1. 1

2. 
 Το Μουσείο και το Σχολείο αποτελούν δύο πολύ σημαντικούς
θεσμούς - φορείς πολιτισμού και παιδείας , με συχνά
παράλληλες ιστορικές και λειτουργικές διαδρομές, καθώς αμφότεροι
αντανακλούν το εκάστοτε επικρατούν κοινωνικό-πολιτικό-αξιακό
σύστημα.

 Το Σχολείο αποτελεί τον κατεξοχήν φορέα
κοινωνικοποίησης, αγωγής και εκπαίδευσης των νέων,
αμέσως μετά την οικογένεια και υλοποιεί την τυπική-
επίσημη μορφή διδασκαλίας-μάθησης σε φυσικό και
πολιτισμικό περιβάλλον που οριοθετείται από το Σύνταγμα, την
εκάστοτε Εκπαιδευτική Πολιτική, τα Αναλυτικά Προγράμματα, τα
σχολικά εγχειρίδια, τις κανονιστικές διατάξεις που ρυθμίζουν τους
ρόλους των εμπλεκομένων μερών στη παιδαγωγική διαδικασία.
2

3. 3

4. 
 Στο Καταστατικό του Διεθνούς
Συμβουλίου Μουσείων- ICOM,
Νομοθετικό Διάταγμα του
1885, «Περί του διοργανισμού
1974,
των εν Αθήναις μουσείων»

 «Το μουσείο είναι ένα ίδρυμα
«Σκοπός της των μουσείων μόνιμο, χωρίς κερδοσκοπικό
ιδρύσεως είναι η διδασκαλία χαρακτήρα, στην υπηρεσία της
και η μελέτη της κοινωνίας και της εξέλιξής
αρχαιολογίας, η γενική της, ανοικτό στο κοινό , το
διάδοσις της οποίο ερευνά, αποκτά,
αρχαιολογικής γνώσεως
και η ανάπτυξις έρωτος συντηρεί, γνωστοποιεί και
προς τας καλάς τέχνας». κυρίως εκθέτει τις υλικές
μαρτυρίες του ανθρώπου και
του περιβάλλοντός του με
σκοπό τη μελέτη, την
εκπαίδευση και την
ψυχαγωγία» 4

5.  Αίτημα εκδημοκρατισμού των Μουσείων
 Πρόσβαση όλων των κοινωνικών ομάδων στους
χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς και όχι μόνο
λίγων μυημένων.
5

6.  Σήμερα, ως μουσείο θεωρείται κάθε χώρος
πολιτισμικής αναφοράς και σχεδόν κάθε χώρος
μπορεί να μετατραπεί σε μουσείο ,
 τα μνημεία, όπως αρχαία θέατρα, χώροι του υπογείου σιδηροδρόμου, τα
κάστρα,οχυρώσεις, παραδοσιακοί οικισμοί, διατηρητέα κτίσματα, αλλά
 και χώροι παραγωγής π.χ. ελαιοτριβεία, μεταλλεία, αλευρόμυλοι, βιομηχανικές
εγκαταστάσεις…..
 Χώροι εκπαίδευσης π.χ. σχολεία, ιδρύματα,πανεπιστήμια….
 Γέφυρες,κρήνες, πλοία, ή αγροκτήματα….
(Hooper- Greenhill, 1992:1-2, Γκιρτζή,Καραίάννης, Κύρδη, Μέγα, Παρδάλη, Σηφάκη, 2012:22)
 Εικονικό- Ψηφιακό Μουσείο
6

7. 7

8.  Στα μουσεία υπάρχουν οι υλικές αποδείξεις-
τεκμήρια κάθε επιστήμης
 Γι΄ αυτό το λόγο προσφέρονται κατεξοχήν για
την εφαρμογή μεθοδολογίας διαθεματικής-
διεπιστημονικής μάθησης, μέσα στο πλαίσιο και
των ΔΕΠΠΣ(2003), αλλά και των προγραμμάτων
σχολικών δραστηριοτήτων, πολιτιστικών,
περιβαλλοντικών, αγωγής υγείας (από το 1991) ή
άλλων μεμονωμένων δράσεων ενταγμένων ή όχι
στην τυπική εκπαίδευση.
8

