Системийн шинжилгээ, зохиомж

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý áà çîõèîìæ ëåêö ¹1 Ã. Îäîí÷èìýã

Ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéí àãóóëãà áà ñèñòåìèéí îð÷èí

Ñèñòåì ãýæ þó âý? Ñèñòåì ãýäýã íü ººð õîîðîíäîî óÿàëäàà õîëáîî á¿õèé íýãæ
õýñã¿¿äèéí íèéëáýð öîãö ãýñýí óòãà á¿õèé systema ãýñýí Ãðåêñ ¿ãíýýñ ãàðàëòàé.
Ñèñòåì îðøèí áàéõ ¿íäýñ íü íýã áóþó ò¿¿íýýñ äýýø çîðèëãîä õ¿ðýõýýð
çàãâàð÷èëàãäñàí áàéäàãò îðøèíî. Ñèñòåìèéí òàëààð îëîí òîäîðõîéëîëò
áàéäàã.
• ªºð õîîðîíäîî óÿàëäàà õîëáîî á¿õèé ýëìåíò¿¿äèéí öîãö þì.
• Í¿äýíä õàðàãäàõ áîäèò ç¿éëñèéí õèéñâýðëýë þì.
• Òîäîðõîé çîðèëãî äîð íýãäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä þì.

Ñèñòåì íü çààâàë çîðèëãîòîé áàñ äýä õýñã¿¿äýä ñàëäàã áàéõ ¸ñòîé. Äýä õýñã¿¿ä
íü 3 ÿíç áàéíà.

1. Äýä ñèñòåì
2. Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä
3. Ýëìåíò¿¿ä

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áóþó äýä ñèñòåì¿¿ä ãýäýã íü ÿìàðâàà íýãýí ôèçèê áèåò
îéëãîëò òºñººëºë áàéæ áîëíî. Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ýíãèéí áàñ íèéëìýë áàéæ
áîëíî. Íèéò ñèñòåìèéí çîðèëãî íü äýä ñèñòåìèéí çîðèëîîñ èë¿¿ çýðýãëýëòýé
áàéõ ¸ñòîé. Ýëìåíò¿¿ä ãýäýã íü öààø çàäðàõã¿é ºãºãäëèéí õàìãèéí áàãà íýãæ
þì.

Ñèñòåìèéí øèíæ ÷àíàð

Ñèñòåìèéí øèíæ ÷àíðûã äàðààõ áàéäëààð àíãèëæ áîëíî.
• Çîõèîí áàéãóóëàëòûí øèíæ ÷àíàð: òóõàéí ñèñòåìèéí á¿òýö
äàðààëàëûã ¿ç¿¿ëäýã. Äýä ñèñòåìèéí õàðèëöàà õàìààðàë, ýðõ
ìýäëèéí á¿òýö, çàõèðàìæ òóøààëûí õîëáîîã ¿ç¿¿ëíý. Æèøýý íü:

1


Çàõèðàë

Áîðëóóëàëòûí ¯éëäâýðëýëèéí Á¿ðòãýëèéí äýä
äýä çàõèðàë äýä çàõèðàë çàõèðàë

........
Öåõ 1. Öåõ N

• Õàðèëöàí ¿éëäëèéí øèíæ ÷àíàð : ñèñòåìèéí íýã õýñýã íºãºº
õýñýãòýéãýý õàðèëöàí ¿éë÷ëýëöýæ áàéæ çîðèëãîî ãàðãàäàã.
Æèøýý íü : Õóäàëäàà ↔¯éëäâýðëýë
Ñàíàõ îé↔ ªãºãäºë, ïðîãðàìì
• Öîãö øèæ ÷àíàð : ñèñòåìèéí äýä õýñã¿¿ä ººð ººðèéí ãýñýí
çîðèëãîòîé. Òýäãýýð íü íýãäñíýýðýý íèéò ñèñòåìèéí çîðèëãûã
ãàðãàäàã.

Ñèñòåìèéí ýëìåíò¿¿ä

Àëèâàà ñèñòåì îð÷èíòîéãîî áàéíãà õàðèëöàí ¿éë÷ëýëöýæ áàéäàã áºãººä
¿éë÷ëýõ îð÷íîîñîî õàìààðàí áàéíãà ººð÷ëºãäºæ áàéäàã. Ñèñòåì íü äàðààõ
¿íäñýí ýëìåíò¿¿äòýé.
• Áîëîâñðóóëàëò ( ïðîöåññ ) : Îðîëòûí ãàðàëò áîëãîí õóâèðãàõ ¿éëäýë.
Èõýâ÷ëýí ñèñòåìèéí ãàðàëòààñ õàìààðàí îðîëòûã áººíººð ýñâýë
õýñýã÷èëñýí áàéäëààð áîëîâñðóóëäàã. Ãàðàëòûí òîäîðõîéëîëò
ººð÷ëºãäºõºä ïðîöåññ ìºí ò¿¿í÷ëýí îðîëòîä ÷ ººðëºëò îðíî.
Çàðèì òîõèîëäîëä áîëîâñðóóëàëòààñ õàìààðàí îðîëòûã ººð÷èëºõ
òîõèîëäîëä áîëîâñðóóëàëòààñ õàìààðàí îðîëòûã ººð÷èëºõ
òîõèîëäîë ãàðíà.

2


• Õÿíàëò : Ñèñòåìèéã óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ ¿íäñýí ýëìåíò.
• Óðâóó õîëáîî : Ñèñòåìèéí ãàðàëòûã ñòàíäàðò ãàðàëòòàé
õàðüöóóëñíààð îðîëò, ãàðàëò áîëîí áîëîâñðóóëàëòàíä
øààðäëàãàòàé ººð÷ëºëòèéã õèéíý. Ýíý íü ñèñòåìèéí øèíæèëãýýíïä
ìàø ÷óõàéûë ýëìåíò þì.
• Îð÷èí : Àëèâàà ñèñòåì îð÷íû äîòîð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã
ó÷èð îð÷íûã íºãºº òàëààñ Syper System ãýæ ¿çýæ áîëíî. ¯íýí
õýðýãòýý îð÷èí íü ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëæ áàéäàã.
• Õ¿ðýý õèë õÿçãààð : Ñèñòåìèéí õ¿ðýýã õààãóóð õýðõýí õÿçãààðëàñíààð
íü îð÷íûã òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé.

Ñèñòåìèéí òºðºë

Ñèñòåì íü äàðààõ òºðë¿¿äòýé.
• Íýýëòòýé áà õààëòòàé : Îð÷èíòîéãîî á¿ðýí õàðüöàæ áàéâàë íýýëòòýé,
îð÷èíòîéãîî á¿ðýí áóñ õàðüöàæ áàéâàë õààëëòàé ñèñòåì ãýíý.
• Ôèçèê áà õèéñâýð : Ôèçèê áóþó îðøèí áàéãàà ñèñòåìèéã äàðààõ 2
õýñýãò õóâààäàã.
1. Ñòàòèê ñèñòåì : Ýíý íü òîãòâîðòîé îðøèæ áàéãàà
ñèñòåì þì.
2. Äèíàìèê ñèñòåì : Îðøèæ áàéãàà áîëîâ÷ áàéíãà
ººð÷ëºãäºæ áàéâàë äèíàìèê ñèñòåì ãýíý.

Õ¿íèé îðîëöîîòîé ìýäýýëýëèéí ñèñòåì

Ýíý ñèñòåìèéí ìýäýýëýë áîë àëèâàà ¿éë ÿâäàë òºëºâ áàéäëûí òàëààðõ
ýðãýëçýýã áàãàñãàäàã. Ìýäýýëýëèéí ñèñòåì íü ñèñòåìèéí øèíæýý÷ áà õýðýãëýã÷
õî¸ðûí õîîðîíä õàðèëöàí ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäýñ áàéõ ¸ñòîé. Èéìä
ìýäýýëýëèéí ñèñòåì íü ìýäýýëýëèéã áîëîâñðóóëàõ ò¿¿íèéã òºëºâëºõ, õÿíàõ
çîðèëãîîð õýðýãëýã÷òýé õîëáîæ ºãºõ áîëíî. Ìºí õýðýãëýã÷èäýä ¿íäýñëýñýí
øõëãóóðèéí õ¿ðýýíä çàãâàð÷ëàäñàí òºõººðìæ ïðîöåäóð áîëîí ¿éëäëèéí

3


ñèñòåì, ïðîãðàìì õàíãàìæèéí îëîíëîã ãýæ ¿çäýã. Ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã
äîòîð íü äàðààõ áàéäëààð àíãèëíà.
¯¿íä :
1. Ôîðìàëü : Ýíý íü çîõèîí áàéãóóëàëòòàé, àëáàí ¸ñíû ãýñýí ¿ã.
2. Ôîðìàëü áóñ : ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã çîõèîí áàéãóóëààã¿é ãýñýí
¿ã.

Êîìïüþòåðò ¿íäýñëýãäñýí ìýäýýëýëèéí ñèñòåì

Ìýäýýëýëèéí óäèðäëàãûí áîëîí øèéäâýð ãàðãàõ òºâøèíãººð íü ñòðàòåãèéí,
óäèðäëàãûí, ¿éë àæèëëàãààíû ãýæ àíãèëíà.
• Ñòðàòåãèéí ãýäýã íü óðò óäààí õóãàöààíû òºëºâëºãºº
õóðèìòëàãäñàí ìýäýýëýëýýð øèéäâýðëýõ áîäëîãóóä îðíî. Æèøýý
íü : õ¿í àìûí ºñºëò, ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº îðóóëàëòûí õàíäëàãà
çýðýã íü óäèðäëàãûí äýýä øàòíû øèéäâýðëýõ àñóóäàë ó÷èð
ñòðàòåãèéí ìýäýýëýë îðíî. Èéì òºðëèéí ìýäýýëýëèéã øèéôäâýð
ãàðãàã÷ ñèñòåìèéí òóñëàìæòàéãààð áîëîâñðóóëíà.
• Óäèðäëàãûí ãýäýã íü äóíä øàòíû óäèðäëàãàä øóóä õýðýãëýõýä
îðøèíî. Æèøýý íü : áîðëóóëàëòûí øèíæèëãýý, ìºíãº õºðºíãèéí
òºñºâ, ñàð æèëèéí òàéëàí, ìàÿãòûí òºñºâ çýðýã îðíî. Áîãèíî
ºîëîí äóíäøàòíû òºëºâëºëò îðíî. Èéì òºðëèéí ìýäýýëýëèéã
óäèðäëàãûí ìýäýýëýëèéí ñèñòåìýýð áîëîâñðóóëíà.
• ¯éë àæèëëàãààíû ãýäýãò áîãèíî õóãàöààíû ºäºð òóòìûí
ìýäýýëýë îðíî. Æèøýý íü : àæèë÷äûí öàãèéí á¿ðòãýë, îþóòíû
èðö, àãóóëàõàä áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî, áàíêíû îðëîãî,
çàðëàãûí ìýäýýëýëèéí õóóäàñ çýðýã îðíî. Èéì ìýäýýëýëèéã
ºãºãäºë áîëîâñðóóëàõ ñèñòåìýýð áîëîâñðóóëíà.

4


Áèçíåñèéí õýðýãöýýã êîìïüþòðààð õàíãàõ

ªíºº ¿åä ñèñòåìèéí øèíæèëãýýã øèéäâýðëýõäýý êîìïüþòåð ºðãºí õýðýãëýäýã
áîëñîí. Èéì ó÷ðààñ ñèñòåìèéí øèíæýý÷ õ¿ì¿¿ñèéã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ
÷àäâàðòàé áàéõ çýðýãöýý êëìïüþòåðèéí òåõíîëîãèéã ìýääýã áàéõ øààðäëàãà
ãàð÷ èðíý. Ýíý íü õ¿í ìàøèíû ñèñòåì áºãººä òóñãàé ¿éë àæèëëàãààíû îëîí
òàëò ä¿ðñëýëýýýð óäèðäëàãûã õàíãàõ çîðèëãîîð áèé áîëñîí ìýäýýëýë
áîëîâñðóóëàõ á¿ëýã ôóíêö¿¿äèéí îëîíëîã þì. ªºðººð õýëáýë ìýäýýëýëèéí
ñèñòåìèéí îëîíëîã þì.

