2. 11.1 การสืบพันธุ์
11.2 การเจริญเติบโตของสัตว์

3. 11.1.1 การสืบพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว
11.1.2 การสืบพันธุ์ของสัตว์
11.1.3 การสืบพันธุ์ของคน

4.  มีทั้งแบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ
 การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ
ส่วนใหญ่เป็นการแบ่งเซลล์เป็น 2 ส่วนเท่าๆ กัน
(binary fission) เช่น อะมีบา พารามีเซียม
 สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวบางชนิดสืบพันธุโดยการแตกหน่อ
์
(budding) เช่น ยีสต์

5. ก. อะมีบา ข. พารามีเซียม ค. การแตกหน่อของยีสต์

6.  การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ
 การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ
การแตกหน่อ
การงอกใหม่

7.  เช่น พลานาเรีย ดาวทะเล
 วิธีการงอกใหม่ทาได้โดยส่วนของร่างกาย
ที่ขาดออกไป หรือสูญเสียไปด้วยสาเหตุใด
ก็ตามสามารถเจริญเติบโตใหม่ได้ ทาให้
มีจานวนเพิ่มขึ้น

8. • พบใน ฟองน้าและไฮดรา
• สามารถสร้างสิ่งมีชีวิต
ตัวใหม่จากเซลล์ หรือ
กลุ่มเซลล์ของตัวเดิม
เรียกว่า หน่อ
• หน่อจะหลุดออกมา
จากตัวเดิมแล้วเจริญเติบโตต่อไป

9. การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ
การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศเกิดจากการปฏิสนธิ
ของเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้ หรืออสุจิกับเซลล์สืบพันธุ์
เพศเมียหรือเซลล์ไข่
การปฏิสนธิอาจจะเกิดภายในหรือภายนอกร่างกาย
ของสัตว์เพศเมียก็ได้
เซลล์ไข่ที่ได้รับการผสมแล้ว เรียกว่า ไซโกต
ไซโกตจะเจริญเป็นเอ็มบริโอและตัวเต็มวัยต่อไป

10. สัตว์ที่มีอวัยวะเพศทั้งสองเพศ
อยู่ในตัวเดียวกัน เช่น ไฮดรา พลานาเรีย
ไส้เดือนดิน เป็นต้น

11. เป็นสัตว์ที่มีอวัยวะเพศ
ทั้งสองเพศอยู่ในตัวเดียวกัน
การปฏิสนธิเป็นการผสม
ข้ามตัว โดยพลานาเรีย
จะจับคู่ แล้วแลกเปลี่ยน
อสุจิกัน อสุจิจะเคลื่อนไป
ตามท่อนาไข่ แล้วเกิดการ
ปฏิสนธิกับเซลล์ไข่
ในท่อนาไข่

12. o ไส้เดือนดิน 2 ตัวจะมาจับคู่
สลับหัวสลับหางกัน อสุจิ
จากตัวหนึ่งจะส่งไปยัง
ช่องรับอสุจิของอีกฝ่ายหนึ่ง
o ต่อมา 2–3 วัน ไส้เดือนดิน
จะสร้างถุงหุ้มเซลล์ไข่ขึ้น
และปล่อยออกมาที่ถุงหุ้มเซลล์ไข่
o เซลล์ไข่ที่ผสมกับอสุจิจะพัก
อยู่ในถุงหุ้มเซลล์ไข่และเจริญ
เป็นตัวในระยะต่อมา

13.  แมลงเป็นสัตว์แยกเพศ มีการปฏิสนธิภายใน
 เมื่อมีการผสมพันธุ์กับแมลงเพศเมียจะมีการหลั่ง
อสุจิออกทางองคชาตเข้าสู่ระบบสืบพันธุ์ของเพศเมีย
 อสุจิจะผ่านช่องคลอดของเพศเมียไปผสมกับเซลล์ไข่
ที่ผลิตจากรังไข่ตรงบริเวณท่อนาไข่
 แมลงบางชนิดมีสเปอร์มาทีกาเพื่อเก็บสะสมอสุจิ

14. ก. ผึ้งตัวผู้ ข. ผึ้งตัวเมีย

15. o มีอวัยวะเพศแยกกันคนละตัว
o สัตว์ที่อยู่ในน้า ส่วนใหญ่เมื่อสร้างเซลล์ไข่
และอสุจิแล้ว จะส่งออกมาทางท่อสืบพันธุ์
นอกลาตัว
o สัตว์สะเทินน้าสะเทินบก อาศัยบนบกแต่
ผสมพันธุ์ในน้า วางไข่ในน้า
o นก มีการปฏิสนธิภายในลาตัว วางไข่บนบก
ไข่มีเปลือกหุ้ม

