II Konferencja Naukowa : Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian, Warszawa, 15-16.04.2013 r. Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski The 2nd Scientific Conference : Information Science in an Age of Change, April 15-16, 2013. Institute of Information and Book Studies, University of Warsaw

1. WSPÓŁCZESNE KIERUNKI ROZWOJU
TEORII KLASYFIKACJI
I ORGANIZACJI WIEDZY
Barbara Sosińska-Kalata
Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW
II Konferencja Naukowa: Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian
Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW
ISKO PL – International Society for Knowledge Organization, Poland
15-16 kwietnia 2013, Warszawa
The 2nd Scientific Conference: Information Science in an Age of Change
Institute of Information and Book Studies, University of Warsaw
ISKO PL - International Society for Knowledge Organization, Poland
15-16 April 2013, Warsaw

2. Plan
Czym jest teoria?
Specyfika teorii klasyfikacji i organizacji wiedzy
Rozwój teorii klasyfikacji i organizacji wiedzy
Rodzaje teorii klasyfikacji i organizacji wiedzy
Teorie pragmatyczne
Teorie espistemologiczne
Teorie ontologiczne
Sukces teorii poziomów integracyjnych: ILC
Ekspansja teorii fasetowej
Wnioski

3. Czym jest teoria?
Teoria (gr. theōria): oglądanie, kontemplacja, rozważanie.
W nauce: spójny system pojęć i definicji, aksjomatów, praw, twierdzeń i hipotez
rzeczowo i logicznie powiązanych w całość, który opisuje i wyjaśnia jakąś fizyczną
lub abstrakcyjną dziedzinę zjawisk.
Cechy teorii naukowej
 testowalność
 weryfikowalność (empiryczna)
 powtarzalność
Funkcje teorii
 systematyzujący opis
 eksplanacja opisywanych zjawisk
 Także:
 predykcja
 wyznaczanie zasad budowy nowych systemów , urządzeń itp.
Zbiór podstawowych pojęć i twierdzeń teorii danej nauki  paradygmat

4. Teorie klasyfikacji i organizacji wiedzy
Służą wyznaczaniu zasad budowy klasyfikacyjnych systemów organizacji wiedzy
(klasyfikacji piśmiennictwa, taksonomii zasobów informacyjnych)
Nie są testowalne, powtarzalne ani weryfikowalne w sensie naukowym
Rozwój: ani kumulatywny ani linearny
Dotyczą pragmatycznych systemów klasyfikacji / organizacji wiedzy [Kamiński, 1981]
Weryfikowana jest ich użyteczność w określonych warunkach: opierają się na pewnych
założeniach i rozważaniach o tym, co w określonych okolicznościach jest lepszym a co
gorszym rozwiązaniem
Ustalają zasady organizowania systemów klasyfikacyjnych, które pozwolą osiągnąć lepszy
wynik niż zasady wyznaczane przez inne teorie
W warstwie strukturalnej wykorzystują różne modele logicznych systemów
porządkowania: podział logiczny, klasyfikacja naturalna, klasyfikacja sztuczna
(kognitywna), typologia
Często w teoriach tych świadomie lub nieświadomie łączy się własne zasady z zasadami
pochodzącymi z innych teorii poszukując rozwiązania najlepszego w danych
okolicznościach

5. Rozwój teorii klasyfikacji i organizacji wiedzy
Podstawy, do których najczęściej się odwołujemy: klasyfikacja i kategoryzacja Arystotelesa,
klasyfikacja F. Bacona, klasyfikacje ewolucjonistyczne
Pierwsze próby formułowania założeń teoretycznych klasyfikacji piśmiennictwa:
G. Pegnot (1802), J. Lelewel (1826)
Teorie najbardziej znane
 teoria M. Deweya (1851-1931)
 teoria Ch. Martela (1869-1945)
 teoria P. Otleta (1868-1944)
 teoria J.D. Browna (1862-1914)
 teoria H. E. Blissa (1870-1955)
 teoria S.R. Ranganathana (1892-1972)  teorie matematyczne
Od uniwersum wiedzy do uniwersum pojęć [C. Beghtol, 2008]
 CRG, specjalistyczne klasyfikacje fasetowe, D. Foskett: projekt nowej klasyfikacji ogólnej
(1952-1969); ---- BSO (Mills et al.); ICC (I Dahlberg)
 J. Mills, V. Broughton: BC2 (1977 - )
 R. Szostak; C. Gnoli (2004 - )
„zanurzone w kulturze i nauce
2 poł. XIX w.”