ªãºãäëèéí ñàí

Ýíý íü îëîí õýðýãëýã÷ íýãýíý çýðýã õýðýãëýýíèé ïðîãðàììûí òóñëàìæòàéãààð
õàíäàí áîëîâñðóóëæ áîëîõ õàðèëöàí õîëáîîòîé ¿ë äàâòàãäñàí ºãºãäë¿¿äèéí
öóãëóóëãà þì. Ýíä õàäãàëàãäàæ áàéãàà ìýäýýëýëèéã ºãºãäïëèéí ñàíã óäèðäàõ
ñèñòåìýýð õàíãàíà. ªãºãäëèéí ñàíã õýðýãëýñíèé äàâóó òàë íü äàðààõ áàéäëààð
èëýðõèéëýãäýíý. ¯¿íä áîëîâñðóóëàëò õèéõ õóãàöàà áàãàñíà. Ìºí á¿õ
õýðýãëýýíä òºâëºðñºí íýã áóþó õýä õýäýí ôàéë ýçýìøèíý. ªãºãäëèéí
äàâõàðäàë áàãàññàí ó÷èð õàäãàëàõ òºõººðºìæèéí çàéã õýìíýæ ÷àäíà. Áàñ
ºãºãäëèéí ñàíä íýã ë óäàà õàäãàëàõ áºãººä øààðäëàãàòàé ¿åäýý õýäýí ÷ óäàà
õàíäàõàä õÿëáàð áîëñîí.

5


Ñèñòåìèéã Õºãæ¿¿ëýõ Àìüäðàëûí Öèêë
( System Development Life Cycle )

ÑÕÀÖ - Ñèñòåìèéã Õºãæ¿¿ëýõ Àìüäðàëûí Öèêë
Ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõ àìüäðàëûí öèêë ãýäýã íü ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã
áàéãóóëàõ ¿å øàò þì. Ñèñòåìèéã çîõèîí áàéãóóëàõ, ¿¿ñãýõýä ìàø îëîí õ¿í,
òîíîã òºõººðºìæ îðîëöäîã íàðèéí íèéëìýë ¿éë àæèëëàãàà þì. Ñèñòåìèéã
õºãæ¿¿ëýõ àìüäðàëûí öèêë íü 7 ¿å øàòòàé.
1. Õýðýãöýý øààðäëàãà òîäîðõîéëîõ: Ýíý ¿å øàòàä ñèñòåì ÿìàð áàéõ ¸ñòîé âý?
ãýäãèéã òîäîðõîéëíî. Õóó÷èí ñèñòåì ÿìàð ó÷ðààñ õýðýãëýã÷èéí õýðýãöýýã
õàíãàõã¿é áàéãààã ñóäëàæ, õàíãàõèéí òóëä øèíý ñèñòåìäýý ÿìàð ÿìàð
øààðäëàãà òàâèõèéã òîäîðõîéëíî. ªºðººð õýëáýë áîäëîãûí
äààëãàâàðûã ãàðãàíà.
2. Òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýë òîãòîîõ: Ñèñòåìèéí íººö áîëîëöîîã
òîîöíî. ªºðººð õýëáýë ñèñòåìèéã áàéãóóëàõ ¿íý ºðòºã, õ¿í õ¿÷,
ìàòåðèàë òåõíèêèéã òîîöíî. Èíãýñíýýð ñèñòåìèéí ¿íý ºðòºãèéã
òîäîðõîéëæ øèíý ñèñòåìèéí õèð àøèãòàéã õàðóóëíà.
3. Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý: Ýíý ¿å øàòàä îðøèí áàéãàà ñèñòåìèéí ôèçèê áà
ëîãèê çàãâàðûã ãàðãàäàã. Áàñ øèíý ñèñòåìèéí ëîãèê çàãâàðûã ãàðãàäàã.
ªºðººð õýëáýë òóõàéí ñèñòåìèéí òàëààðõ ìýäýýëýë öóãëóóëäàã ¿å øàò þì.
Ñèñòåìèéí øèíæèëãýýã õèéñíèé äàðàà äàðààõ àñóóäàëóóäàä õàðèó àâäàã.
• Õýí ¿¿íèéã õèéæ áàéíà?
• Õýí ¿¿íèéã õèéâýë çîõèõ âý?
• Õýçýý ¿¿íèéã õèéõ âý?
• Õýçýý õèéâýë çîõèõ âý?
• Õààíà ¿¿íèéã õèéæ áàéíà?
• Õààíà õèéâýë çîõèõ âý?
• Þó õèéæ áàéíà?
• Þó õèéâýë çîõèõ âý?
• ßàãààä ¿¿íèéã õèéæ áàéíà?
• ßàãààä ¿¿íèéã õèéõ áîëñîí áý?

1


• Õýðõýí õèéæ áàéíà?
• Õýðõýí õèéâýë çîõèõ âý?
4. Ñèñòåìèéí çîõèîìæ : Øèíý ñèñòåìèéí ëîãèê çàãâàð äýýð ¿íäýñëýí ôèçèê
çàãâàðûã ãàðãàäàã. ªºðººð õýëáýë çîõèîìæ íü òóõàéí ñèñòåìèéã õýðõýí
õèéõèéã òîäîðõîéëäîã. Ñèñòåìèéí çîõèîìæèéã õèéñíýýð äàðààõ
àñóóäàëóóä òîäîðõîé áîëäîã.
• Íèéò ñèñòåìèéí áîëîâñðóóëàëò þó áîëîõ áóþó ïðîãðàììûí
çîõèîìæ
• Íèéò ñèñòåìèéí îðîëòûí øààðäëàãà áóþó ÿìàð îðîëò
îðîõûã òîäîðõîéëîõ çàãâàð. Ýíý çàãâàð íü ìàÿãòûí çîõèîìæ
áîëîí òàéëàíãèéí çîõèîìæ þì.
• Íèéò ñèñòåìèéí ãàðàëòûí øààðäëàãà áóþó þó ãàðàõûã
òîäîðõîéëîõ çàãâàð áîëîõ òàéëàíãèéí çîõèîìæ
• Òóõàéí ñèñòåìèéí ôàéëûí çàãâàð
5. Ïðîãðàììûí êîä÷èëîë: Ïðîãðàììûí êîä áè÷íý. Æèøýý íü õÿíàëòûí
ïðîãðàìì, íººö ¿¿ñãýõ ïðîãðàìì, õàìãààëàõ ïðîãðàìì ãýõ ìýò.
6. Òåñòëýõ: Øàëãàãäñàí òàéëàíãèéí ¿ð ä¿í. Øàëãàõäàà ìîäóëü òóñ á¿ðýýð,
íýãäñýí ìîäóëèàð, íèéò ñèñòåìýýð øàëãàäàã.
7. Íýâòð¿¿ëýëò: Ýíý ¿å øàòààð ýöñèéí õýðýãöýý õàíãàãäñàí ýñýõ,
õàíãàãäààã¿é áîë çàñâàð ººð÷èëºëò õèéõ ýñýõèéã òîäîðõîéëäîã. Áàñ
õýðýãëýã÷èéí çààâàð, ãàðûí àâëàãà, ñèñòåìèéã ¿íýëñýí ýöñèéí ä¿ãíýëò
çýðýã íü îðíî.

ÑÕÀÖ-í ¿¿ñýë õºãæèë

Ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõ àìüäðàëûí öèêëèéã ¿¿ñýë õºãæëººð íü 4 àíãèëäàã.

1. Óëàìæëàëò ÑÕÀÖ: Ýíý ¿åä ¿ðãýëæèëñýí ¿ã, õ¿ñíýãò àøèãëàäàã áàéñàí
ó÷ðààñ ¿ð ä¿í íü îéëãîõîä õ¿íäðýëòýé áàéñàí.
2. Á¿òýöëýãäñýí ÑÕÀÖ: Ýíý ¿åýñ ãðàôèê õýðýãñýë àøèãëàõ áîëñîí. Æèøýý
íü: Îáúåêòûí õîëáîîñûí äèàãðàìì, ºãºãäëèéí óðñãàëûí äèàãðàìì,

2


á¿òöèéí ñõåì, øèéäâýðèéí ìîä, øèéäâýðèéí õ¿ñíýãò, á¿òýöëýãäñýí àíãëè
õýë ãýõ ìýò.
3. CASE õýðýãñýëòýé ÑÕÀÖ: Ýíý ¿åñ ýõëýí êîìïüþòåðèéí òóñëàìæòàéãààð
ïðîãðàìì õàíãàìæèéã áîëîâñðóóëäàã áîëñîí. Ýíý õýðýãñýëèéí çîðèëãî íü
ñèñòåìèéí øèíæýý÷èäèéí øèíæèëãýý çîõèîìæ õèéõ ïðîöåññèéã
õºíãºâ÷èëæ, õÿëáàð÷èëæ, ìåõàíèê ãàð àæèëëàãààã óñòãàõàä îðøèíî.
CASE - Computer Aided Software Engineering
4. Îáúåêò õàíäàëòàò ÑÕÀÖ: Ýíý ¿åñ ýõëýí ïðîãðàìì÷ëàëä îáúåêò õàíäàëòàò
òåõíîëîãèéã àøèãëàõ áîëñîí.

Ñèñòåìèéã ººð÷èëºõºä õ¿ðãýäýã õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä : Ñèñòåìèéã ººð÷èëºõºä
õ¿ðãýäýã 2 õ¿÷èí ç¿éë áàéäàã.
1. Ãàäààä õ¿÷èí ç¿éë:
• Çàñãèéí ãàçàð
• ªðñºëäºã÷
• Õýðýãëýã÷
• Ìºíãºíèé õàíø
2. Äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëä íü ñèñòåìèéí øèíæýý÷ ººðºº îðíî.

Óäèðäëàãûí ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéí çîõèîí áàéãóóëàëò

Óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãàà òîâ÷ òîäîðõîé, ¿íýí çºâ, øóóðõàé ìýäýýëýë äýýð
òóëãóóðëàäàã. Óäèðäëàãûã îëîí òàëò ìýäýýëýëýýð ò¿ðãýí øóóðõàé õàíãàõàä
÷èãëýãäñýí ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ õ¿í, ìàøèíû ñèñòåìèéã óäèðäëàãûí
ìýäýýëýëèéí ñèñòåì ãýíý. ( ÓÌÑ ) Àæèë çîõèîí áàéãóóëàõ ãýäýã íü àæëûí
ýëìåíò íýã á¿ðèéã á¿ëýãëýí, õàðãàëçàõ ìóæ õ¿ðýýã íü òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì.
Íèéòëýã õýëáýðèéí ÓÌÑ-èéí çàãâàðûã ¿ç¿¿ëüå.

3


Çàõèðàë

Çàõèðãàà ÑØÇ-í Ïðîãðàììûí Òóñëàõ ¿éë
òºëºâëºëò õýñýã õýñýã àæèëëàãààíû õýñýã

1. Çàõèðãàà òºëºâëºëò õýñãèéí ¿¿ðýã íü:
• Õýðýãëýã÷òýé õàðüöàõ õàðüöààã çîõèöóóëàõ, õýðýãëýã÷èéí
øààðäëàãûí ººð÷ëºëòèéã õ¿ëýýí àâàõ
• Àæèë÷èí àëáàí õààã÷èéã ñîíãîõ, ñóðãàõ, ïðîãðàìì õàíãàìæ áà
òåõíèê õàíãàìæèéí ººð÷ëºëòèéã õàðüöóóëàõ
• Íèéò ÓÌÑ-èéí òºñºâ ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºëò ã¿éöýòãýëèéã
õàíãàõ
2. Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý áà çîõèîìæèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýãò ñèñòåìèéí
øèíæýý÷, çîõèîìæ ãàðãàõ àæèëòàíãóóä îðäîã. Ýäãýýð íü ñòàíäàðòûã
õºãæ¿¿ëýõ ñèñòåìèéí øèíæèëãýý çîõèîìæ õèéõ àðãà÷èëàëûã
áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çýðýã àæèë ¿¿ðã¿¿äèéã ã¿éöýòãýíý. Ýíý íü á¿òýö
çîõèîí áàéãóóëàëòûí õóâüä äàðààõ 2-í õýëáýðòýé áàéæ áîëíî.
• Òºñºëä õàíäëàãàòàé çîõèîí áàéãóóëàëò : Ýíý çîõèîí
áàéãóóëàëò íü õÿçãààðëàãäìàë òºñºë áîëîâñðóóëàõ íºõöºëä
òîõèðîìæòîé.

