.stdout.org/~winston/latex/ Accesed on 2012
May 29, May 2005.
A
Community, LTEX, http://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/2/2d/LaTeX.pdf Accesed on 2012 May 29, 2012.
Az: Jim heﬀeron’s web views of the comprehensive TEX archive
network, http://www.ctan.org/ Accesed on 2012 May 29.
Ruth Sancho Guti´rrez and Digna Mar´ Gonz´lez Otero, LTEX:
e ıa a A

Dokumentuak sortzeko sistema, May 2011.
Frank Mittelbach, Michel Goossens, Johannes Braams, David
A
Carlisle, and Chris Rowley, The LTEX companion, second ed.,
Addison-Wesley Professional, 2004.

AT

Erreferentziak II

Tobias Oetiker, Hubert Partl, Irene Hyna, and Elisabeth Schlegl, The
A
not so short introduction to LTEX,
http://tobi.oetiker.ch/lshort/lshort.pdf Accesed on 2012
May 29, 2008.
St´phane P´chard, LTEX for beginners, http://www.slideshare.
e e A

net/stephanepechard/latex-for-beginners Accesed on 2012
May 29, September 2009.
A
Igor Ruiz-Agundez, Collaborative LTEX writing with google docs,
TUGboat, The Communications of the TeX Users Group 32 (2011),
no. 3.
Welcome to the TEX users group web site, http://www.tug.org/
Accesed on 2012 May 29.

Dokumentu tekniko eta zientifikoen edizioa LATEX bidez

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

En vedette

En vedette (16)

Dokumentu tekniko eta zientifikoen edizioa LATEX bidez