9. 9

10.  Υλοποίηση εντός Ωρολογίου Προγράμματος
• Στην Ευέλικτη Ζώνη
• Με διάχυση σε όλα τα μαθήματα
• Στο ολοήμερο σχολείο
 Θεματολογία:
• Θέατρικο, Μουσικό, Χορευτικό, Εικαστικό, Λογοτεχνικό Εργαστήρι
• Μαθητικός Τύπος: Έντυπος ή Ηλεκτρονικός
• Λέσχη Φωτογραφίας/Κινηματογράφου
• Θέματα Πολιτιστικής κληρονομιάς ,Τοπικής Ιστορίας και Μυθολογίας
• Θέματα Κοινωνικά (προσέγγιση μέσω διαφόρων μορφών τέχνης)
• Θέματα Λαογραφικά
10

11. ΘΕΜΑ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
Το νερό Ποίηση, Πεζογραφία, Λαϊκή Γλώσσα, Λογοτεχνία, Λαογραφία
Παράδοση,
Παραδοσιακά κτίσματα & τεχνίτες,
Λαϊκά παραμύθια…
Ο ρόλος του νερού στην ανάπτυξη του Ιστορία, Μυθολογία
πολιτισμού.
Υδάτινοι δρόμοι, ναυσιπολοϊα,
Θεότητες & Μυθολογικά στοιχεία.
Φυσικές Επιστήμες,Μαθηματικά
Ο κύκλος του νερού, μετρήσεις
Αθλήματα στο νερό Φυσική Αγωγή
Λίμνες, ποτάμια, θάλασσες, νησιά, Γεωγραφία, Μελέτη Περιβάλλοντος
παράλια
Υδροκίνηση, πηγάδια, κρήνες, Τεχνολογία
υδρόμυλοι
Αγιασμός, Βάπτιση
Θρησκευτικά
Επαγγέλματα, Λειψυδρία, Χρήσεις, Κοινωνικές Επιστήμες
Αντικείμενα
Αισθητική Αγωγή
Τέχνη: Τραγούδια, Πίνακες, Θεατρικό
11

12. Δυνατότητες:  Κοινωνικής Μάθησης με βάση την
 Ενεργοποίησης όλων των προωπική δόμηση της γνώσης
στοχοθετικών πεδίων Δ-Μ. (Vygotsky ,Brunner, Kelly)
 Άσκηση δεξιοτήτων μάθησης:  Μαθητοκεντρικής Προσέγγισης
παρατηρητικότητας,ανάλυσης,  Ενεργοποίησης όλων των αισθήσεων
σύνθεσης,αξιολόγησης, κριτικής  Φαντασίας, Δημιουργικότητας,
διερεύνησης… Επικοινωνίας, Ψυχαγωγίας
 Βιωματικής-Ενεργού-Ακαλυπτικής Εξοικείωσης με
Μάθησης Το πολιτισμικό αγαθό
 Σεβασμό στη διαφορετικότητα
 Οπτικού Εναλφαβητισμού/  Συσχέτιση πολιτισμικών στοιχείων &
Γραμματισμού
φυσικού περιβάλλοντος
 Εξοικειώση με πολυτροπικά
«κείμενα»,δηλ. τα αντικείμενα που
επιδέχονται πολλαπλές αναγνώσεις
12

13. 13

14. 14

15. 15

16. 16

17. 17

18. 18

19. 19

20. Για το δημιουργό/
παραγωγή
Για τον ιδιοκτήτη/χρήση
Σε Εθνικό
Πως /κοινοτικο/διαπολιτισμικό
Πότε επίπεδο
Γιατί Για μένα Σήμερα Για ποιόν
Που Από ποιόν
Από Ιδιωτικό
ποιόν Δημόσιο
Γιατί
Πότε
Διαφορές σήμερα
Σχέδιο
Σχήμα Από τι
Υλικά Γιατί
Διακόσμηση Από πού
Λειτουργία Φυσικό
Κόστος Χειροποίτο
Βιομηχανικό
Κοινό
Αλλές πηγές ιδιαιτερότητες/
Βιβλία,διαδίκτυο, ηλικία/ανάγκες/
φωτογραφίες, Α.Π. /Διδακτικοί
αντικείμενα,ταινίες, Στόχοι
κόμικς,κ.α. Διαχρονική
Διαπολιτισμική 20

21.  Μέθοδος Project
 Βιβλιογραφική Έρευνα
 Μελέτη Πεδίου
 Επισκόπηση(Εργαλεία: Ερωτηματολόγιο, Συνέντευξη)
 Ανάλυση Εικόνας : Περιεχόμενο-Ερμηνεία, Εντύπωση,
Δημιουργός-οπτική γωνία, Συμβολισμός.
 Ανάλυση Φωτογραφίας
 Ομαδικά Παιχνίδια, Παιχνίδια Ρόλων, Παιχνίδια
Προσομοίωσης

