n het EYE-museum in Amsterdam vond op vrijdag 27 november de tweede lunchbijeenkomst plaats van Boer & Croon Management voor relaties in het publieke domein. Pieter Tops, Hoogleraar Bestuurskunde aan Tilburg University schetste in zijn doorwrochte inleiding ‘Ondermijning van het Openbaar Bestuur’ de steeds manifester wordende doordringing van de onderwereld in de bovenwereld. In zijn inleiding en de latere discussie tussen burgemeesters, wethouders en experts onder leiding van Jo Horn, werd duidelijk dat gemeenten een wake-up call nodig hebben omdat zij vaak onvoldoende in beeld hebben dat ook in hun gemeenten de onderwereld aanwezig is.

1. 1
Terugblik
Lunchlezing
Expertgroep
Publiek
Domein
Boer&Croon,
27
november
2015
Door
Jo
Horn,
Barend
van
Kouterik
en
Saskia
van
Liebergen
Wake-­‐up
call
nodig
om
gemeenten
te
doordringen
van
de
macht
en
invloed
van
de
onderwereld
op
het
lokale
niveau
In
de
bijzondere
omgeving
van
het
EYE-­‐museum
vond
op
vrijdag
27
november
de
tweede
lunchbijeenkomst
plaats
van
Boer
&
Croon
Management
voor
relaties
in
het
publieke
domein.
Pieter
Tops,
Hoogleraar
Bestuurskunde
aan
Tilburg
University
schetste
in
zijn
doorwrochte
inleiding
‘Ondermijning
van
het
Openbaar
Bestuur’
het
steeds
manifester
wordende
oprukken
van
de
onderwereld
in
de
bovenwereld.
Veel
gemeenten
echter,
zo
stelt
hij,
zijn
zich
nog
onvoldoende
bewust
van
deze
problematiek
en
de
forse
gevolgen
ervan
voor
het
bestuur,
de
economie
en
de
inwoners
van
hun
gemeente.
Dit
komt
met
name
omdat
ze
er
niet
voldoende
onderzoek
naar
doen.
Doen
gemeenten
dit
wel,
dan
zien
ze
al
snel
dat
de
onderwereld
zeer
vervlochten
is
in
het
leven
van
heel
veel
inwoners.
Verwevenheid
met
economie
en
sociale
structuren
gaat
heel
ver
Deze
verwevenheid
uit
zich
zowel
op
economisch
als
op
sociaal
vlak.
Zo
blijkt
bijvoorbeeld
dat
een
substantieel
deel
van
een
lokale
economie
draait
op
het
geld,
afkomstig
uit
de
onderwereld.
Geld
dat
verdiend
wordt
met
wietteelt,
maar
ook
met
het
produceren
van
ecstasy
en
allerlei
andere
vormen
van
criminaliteit.
In
sommige
gemeenten
is
wel
30
tot
40%
van
het
geld
dat
de
lokale
economie
instroomt,
afkomstig
uit
de
onderwereld.
Dit
geld
wordt
uitgegeven
bij
een
zeer
gevarieerd
bestand
van
plaatselijke
ondernemers,
zoals
kledingwinkels,
restaurants,
autoverhuurbedrijven,
etc.
Per
jaar
levert
de
hennepteelt
in
een
stad
als
Tilburg
tussen
de
728
en
884
miljoen
euro
op.
De
inschatting
is
dat
de
handel
van
ecstasy
eenzelfde
omvang
bedraagt.
De
omzet
van
de
drugshandel
is
daarmee
wel
twee
keer
zo
groot
dan
de
totale
begroting
van
de
stad.
Ook
sociaal
heeft
de
aanwezigheid
van
de
onderwereld
vergaande
gevolgen.
In
bepaalde
buurten
in
gemeenten
bepaalt
de
onderwereld
voor
een
groot
gedeelte
de
cultuur
en
socialisering
van
de
buurtinwoners.
Meedoen
aan
criminele
activiteiten
zorgt
voor
geld
en
status.
Dit
effect
is
zo
groot
dat
veel
mensen
kiezen
voor
de
verbondenheid
met
de
onderwereld
omdat
het
een
alternatieve
way
of
life
is
die
interessanter
en

2. 2
lucratiever
blijkt
dan
welk
ander
normaal
leven
binnen
de
wettelijke
kaders
van
de
samenleving.
Pogingen
van
de
overheid
om
jongeren
te
betrekken
in
de
maatschappij,
door
bijvoorbeeld
het
bieden
van
een
werkervaringsplek,
zijn
financieel
onaantrekkelijk
en
daarom
niet
interessant
:
ze
verdienen
er
stukken
minder
mee
en
verwerven
er
niet
een
statusverhogende
plek
mee
in
hun
netwerk.