ÑØÇ-ûí õýñãèéí
ìåíåæåð

Òºñºë 1 Òºñºë 2 Òºñºë 3
Òºñëèéí óäèðäàã÷ Òºñëèéí óäèðäàã÷ Òºñëèéí óäèðäàã÷

Ñ/Ø, Ñ/Ø. . . . . .Ñ/Ø Ñ/Ø, Ñ/Ø. . . . . .Ñ/Ø Ñ/Ø, Ñ/Ø. . . . . .Ñ/Ø

4


• Íýãäñýí õàíäëàãàòàé çîõèîí áàéãóóëàëò : Ýíý çîõèîí
áàéãóóëàëòûí îíöëîãî íü õÿíàëò ºíäºð áàéõûã øààðäàíà.
Øèíæýý÷èä îëîí ÿíçûí ñèñòåì äýýð àøèãëàíà. Á¿õ øèíæýý÷èä
íýã àæèë äýýð òºâëºðºí òóõàéí àæëàà äóóñàíãóóò äàðààãèéí
òºñºëä øèëæèíý.

ÑØÇ-èéí Á¿ðòãýë
õýñãèéí òîîöîîíû
Áîëîâñîí
õ¿÷íèé

Íèéò ÑØ- ÑØÇ-èéí
èéí õýñãèéí

3. Ïðîãðàììûí õýñýãò õýðýãëýýíèé áîëîí ñèñòåìèéí òåõíèê õàíãàìæ
áîëîâñðóóëàõ, ïðîãðàìì õàíãàìæèä çàñâàð ¿éë÷èëãýý õèéõ, ñàéæðóóëàõ
áàðèìò áè÷ãèéã áîëîâñðóóëàõ àæèëòíóóä îðíî. Ïðîãðàìì çîõèîã÷èä
èõýíõ òîõèîëäîëä ñèñòåìèéí øèíæýý÷òýé íýã òºñëèéí áàãò îðîí
àæèëëàäàã.
4. Òóñëàõ ¿éë àæèëëàãààíû õýñýãò àæèëòíóóä ºãºãäºë áýëòãýõ áóþó
ºãºãäëèéí ñàí á¿ðä¿¿ëýõ êîìïüþòåðèéí òåõíèê õàíãàìæèéí
àæèëëàãààã õàíãàõ, áàðàà ìàòåðèàëûí õàíãàìæèéí àñóóäëûã
õàðèóöàíà.

5


Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý íü îðøèí áàéãàà ñèñòåìèéã çàäëàí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã,
äýä ñèñòåì, ýëìåíò¿¿äýä ñàëãàí àâ÷ ¿çýí (ñèñòåìèéí á¿òöèéã òîäîðõîéëæ
áàéíà ãýñýí ¿ã ) òóõàéí àñóóäàëûã øèéäâýðëýõ îíîâ÷òîé ñèñòåì áàéãóóëàõ,
òºëºâëºãºº ãàðãàõ ¿éë àæèëëàããàà þì. Çºâõºí áàéãàà ýëìåíòèéã ñóäëàõ
òîäîðõîéã¿é òàâüñàí çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä øèíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéã
¿¿ñãýíý.

Îðøèí áàéãàà ÑÈÑÒÅÌÈÉÍ Øèíý ñèñòåìèéí
ñèñòåì ØÈÍÆÈËÃÝÝ òºëºâëºãºº

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý íü ÑÕÀÖ-ûí ÷óõàë ¿å øàò þì. Ñèñòåìä
øèéäâýðëýãäâýë çîõèõ àñóóäëóóäûã ñóäàëæ çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä þó õèéõ
¸ñòîéã òîäîðõîéëíî. Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý õèéñíýýð ãàðàõ àëäàà áîëîí
ãàðñàí àëäààã ç¿ãøð¿¿ëýõ ºðòãèéã áàãàñãàíà. Ñèñòåìèéí øèíæèëãýýã
àìæèëòã¿é õèéâýë øèéäâýðëýãäýýã¿é àñóóäàë çîõèîìæèéí ¿å øàòàíä î÷èíî.
Õýðâýý ýíý àñóóäàëóóä çîõèîìæèéí øàòàíä èëýðýõýä òºäèéëýí èõ îðîéòîîã¿é
áàéíà ãýæ ¿çýæ áîëíî.
Øàëãàõ ýñâýë øèíý ñèñòåìèéã ñóóðèëóóëàõàä ýíý àñóóäàë èëýð÷ áîëíî.
Èéìä àëäàà õýäèé ÷èíýý îðîé èëýðíý òºäèé ÷èíýý ç¿ãøð¿¿ëýõ çàðäàë èõýñíý.
Ò¿¿í÷ëýí ýíý íü ñèñòåìèéí ÷àíàð, íàéäâàðòàé àæèëëëàãàà, óÿí õàòàí øèíæ
çýðýãò ñºðãººð íºëººëíº. Èéìä ñèñòåìèéí øèíæèëãýýã èë¿¿ íàðèéâ÷èëñàí
ò¿âøèíä õèéõ õýðýãòýé. Ñèñòåìèéí çîðèëãî íü ñèñòåìèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà
ýëìåíò òóñ á¿ðèéí õàðèëöàí çîõèöñîí ¿éë àæèëãààíààñ òîäîðõîéëîãääîã ó÷èð
ýëìåíò íýã á¿ðèéí ñèñòåì äýõ ¿¿ðýã ÷óõàë áàéäàã.
Ãýõäýý çàðèì íýã ýëìåíòèéã òóñàä íü ñàéæðóóëàí õºãæ¿¿ëýõ íü íèéò
ñèñòåìèéí õºãæèëä íºëººëºõã¿é áàéæ áîëíî. Æèøýý íü: Àâòî ìàøèíû ýä
àíãèóä. Ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõäýý äýýðýýñ íü äîîøîî áóþó áàãö õýñãýýñ íü
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã ðóó íü ñóäëàæ áîëäîã. Ýñâýë äîîðîîñ íü äýýøýý áóþó

1


á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãýýñ íü áàãö õýñýã ðóó íü ñóäëàæ áîëíî. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷
þóíû ºìíº õèéõ àæëàà òºëºâëºäºã.

Ñèñòåìèéí òºëºâëºëò

Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ íü òºñëèéã àìæèëòòàé äóóñãàõûí òóëä òºñëèéã çºâ
óäèðäàõ áóþó õÿíàõ ¿¿ðýãòýé. Òºëºâëºëòºíä òºñëèéí ãèø¿¿äèéí õèéõ ¿éë
àæèëëëàãààã òîãòîîí õóâèàðëàæ, ò¿¿íèéã áèåë¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ õóãàöààã
¿íýëýõ àæëóóä îðíî.
Òºñëèéí õýðýãëýã÷ òýíä õÿíàëò òàâüæ òºëºâëºëò ã¿éöýòãýëèéã õàðüöóóëíà.
Ñèñòåìèéí øèíæýý÷èä òàâèãäàõ ýõíèé çîðèëãî áîë õèéõ àæëàà
òîäîðõîéëîõ þì. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷èéí õèéõ àæëûí ýõíèé òºâøèí ÑÕÀÖ
áàéõ íü òîäîðõîé þì. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ íü òºñëèéí ýõýíä òºñëèéã
øèíæèëãýý, íýâòð¿¿ëýëò, çîõèîìæ ãýæ 3 àíãèëíà.

ªãºãäëèéã öóãëóóëàõ
ªãºãäëèéí óðñãàë ä¿ðñëýõ
Øèíæèëãýý
Òåõíèê áîëîí ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýëèéã
òîîöîîëîõ
Îðóóëàõ ºãºãäëèéí çîõèîìæ
Çîõèîìæ Îðîëò, ãàðàëòûí çîõèîìæ
ªãºãäëèéí çîõèîí áàéãóóëàëò
Ñóóðüëóóëàõ
Íýâòð¿¿ëýëò
Ä¿ãíýõ

Äàðààõ òºâøèíä ñèñòåìèéí øèíæýý÷ äýýðõ àëõàì á¿ðèéã äàõèí äýä àæëóóäàä
õóâààí àâ÷ ¿çíý. Æèøýý íü:

2


Õóãàöàà
Àëõàìóóä Àñóóäëóóä
(õîíãîîð)
ßðèëöëàãà ÿâóóëàõ 3-7
ªãºãäºë öóãëóóëàõ Àíêåò àñóóäàë ÿâóóëàõ 4
Áàéãóóëëàãûí áàðèìò áè÷èãòýé òàíèëöàõ 4
ªãºãäëèéí óðñãàëûã øèíæëýõ 5
ªãºãäëèéí óðñãàë
ªÓÄ áàéãóóëàõ 2-7
ä¿ðñëýõ
ªãºãäëèéí óðñãàëûí çàãâàðûã òàíèëöóóëàõ 2
Òåõíèê áîëîí ýçèéí Òåõíèêèéí ¿íäýñëýë òîãòîîõ 2
çàñãèéí ¿íäýñëýë Ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéí òîîöîî ãàðãàõ 2

Òºñëèéí òºëºâëºëòèéí õ¿íäðýëòýé õýñýã íü òóõàéí àæëûã õèéæ äóóñãàõàä
çàðöóóëàãäàõ õóãàöààã òîîöîõ àñóóäàë þì. ¯¿íèéã òîäîðõîéëîõîä òîãòñîí
ä¿ðýì áàéã¿é áºãººä ñèñòåìèéí øèíæýý÷ ººðèéí äàäëàãà òóðøëàãûí õ¿ðýýíä
øèéäâýðëýíý. Õóãàöààã òîäîðõîéëîðäîî òóõàéí àæèëûã õèéæ äóóñãàõ õàìãèéí
áîãèíî, õàìãèéí ¿íýí çºâä îéðòñîí, õàìãèéí öààä òàëûí õóãàöàà ãýñýí 3
õóãàöààíû äóíäàæààð îëäîã.

PERT äèàãðàììûí àðãà

Ýíý àðãà íü 1950 îíä ¿íäýñëýãäñýí. Òºñëèéí ººð õîîðîíäîî õàðèëöàí
õîëáîãäñîí àæëóóäûí ñ¿ëæýý õýìýýí ¿çýæ ñóìààð õîëáîãäñîí çàíãèëààíóóäàä
ä¿ðñýëíý. Çàíãèëààã ýõëýë òºãñãºëººð òýìäýãëýíý. Íýã çàíãèëàà íü íýã àæëûí
ýõëýë, íºãºº àæëûí òºãñãºë áîëæ áàéäàã. Ñ¿ëæýýã ¿íýëýõäýý ÿìàð àæëóóä ãîë
çàì äýýð áàéðëàæ áàéãààãààð íü ¿íýëäýã. PERT íü ñóäàëãàà øèíæèëãýý õèéæ
ñèñòåìèéã õºãæ¿ëýõýä àæèëä øààðäàãäàõ íººö òîäîðõîéã¿é íºõöºëä õýðýãëýõ
íü òîõèðîìæòîé. Ñ¿ëæýýí äýýðõ õàìãèéí óðò çàìûã ãîë çàì ãýíý. PERT
àøèãëñíààð :
• Òºñºë äýõ àæëóóäûã òîäîðõîéëíî.
• Àæëûã õóãàöààíû äàðààëàëä îðóóëíà.
• Àæèë íýã á¿ðèéã ã¿éöýòãýõýä øààðäàãäàõ õóãàöàà, àæèë õîîðîíäûí
õîëáîî, íèéò òºñºëä øààðäàãäàõ õóãàöààã òîîöäîã.

3


• Äàíãààð íü áîëîí õàìò ã¿éöýòãýãäýõ ãîë àæëóóä, òýäãýýðèéã ã¿éöýòãýõýä
çàðöóóëàãäàõ íèéò õóãàöààã òîäîðõîéëîõ
• Òóñäàà õèéãäýõ øààðäëàãàòàé, á¿ãä íèéëñíýýð íèéò òºñëèéí ¿ðãýëæèëýõ
õóãàöààã èëýðõèéëýõ ÷óõàë àæëóóäûã òîäîðõîéëîõ
• Ã¿éöýòãýëèéí ÿâöàä ãàð÷ áîëîõ çàðèì íýã ñààòàë íü íèéò ñèñòåìèéí
õóãàöààíä íºëºº ¿ë ¿ç¿¿ëýõ ãîë áóñ àñóóäëûã òîäîðõîéëîõ ãýõ ìýò
ýäãýýð àðãà÷èëàëààð òºñëèéí óäèðäëàãûã õàíãàíà.