21

22. 22

23.  Καθορισμός Χρονοδιαγράμματος
 Αναζήτηση πληροφοριών/υλικού για το θέμα,
σχεδιασμός διασυνδέσεων, επιλογή παραμέτρων
 Ενημέρωση Διεύθυνσης και Συλλόγου
Εκπαιδευτικών- Πιθανές συνεργασίες
 Αποστολή σχετικών εγγράφων στους αρμόδιους
φορείς για έγκριση επίσκεψης

23

24.  Επίσκεψη στο χώρο
 Συνεργασία με Υπευθύνους Μουσείου για
προγραμματισμό,σχεδιασμό επίσκεψης, εκπαιδευτικό
υλικό
 Πρόβλεψη πρακτικών δυσκολιών
 Μελέτη Οδηγιών- ΔΕΠΠΣ
 Επιλογή εκθεμάτων και εκπαιδευτικής διαδρομής
με βάση τους στόχους του προγράμματος
 Συγκέντρωση υλικού για προετοιμασία δραστηριοτήτων
 Επαναδιατύπωση στόχων-μεθόδων-μορφών
αξιολόγησης
24

25.  Ενημέρωση μαθητών για κώδικα συμπεριφοράς στο
μουσείο
 Εισαγωγικές Δραστηριότητες
 Ασκήσεις με παιγνιώδη xαρακτήρα (δραματοποίηση,
καταιγισμός ιδεών, εικαστικά, τραγούδια, κ.ά.)
 α) γλωσσικές, π.χ. διασάφηση όρων, επαγγελμάτων,
ταξινόμησης μουσείων β) δημιουργικής γραφής, γ)
σύνδεση με την καθημερινή ζωή των μαθητών(π.χ.
παιχνίδια, έργα μετρο,κ.α) δ)ενεργοποίηση φαντασίας,
προσδοκίας, απορίας.
 Δημιουργία της «Γωνιάς του Μουσείου»
25

26. Μέθοδοι Ενεργητικής-ομαδοσυνεργατικής μάθησης .
Ενίσχυση ερευνητικών, βιωματικών διαδικασιών .
Φύλλα Εργασίας με διάφορες δραστηριότητες που
συμπληρώνονται κατά την επίσκεψη. (π.χ. Ιστογράμματα,
περιγραφές,ερμηνευτική παρατήρηση,κ.ά.
Παιχνίδια με κάρτες, «ο κρυμμένος θησαυρός», καταιγισμός ιδεών,
κ.ά.
Διαμορφωτική Αξιολόγηση –
Αναπροσαρμογή στοιχείων προγράμματος
26

27. Έργα Τέχνης:Υιοθέτηση στοιχείων μεθόδων Ιστορίας της
Τέχνης
Μνημεία/ Αντικείμενα καθημερινής ζωής:
Ερωτήματα που οδηγούν από την Παρατήρηση
Εξωτερικών Χαρακτηριστικών (σχέδιο, διαστάσεις,
υλικά,φθορές, επιγραφές κ.λ.π.) στα χαρακτηριστικά του
δημιουργού, τα αίτια κατασκευής, τους πιθανούς χρήστες, την
κοινωνική- οικονομική τους θέση , με στόχο τη σκιαγράφηση
της εποχής. Πιθανές συνδέσεις σε διαπολιτισμικό ή διαχρονικό
επίπεδο.
27

28.  α)Φαινομενολογική Μέθοδος: Προσπάθεια εξουδετέρωσης
του υποκειμενικού παράγοντα, ώστε να αποκαλυφθεί το ίδιο το αντικείμενο.
Έμφαση στην περιγραφή .
 β)Ερμηνευτική Μέθοδος: Διαδικασία ερμηνείας μηνύματος
έργου με βάση τις γνώσεις του υποκειμένου και την ιστορικότητα του έργου:
συνθήκες παραγωγής & δημιουργός (ερμηνευτικός κύκλος: Διατύπωση
υποθέσεων, Πληροφορίες,Έλεγχος υποθέσεων,). Έκθεση & κατανόηση
έργου.
 γ)Διαλεκτική Μέθοδος: Η εναλλαγή λόγου- αντόλογου, θέσης-
αντίθεσης για την εύρεση της αλήθειας -σύνθεσης. Κριτικός έλεγχος.
(Βρεττός,1994:55-100)
28

