Selección de diapositivas sobre os desequilibrios económicos no estado español, pretende unha introdución ao tema e pode ser útil para iniciar o proceso de aprendizaxe desta unidade temática en 2º curso de bacharelato.

1. 15. Os contrastes territoriais e
as politicas de cohesión.
Ismael Vide González
IES Maria Soliño
Cangas (Pontevedra)

2. CAUSAS ECONÓMICAS
As orixes dos
desequilibrios Prodúcense po-
rexionais las diferentes
evolucións es-
paciais da in-
dustrialización,
das vías de co-
Teñen municación e
transporte ou
das dispoñibi-
lidades de ca-
pital.
Zonas industriais en España
CAUSAS POLÍTICAS CAUSAS DEMOGRÁFICAS
Derivan das
decisións po- Dende o século
líticas adop- XVIII o crece-
Felipe V Sagasta tadas polos mento da po-
diferentes go- boación foi
bernos ao lon- desigual no
go do tempo territorio.
dende o sécu-
lo XVIII.
Densidades de poboación en España
Primo de Rivera M. Azaña

3. Causas políticas
Desenvólvense ao longo de
Séculos
Século XVIII Século XIX 1º e 2º terzo do século XX Último terzo do século XX
Época democrática:
Fomentouse: Impulsouse: II República: a) Nova división administrativa:
a) A eliminación de fronteiras a) unha nova división admi- a) Reforma Agraria inacaba- CC.AA.
interiores. nistrativa que sustitúe os da. b) Mellora a situación dalgun-
b) A construción do sistema reinos por provincias. b) Inténtase un desenvolve- has comunidades.
radial de comunicacións. mento equilibrado do te- c) Os Fondos de Compensa-
c) A liberdade do comercio rritorio. ción Interterritorial moderni-
con América. c) A Guerra Civil trunca os zan comunicacións e indus-
proxectos. tria.
d) Pero as diferenzas persis-
ten.
Estas medidas producen:
1. O impulso das economías División administrativa de J. de Época de Franco:
da periferia. Burgos. 1833
a) Acrecéntanse as diferen-
zas interrexionais.
b) Potenciase a emigración
das rexións pobres ás
ricas.
Resultados definitivos:
- Mantivéronse as estruturas Resultados definitivos:
socio-económicas de A. R. - Estas medidas tampouco
- Polo tanto, a R. Industrial non producen moitos cambios.
chegou ao país.

4. Causas económicas (I)
No século XVIII...
Densidade de poboación
a finais do s. XVIII
Produciuse nas rexións periféricas o desen-
volvemento da agricultura, das manufacturas
e do comercio marítimo...
Isto impulsou o crecemento da poboación
nestas rexións, en claro contraste coas zo-
nas interiores, que permaneceron dedica-
das case exclusivamente á agricultura. Provincias e clases
agrícolas cara 1797

5. Causas económicas (II)
No século XIX...
A implantación industrial na España do s. XIX
O trazado do ferrocarril non chegou a amplas
zonas de España, o que motivou que algunhas
rexións non participasen no desenvolvemento
económico.
A industrialización non foi uniforme no espazo.
Só tres zonas acadaron un certo nivel: P. Vasco,
Madrid e Cataluña. As demais non foron indus-
trializadas.

6. Causas económicas (III)
No século XX...
A industria medrou moito, pero só
nas zonas xa industrializadas no
século XIX.
O peso económico desprazouse
cara estas zonas e distanciou as
demais rexións.

7. Causas económicas (IV)
Relacionadas co
No século XVIII... Comercio...
Implantación do libre
comercio con América
no s. XVIII.
Galeón español do s. XVIII
En 1778, cando se ampliou o derei-
to a comerciar con América, as ci-
dades da costa aproveitaron a oca-
sión para abrir novos mercados e
iniciar un proceso de industrializa-
ción. O centro non disfrutou destas
melloras.