Critical Path Method ( CPM ) áóþó áîãèíî çàìûí àðãà

CPM íü PERT àðãàòàé òºñòýé òºñëèéí òºëºâëºëòºíä õóâèðãàëò õèéäýã. PERT
íü õóãàöààã ãîë áîëãîí àâ÷ ¿çäýã áîë CPM íü õóãàöààã íººöòýé íü àâ÷
¿çäýãýýðýý ÿëãààòàé. Íººö ãýäýã íü õýðýãöýý þì. Æèøýý íü õýäýí õ¿í àæèëëàõ
ãýõ ìýò. Äàðààõ æèøýýíä ôàéëä ººð÷èëºëò õèéõ ïðîãðàììûí òºñëèéí äàãóó
õèéãäýõ àæëóóäûã òîäîðõîéëñîí áàéíà.
Ôàéë ºãºãäºõ ñèñòåì

Àæëûí Àëüòåðíàòèâ ªìíºõ Õóãàöàà
Àæëûí íýð
¹ äóãààð àæëûí ¹ (ºäðººð)
A ( 1, 2 ) - Ïðîãðàììûí á¿òýöèéí çîõèîìæ 30
B ( 2, 3 ) A Ïðîãðàììûí ëîãèêèéã ä¿ðñëýõ 12
C ( 3, 4 ) B Õÿíàëòûí ïðîãðàììûí çîõèîìæ 8
D ( 3, 5 ) B Çàñâàðëàõ ïðîãðàììûí çîõèîìæ 15
E ( 3, 6 ) B Òàéëàíãèéí ïðîãðàììûí çîõèîñæ 7
F ( 4, 7 ) C Õÿíàëòûí ïðîãðàììûí êîä÷ëîë 2
G ( 4, 8 ) C Õýðýãëýã÷èéí çààâàð áîëîâñðóóëàõ 5
H ( 5, 9 ) D Çàñâàðëàõ ïðîãðàììûí êîä÷èëîë 6
I ( 6, 11 ) E Òàéëàíãèéí ïðîãðàììûí êîä÷èëîë 3
J ( 7, 10 ) F Õÿíàëòûí ïðîãðàììûí òåñò÷ëýë 2
K ( 10,12 ) G, J, L Õÿíàõ áîëîí çàñâàðëàõ ïðîãðàììûí 2
òåñò÷ëýë
L ( 9, 10 ) H Çàñâàðëàõ ïðîãðàììûí òåñò÷ëýë 4
M ( 11, 12 ) I Òàéëàíèéí ïðîãðàììûí òåñò÷ëýë 1
N ( 12, 13 ) K, M Ïðîãðàììûí íýãäñýí òåñò÷ëýë 4

4


Äýýðõ ºãºãäëººñ àæëûí äèàãðàìì áàéãóóëúÿ.
2 2
4 7 10

8 5 4 2
8

30 12 15 6 4
1 2 3 5 9 12 13

7 3 1
6 11

Ñ¿ëæýýã áàéãóóëñíèé äàðàà òóõàéí àæëûã ýõëýñíýýñ äóóñàõ õ¿ðòýë ã¿éöýòãýõýä
çàðöóóëàãäàõ õóãàöààã õîîðîíä íü íýìæ òºñºëä øààðäàãäàõ íèéò õóãàöààã
òîäîðõîéëíî. Ñ¿ëæýýí äýõ õàìãèéí óðò çàìûã ãîë çàì ãýíý. Ýíý æèøýýí äýýð
4-í çàì áàéíà.

Çàìûí Íèéò
Çàì
òîî çàì
1. 1-2-3-4-7-10-12-13 60
2. 1-2-3-4-8-10-12-13 61
3. 1-2-3-5-9-10-12-13 73
4. 1-2-3-6-11-12-13 57

5


Ìýäýýëýë öóãëóóëàõ

Òºñëèéã ýõë¿¿ëæ òóõàéí ñèñòåìèéí òàëààð òîäîðõîé îéëãîëò àâñíû äàðàà
òóõàéí ñèñòåìèéí òàëààð ìýäýýëýë öóãëóóëäàã. Ìýäýëýë îëæ àâàõ íü ºíäºð
ìýäðýìæ, çîõèõ óð ÷àäâàð, ÿìàð ìýäýýëýëèéã õààíààñ õýðõýí çîõèîí áàéãóóëàõ,
ìýäýýëýëèéí íàéäâàðòàé ¿íýíý çºâ áàéäëûã õàíãàõ àðãà çàìûí òàëààð äàäëàãà
òóðøëàãàòàé áàéõûã øààðäàíà. Ýíý íü òîãòñîí õýâ ìàÿã áèø þì. Ìýäýýëýëèéã
ÿàæ öóãëóóëàõ íü ñèñòåìèéí øèíæýý÷ýýñ õàìààðäàã. Ìýäýýëýë õýðõýí
öóãëóóëàõ òàëààð øèéäýõèéí ºìíº ÿìàð ìýäýýëýë õýðýãòýéã óðüä÷èëàí
òîãòîîíî. Ãóðâàí ÿíçûí ìýäýýëýëèéã àâ÷ ¿çäýã.
1. Ìýäýýëýëèéí òºðºë : Ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéí îð÷èí ò¿¿íèé òºðºë
àòîìàòæóóëàëòàíä ÿìàð íºëºº ¿ç¿¿ëýõýä èëýð¿¿ëýí òîãòîîõîä ãîë ýõ
¿¿ñâýð áîëíî. Áàéãóóëëàãûí áîäëîãî, çîðèëãî, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò
ïðîãðàìì÷ëàëä õýð íºëººòýéã ñóäëàäàã.Áàéãóóëëàãûí ÿâóóëæ áóé
áîäëîãî íü ò¿¿íèé ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààã èëýðõèéëäýã. Ýöñèéí
çîðèëãîä õ¿ðýõ áîäëîãî íü ä¿ðýì çààâàð áîëîí õýðýãæèíý. Àæèë÷èäàä
çîõèóëñàí àæëûí çààâðóóä, óäèðäëàãàä ÷èãëýëèéí òîâõèìîëóóä, æèëèéí
ýöñìéí òàéëàí òýíöýë, ìýäýýëýë ÷óõàë õýðýãñýë þì. Áîäëîãî çîðèëãûã
òîäîðõîéëñíèé äàðàà óäèðäëàãûí õàíäëàãà çýðãèéã èëýðõèéëñýí çîõ îí
áàéãóóëàëòûí á¿òöèéã ñõåìýýð ä¿ðñëýíý. Èõýíõ íýãæ áàéãóóëëàãóóä
òîâ÷ òàíèëöóóëëàãòàé áàéäàã áà çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òöèéã òóñãàñàí
áàéäàã.
2. Õýðýãëýã÷èéí òàëààðõ ìýäýýëýë : ìýäýýëýëèéí ººð íýã õýëáýð áîë îäîî
îðøèí áàéãàà ñèñòåì îäîî àæèëëàæ áóé õ¿ì¿¿ñ òýäãýýðèéí àæèë
¿¿ðãèéí õàðèëöàà õîëáîî, õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí õàðèëöààíû òóõàé
ìýäýýëýë îðíî. Ýíý íü áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûí
òàëààðõ ìýäýýëýë óëàì á¿ð òîäîðõîé áîëíî. Ìºí õýíòýé õàìòðàí
àæèëëàæ áàéãàà íü òîäîðõîé áîëíî. Îäîî îðøèí áàéãàà ñèñòåìä
àæèëëàæ áóé õ¿ì¿¿ñ òýäãýýðèéí àæèë ¿¿ðãèéí õîëáîî, õ¿ì¿¿ñ
õîîðîíäûí õàðèëöààíû òóõàé ìýäýýëýë îðíî.
3. Àæèë ¿¿ðãèéí òàëààðõ ìýäýýëýë : ñèñòåì äýõ ÿíç á¿ðèéí öýã¿¿äýä
ºãºãäºë õýðõýí õóâèð÷ äàìæèæ áóéã õàðóóëàõ áà ¿¿íèéã ñèñòåìèéãí

1


åðºíõèé àæèëëàãààã èëýðõèéëñýí áëîê ñõåìýýð ýñâýë ºíºíäëèéí
óðñãàëûí äèàãðàììààð èëýðõèéëíý. ªãºãäëèéí óðñãàëûí äèàãðàìì íü
ìýäýýëýëèéí ýõ ¿¿ñâýðýýñ õýðõýí õóâèðñààð ýöñèéã õóâèëáàðò õ¿ð÷
áàéãààã õàðóóëäàã áîë ñèñòåìèéí ôèçèê ¿éë àæèëëàãààã ä¿ðñëýí
õàðóóëäàã.

Ìýäýýëýë öóãëóóëàõ õýðýãñýë¿¿ä
Àëèâàà 2 òºñºë èæèë áàéõ ÿâäàë õîâîð òîõèîëääîã. Ýíý íü øèíæýý÷ýýñ
ìýäýýëýë öóãëóóëàõ õýðýãñýë áà òóõàéí íºõöõëä õýðõýí øèéäýõýýñ õàìààðíà.
Èéì õýðýãñýëèéã àøèãîàõ ñòàíäàðò ä¿ðýì áàéäàãã¿é. Õàìãèéí ãîë íü
òîäîðõîé áàéõ àëü áîëîõ õýðýãëýã÷òýé õîëáîî òàñëàõíã¿é áàéõ õýðýãòýé.
Ìýäýýëýëèéã ÿíç á¿ðèéí àðãààð öóãëóóëæ áîëíî. Äàðààõ ò¿ãýýìýë õýðýãëýãäýõ
àðãà áàéäàã. ¯¿íä :
1. Áàðèìò áè÷èã, õîëáîãäîõ íîì çîõèîë öóãëóóëàõ
2. Áîäèò áàéäàëä àæèãëàëò õèéõ
3. ßðèëöëàãà õèéõ
4. Àíêåò ñóäàëãàà õèéõ

1. Õîëáîãäîõ íîì çîõèîë, áè÷èã áàðèìò ñóäëàõ : Ìýðãýæèëèéí
õîëáîãäîëòîé çààâàð, íîì çîõèîë, áè÷èã áàðèìò, çàñãèéí ãàçðûí õóóëü
òîãòîîìæ çýðãèéã öóãëóóëæ ñóäëàäàã. Ñºðºã òàë íü öàã õóãàöàà èõ
îðäîã. ¯íýí áàéõ ìàãàäëàë ºíäºð áàéäàã. Äàðààõ àñóóäàëä õàðèó àâàõ
çàìààð áè÷èã áàðèìòûã ñóäëàäàã.
• Óã áè÷èã áàðèìòûã õýí ñóäëàäàã, õýð ÷óõàë áîëîõ
• Á¿õ õýðýãòýé ìýäýýëýëèéã àãóóëæ ÷àäàæ áàéãàà ýñýõ
• Áàéãóóëëàãûí àëü ñàëáàðò õýðýãëýæ áàéãàà
• Àãóóëãà íü õýð îéëãîìæòîé áîëîõ

2. Áîäèò áàéäàëä àæèãëàëò õèéõ : Õ¿ì¿¿ñ îáüåêò åð íü áîëæ áàéãàà ¿éë
ÿâöûã àæèãëàõ ÿâäàë þì. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ àæèãëàëò õèéõèéí òóëä
äàðààõ ä¿ðìèéã áàðèìòëõ ¸ñòîé.
• ßðèõ áóñ ñîíñîã÷èéí áàéð ñóóðèíààñ õàíäàíà.

2


• Çºâºëãºº ºãºõ, ¸ñ ¸óðòàõóóíèé ÿìàð ÷ àñóóäàë òóëãàæ
áîëîõã¿é.
• Ìºí àæèãëàëòàíä ºðòºã÷ õ¿ì¿¿ñòýé ýåðýã, ñºðºã õàðüöàà
¿¿ñãýõýýñ ñýðãèéëýõ õýðãýòýé.
Àæèãëàëò õèéõ äàðààõ àðãóóä áàéäàã.
• Áîäèò áà çîõèîìîë : Áîäèò ãýäýã íü àæëûí áàéðàíä,
çîõèîìîë ãýäýã íü ëàáîðàòîðèä õèéõ àæèãëàëò þì.
• Èë áà äàëä : Àæèãëóóëàã÷ íü ìýäýæ áàéâàë èë, ìýäýõã¿é
áàéâàë äàëä àæèãëàëò ãýíý.
• Øóóä áà øóóä áóñ : Áèåýð àæèãëàëò õèéæ áàéâàë øóóä,
òºõººðºìæèéí òóñëàìæòàé õèéæ áàéâàë øóóä áóñ àæèãëàëò
ãýíý.
• Á¿òýöëýãäñýí áà á¿òýöëýãäýýã¿é : Óðüä÷èëàæ òºëºâëºñºí
àæèãëàëòûã á¿òýöëýãäñýí, òºëºâëººã¿é áàéæ áàéãààä õèéñýí
àæèãëàëòûã á¿òýöëýãäýýã¿é àæèãëàëò ãýíý.
Íîì çîõèîë ñóäëàñíààñ öàã õóãàöàà õóãàöàà áàãà øààðäàíà, ãýõäýý
àæèãëàëòûã áóðóó õèéâýë ¿íýíèé ìàãàäëàë áóóðíà.