29.  Δομική ανάλυση: Στοχεύει στον εντοπισμό του καθοριστικού στοιχείου κάθε
εικαστικού έργου (σύνθεση, αλληγορικό νόημα, μυστικό νόημα)
 Στυλιστική μέθοδος: Θεωρεί την τεχνοτροπία ως έκφραση των
αντιλήψεων ενός λαού, μιας εποχής ( H. Wolfflin).
 Σημειωτική μέθοδος: Αντιμετωπίζει την εικόνα ως σύνολο σημείων-
φορέων πληροφοριών. Απαραίτητη η συστηματοποίηση του κοινωνικού πλαισίου, αντιλήψεων,
στερεοτύπων, κ.α. Περιορίζει τις πολλαπλές αναγνώσεις του έργου.
 Εικονολογική μέθοδος : Εξετάζει το εικαστικό έργο ως
πολιτιστικό φαινόμενο και ως συμβολική αξία. Το εντάσσει στο πολιτιστικό
περιβάλλον και επιχειρεί πολύπλευρη θεώρησή του. (E.Panofsky)(Δάλκος,2000:104-
105)
29

30.  Προέκταση-Τεκμηρίωση
 Σε χώρο του Μουσείου ή στην τάξη
 Αξιοποίηση εποπτικού υλικού(χάρτες, ταινίες, φωτογραφίες, εικονική
επίσκεψη άλλων μουσείων, χρήση συναφούς λογισμικού,κ.ά.)
 Συνδέσεις με τη σύγχρονη πραγματικότητα, διαφορετικούς
πολιτισμούς, κοινωνικά θέματα.
 Ενθάρρυνση πρωτότυπης γλωσσικής ή καλλιτεχνικής παραγωγής.
 Τεκμηρίωση εκθεμάτων, τήρηση αρχείου, εμπλουτισμός «γωνιάς
του Μουσείου» αφορμή για νέους προβληματισμούς-
δραστηριότητες.
 Αξιολόγηση-Ανατροφοδότηση
30

31. 31

32.  Περιγραφή:Είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο και έχει ύψος 63 εκατοστά.
Παρουσιάζει ένα μικρό βοσκόπουλο που στέκεται όρθιο και κρατάει στην αγκαλιά
του σφιχτά ένα σκυλάκι Μάλτας. Το παιδάκι φοράει κοντή κάπα με κουκούλα και έχει
τα ποδαράκια του γυμνά. Δεξιά του υπάρχει στήριγμα με μορφή κορμού δέντρου.
Χρονολογείται: περ. 150 μ.Χ. (πρωτότυπο ίσως 3ου αι. π.Χ.)
 Ερμηνεία: Το μοτίβο του μικρού παιδιού είναι πολύ δημοφιλές και απαντάται συχνά
στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους. Παρόμοια αγάλματα χρησίμευαν ως
ανάθημα ή τάμα από εύπορες οικογένειες για την ανάρρωση του παιδιού τους, ή
όπως σε ετούτη την περίπτωση, ως διακοσμητικό στοιχείο με θέμα την φύση και
την εξοχή. Το αγαλματάκι ετούτο είναι μάλλον δείγμα των πραγματικών συνθηκών
ζωής του φτωχού λαού. Το εικονιζόμενο παιδάκι μπορεί να είναι σκλαβάκι ή
παραγιός κάποιου εύπορου κυρίου των αρχαίων χρόνων.
 Το καλλιτεχνικό ύφος του παρουσιαζομένου θέματος είναι γνωστό από τις αρχές
των ελληνιστικών χρόνων. Ο βουκολικός ποιητής Θεόκριτος έγραψε πολλούς
ειδυλλιακούς στοίχους που εν συνεχεία ενέπνευσαν πολλούς σύγχρονους και
μεταγενέστερους καλλιτέχνες, όπως τον ποιητή Βιργόλιο ή και άλλους ζωγράφους
και γλύπτες. Τα καλλιτεχνήματα βουκολικού περιεχομένου ήταν δημοφιλή και
διακοσμούσαν πολλά σπίτια, επαύλεις και κήπους.
 Πηγές: Καλτσάς,2002:297, Καρούζου,1967:182, http://el.wikipedia.org
32