8. Causas económicas (V)
Relacionadas co
No século XIX... Comercio...
A emancipación colonial supuxo un forte
retroceso do comercio nos portos espa-
ñois no momento inicial. Pero máis tar-
de recuperouse e seguiu sendo moi be-
neficioso para as cidades costeiras.
Emancipación
das colonias
españolas
Fábrica de tabacos de A Coruña cara a segunda metade
do s. XIX. A súa materia prima procedía de Cuba

9. Causas económicas (VI)
Relacionadas co
No século XX... turismo...
Praia de Benidorm (Alacante)
Zonas turísticas
Coa chegada do turismo, a costa mediterránea,
as Baleares e as Canarias aumentaron os seus
ingresos e creceron a construción e o sector
inmobiliario. De novo, as zonas do interior fo-
ron alleas ao fenómeno.

10. Evolución da poboación española
Evolución da poboación española
Século XVIII
Século XVIII
Millóns
Causas demográficas Millóns
12
12
No século XVIII...
10
10
88
V e c inda rio de Ca mpoflorido
V e c inda rio de Ca mpoflorido
A poboación española gozou dun especta-
Ce ns o de Florida bla nc aa
66
Ce ns o de Florida bla nc
Ca ta ss trode EE ns e na da
ns e na da
cular crecemento...
ns o de A ra nda
C e ns o de G odoy
C ee ns ode A ra nda
C e ns o de G odoy
44
de
tro
22
Ca ta
C
Densidade de poboación no S. XVIII 00
1717
1717 1752
1752 1768
1768 1787
1787 1797
1797
Fonte: elaboración propia
Fonte: elaboración propia
... Pero repartíase desigualmente no
territorio: altas densidades na peri-
feria e baixas no interior.

11. 1. As guerras
Causas demográficas
No século XIX...
A poboación estancouse por...
A poboación estancouse por...
3. A industrialización 2. As pestes

12. Causas demográficas
No século XX...
A saída de miles de emigrantes das rexións máis
desfavorecidas: Galicia, Asturias, Andalucía, Es-
tremadura, Castela-León.. cara América e outros
destinos, contribuíu a aumentar os desequili-
brios rexionais.
O “éxodo rural” e as migracións interiores, dende as
zonas menos desenvolvidas ás máis industrializa-
das e terciarizadas, acentuaron as diferenzas demo-
gráficas no espazo xeográfico.
Emigración española a Europa e América

13. Os contrastes
Os contrastes
demográficos
demográficos
A densidade de poboación da Península demostra
A densidade de poboación da Península demostra
unha gran desigualdade entre as CC. AA. :: unhas
unha gran desigualdade entre as CC. AA. unhas
son auténticos “desertos humanos” e outras pre-
son auténticos “desertos humanos” e outras pre-
sentan densidades notables.
sentan densidades notables.
Paisaxe rural da Meseta con moi baixa densidade de poboación
Paisaxe rural con notable densidade de poboación no norte de España

14. Un crecemento demográfico desigual
Crecemento natural
(Taxas en 0/00) (Taxas en 0/00)
As taxas brutas de mortalidade e natalidade tamén son diferentes por CC. AA. As comunidades con crecemento natural
negativo correspóndense coas de crecemento económico lento: Galicia, Asturias, Castela-León, Estremadura, Aragón,
P. Vasco. Pola contra, as de crecemento natural positivo son máis dinámicas economicamente: Cataluña, Murcia, Valen-
cia, Madrid, Andalucía, A Rioxa, Navarra, Baleares, Canarias.

15. Un crecemento demográfico desigual
Un crecemento demográfico desigual
Natalidade e mortalidade
Taxas brutas de natalidade e mortalidade por CC.AA.
Ano 2010
Ta ntos por mil
14
12
10
8
6
4
2
0
í a ón ria
s
r es ia
s ria ón c ha ña an
a
ur
a ia rid ci
a rra sc
o xa
uc ag ea ar b Le an lu ci ad lic ad ur va io
al Ar
tu
al an
ta ta n a M M a Va R
d As an .e M a le re
m G e e N
P. A
An I.
B C C C .A
C a t .d .d .d
e
C .V Ex C R . F
C C
Mortalidade Natalidade
Fonte: elaboración propia con datos do INE