3. ßðèëöëàãà õèéõ : Àæèãëàëò õèéõ íü õ¿ì¿¿ñèéí óõàìñàð ìýäðýìæ
ýðìýëçýë ÷àðìàéëòûã èëýðõèéëýõ òàëààð õÿçãààðëàãäìàë þì. Èéìä
ìýäýýëýëèéí àãóóëãûã àñóóëò áà ÿðèëöëàãûí òóñëàìæòàé àâáàë ìýäýýëýë
èë¿¿ íàéäâàðòàé áàéæ áîëíî. Ýíý íü õàìãèéí ºðãºí ýðòíèé
õýðýãëýãääýã àðãà þì. Ìºí ýíý íü äàðààõ 3 äàâóó òàëòàé. ¯¿íä:
• Ò¿¿íèé óÿí õàòàí ÷àíàð íü ÿìàð àñóóäàë àñóóõ, õýðõýí
àñóóäëàà áîëîâñðóóëàõ, ¿ë ìýäýãäýà íü îð÷èíä õýðýãëýãäýõ
áîëîìæèéã îëãîäîã îíöãîé òåõíèêòýé.
• Àñóóëãà íü àíêåòòàé õàðüöàíãóéãààð ìýäýýëýë èë¿¿ õ¿÷èí
òºãºëäºð áàéõ áîëîìæèéã àãóóëñàí ó÷èð ÿðèëöëàãà õºòëºã÷
þó õýëñíèéã áèø ÿàæ õýëñíèéã àøèãëàæ ÷àäíà.
• Ìýäýýëýë àøèãëàí ÿðèëöëàãà õèéæ áîëäîã.
ßðèëöëàãà õèéõ íü óðëàã þì. ßðèëöàæ áàéãàà õ¿íòýéãýý ýâòýé íàéðòàé
áàéõ õýðýãòýé. ßðèëöàã÷ààñ ¿íýí çºâ èòãýëòýé õàðèó àâàõûí òóëä òààòàé

3


îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ õýðýãòýé. Íºõºðñºí óóð àìüñãàë áèé áîëãîæ ÷ºëººòýé
ÿðèëöàõ õýðýãòýé.
• ßðèëöëàãûã ýõë¿¿ëýõ äàðààë ¿å øàòûã òîãòîîõ, ÿðèëöàëàãà
õýðõýí ýõë¿ëýõýýð øèéäýõ ¿éëäýë ÿðèëöàí÷èòàéãàà òàíèëöñíû
äàðàà àñóóëòàà òàâüæ ýõëýíý. Àíõààðàë ñàðíèóëàõã¿é áàéõàä
÷èãëýãäýíý. ßðèëöëàíàä îðîëöîí÷ õóâü õ¿íèé ÷àíàðààñ õàìààð÷
ÿðèëöëàãà ºãºõºä òààðóóëæ çîõèöóóëàõ õýðýãòýé.
• Õàðèëöàà õîëáîî òîãòîîõ íü íýã òàëààñ ºãºãäºë öóãëóóëàõ íü
õýðýãëýã÷èä öàãèéã íü ¿ðæ ò¿¿íèé íóóöàä íýâòðýí îðîõ ÿâäàë þì.
Èõýíõ òîõèîëäîëä õ¿ì¿¿ñ ÿðèëöëàíà ºãºõºä äóðòàé áàéäàãã¿é.
ßðèëöàõ ¿åäýý äàðààõ ç¿éëýýñ çàéëñõèéõ õýðýãòýé.
- Õýðýãëýã÷èéã ñàíààòàéãààð ÿìàð íýã òººðºãäºëä
îðóóëàõ, ñàéí áîäîæ áîëîâñðóóëñàí òîâ÷ òàéëáàðûã
òýäýíä ºãºõ õýðýãòýé. Èõ äýëýãðýíã¿é íàðèéí òåõíèêèéí
òàëààð ìýäýëýë áóäèëóóëàõàä õ¿ðãýæ áîëíî.
- Õàðèóëàã÷ õ¿íèé íóóö áàéäàëä õàíäàõ
- ªºð ÿìàð íýã ýõ ¿¿ñâýðýýñ àâñàí ìýäýýëýëèéã ¿ç¿¿ëýí
òàíèëöóóëàõ
- Ñèñòåìä çºâëºã÷ ýñâýë èòãýìæëýãäñýí õ¿í áàéõ.
- ªºðèéí õèéæ ÷àäàõã¿é áîëîí õèéõ áîëîìæã¿é ç¿éëèéã
àìëàõ
- ßðèëöàã÷èéí ÿðèàã òàñëàõã¿é áàéõ.
• Àñóóëò òàâèõ íü àñóóëòûã äàðààëàëûí äàãóó òàâüæ àñóóëò á¿ðò
õàðèóëò àâñíû äàðàà äàðààãèéí àñóóëòàíä øèëæèõ õýðýãòýé.
• Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ ÿðèëöëàíàä ñàéí ñîíñîã÷èéí ¿¿ðãýýð îðíî. Îëæ
àâñàí ìýäýýëýëýý ýìõýëæ ñèñòåìèéí áàðèìò áè÷èã á¿ðäýëòýíä òàéëàí
áîëãîí îðóóëíà.

4. Àíêåò ñóäàëãàà õèéõ : Àíêåò ñóäàëãà õèéõ íü óð ÷àäâàð áàãà
øààðäàíà. Ìºí íýã çýðýã îëîí àñóóëòàíä õàðèóëò àâàõ áîëîìæòîé.
Öàã õóãàöàà èõ øààðäàíà. Õàìãèéí ãîë ç¿éë íü àñóóëòàà çîõèîõ þì.

4


¯íýí çºâ ìýäýýëýë àâàõ ìàãàäëàë íü õàìãèéí ìóó. Çîõèîæ áóé
àñóóëòàà íýýëòòýé áà õààëòòàé ãýæ àíãèëäàã.
• Íýýëòòýé àñóóëò ãýäýã íü ÿìàð íýãýí òîäîðõîé õàðèó
øààðäàõã¿é, õàðèóëæ áóé õ¿íèé áàéð ñóóðèéã èëýðõèéëäýã.
• Õààëòòàé àñóóëò ãýäýã íü òîäîðõîé ñîíãîõ ñîíãîëò á¿õèé
àñóóëòóóä þì.

Àñóóëòûã îëîí ÿíçààð çîõèîæ áîëäîã.
• Òîäîðõîé ãàíö ¿ã, òîîãîîð õàðèóëò àâàõ àñóóëòóóä. Æèøýý íü :
íàñ õ¿éñ ãýõ ìýò .
• Òèéì ¿ã¿é ãýæ õàðèóëàõ àñóóëòóóä. Èéì àñóóëòóóäûí àãóóëãà íü
èõ ÷óõàë áàéäàã.
• Îëîí ñîíãîëòòîé õàðèóëò á¿õèé àñóóëòóóä
• Õàðèóëòûã íü ¿íýëýæ àëü ÷óõàë ãýæ ¿çñíèé äàãóó ¿íýëãýý ºã÷
çýðýãëýæ äóãààðëàõ áàéäëààð àñóóëò òàâèíà.
• Ãàíö ñîíãîëò á¿õèé àñóóëòóóä

5


Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí çàãâàð áóþó ÎÕÄ

Ýíý ¿å øàòíû çîðèëãî íü áàéãóóëëàãûí òàëààðõè åðºíõèé îéëãîëòûã,
áàéãóóëëàãà äîòîðõè äýä ñèñòåì¿¿äèéã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî. Åð íü çîõèîìæ
ãàðãàíà ãýäýã íü àìæèëòòàé ñàéí çîõèîìæ áèé áîëòëîî äàâòàãäàæ áàéõ ¿éë
àæèëëàãàà þì. Ñèñòåìèéí ¿íäñýí ýëìåíò¿¿ä áîëîõ îðîëòûí ïðîöåññ,
ãàðàëòàíä õàðãàëçóóäñàí ºãºãäëèéí ñàí, ºãºãäºë áîëîâñðóóëàõûí òóëä
áàéãóóëëàãàä õèéõ ¿éë àæèëëàãàà, ñèñòåìèéã õàðóóëñíààð ãàðãàõ ¿ð ä¿íã
òîäîðõîéëîõ çàìààð áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí åðºíõèé çàãâàðûã
òîäîðõîéëíî.

ERD - Entinty RelationShip Diagram - ÎÕÄ

Ýíý äèàãðàìûã áàéãóóëàõ ãîë çîðèëãî íü òóõàéí áàéãóóëëàãèéí ñèñòåìèéí
òàëààðõè îéëãîëòûã íàðèéâ÷ëàõ , ñèñòåìèéã öààø äýä ñèñòåì¿¿äýä õóâààõàä
îðøèíî. ÎÕÄ íü ñèñòåìèéí êîìïüþòåðò õàäãàëàãäàõ ìýäýýëýëèéã ä¿ðñýëäýã.
ªãºãäëèéí ñàí ãýäýã íü ººð õîîðîíäîî õîëáîãäñîí òîäîðõîé çîðèëãèéí äîð
íýãäñýí ºãºãäºë áóþó ìýäýýëýëèéí íèéëáýð öîãö þì. ªãºãäëèéí ñàíã ñóäëàõ
ÿâöàä : ªãºãäëèéí ñàí äàõü 1 îáúåêò áóþó ôàéë íü îáúåêò õîîðîíäûí
õîëáîîñèéã èëýðõèéëñýí áè÷ëýã¿¿äýýñ òîãòñîí áàéäàã. Îáúåêò ãýäýã ìààíü
àíõäàã÷ ç¿éë áºãººä áàéãóóëëàãà áóþó ñèñòåì ìààíü òýäãýýðèéí òàëààð
ìýäýýëýëèéã áîëîâñðóóëäàã. Îáúåêò íü íýð ¿ãýýð èëýðõèéëýãäýíý. Í¿äýíä
õàðàãäàæ áàéãàà þìñ áîëîí ò¿¿íèé õèéñâýðëýëèéã îáúåêò ãýíý . Îáúåêòèéã 6
àíãèëäàã.

1. Õ¿ì¿¿ñ: ßìàð íýãýí àæèë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýã÷èä îðíî. Æíü : ýì÷ , áàãø,
îþóòàí ã.ì
2. Þìñ : Áîäèòîé îðøèí áàéãàà ôèçèê áèåò òýäãýýðèéí á¿ëýã öóãëóóëãà
îðíî. Æíü : øèðýý ,ñàíäàë , òîíîã òºõººðºìæ ã.ì
3. Áàéðëàë : Çàì ÷èãëýë , áàéðëàë çààñàí îáúåêòóóä îðíî.Æíü: õîò, óëñ,
îíãîöíû ìàðøðóò ã.ì

1


4. Áàéãóóëëàãà Õ¿ì¿¿ñ þìñ áàéðëàëèéí íèéëáýð öîãöîñ îðíî. Æíü: á¿ëýã,
áàã , òýíõèì, ñóðãóóëü ã.ì
5. ¯éë ÿâäàë : Òîäîðõîé äàðààëàëààð ºãºãäñºí (öàã )îí ,ñàð õóãàöààíä
áîäèò îáúåêò äýýðýý áîëæ áàéãàà ¿éëäýë¿¿ä . Èéì òºðëèéí îáúåêò äýýð
öàã õóãàöàà èõ ÷óõàë .Æíü : çàõèàëãà , íýõýìæèëýõ , ã¿éöýòãýë ã.ì
6. Îéëãîëò òºñººëºë : Ýíý íü áèåò áóñ ç¿éë þì. Áàéãóóëëàãàä õýðýãëýãääýã
ä¿ðýì , çààâàð , çàð÷èì ã.ì îáúåêò ýíý àíãèëàëä îðíî.

Îáúåêòèéã íýðëýõ

Îáúåêòèéã äîòîð ä¿ðñýëäýã. Îáúåêòèéã íýðëýõäýý ýíãèéí
îéëãîìæòîé , çààõ ºãºãäëèéã èëýðõèéëæ ÷àäñàí óòãà òºãºëäºð íýð ¿ãýýð
íýðëýíý. Îáúåêò öààíàà èõ õýìæýýíèé ºãºãäëèéã àãóóëàõ ó÷èð íýð ¿ã íü îëîí
òîîí äýýð áàéâàë èë¿¿ çîõèìæòîé áàéäàã. Íýã ñèñòåìèéí õóâüä îáúåêò áîëæ
áàéãàà áîë ººð ñèñòåìèéí õóâüä çààâàë îáúåêò áàéõ àëáàã¿é.