16. มีการรวมตัวกันของอสุจิกับเซลล์ไข่
ในร่างกายเกิดเป็นไซโกต
ไซโกตเจริญเติบโตเป็นเอ็มบริโอ
เอ็มบริโออายุเข้าสู่เดือนที่ 3 เรียกว่า
ฟีตัส (fetus)
ครบ 9 เดือนจะคลอดออกมาเป็นทารก

21. o เซลล์ไข่อยู่ในระยะโอโอไซต์ระยะที่ 2 หลุดออกจาก
ฟอลลิเคิลเข้าสู่ท่อนาไข่
o อสุจิเจาะผิวเซลล์ โอโอไซต์ระยะที่ 2 จะแบ่งเซลล์
แบบไมโอซีสครั้งที่ 2 ได้เป็นเซลล์ไข่ 1 เซลล์ และ
โพลาร์บอดี 1 เซลล์ เซลล์ที่ได้เป็นเซลล์แฮพลอยด์
o นิวเคลียสของอสุจิกับนิวเคลียสของเซลล์ไข่เกิดเป็นไซโกต
และฝังตัวที่ผนังมดลูก
o เซลล์ไข่ไม่ได้รับการผสมใน 24 ชั่วโมง จะสลายตัวไป

22. ผนังมดลูก

23. การปฏิสนธิและการเคลื่อนที่
ของเอ็มบริโอไปฝังตัวที่ผนังมดลูก

24. ภาวะการมีบุตรยาก
 ความผิดปกติของชาย
 ความผิดปกติของหญิง

25. ความผิดปกติของชาย
1. ความผิดปกติที่อสุจิหรือจานวนอสุจิ
2. ความผิดปกติเกี่ยวกับทางผ่านของอสุจิ
3. ความผิดปกติในน้าอสุจิ ความเป็นกรด-เบส
ของน้าอสุจิผิดไป

26. 1. มีอวัยวะเพศพิการมาแต่กาเนิด
2. ช่องคลอดหรือท่อนาไข่ตีบตัน มีผนังกั้น
หรือมีก้อนเนื้องอก หรือเป็นแผล
3. เกิดการอักเสบเนื่องจากติดเชื้อ ทาให้มีการ
เปลี่ยนแปลงความเป็นกรด-เบส ของช่องคลอด
หรือปากมดลูกทาให้อสุจิตายได้
4. เยื่อบุผนังมดลูกผิดปกติ เกิดเนื้องอก
5. การขาดฮอร์โมนโดยเฉพาะโพรเจสเทอโรน

27. วิธีการรักษาภาวะมีบุตรยาก
 การสร้างทารกในหลอดแก้ว
 กระบวนการอิ๊กซี่ (ICSI:Intracytoplasmic
Sperm Injection)
 การทากิ๊ฟต์ (GIFT:Gamete Intra Fallopian)

28. การทาอิ๊กซี่
การผสมอสุจิเพียงเซลล์เดียวกับเซลล์ไข่ ซึ่งเป็นขั้นตอนหนึ่งของการทาอิ๊กซี่

29. มี 4 กระบวนการ คือ
1. การแบ่งเซลล์
2. การเพิ่มขนาดของเซลล์หรือการเติบโต (growth)
3. การเปลี่ยนแปลงเป็นเซลล์ที่มีลักษณะเฉพาะ
เพื่อทาหน้าที่เฉพาะอย่าง
4. กระบวนการมอร์โฟเจเนซิส (morphogenesis)

30. การเปลี่ยนแปลงของเซลล์
ไปเป็นเซลล์ที่มีลักษณะเฉพาะ

31. กราฟแสดงความยาวของสัตว์ชนิดหนึ่ง

32. การวัดการเจริญเติบโตของสัตว์
1. การหามวลของสัตว์ที่เปลี่ยนไป
2. การวัดความสูง
(เป็นการคาดคะเนการเจริญเติบโต)

33.  สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว
 การเจริญเติบโตของกบ
 การเจริญเติบโตของไก่