16. Os desequilibrios socioeconómicos
Os desequilibrios socioeconómicos
Distribución sectorial da poboación
activa e participación no PIB.
Indicadores económicos das Comunidades Autónomas
A no 2009
%
100
80
60
40
20
0
ía n s
te
s
ia
s ia ón ha ñ a a
ur
a ia rid ci
a
rr
a co a
uc gó r ia r r br Le
c lu ia
n
al
ic as io
x
al ra tu ea na a an ta nc ad ad ur a
d A s al a nt e m G M M av V R
An
A B C C
a
e la A
M Ca al
e
t re e d e e
N aí
s A
de st a- .V .d R. P
P. Ill
as a el Es C .d
C t C .F
as C
C
P . a c tiv a na a gric ultura P . a c tiv a na indus tria P . a c tiv a nos s e rv izos P a rtic ipa c ión no P IB na c iona l
Fonte: elaboración propia con datos do INE

17. Comunidades con Comunidades Comunidades cun forte
agricultura avanzada industrializadas sector turístico
Os desequilibrios
económicos
En conxunto, e se se ten
en conta a achega ao
PIB nacional, obsérvase
que son poucas as co-
munidades que exercen
un peso significativo
dentro da economía es-
pañola. Isto quere dicir
que os desequilibrios
son evidentes e que a
riqueza segue concen-
trada en poucas áreas.

18. Desequilibrios Case sempre se producen como consecuencia dos
sociais desequilibrios económicos
Os máis importantes son:
Os máis importantes son:
1. O paro 3. Renda bruta dispoñi- 4. Prezo medio da
2. A inflación
ble per cápita. vivenda
Andalucía 21,8 C.-A Mancha 0,9 P. Vasco 30.450 2008 Estremadura 1.684
2008 2008 2008 2008
C. F. de Navarra 8,1 P. Vasco 1,9 Andalucía 18.154 P. Vasco 3.981
6. Redes de comunica- 7. Innovacións tecno- 8. Fondos de compensa-
5. A atención sanitaria ción interterritorial
ción e transporte lóxicas
C. Valencia 2,7 c/1000 h. Aragón 400 c/1000h C.-A Mancha, internet 40,5% Cantábria: 19,43 e/h
2008 2007 2009 2009
Cataluña 4,5 c/1000 h. Madrid 500 c/1000h Madrid, internet 62,3% Estremadura 89,63 e/h

19. Políticas de cohesión e incidencia en Galicia
Galicia ten un caracter periférico debido ao
Galicia ten un caracter periférico debido ao Co fin de solventar estes problemas, tanto
Co fin de solventar estes problemas, tanto
menor grao de desenvolvemento fronte a
menor grao de desenvolvemento fronte a España como a Unión Europea, tomaron
España como a Unión Europea, tomaron
outras comunidades ou rexións europeas
outras comunidades ou rexións europeas medidas para promover un desenvolvemento
medidas para promover un desenvolvemento
polas seguintes razóns:
polas seguintes razóns: harmónico:
harmónico:
1. Demografía: 1. Axudas económicas:
- Pob. maioritariamente rural. - Fondos de Compensación
- Distribución desigual. Interterritorial.
- Pob. avellentada. - Fondos Estruturais.
- Fondo de Cohesión.
2. Economía:
- Moita importancia do s. pri-
mario. 2. Cooperación territorial:
- Pequeno s. terciario. - Con rexións de Francia, Ita-
- Industrialización reducida. lia, Polonia e o Norte de
- Alta taxa de paro. Portugal.
- PIB baixo.
3. Obxectivos:
3. Infraestruturas: - Diversificar a economía.
- Deficientes en transporte e - Reactivar a industria.
Comunicacións. - Promover o s. terciario.
- Escasa dotación de equipa- - Mellorar as infraestruturas.
mentos e servizos. - Frear o despoboamento ru-
- Tecnoloxía anticuada. ral...

20. Os desequilibrios rexionais Combátense coa promoción do desenvolvemento eco-
no marco da U.E. nómico das rexións atrasadas.
En vermello, rexións europeas susceptíbeis
de recibir Fondos Estruturais. Fondos Estruturais
Obxectivos:
1. Fomentar o crecemento e o emprego nas rexións
menos desenvolvidas.
2. Reforzar a competitividade e o atractivo das re-
xións.
3. Aumentar a cooperación a escala transfronteiriza,
transnacional e interrexional.