Àòòðèáóò áóþó òàëáàð : Öààø çàäðàõã¿é ºãºãäëèéí õàìãèéí áàãà íýãæ þì.
Îáúåêò äàõü ºãºãäëèéã (îáúåêòèéã) èëýðõèéëýõ øèíæ ÷àíàð þì. Æèøýý íü:
Îþóòàí îáúåêèéí àòòðèáóòóóä íü : îþóòíû êîä , íýð, íàñ ã.ì Àìüòàí
îáúåêòèéí àòòðèáóòóóä íü : íàñ, ¿¿ëäýð, ìàõàí õîîëòîé ýñýõ ãýõ ìýò . 2 îáúåêò
çààâàë øèíæ ÷àíàðààðàà ÿëãàãäàõ ¸ñòîé.

Òîõèîëäîë : Òóõàéí øèíæ ÷àíàðò õàðãàëçàõ óòãûã òîõèîëäîë ãýíý. Õàðèí
ºãºãäëèéí ñàíä òîõèîëäëèéã áè÷ëýã ãýíý. Òîõèîëäîë õýä ÷ áàéæ áîëíî. Æíü:

íîì - îáúåêò

¯éëäâýðëýñýí
¹ Çîõèîã÷èéí íýð Íîìûí íýð
îãíîî
1. Ëîäîéäàìáà Òóíãàëàã òàìèð 1979
2. Ï¿ðýâ Ç¿ðõíèé õèëýí 1985

2


Ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóò : Ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóòûí íýð èõýâ÷ëýí îáúåêòèéí íýðèéã
àãóóëñàí áàéäàã. Æíü: îþóòàí îáúåêòèéí ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóò íü îþóòíû êîä
Àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð íü õîîñîí óòãà àâäàãã¿é, áàñ äàâõàðääàãã¿é .

Õîëáîîñ : ªºð õîîðîíäîî õîëáîîòîé 2 îáúåêòèéí óòãàò õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéã
õîëáîîñ ãýíý. Õîëáîîñèéã ¿éë ¿ãýýð íýðëýäýã. Æíü :

íèéë¿¿ëýã÷
áàãø ñóðãàõ îþóòàí íèéë¿¿ëäýã áàðàà

Ãýõäýý ÎÕÄ-ä èëýðõèé îéëãîìæòîé õîëáîîñûí íýðèéã òýìäýãëýëã¿é îðõèæ
áîëíî.
Õîëáîîñèéí òºðëèéã òîäîðõîéëîõ: Õîëáîîñûí òºðºë íü 1 îáúåêòèéí
òîõèîëäîë á¿ð íºãºº îáúåêòèéí õè÷íýýí òîõèîëäîëòîé õîëáîãäîõûã àâ ÷ ¿çíý.
Õîëáîîñèéí 3 òºðºë áàéäàã . Õîëáîîñèéí òºðëèéã òîãòäîã àëãîðèòì íü 2
òèéøýý õàðüöóóëäàã.

•
•
•

Àíõäàã÷ õàðàêòåðèñòåê îáúåêò : Îáúåêò ìààíü öààø íü äýä îáúåêòóóäàä
èåðàðõè ò¿âøèíä ìîä õýëáýðòýé çàäàð÷ áîëíî. ¯¿ñãýæ áàéãàà îáúåêòûã
àíõäàã÷, ¿¿ñýæ áàéãààã íü õàðàêòåðèñòåê îáüåêò ãýíý. ªãºãäºë äàâõàðäàæ
áàéãàà òîõèîëäîëä èíãýæ çàäëàäàã.

3


ÎÕÄ-èéã øàëãàõ

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý áîëîí çîõèîìæèéí ¿å øàò á¿ðèéí äàðàà øàëãàæ, àëäàà
áàéâàë ç¿ãøð¿¿ëýëò õèéæ áàéõ íü ñèñòåìèéí íèéò ¿ð ä¿í, ñèñòåìèéí öàã
õóãàöàà, ¿íý ºðòºãèéí õóâüä ñàéíààð íºëººëíº. Ò¿ãýýìýë òîõèîëääîã äàðààõ
àëäàà ò¿¿íèéã õýðõýí ç¿ãøð¿¿ëýõèéã àâ÷ ¿çüå.

Àëäàà 1 : Îáüåêò íýð ¿ãýýð íýðëýãäýýã¿é.
Øàëòãààí íü : Õîëáîîñûã îáúåêò áîëãîæ àâñàí.
Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí áóñàä îáúåêòûã øàëãààä òóõàéí òýð
îáúåêòûã õîëáîîñ áîëãîæ àâíà. Ýñâýë òîõèðîõ íýð ¿ãýýð íýðëýíý.

Àëäàà 2 : Îáúåêòûã ÿìàð íýãýí áè÷èã áàðèìòààð íýðëýñýí.
Øàëòãààí íü : Óã áè÷èã áàðèìò äýýðõ îáúåêòóóäûã òîäîðõîéëîîã¿é. Åð íü
ÿìàðâàà íýã áè÷èã áàðèìò íü ÿìàð íýã îáúåêòûã òºëººëºõã¿é. Õàðèí îáúåêòûí
òàëààðõ ìýäýýëýëèéã àãóóëñàí áàéäàã.
Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Áè÷èã áàðèìò äýýðõ ìýäýýëýëèéã àøèãëàí îáúåêòóóäûã
òîäîðõîéëíî.

Àëäàà 3 : Áàéãóóëëàãûí íýð àëáàí òóøààë ýñâýë ãàíö òîõèîëäîë á¿õèé îáúåêò
àâñàí.
Øàëòãààí íü : Íýã õ¿í, çºâõºí íýã ç¿éëèéã îáúåêò áîëãîñîí.
Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Óã îáúåêòûã óñòãàíà.

Àëäàà 4 : Àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð òîäîðõîéëîîã¿é áàéíà.
Øàëòãààí íü : Ò¿ëõ¿¿ð òîäîðõîéã¿é ó÷èð ººð íýã îáúåêòûí àòòðèáóò ýñâýë
òóõàéí ç¿éëèéã îáúåêò áîëãîí àâàõ áîëîìæã¿é.
Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Ò¿ëõ¿¿ð îáúåêòûã òîäîðõîéëíî. Åðººñºº òîäîðõîéëîõ
áîëîìæã¿é áîë äýýä ò¿âøíèéõ íü áóþó àíõäàã÷ îáúåêòä íèéë¿¿ëíý.

Àëäàà 5 : Õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø îáúåêò èæèë ò¿ëõ¿¿ðòýé.
Øàëòãààí íü : Íýã îáúåêòûã ººðººð ä¿ðñýëñýí.

4


Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Íýãòãýíý.

Àëäàà 6 : Íýã íü íýãòýé ãýñýí õîëáîîñ ¿¿ññýí.
Øàëòãààí íü : Íýã îáúåêòûã àòòðèáóòààð íü ñàëãàñàí.
Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Õýðâýý îáúåêò èæèë ò¿ëõ¿¿ðòýé áîë íýãòãýíý. Îðøèí
òîãòíîæ ÷àäàæ áàéâàë òóñ òóñàä íü õýâýýð íü ¿ëäýýíý.

Àëäàà 7 : Íýã îáúåêò íýãýí çýðýã ìàø îëîí îáúåêòòîé õîëáîîñ ¿¿ñãýñýí.
Øàëòãààí íü : Îáúåêòûã õýò åðºíõèé òîäîðõîéëñîí.
Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Òóõàéí îáúåêòûã èë¿¿ íàðèéí òîäîðõîé îáúåêòóóäàä
õóâààíà.

Àëäàà 8 : Õî¸ð îáúåêòûí õîîðîíä 2 áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õîëáîîñ ¿¿ññýí.
Øàëòãààí íü : Õîëáîîñ äàâõàðäñàí.
Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Õîëáîîñûã íýãòãýíý.

Àëäàà 9 : Îáúåêò áóñàä îáúåêòòîé õîëáîãäîîã¿é.
Øàëòãààí íü : Õîëáîîñ îðõèãäñîí ýñâýë ñèñòåìä õýðýãã¿é îáúåêò àâñàí.
Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Áóñàä îáúåêò íýã á¿ðòýé ¿¿ñýõ õîñëîëûã øàëãàí õîëáîîñûã
òîäîðõîéëíî. Õýðýâ õîëáîîñ òîäîðõîéëîãäîõã¿é áîë îáúåêòûã õàñíà.

5


Îáúåêòûí õîëáîîñûí äèàãðàììûã ºðãºòãºõ

Îáúåêòûí õîëáîîñûí äèàãðàììûã ºðãºòãºõäºº 2 ç¿éëèéã ãîë áîëãîí àâíà.
1. Îáúåêòûí øèíæ ÷àíàð
2. m, n ãýñýí õîëáîîñûã õóâèðãàõ

Îáúåêòûí øèíæ ÷àíàð :
• Îáúåêò ãýäýã íü áàéãóóëëàãûí òàëààðõ ìýäýýëýëèéã àãóóëæ áóé
àíõäàã÷ þìñ áà ¿ë äàâòàãäàõ, íýð ¿ãýýð íýðëýãäýíý.
• Ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóòòàé. ªºð áóñàä õýäýí ÷ àòòðèáóòòàé áàéæ áîëíî.
• Õàìãèéí áàãàäàà íýã îáúåêòòîé õîëáîãäîõ ¸ñòîé. Ãýõäýý ÿìàð ÷
îáúåêòòîé õîëáîãäîîã¿é îáúåêò áàéæ áîëíî.
Õîëáîîñ áàéæ áîëíî.
• Èåàðàðõè ò¿âøèíãººð àíõäàã÷ áîëîí õàðàêòåðèñòåê îáúåêòîä
çàäðàäàã.

Îáúåêòûí õîëáîîñûí çàãâàðò òóõàéí áàéãóóëëàãà áóþó ñèñòåìèéí á¿õ
ìýäýýëýëèéã àãóóëñàí á¿õ îáúåêò ä¿ðñëýãäñýí áàéõ õýðýãòýé. ªðãºòãºõèéí òóëä
òóõàéí îáúåêòûí íýð áîëîí ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóòûã òîäîðõîéëîõ áºãººä íýìýýä
àëüòåðíàòèâ ò¿ëõ¿¿ð, õîîñîí òýã óòãà çºâøººðºõ ýñýõ, àòòðèáóòûí òºðºë, óðò ,
õÿçãààð çýðãèéã òîäîðõîéëäîã. Æèøýý íü:

Îþóòàí

Î óòãà
Àíõäàã÷ Àëüòåðíàòèâ Ãàäààä
Àòòðèáóò çºâøººðºõ Òºðºë Óðò Õÿçãààð
ò¿ëõ¿¿ð ò¿ëõ¿¿ð ò¿ëõ¿¿ð
ýñýõ
Îþóòíû êîä + I -
Íýð + S 30
Õàÿã M -
Óòàñ + I -
Ìýðãýæèëèéí êîä + I -

1


• Àòòðèáóò : Öààø çàäðàõã¿é ºãºäëèéí õàìãèéí áàãà íýãæ îáúåêòèéí
øèíó ÷àíàð þì. Îáúåêòîîñ ÿëãàðàõ ÿëãàà íü öààø çàäðàõã¿é.
Àòòðèáóòàä õàðãàëçàõ òîõèîëäîë íü íýã ë óòãà àâäàã. Íýãýýñ èë¿¿
óòãà àâàõ áîëáîë àíõäàã÷ õàðàêòåðèñòåê îáúåêòîä çàäëàäàã. Íýã
îáúåêòèéí àòòðèáóò ººð ñèñòåìä îáúåêò áàéæ áîëíî.
• Àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð : Äàðààõ òîõèîëäîëä àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð áàéíà.
1. Îáúåêòèéí íýã òîõèîëîäîëûã ¿ë äàâòàãäàõ áàéäëààð
òîäîðõîéëäîã.
2. Îáúåêòèéí àòòðèáóòàä õàðãàëçàõ íýã óòãà íü äàõèæ òýð
óòãàà ººð÷èëäºãã¿é.
3. Õîîñîí áîëîí òýã óòãà çºâøººðºõã¿é áàéõ õýðýãòýé.
4. Õýä õýäýí àòòðèáóò íèéëýýä àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð ¿¿ñãýæ áîëíî.
Èéì àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ðèéã íèéëìýë àíõäàã÷ è¿ëõ¿¿ð ãýíý.
• Àëüòåðíàòèâ ò¿ëõ¿¿ð : Àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ðòýé àäèë øèíæ ÷àíàðòàé ººð
ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóò. Ýíý ò¿ëõ¿¿ð íü õýðýãëýã÷èéí øààðäëàãààñ áîëæ
ãàð÷ èðäýã. Äýýðõ æèøýýí äýýð èæèë íýðòýé õ¿ì¿¿ñ áàéõã¿é áàñ
íýðýýð íü ôàéë ðóó õàíäàæ áàéâàë íýð ãýñýí àòòðèáóò íü àëüòåðíàòèâ
ò¿ëõ¿¿ð áîëíî. Áàñ á¿õ õ¿í óòàñòàé ãýæ ¿çâýë óòàñ áàéæ áîëíî.
• Ãàäààä ò¿ëõ¿¿ð : À ãýñýí îáúåêòèéí àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð íü Â îáúåêòîä
áàéõ þì áîë òýð íü Â îáúåêòèéí õóâüä ãàäààä ò¿ëõ¿¿ð áîëíî. Ãàäààä
ò¿ë¿õ¿¿ð íü äàâòàãäàæ áîëíî.
• Î õîîñîí óòãà çºâøººðºõ ýñýõ : Òóõàéí íýã òîõèîëäîëûí õóâüä àâàõ
óòãà íü áàéõã¿é ýñâýë ¿ë ìýäýãäýæ áàéâàë î áà õîîñîí óòãà
çºâøººðíº. Æèøýý íü óòàñ.
• Òºðºë : Òóõàéí àòòðèáóò ÿìàð òºðëèéí óòãà àâàõûã çààíà. Integer,
String, Date Time, Float, Memo
• Óðò : Òóõàéí àòòðèáóòàä àãóóëàãäàæ áîëîõ õàìãèéí èõ õýìæýý þì.
• Ñèñòåìä àâ÷ áîëîõ óòãèéí õýìæýý þì.