33. θέμα Διαθεματική Διεπιστημονική Προσέγγιση
Το «Το άγαλμα που Λογοτεχνία-Γλώσσα
προσφυγάκι κρύωνε»
Του Χ. Μπουλώτη
Μικρασιατική Ιστορία Στ΄Δημοτικού
Καταστροφή 1922-
Προσφυγικό Ζήτημα
Μετανάστευση Κοινωνικές Επιστήμες, Ιστορία,
Πρόσφυγιά Γεωγραφία, Αισθητική Αγωγή
Υλικό Ύπατης Αρμοστείας ΟΗΕ
Η εικόνα του παιδιού Αισθητική Αγωγή
στην αρχαιότητα & Κοινωνικές Επιστήμες
σήμερα
33

34.  «Ένα μικρό αγόρι φτιαγμένο από μάρμαρο ήταν το άγαλμα που
κρύωνε. Και φορούσε μια χοντρή κάπα με κουκούλα και κρατούσε
στην αγκαλιά του ένα μικρό σκυλάκι, μαρμάρινο κι αυτό. Και κρύωνε
πολύ, όχι απ΄το κρύο, όχι. Ο λόγος ήταν άλλος, πιο βαθύς. Για την
ακρίβεια, δύο ήταν οι λόγοι.
 Νοσταλγούσε αθεράπευτα τη μακρινή πατρίδα του στη Μικρασία,
στην άλλη, την αντίπερα όχθη του Αιγαίου. Από κει το κουβάλησαν
μες στο μεγάλο χαλασμό, τότε που αλαφιασμένοι οι άνθρωποι
εγκατέλειπαν, λέει, όπως όπως τα σπίτια τους, για να σωθούν,
και σκόρπισαν πρόσφυγες στους πέντε ανέμους.
 Για να το σώσουν, το φόρτωσαν κι αυτό σ΄ένα καϊκι και το’ φεραν
στην Αθήνα και το στήσαν εκεί στο μεγάλο μουσείο.
 Και θυμόταν το μικρό άγαλμα πως το΄χε φτιάξει ένας λεβέντης
γλύπτης σγουρομάλλης, δύο μέτρα μπόι. Πριν πολλά πολλά χρόνια
το σκάλισε με περισσή μαστοριά και μεράκι σ΄ένα κομμάτι μάρμαρο,
πλάι στη θάλασσα. Κι ήταν ο μήνας Αύγουστος».
34

35. 35

36. 36

37. 37

38. 38

39. 39

40.  Ενδεικτικές Δραστηριότητες:
 Αποδελτίωση κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (π.χ.
«Ανάθεμά τα τα τάλαρα…»)
 Κατάρτιση Γλωσσαρίου
 Επίσκεψη στο Νομισματικό Μουσείο
 Διερεύνηση Ιστορίας του νομίσματος, γεωγραφικής
διασποράς, κοινωνικού και πολιτικού του ρόλου, ως
όργανο μέτρησης αξίας αγαθών,τις υποδιαιρέσεις του
,ως έργο τέχνης, τα υλικά συστατικά του, νόθευση,
παραχάραξη,ως τεκμήριο σημαντικών γεγονότων,
αθλητικών αγώνων, κ.α.
 (Κυρκίνη-Κούτουλα, 2001)
40

41. 41

42. 42

43.  Το Μουσείο παρέχει τα αυθεντικά τεκμήρια της
πορείας μας στον κόσμο. Η οργανική ένταξή του στη
διδακτική πρακτική μας ως «θεματικού πολιτισμικού
λεξικού», στο οποίο θα ανατρέχουμε κάθε φορά που
το έχουμε ανάγκη, δε συντελεί μόνο για την επίτευξη
των διδακτικών μας σκοπων κατά τη διδασκαλία κάθε
γνωστικού πεδίου και κατεξοχήν στο σχεδιασμό και
υλοποίηση πολιτιστικών προγραμμάτων, αλλά και στον
επαναπροσδιορισμό των αξιών και της πορείας μας,
αφού μας θυμίζει πάντα, ποιοι είμαστε, από πού
ξεκινήσαμε και πού μπορούμε να φτάσουμε.
43

44. 
 Macdonald, Sh.(επιμ.), Μουσείο και Μουσειακές Σπουδές:Ένας πλήρης οδηγός.ΠΙΟΠ,
Macdonald, Sh.(επιμ.), Μουσείο και Μουσειακές Σπουδές:Ένας πλήρης οδηγός.ΠΙΟΠ,
Αθήνα,2012.
Αθήνα,2012.