34. o สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว เช่น
อะมีบา พารามีเซียม
o หลังจากการแบ่งเซลล์
จะมีการเพิ่มขนาดของเซลล์
จนมีขนาดเท่ากับเซลล์ทั่วไป

36. การเจริญเติบโตของกบ
• เซลล์ไข่ของกบไม่มีเปลือกแข็งหุ้มแต่มีวุ้นห่อหุ้ม
• มีไข่แดง เป็นอาหารสะสม
• การเจริญเติบโตของกบมีการเปลี่ยนแปลงในระยะ
เอ็มบริโอ 4 ขั้นตอน คือ คลีเวจ (cleavage)
บลาสทูเลชัน (blastulation) แกสทรูเลชัน
(gastrulation) และออร์แกโนเจเนซิส (organogenesis)

37. เป็นกระบวนการที่ไซโกตมีการแบ่งเซลล์
แบบไมโทซิสอย่างรวดเร็ว
ได้เอ็มบริโอที่มีจานวนเซลล์เพิ่มขึ้น
แต่ขนาดของแต่ละเซลล์ของเอ็มบริโอ
เล็กลงตามลาดับ
เมื่อสิ้นสุดระยะคลีเวจจะได้เอ็มบริโอ
ที่ประกอบด้วยเซลล์จานวนมาก

38. บลาสทูเลชัน
• เป็นกระบวนการที่เซลล์ของเอ็มบริโอ
มีการจัดเรียงตัวเป็นชั้นอยู่รอบนอก
ตรงกลางเป็นช่องว่างที่มีของเหลวบรรจุ
อยู่เต็ม เรียกว่า บลาสโทซีล (blastocoel)
เรียกเอ็มบริโอระยะนี่ว่า บลาสทูลา (blastula)

39.  เป็นกระบวนการที่เซลล์มีการเคลื่อนที่และจัดเรียงตัว
เป็นเนื้อเยื่อชั้นต่างๆ
 เอ็มบริโอที่ผ่านกระบวนการนี้มีรูปร่างต่างไปจากเดิม
 ประกอบด้วยเนื้อเยื่อ 3 ชั้น คือ เอกโทเดิร์ม (ectoderm)
เมโซเดิร์ม (mesoderm) และเอนโดเดิร์ม (endoderm)
เรียกเอ็มบริโอระยะนี้ว่า แกสทรูลา (gastrula)

40. เป็นกระบวนการที่เนื้อเยื่อ 3 ชั้น
ของเอ็มบริโอมีพัฒนาการไปเป็น
อวัยวะต่างๆ

41. ตัวอ่อน (larva)
o ตัวอ่อนของกบที่ฟักออกจากไข่
เรียกว่า ลูกอ๊อด
o ลูกอ๊อดมีการเปลี่ยนแปลงรูปร่าง
เรียกกระบวนการนี้ว่า เมทามอร์โฟซิส
จนกระทั่งได้สัตว์ที่มีลักษณะเหมือนกับพ่อแม่

42. ส่วนประกอบของเซลล์ไข่ไก่

43. การแบ่งเซลล์ในบริเวณที่จะเจริญ
เป็นเอ็มบริโอของเซลล์ไข่ไก่

44. การเจริญเติบโตของเอ็มบริโอไก่

45. ถุงน้ำคร้ำ มีของเหลวบรรจุอยู่เพื่อทาหน้าที่
ป้องกันการกระทบกระเทือนและป้องกันไม่ให้
เอ็มบริโอแห้ง
คอเรียน (chorion) อยู่ใกล้เปลือกไข่ทาหน้าที่
แลกเปลี่ยนแก๊ส
แอลแลนทอยส์ (allantois) ทาหน้าที่แลกเปลี่ยน
แก๊สกับภายนอก และเก็บของเสียประเภทกรดยูริก

47. • เซลล์ไข่ปฏิสนธิกับอสุจิเป็นไซโกตที่ท่อนาไข่ส่วนต้น
• มีกระบวนการแบ่งเซลล์ เรียก คลีเวจ
ได้เป็นเอ็มบริโอในระยะมอรูลา (morula)
ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงต่อไปเป็นเอ็มบริโอระยะบลาสทูลา
• เอ็มบริโอจะฝังตัวในผนังมดลูกชั้นเอนโดมีเทรียม