Deze
netwerken
hebben
kortom,
zo
stelt
de
heer
Tops,
voor
deze
inwoners
meer
legitimiteit
dan
de
overheid.
Volgens
Tops
is
er
wel
wat
aan
te
doen,
maar
dat
vergt
een
proces
van
lange
adem.
We
moeten
eerst
snappen
hoe
deze
wereld
in
elkaar
zit
voor
we
er
iets
aan
kunnen
gaan
doen.
Het
gaat
volgens
hem
om
een
combinatie
van
zowel
zachte
als
harde
instrumenten.
Achterover
leunen
helpt
echter
niet.
Zoals
een
van
de
aanwezigen
opmerkte,
zal
dat
het
probleem
alleen
maar
erger
maken.
Als
het
probleem
zo
omvattend
is,
hoe
kunnen
we
dit
dan
aanpakken?
In
de
discussie
onder
leiding
van
Jo
Horn,
lid
van
het
Expertteam
Publiek
Domein
met
de
aanwezige
burgemeesters,
wethouders,
gemeentesecretarissen
en
experts
bleek
dat
allereerst
bewustzijn
moet
ontstaan
bij
de
decentrale
overheid
dat
het
fenomeen
ook
binnen
hun
gebied
voortkomt.
Vaak
wordt
nog
gedacht
“het
is
een
probleem
dat
zich
ver
van
mijn
bed
afspeelt”
.
Maar
neem
een
relatief
kleine
gemeente
als
Gilze
Rijen
waar
het
wemelt
van
de
illegale
wietplantages.
De
burgemeester
werd
met
de
dood
bedreigd.
Een
illegale
wapenhandelaar
uit
de
gemeente
leverde
de
wapens
waarmee
de
zogenaamde
Mocro-­‐maffia
aanslagen
pleegde.
Tijdens
de
discussie
werd
opgemerkt
dat
dezelfde
jongeren
die
vatbaar
zijn
voor
criminaliteit
ook
vatbaar
kunnen
zijn
voor
terroristische
activiteiten.
Zo
gemakkelijk
als
jonge
criminelen
aan
wapens
kunnen
komen,
zo
eenvoudig
moet
het
ook
voor
terroristen
zijn.
Een
effectieve
aanpak
begint
met
degelijk
onderzoek
en
analyse
Men
moet
per
situatie
een
analyse
maken
van
de
bedreiging
van
de
ondermijning
van
het
openbaar
bestuur.
Men
hoeft
de
situatie
(nog)
niet
volledig
te
doorzien
voordat
tot
de
juiste
aanpak
overgegaan
kan
worden,
maar
er
moet
wel
sprake
zijn
van
een
doorwrochte
analyse,
aldus
de
heer
Tops.
Daarbij
kan
ook
de
eigen
ambtelijke
organisatie
niet
buiten
schot
blijven.
Bepaalde
ambtenaren,
maar
ook
bestuurders
zijn
erg
interessant
voor
criminelen.
Veel
gemeenten
zijn,
zo
merkte
iemand
tijdens
de
discussie
op,
nog
veel
te
naïef.
De
bewustwording
en
de
erkenning
van
deze
problematiek
dient
–
zo
betoogt
Tops
–
te
beginnen
met
degelijk
onderzoek.
Daarbij
is
het
essentieel
om
gebruik
te
maken
van
de
vele
data
die
de
gemeente
al
tot
hun
beschikking
hebben,
bijvoorbeeld
in
samenwerking
met
het
Regionaal
Informatie-­‐
en
Expertisecentrum
(RIEC).
Aansluiten
bij
het
wijkgericht
werken
Op
basis
van
deze
analyse
en
beschikbare
data
kan
vervolgens
een
strategie
worden
ontwikkeld
bestaande
uit
verschillende
interventies.
Deze
strategie
dient
wel
aan
te
sluiten
bij
het
wijkgericht
werken,
zo
stellen
aanwezigen:

3. 3
“Het
is
van
belang
al
in
de
haarvaten
van
buurten
te
zitten,
zodat
je
de
onderstroom
in
de
buurten
kent:
hoe
werkt
het
in
deze
netwerken?”
Op
tijd
ingrijpen
is
des
te
meer
van
belang
omdat
hoe
langer
criminele
partijen
actief
zijn
in
een
wijk,
hoe
meer
zij
de
geldende
normen
kunnen
framen.
Als
gevolg
hiervan
wordt
het
steeds
moeilijker
deze
realiteit
af
te
zwakken
of
te
veranderen.