 Ελληνικό Παιδικό Μουσείο- Καλεσοπούλου, Δ. (επιμ),Παιδί και Εκπαίδευση στο Μουσείο:
Ελληνικό Παιδικό Μουσείο- Καλεσοπούλου, Δ. (επιμ),Παιδί και Εκπαίδευση στο Μουσείο:
Θεωρητικές αφετηρίες, παιδαγωγικές πρακτικές. Πατάκης,Αθήνα,2011.
Θεωρητικές αφετηρίες, παιδαγωγικές πρακτικές. Πατάκης,Αθήνα,2011.

 Βέμη, Μ.-Νάκου, Ει.,(επιμ.) Μουσεία και Εκπαίδευση. Νήσος, Αθήνα,2010.
Βέμη, Μ.-Νάκου, Ει.,(επιμ.) Μουσεία και Εκπαίδευση. Νήσος, Αθήνα,2010.

 Δεκατρη,Ι., «Η Συμβολή του Μουσείου στη Διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας», στο
Δεκατρη,Ι., «Η Συμβολή του Μουσείου στη Διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας», στο
Βλαχογιάννη, Αιμ.(επιμ.) Διδακτικές προσεγγίσεις στα φιλολογικά μαθήματα:Θεωρία και
Βλαχογιάννη, Αιμ.(επιμ.) Διδακτικές προσεγγίσεις στα φιλολογικά μαθήματα:Θεωρία και
Πράξη.Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, Αθήνα, 2006, 186-197.
Πράξη.Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, Αθήνα, 2006, 186-197.

 6ο Περφερειακό σεμινάριο Καβάλας: Μουσείο- Σχολείο. ΥΠΕΠΘ/ΥΠΠΟ/ICOM,2002.
6ο Περφερειακό σεμινάριο Καβάλας: Μουσείο- Σχολείο. ΥΠΕΠΘ/ΥΠΠΟ/ICOM,2002.

 Δάλκος Γ., Σχολείο και Μουσείο. Καστανιώτης, Αθήνα,2000.
Δάλκος Γ., Σχολείο και Μουσείο. Καστανιώτης, Αθήνα,2000.

 5οο Περφερειακό σεμινάριο Καλαμάτας: Μουσείο- Σχολείο. ΥΠΕΠΘ/ΥΠΠΟ/ICOM, 1997.
5 Περφερειακό σεμινάριο Καλαμάτας: Μουσείο- Σχολείο. ΥΠΕΠΘ/ΥΠΠΟ/ICOM, 1997.

 Βρεττός Γ.,Η εικόνα στο αναλυτικό πρόγραμμα και το σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας. Art of
Βρεττός Γ.,Η εικόνα στο αναλυτικό πρόγραμμα και το σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας. Art of
text,Θεσσαλονίκη,1994
text,Θεσσαλονίκη,1994

 Πρακτικά Ετήσιας Διεθνούς Συνάντησης CECA 1988. ICOM, Αθήνα, 1991
Πρακτικά Ετήσιας Διεθνούς Συνάντησης CECA 1988. ICOM, Αθήνα, 1991

 Περιοδικό Αρχαιολογία, Αφιερώματα: Παιδί και Μουσείο,τ.16(1985), τ. 38(1991), κ.ά
Περιοδικό Αρχαιολογία, Αφιερώματα: Παιδί και Μουσείο,τ.16(1985), τ. 38(1991), κ.ά

 Hooper- Greenhill, E., Museum and Gallery Education. Leicester University Press,
1991.
44

45. 
 Http://politistika-g-athinas.blogspot.gr/

 http://blogs.sch.gr/varvan/about/#

 http://politismos.wikispaces.com/

 http://www.pi-schools.gr/

 http://www.epimorfosi.edu.gr/images/stories/ebook-epimorfotes/tomos_e/kefalaia_

 http://www.epimorfosi.edu.gr/images/stories/ebook-epimorfotes/tomos_e/politistika

 http://www.prmelina.gr/

 http://www.yppo.gr/4/g40.jsp?obj_id=139

 http://www.yppo.gr/0/gindex.jsp

 http://www.minedu.gov.gr/

 http://www.e-yliko.gr/default.aspx

 http://www.e-yliko.gr/htmls/aisth_agogh/nea.aspx

 http://www.e-yliko.gr/Lists/List13/texnes.aspx
45

46. 46