6. Rodzaje teorii klasyfikacji i organizacji wiedzy
Teorie podstawowe
(ogólne założenia dotyczące sposobu
wyodrębniania klas pojęciowych i
zdefiniowania zakresu semantycznego
systemu klasyfikacyjnego)
Teorie pragmatyczne
 specyfika piśmiennictwa (literary warrant)
 specyfika potrzeb użytkowników (user
warrant)
 specyfika potrzeb instytucji / organizacji
 …
Teorie epistemologiczne
 konsensus naukowy i edukacyjny
Teorie ontologiczne
 odwzorowania organizacji elementów
świata: porządek naturalny, poziomy
integracji w świecie przyrody
Teorie strukturalne
(ogólne założenia relacyjnej budowy
systemu klasyfikacyjnego)
Teoria klasyfikacji wyliczającej
 dyscyplinarny makroporządek
 modulacja kryteriów podziału
 gościnność i zwięzłość notacji
Zygmunt Dobrowolski: notacja SC
Teoria klasyfikacji fasetowej
 analiza fasetowa i kategoryzacja pojęć
 synteza pojęć i formuły fasetowe
 prekoordynacja
 synteza i ekspresywność notacji
Teoria poziomów integracji
 klasyfikacja pojęć, porządek rzeczy
 wirtualne środowisko cyfrowe
 postkoordynacja reprezentacji pojęć /
tematów złożonych

7. Teorie pragmatyczne
Szukanie „podstawy uzasadniającej” wybór zakresu i charakteru klas
E. W. Hulme (1911/12): literary warrant
„A class heading is warranted only when a literature in book form has been shown to exist, and the
test of the validity of a heading is the degree of accuracy with which it describes the area of subject
matter common to the class”
Principles of Book Classification, „Library Association Record” 1911
Trendy współczesne:
 teza o kulturowym uwarunkowaniu organizacji semantycznej każdego klasyfikacyjnego
SOW (C. Beghtol)
 szerokie wykorzystanie user warrant w taksonomicznej organizacji cyfrowych zasobów
informacji i wiedzy
 aktualność podejścia literary warrant/ resourses warrant w organizacji zasobów
lokalnych
 identyfikacja wielu różnych typów „podstawy uzasadniającej”: organizacyjny, etyczny,
terminologiczny
 „elektronizacja / cyfryzacja”: wykorzystanie możliwości nowego środowiska
komunikacyjnego
Problemy:
 lokalność vs. uniwersalność
 glokalność?

8. Teorie epistemologiczne
Poszukiwanie wspólnej (ogólnej lub środowiskowej) perspektywy poznawczej
H.E. Bliss: A modern classification for libraries with simple notation, mnemonics,
and alternatives, 1910; The Organization of Knowledge and the System of the
Sciences, 1929; The Organization of Knowledge and the Subject Approach to
Books, 1933
Koncepcja konsensusu naukowo-edukacyjnego
 ogólnie przyjęte uzgodnienia dotyczące nie tylko podstawowych problemów nauki, ale
też problemów każdej dziedziny ludzkiego poznawania świata
 zasada maksymalnej operatywności  alternatywna lokalizacja (KB1 – tradycyjne
środowisko fizyczne; KB2 – wieloaspektowość porządkowania w wirtualnym
środowisku cyfrowym)
Trendy współczesne: krytyka uniwersalnych systemów organizacji wiedzy
 uwarunkowanie kulturowe [C. Beghtol],
 user pivot / user warrant: ukierunkowanie na potrzeby informacyjne konkretnych
grup użytkowników lub środowisk użytkowników docelowych [np. B. Kwasnik, H.
Olsen, G. Campbell]
Problemy: lokalność vs. uniwersalność / glokalność?

9. Teorie ontologiczne
Klasyfikacja wiedzy powinna odwzorować logiczny porządek elementów świata
badanego
J.D Brown – Subject Classification (1906)
 porządek przedmiotowy: układ kategorii ontologicznych zjawisk / przedmiotów świata
 900 aspektów badawczych
S.R. Ranganathan: analiza elementów świata a analiza fasetowa + teoria zbiorów
CRG (1962-69): przyrodnicza teoria poziomów integracyjnych (suma części < całość)
Trendy współczesne
 B. Weinberg (1988): „Why indexing fails the researcher?” -- Problem „aboutness”
 Podział dyscyplinarny i problemy badań interdyscyplinarnych; klasy zjawisk
 R. Szostak (2004, 2007): klasyfikowanie zjawisk, teorii, metod, szkół i perspektyw
badawczych
 ISKO IT: Claudio Gnoli : Integrative Levels Classification (2004 - )
 Klasyfikacja przekształcana w ontologię – taksonomia vs. język reprezentacji pojęć