48. การเจริญเติบโตของคน
ประมาณวันที่ 7 หลังปฏิสนธิ เอ็มบริโอจะสร้าง
ถุงคอเรียนล้อมรอบเอ็มบริโอ มีขนาดเล็กๆ แทรก
ในเอนโดมีเทรียมของมดลูกซึงต่อมาจะพัฒนาเป็นรก
่
เอ็มบริโอมีการสร้างถุงน้าคร่าห่อหุ้มตัวเอง ป้องกัน
การกระทบกระเทือนและช่วยให้ทารกเคลื่อนไหว
อย่างอิสระ
เอ็มบริโอมีการสร้างสายสะดือเชื่อมกับรก

49. การเจริญเติบโตของคน

50. การเจริญเติบโตของคน
สัปดาห์ที่ 2 เอ็มบริโอยาวประมาณ 1.5 mm.
มีการเจริญเติบโตในระยะแกสทรูลา
ทาให้เกิดเนื้อเยื่อ 3 ชั้น คือ
เอกโทเดิร์ม เมโซเดิร์ม และเอนโดเดิร์ม

51. จะเจริญเป็นเยื่อบุผิว เยื่อบุผิวของโพรงจมูก
เยื่อบุผิวที่ทาหน้าที่รับกลิ่น ระบบประสาท เช่น
สมอง ไขสันหลัง ต่อมบางชนิด เลนส์ตา
สารเคลือบฟันและเนื้อฟัน

52. เมโซเดิร์ม
จะเจริญเป็นโนโทคอร์ด (natochord)
ระบบหมุนเวียนเลือด ระบบโครงร่างค้าจุนร่างกาย
ชั้นหนังแท้ระบบขับถ่าย ระบบสืบพันธุ์

53. เอนโดเดิร์ม
จะเจริญไปเป็นเยื่อบุทางเดินหายใจ
ระบบทางเดินอาหาร ตับ ตับอ่อน

54. การเจริญเติบโตของคน
สัปดาห์ที่ 3
o ปรากฏร่องรอยของระบบอวัยวะ ได้แก่ ระบบประสาท
หัวใจมีลักษณะเป็นท่อเริ่มเต้นเป็นจังหวะ
o มีความยาว 2-3 มิลลิเมตร
o มีอวัยวะต่างๆ เพิ่มขึ้น
o แขนและขาเริ่มปรากฏชัด
สัปดาห์ที่ 8
o มีอวัยวะครบ
o เป็นระยะสิ้นสุดของเอ็มบริโอหลังระยะนี้จะเรียกว่า ฟีตัส

56. อายุได้ 8-9 สัปดาห์
• จะมีนิ้วมือ นิ้วเท้า
• บอกเพศได้
เดือนที่ 4-6
• มีการเคลื่อนไหว
• รับฟังเสียงจากภายนอกได้
• มีการเจริญเติบโตของกระดูก มีผม มีขน
• เดือนที่ 6 จะมีน้าหนักประมาณ 680 กรัม

57.  ช่วง 3 เดือนสุดท้าย ฟีตัสจะมีขนาดโตเพิ่มมากขึ้น
 ระบบประสาทเจริญมาก
 หลังตั้งครรภ์ได้ประมาณ 280 วัน นับจากวันแรก
ของการมีประจาเดือนครั้งสุดท้ายจะถึงระยะครบ
กาหนดคลอด

58. การเจริญเติบโตของคน
การเพิ่มขนาดของอวัยวะและเนื้อเยื่อบางส่วนของร่างกาย

59.  3 เดือนก่อนคลอดหญิงมีครรภ์ต้องการโปรตีน
มากกว่าคนปกติประมาณ 3 เท่า
 ถ้าขาดโปรตีนจะทาให้การเจริญของระบบ
ประสาทของทารกผิดปกติ
 ถ้าขาดแร่ธาตุ วิตามินต่างๆ ทารกอาจเกิดมา
ไม่สมบูรณ์ หรือมีระดับสติปัญญาต่ากว่าปกติ
 สารเคมีที่มีผลต่อทารก ได้แก่ ยากล่อมประสาท
พวกทาลิโดไมด์ สุรา และบุหรี่

60.  การติดเชื้อหัดเยอรมัน
 กรรมพันธุ์
 การได้รับรังสีเอ็กซ์มากเกินไป
 ความผิดปกติของฮอร์โมน

61.  อาหาร
 การคุ้มภัย
 ปัจจัยทางกายภาพ
(อุณหภูมิและความชื้น)
การเฝ้าระวังดูแลไข่ของปลากัด