Õîëáîîñûã áàñ ºðãºòãºæ áîëäîã. Õîëáîîñûã äîòîð íü áàéíãûí áîëîí áàéíãûí
áóñ ãýæ àíãèëäàã.

2


• Áàéíãûí õîëáîîñ : À, Â 2 îáúåêòûí õîîðîíä õîëáîîñ áàéíãà áàéíà
ãýäýã íü À ãýñýí îáúåêòûí òîõèîëäîë á¿ð íü Â ãýñýí îáúåêòûí
òîõèîëäîë á¿ðòýé õîëáîãäîæ áàéõûã õýëíý.
• Áàéíãûí áóñ õîëáîîñ : À ãýñýí îáúåêòèéí çàðèì òîõèîëäîë Â ãýñýí
îáúåêòûí çàðèì òîõèîäîëòîé õîëáîãäîæ áàéõûã õýëíý.

Îðøèí áàéõûí õàìààðàë

Îáúåêòûí íýã òîõèîëäîë íºãºº îáúåêòûí òîõèîëäîëûí îðøèí áàéãàà ýñýõýýñ
õàìààðàõûã îðøèí áàéõûí õàìààðàë ãýíý. Äàðààõ 3-í íºõöºë õàíãàãäñàí áàéõ
¸ñòîé.
1. Òóõàéí îáúåêòûí îðøèí áàéõ íü àíõäàã÷ áà ýöýã îáúåêòîîñ
õàìààðíà.
2. Õàðàêòåðèñòåêààñ àíõäàã÷ ðóó õîëáîîñ íü áàéíãûí áàéõ ¸ñòîé.
3. Õàðàêòåðèñòåê îáúåêò íü àíõäàã÷ îáúåêòîîñ àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ðèéã
óëàìæëàí àâäàã. Òýð ò¿ëõ¿¿ð íü õàðàêòåðèñòåêèéí õóâüä ãàäààä
ò¿ëõ¿¿ð áîëíî.

Õèéñâýðëýë

Îáúåêòûí õèéñâýðëýëèéã 2 ÿíçûí ò¿âøèíä àâ÷ ¿çäýã.
1. Óäàìøèë ãýñýí õîëáîîñ : Èë¿¿ íàðèéí òîäîðõîé îáúåêò íü åðºíõèé
îáúåêòûíõîî øèíæ ÷àíðûã óäàìøèæ àâäàã. Æèøýý íü : Õýðýãëýã÷ ãýäýã
îáúåêò íü åðºíõèé îáúåêò. Ýíäýýñ ãàð÷ áàéãàà îáúåêò õ¿í íüäýä îáúåêò.
Óäàìøèë íü àíõäàã÷ õàðàêòåðèñòåê áèø.

Õ¿í áîë àìüòàí þì.
Äýä îáúåêò åðºíõèé îáúåêò

Åðºíõèé îáúåêòîîñîî ¿¿ññýí áóþó óäàìøñàí äýä îáúåêò íü åðºíõèé
îáúåêòîîñîî øààðäëàãàòàé øèíæ ÷àíðûã àâààä áàñ ººðèéãºº
òîäîðõîéëñîí øèíæ ÷àíðûã áàñ àãóóëàõ ¸ñòîé. Åðºíõèé îáúåêòîîñîî
á¿õ ç¿éëèéã íü óäàìøèæ àâ÷ áîëîõã¿é. Áàñ ººðèéí ãýñýí øèíæ ÷àðûã

3


çààâàë íýìýõ ¸ñòîé. Óäàìøèë õîëáîîñ íü îáúåêòóóä õîîðîíäûí
õîëáîîñ.
2. Á¿ðäìýë ãýñýí õîëáîîñ : Íýã íü íºãººãºº àãóóëæ áàéäàã. Íýã îáúåêò íü
íºãºº îáúåêòîî èëýðõèéëæ ÷àäàõã¿é. Òóõàéí îáúåêòûí íýã õýñýã íü þì.
Æèøýý íü : Îþóòàí ãýäýã åðºíõèé îáúåêòîîñ òàìèð÷èí îþóòàí,
õºãæèì÷èí îþóòàí ãýñýí äýä îáúåêòûã ¿¿ñãýæ áîëíî. Ýíý 2-ã
èëýðõèéëýõèéí òóëä îþóòàí ãýñýí ôàéëä õºãæèì÷èí, òàìèð÷èí ãýñýí 2
ëîãèê àòòðèáóò íýìíý. Ýíý àòòðèáóò íü òýã õîîñîí óòãà çºâøººð÷ áîëíî.
Á¿ðäìýë õîëáîîñ íü àòòðèáóò õîîðîíäûí õîëáîîñ þì. Æèøýý íü :
Ìàøèí áîë äóãóéòàé.

M,N õîëáîëîñûã õóâèðãàõ

ÎÕÄ-ä íýãýýñ íýãòýé, îëíîîñ îëîíòîé ãýñýí õîëáîîñóóäûã àëäàà ãýæ ¿çýýä
ÎÕÄ-ã ºðãºòãºõäºº õóâèðãàæ çóðäàã. Íýãýýñ íýãòýé õîëáîîñ ¿¿ññýí
òîõèîëäîëä øóóä íýãòãýäýã. Õàðèí îëíîîñ îëîíòîé ãýñýí õîëáîîñ ¿¿ññýí
òîõèîëäîëä øóóä íýãòãýâýë ºãºãäëèéí äàâõàðäàë ¿¿ñíý. Òèéìýýñ íýãòãýæ
áîëîõã¿é. Òèéìýýñ 2 îáúåêòûí õîîðîíä îãòîëöîë îáúåêò ¿¿ñãýíý. Îãòîëöîë
îáúåêò íü äàðààõ íºõöëèéã õàíãàñàí áàéíà.
• Íºãºº 2 îáúåêòûíõîî àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ðèéã óäàìøèæ àâíà.
• ªºðèéí øèæ ÷àíðûã èëýðèéëñýí àòòðèáóòûã àãóóëñàí áàéõ
øààðäëàãàòàé.

Æèøýý íü :
Õýðýãëýã÷ Á¿òýýãäýõ¿¿í

Õýðýãëýã÷èéã á¿òýýãäýõ¿¿íä áàãòààñàí òîõèîëäîëä á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä
äàâõàðäàë ¿¿ññýí ãýæ ¿çýæ áîëîõã¿é. Õàðèí õýðýãëýã÷èéí ìýäýýëýëèéã
äàâõàðäñàí ãýíý. Á¿òýýãäýõ¿¿íä õýðýãëýã÷èéã íýãòãýñýí òîõèîëäîëä òóõàéí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìýäýýëýë äàâõàðäàíà. Õýäýí õýðýãëýã÷ àâñàí òîîãîîð
äàâõàðäàíà. Èéìýýñ ºðãºòãºæ çóðàõäàà :

4


Õýðýãëýã÷ Çàõèàëãà Á¿òýýãäýõ¿¿í

Çàõèàëãà îáúåêò íü õýðýãëýã÷èéí ¹, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¹ ãýñýí 2 àíõàäã÷
ò¿ëõ¿¿ðèéã óäàìøèæ àâààä çàõèàëñàí òîî, çàõèàëñàí ºäºð ãýñýí
àòòðèáóòóóäûã íýìæ áîëíî.

5


Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí çàãâàð ãàðãàõ

Ýíý ¿å øàòíû çîðèëãî íü áàéãóóëëàãûí òàëààðõ åðºíõèé îéëãîëòûã,
áàéãóóëëàãà äîòîðõ äýä ñèñòåì¿¿äèéã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî. Åð íü çîõèîìæ
ãàðãàíà ãýäýã íü àìæèëòòàé ñàéí çîõèîìæ áèé áîëòëîî äàâòàãäàæ áàéãàà ¿éë
àæèëëàãàà þì. ñèñòåìèéí ¿íäñýí ýëìåíò¿¿ä áîëîõ îðîëòûí ïðîöåññ, ãàðàëòàä
õàðãàëçóóëñàí ºãºãäëèéí ñàí ºãºãäºë áîëîâñðóóëàõûí òóëä áàéãóóëëàãààä
õèéãäýõ ¿éë àæèëëàãàà, ñèñòåìèéã õýðãëýñíýýð ãàðãàõ ¿ð ä¿íã òîäîðõîéëîõ
çàìààð áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí åðºíõèé çàãâàðûã òîäîðõîéëíî.
ªãºãäëèéí ñàí ãýäýã íü ººð õîîðîíäîî òîäîðõîé íýã çîðèëãûí äîð íýãäñýí
ºãºãäë¿¿äèéí íèéëáýð öîãö þì. ªãºãäëèéí ñàíã ñóäëàõàä ºãºãäëèéí ñàí äàõü
íýã îáúåêò íü òóõàéí îáúåêòûã ýñâýë îáúåêò õîîðîíäûí õîëáîîñûã
èëýðõèéëñýí áè÷ëýã¿¿äýýñ òîãòîíî. Îáúåêò íü àíõäàã÷ ç¿éë áºãººä
áàéãóóëëàãà òýäãýýðèéí òàëààðõ ìýäýýëýëèéã õýðýãëýæ áîëîâñðóóëäàã.
Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ íü õàðèëöàí öîãöñîí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ þì. Õàðèëöàí
çîõèöîëãîî íü àëáàí áàéãóóëëàãûí ò¿âøèí àëáàí áóñ õàðèëöààíû ñ¿ëæýý,
ìýäýýëýëèéí ñ¿ëæýýãýýð õàíãàãäàíà. Áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëëàëûí
ñõåìýýð àëáàí õàðèóöëàãûí ò¿âøèíã õàðóóëäàã áîë ÎÕÄ íü ìýäýýëýëèéí
ñ¿ëæýýíèé çàãâàð áîëíî. Ãýõäýý ìýäýýëýëèéã óäèðäëàãûí ò¿âøèíä
õàðãàëçóóëàí çàãâàð÷ëàõ õýðýãã¿é þì. Ó÷èð íü êîìïüþòåðèéí òóñëàìæòàéãààð
ãàðààð áîëîâñðóóëàõ áîëîìæã¿é íèéëìýë ìýäýýëýëèéã çîõèîí áàéãóóëíà.
ªãºãäëèéí õýðýãöýý õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áîëîâ÷ áàéãóóëëàãûí á¿òýö
çîõèîí áàéãóóëàëò áàéíãà ººð÷ëºíäºæ áàéäàã. Ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã
áàéãóóëàõ òºñºë äóóñàõ ¿åä áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëò ººð÷ëºãäºæ àíõ
òàâèãäñàí øààðäëàãààð õèéãäñýí òºñºë õýðýãöýý õàíãàõàà áîëèíî. Õýðýãöýý
øààðäëàãà óäèðäëàãûí àëü íýã òºâøèíººñ òàâèãääàã áîëîâ÷ çîõèîí
áàéãóóëàëòûí ÿíç á¿ðèéí ò¿âøèíººñ èðýõ ºãºãäëèéã õýðýãëýõ øààðäëàãà
ãàðäàã. Èéìä ñèñòåìèéí øèíæèëãýý çîõèîìæ ãàðãàã÷èäûí íèéòëýã àñóóäàë
áîë ¿ðãýëæèä ººð÷ëºãäºæ áàéäàã á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòààñ àëü áîëîõ áàãà
õàìààðñàí áàéõààð ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõ ÿâäàë þì. Ýíý çîðèëãîä õ¿ðýõèéí
òóëä ººð÷ëºëòºíä áàãà ºðòºã òóëãóóð õ¿÷èí ç¿éëèéã òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì.
Áàéãóóëëàãûí ìýäýýëýëèéí õýðýãöýý áà ¿éë àæèëëàãàà èéì õ¿÷èí ç¿éë áîëíî.