10.  3 wydania tablic: 1906, 1914,
1939 (rewizja po śmierci Browna
przez jego siostrzeńca)
 opracowana w celu
organizowania książek w wolnym
dostępie w bibliotekach
publicznych
dobrze przyjęta w Anglii
i USA, ale mało znana na świecie
 każdy przedmiot może być
przedstawiany z wielu różnych
punktów wiedzenia; dla wygody
użytkownika cala ta
wieloaspektowa literatura
poświęcona jednemu tematowi
powinna być skupiona w jednym
miejscu
Organizacja elementów świata wg J.D. Browna
teoria „jednego miejsca”
Plan rozstawienia zbiorów
Biblioteki Publicznej w Clerkenwell, Londyn
W. Baker Libraries and librarians in the 1890s: a survey of the library scene 100 Years Ago.
Library Review 1990: 39(2) : 15, za Beghtol 2004]

11. Matter and Force
(Generalia and Physical Sciences)
Life
(Biology, Ethnology, Medicine,
Economic Biology, Domestic Arts)
Mind
(Philosophy, Religion, Political
and Social Science)
Record
(Language, Literature, Literary forms,
History, Geography, Biography)
Makropodział w Klasyfikacji Przedmiotowej Browna (1906)
Tablice kategorialne
Symbole ponad 900 aspektów, ujęć,
punktów wiedzenia, z których mogą być
rozważane dowolne przedmioty
 Economics of universities
= A180.760
Universities = A180 [tablice główne]
Economics = .760 [tablice kategorii aspektowych]
Economics of musical competitions
= C798.760
Musical competitions = C798 [tablice główne]
Economics = .760 [ tablice kategorii aspektowych]
[C. Beghtol, 2004]
Problemy teoretyczne podjęte przez Browna
Interdyscyplinarność
Synteza notacji
Klasyfikacja oparta na porządku zjawisk

12. Realizacja postulatów zawartych w „Minifeście z León” (2007)
Metodami syntezy pozwala na reprezentowanie dowolnej kombinacji pojęć bez
powiązania z tradycyjnymi dyscyplinami naukowymi
Zjawiska rzeczywistości są zorganizowane zgodnie z naturalną sekwencją
poziomów integracyjnych (26 poziomów dla świata zjawisk / obiektów fizycznych,
artefaktów i mentefaktów)
Rozbudowany system faset ujętych w 10 kategorii ogólnych organizuje pojęcia
szczegółowe wewnątrz każdej klasy zjawisk / obiektów według różnych aspektów
ich wyodrębniania
Rozbudowany system relacji sytuacyjnych (ról semantycznych), ujętych w 10
ogólnych klas relacji wzorowanych na schemacie J.C. Gardina, pozwala kodować
złożone struktury pojęciowe
Ekspresywna i syntetyczna notacja pozwala przeszukiwać reprezentacje zasobów /
obiektów informacyjnych niezależnie za pomocą dowolnego ich elementu lub
dowolnej kombinacji ich elementów
Integrative Levels Classification I (2011, wyd. 1, wersja beta)

13. Teoria poziomów integracyjnych w wielowymiarowym SOW:
ILC 1 (2011, wyd. 1, wersja beta)
n9qvtniok populations of killer whales
o9vtniok behaviour of killer whales
mqvtniok99n99o killer whales:
their populations
and behaviour

14. Ekspansja teorii fasetowej
Podejście analityczno-syntetyczne jako norma we współczesnych
klasyfikacjach piśmiennictwa i taksonomiach organizujących zasoby wiedzy
cyfrowej
 analiza fasetowa (wyodrębnianie kategorii pojęciowych współtworzących treść
komunikatu)
 klasyfikacja fasetowa (organizacja pojęć w układach hierarchicznych
odpowiadających różnym aspektom ich użycia/rozpatrywania)
 synteza reprezentacji kategorii pojęciowych w reprezentacjach treści
komunikatów
„Fasetyzacja” klasyfikacji tradycyjnych: UKD, KDD, KBK
Model wyszukiwania fasetowego: postkoordynacja kryteriów relewancji
Upowszechnienie się modelu organizacji fasetowej poza nauką
o informacji

16. Wnioski
Środowisko cyfrowe nie stwarza barier w rozwoju klasyfikacyjnych SOW lecz nowe
możliwości dla rozwoju nowoczesnej teorii i nowoczesnych systemów
klasyfikacyjnych
Uniwersum porządkowane przez współczesne klasyfikacyjne SOW
 przejście od klasyfikacji piśmiennictwa tradycyjnego do klasyfikacji dowolnego typu
zapisów wiedzy w formie cyfrowej
 przejście od klasyfikacji uniwersum wiedzy (domen wiedzy, pól badawczych, tematów) do
klasyfikacji uniwersum pojęć
Metody i struktury porządkujące współczesnych klasyfikacyjnych SOW
 analiza fasetowa, indeksowanie fasetowe, klasteryzacja fasetowa
 swobodna postkoordynacja, wyszukiwanie fasetowe
Popularność i ograniczenia podejścia pragmatycznego
 sależność kulturowa systemów klasyfikacyjnych
 „lokalność” taksonomii
Jednoznaczne kodowanie struktur pojęciowych
 od klasyfikacji ku  ontologii