1


ÎÕÄ-èéí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëëàëòààñ ¿ë õàìààðñàí áàéõààð áàéãóóëäàã.
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû çàãâàðûã ìºí ë ¿ë õàìààðñàí áàéõààð ãàðãàõ
õýðýãòýé.

¯éë àæèëëàãààíû èåàðàðõè ò¿âøèí
Ýíä 2 àñóóäëûã àâ÷ ¿çäýã.
• Áàéãóóóëëàãûí ò¿âøèí : Áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëòûí
ò¿âøèíä ¿íäýñëýí óäèðäëàãûí ìýäýýëýëèéã

1. ñòðàòåãèéí
2. óäèðäëàãûí
3. ¿éë àæèëëàãààíû ãýæ àíãèëäàã.

Àíãèëàë òóñ á¿ðä íü òààð÷ òîõèðñîí ñèñòåìýýð óäèðäääàã. Æèøýý íü :
ñòðàòåãèéí ãýäãèéã íü øèéäâýð ãàðãàã÷ ñèñòåì, óäèðäëàãûí ãýäãèéã íü
ìýäýýëýëèéí ñèñòåì, ¿éë àæèëëàãààíû ãýäýã íü ºãºãäºë áîëîâñðóóëäàã
ñèñòåìýýð òóñ òóñ óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàãääàã. Ñòðàòåãèéí ãýäýã íü
áàéãóóëëàãûí õàìãèéí äýýä ò¿âøèí áóþó áàéãóóëëàãûí ñòðàòåãèéí
áîäëîãûã çîõèöóóëàã÷ çàõèðàë, åðºíõèéëýã÷ ãýõ ìýò õ¿ì¿¿ñ áàéíà.
Ñòðàãåãèéí áîäëîîä àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãèéí èðýýä¿éí òºëºâëºëò,
áàéãóóëëàãûí íººö áîëîõ õ¿í õ¿÷, ìºíãº, ìàøèí òåõíèêèéã çîõèöóóëàõ
àñóóäëóóä îðäîã. Ýíý ò¿âøèíä ºðãºí õ¿ðýýã õàìàðñàí óðò õóãàöààò,
ãàäààä îð÷èíä õàíäàæ ÷èãëýñýí ìýäýýëýëèéã õýðýãëýäýã. Ìýäýýëýëèéí
õýðýãöýý íü õóâèðàìòãàé óðüä÷ëàí õýëýõ áîëîìæã¿é áàéäàã. Óäèðëàãûí
ò¿âøèíä òàêòèêèéí áîäëîûã øèéäâýðëýäýã áóþó õýëòýñ, ñàëáàðûí
äàðãà, íÿ-áî íàð îðíî. Ñòðàòåãèéí ò¿âøèíä òàâèãäñàí ºðãºí õ¿ðýýò
çîðèëãûã õýðãæ¿¿ëýõ øàòíû áîäëîãóóä áîëîí çàäàëæ õÿíàõ ¿¿ðýãòýé.
¯éë àæèëëàãààíû ò¿âøèíä òîäîðõîé íýã àæëûã ã¿éöýòãýã÷ ò¿âøíèé
àæèëáàðóóäûã õýðýãæ¿¿ëäýã.
Ýíý àæëóóäûí õàìðàõ õ¿ðýý íü áàãà áàéíà. Õèéãäýæ áàéãàà ¿éë
àæèëëàãààíû õóãàöàà íü áàãà äîòîîäîä ÷èãëýñýí áàéíà. Áàéãóóëëàãûí
¿éë àæèëëàãààíû ò¿âøèíã

2


- òºëºâëºëò
- ìàðêåòèíã
- ñàíõ¿¿
- ¿éëäâýðëýë
ãýæ àíãèëäàã.
• Áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû ò¿âøèí : Ñèñòåìèéí øèíæèëãýýíèé íýã
çîðèëãî áîë êîìïüþòåðààð àâòîìàòæóóëàãäàõ ¿éë àæèëëàãààã
òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì. ¯¿íèé òóëä áàéãóóëëàãûí íººö, öèêëèéí ¿å
øàò, ôóíêö òîäîðõîéëîõ ò¿âøèíä ñóäàëãààã ÿâóóëàõ áà èíãýñíýýð ¿éë
àæèëëàãààã áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òöýýñ ¿ë õàìààðñàí
áàéäëààð òîäîðõîéëæ ÷àäíà.

Íººö : Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ ¿éë àæèëëàãààãàà àìæèëòòàé óäèðäàí
ÿâóóëàõàä øààðäàãäàõ á¿õ ç¿éëñ íººöºä õàìààðíà. Áàéãóóëëàãàä ¿íäñýí
íººöèéã òîäîðõîéëîõäîî ÎÕÄ-ä ä¿ðñýëñýí àíõäàã÷ îáúåêòóóäûã àøèãëàíà.
Ìºíãº : Áàéãóóëëàãàä òºâëºðñºí óäèðäëàãûã õàíãàõàä ÷óõàë íººö.
Õ¿ñýýã¿é áîëîí çºâøººðºãäººã¿é õýëáýðò õóâèðàõäàà õÿëáàð ó÷èð ¿¿íèéã
áóñàä íººö¿¿äýýñ òóñàä íü õÿíàæ óäèðäàõ õýðýãòýé. Èéìä èõýíõ
áàéãóóëëàãóóä ýíý íººöòýé õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãààã õÿíàæ óäèðäàõ
ñàíõ¿¿ãèéí õýëòýñ áàéäàã.
Áàðàà ìàòåðèàë : ¯íý òóñãàé øèíæ ÷àíðààñàà õàìààðàõ òóñãàé àíõààðàë
øààðäàãäàõ áàðàà ìàòåðèàëä ìºí òóñãàé ¿éë àæèëëãààãààð õàðãàëçàíà.
¯íý, ºðòºã, ºíäºð àþóëòàé, õîðòîé èäýâõòýé áîäèñ çýðýãò ºâºðìºö ¿éë
àæèëëàãààãààð óäèðäàí õÿíàíà. Ýíý íººöòýé õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãàà íü
¿éëäâýðëýë, áîðëóóëàëò, õàíãàìæ ãýõ ìýò ñàëáàðààð õèéãäýíý.
Òîíîã òºõººðºìæ : õýðýãëýãäýõ õóãàöàà, ¿íý ºðòºã, ýõ ¿¿ñâýð õàìààðàõ
ÿëãààòàéãààð õÿíàæ óäèðäàíà.
Àæèë÷èí àëáàí õààã÷èä : ìºí ººðèéí îíöëîãîîñ õàìààðàí ÿëãààòàé ¿éë
àæèëëàãàà õèéãäýíý. Áîëîâñîí õ¿÷íèé õýëòýñ ýíý íººöºä õàìààðàõ ¿éë
àæèëëàãààã õÿíàæ óäèðäàíà.
Áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èä : ãîë òºëºâ õóäàëäàà ýðõýëýäã àæ àõóéí íýãæ áàéíãûí
áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èäòýé õàðèëöàí ¿éë àæèëëàãààíä îðíî.

3


Õýðýãëýã÷èä, õóäàëäàí àâàã÷èä, ò¿íø¿¿ä : Ýíý íººöòýé õîëáîòîé ¿éë
àæèëëàãààã áîðëóóëàëò ìàðêåòèíãèéí àëáà óäèðäàæ õÿíàíà.
Áîäèò áóñ íººö¿¿ä : ïàòåíò, êîìïàíèéí òàëààðõ òºñººëºë, íýð õ¿íä ãýõ ìýò
áîäèò áóñ íººö íü ãîë òºëºâ ñàíõ¿¿ õóóëü ìàðêåòèíãèéí àëáààð
óäèðäàãäàíà.
Ìýäýýëýë : ¯¿íèéã áóñàä íººö¿¿äèéí àäèëààð òóñàä íü á¿ëýãëýõ øààðäëàãà
òàâèãääàã. Ìýäýýëýë ìàø îëîí ÿíçûí áàéæ áîëíî.

Öèêëèéí ¿å øàòóóä
Íººö á¿ð òºëºâëºõ ýçýìøèõ, ººð÷èëºõ äóóñãàõ ãýñýí äàðààëñàí öèêëèéí äàãóó
¿¿ñýæ áèé áîëîí õóâèð÷ ººð÷ëºãäºíº. Òºëºâëºõ øàòàíä íººöèéí ¿íèéã
òîãòîîõ òºëºâëºõ îëæ àâñàí áîëîí ¿éëäâýðëñýí òîî õýìæýýã òîîöîæ ¿ð ä¿í
òºëºâëºëòèéã õàðüöóóëñàí áýëýí ìºíãºíèé òºëºâëºëò òºñâèéã òîãòîîõ ãýõ ìýò
¿éë àæèëëàãààíóóä îðíî.
Îëæ àâàõ, áèé áîëãîõ øàòàíä íººöèéã îëæ àâàõ ò¿¿íèéã àøèãòàé
á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîîí ¿éë÷èëãýý áîëîãí õóâèðãàõ ¿éë àæèëëàãààíóóä îðíî.
¯¿íä õóäàääàí àâàõ, ¿éëäâýðëýë, îþóòàí ýëñ¿¿ëýõ ãýõ ìýò ¿éë àæèëëãàààíóóä
îðíî. Íººöèéã àøèãëàí çàðöóóëàõ ¿å øàòàíä òîíîã òºõººðºìæèä çàñâàð õèéæ
áàðàà ìàòåðèàëûã á¿ðòãýõ ¿éë÷èëãýýãýýð õàíãàõ ãýõ ìýò ¿éë àæèëëàãààíóóä
îðíî. íººöòýé õîëáîîòîé ¿¿ðýã õàðèóöëàãà äóóñàõ ¿å øàòàíä íººö äóóñ÷
áàéãàà áîëîí öààøèä õàíãàëòòàé ýñýõèéã äîõèîëîõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé
áîðëóóëàëò, òýýâýðëýëò, òºëáºð áàðàãäóóëàõ, àæèë÷äûí òýòãýâýð òýòãýìæ
îëãîõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààíóóä îðæ áîëíî.

¯éë àæèëëãààíû øèíæ ÷àíàð
Á¿ðýí òºãñ : Ôóíêöèîàëü ò¿âøèí äýõ á¿õ ¿éë àæèëëàãààã çàãâàð á¿ðýí àãóóëàõ
õýðýãòýé. Ãýõäýý íèéò áàéãóóëëàãûí á¿õ ¿éë àæèëëàãààã áóñ õàðèí ñóäàëæ áóé
õýñýã òóõàéëáàë õ¿í õ¿÷íèé íººö ýñâýë ìàðêåòèíãèéí ¿éë àæèëëàãààã
íàðèéâ÷ëàí ñóäëàíà.
Õýðýãöýýòýé : ¯éë àæèëëàãààíû øèíæèëãýýíä òºäèéëýí õýðýãòýé áóñ ¿éë
àæèëëàãààíóóä òîäîðõîéëîãääîã. Èéìä õýðýãòýé ¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîéëîõ
õýðýãòýé.

4


Îéëãîìæòîé : Çàãâàð íü áàéãóóëëàãûí òàëààðõ îéëãîëò àâàõàä çîðèóëàãäñàí
ýíãèéí îéëãîìæòîé áàéõ õýðýãòýé.
Òîãòâîðòîé : Çàãâàð íü áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí ººð÷ëºëòººñ ¿ë
õàìààðàí òîãòâîðòîé áàéõ õýðýãòýé.

5

Системийн шинжилгээ, зохиомж

Системийн шинжилгээ, зохиомж

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Plus de Ганцоож Цэрэннадмид

Plus de Ганцоож Цэрэннадмид (20)

Системийн шинжилгээ, зохиомж