Behalve
door
eerder
genoemde
sociale
interventies
biedt
bij
uitstek
de
mobilisatie
van
civil
courage
een
antwoord
op
deze
normvervaging:
door
inwoners
met
een
tegengeluid
een
platform
te
bieden
om
te
laten
zien
wat
de
negatieve
gevolgen
zijn
van
deelname
aan
criminele
activiteiten
en
daarmee
een
voorbeeld
te
kunnen
stellen.
Zodat
inwoners
inzien
dat
bijvoorbeeld
de
cultuur
zoals
deze
heerst
in
de
netwerken
en
buurten
verbonden
met
de
onderwereld,
niet
gangbaar
zijn.
Ten
slotte
zijn
ook
fiscale
maatregelen
van
belang
Gezien
de
financiële
omvang
mag
ook
het
‘fiscaal
rechercheren’
in
dit
verband
niet
ontbreken.
Het
effectief
uitschakelen
van
het
lucratieve
verdienmodel
is
naast
sociale
interventies
en
civil
courage
een
belangrijk
element
van
een
integrale
aanpak.
Samenwerking
tussen
bestuur,
politie
en
justitie
versterken
Voorkomen
moet
echter
worden,
stelt
een
deelnemer,
dat
door
succesvolle
interventies
in
bijvoorbeeld
steden,
een
waterbedeffect
ontstaat
en
drugslaboratoria
uit
de
steden
naar
landelijk
gebied
trekken.
Daarom
is
een
ook
landelijk
beleid
nodig.
Daarbij
moet
ook
nagedacht
worden
over
nieuwe
concepten,
buiten
de
gebaande
paden.
Bovenal,
zo
stelt
de
heer
Tops,
dienen
partijen
samen
te
werken;
wanneer
bestuurders,
activisten,
politie
en
justitie
de
handen
in
een
slaan
in
een
gezamenlijke
aanpak
met
een
volhoudende
lange
termijn,
kan
de
ondermijning
van
het
openbaar
bestuur
wel
degelijk
aangepakt
worden.
Het
Expertteam
Publiek
Domein
wil
bestuurders
graag
ondersteunen
bij
het
onderzoek
naar
en
de
aanpak
van
het
probleem
van
de
ontwrichtende
criminaliteit.
Het
Expertteam
is
multidisciplinair
samengesteld
en
beschikt
over
alle
benodigde
ervaring
en
expertise
(zowel
bestuurlijk
als
vakinhoudelijk)
om
in
gesprek
te
gaan
met
gemeenten
op
dit
terrein
en
praktisch
te
ondersteunen.
Zij
werken
daarbij
nauw
samen
met
professor
Pieter
Tops.
Een
vertrouwelijk
gesprek
met
een
van
de
expertleden
hierover
is
mogelijk.
Boer
&
Croon
Management
Piet
Heinkade
95A,
Piet
Hein
Buildings
(white),
8e
etage
|
1019
GM
Amsterdam
Jacqueline
Rijnfrank
|
j.rijnfrank@boercroon.nl
|
Tel:
+31
20
301
4307

4. 4
Jo
Horn
Directie,
management-­‐
en
advieservaring
bij
gemeenten,
provincies,
rijksoverheid
en
zorginstellingen.
Was
onder
meer
gemeentesecretaris
in
Leiden,
Moerdijk
en
Veghel.
In
Amsterdam
als
gemeenteraadslid
intensief
betrokken
bij
de
corruptie
bij
de
Amsterdamse
politie.
Dick
de
Cloe
Jarenlang
Tweede
Kamerlid.
Voorzitter
vaste
Kamercommissie
Binnenlandse
Zaken.
Waarnemend
burgemeester
in
onder
meer
Bergen
op
Zoom,
Schoonhoven,
Maasdriel.
Lid
diverse
adviescommissies.
Deed
onderzoek
naar
transparantie
in
het
openbaar
bestuur.
Barend
van
Kouterik
Meer
dan
30
jaar
ervaring
in
organisatieadvies,
controllerfuncties,
HRM,
interim
management
in
o.a.
gemeenten,
rijksoverheid,
gezondheidszorg
en
onderwijs.
Sinds
1997
gespecialiseerd
in
het
selecteren,
en
begeleiden
van
interim-­‐managers
op
directieniveau
in
de
publieke
sector.
Rik
Hindriks
Onder
meer
hoofd
financiële
zaken
van
de
Rijkspostspaarbank
en
het
Instituut
voor
de
Tropen
en
directeur
bij
Thyssen
Liften
bv.
Enige
jaren
lid
van
Provinciale
Staten
van
Zuid-­‐Holland.
PvdA-­‐Tweede
Kamerlid
in
de
periode
1999-­‐2002.
Nu
directeur
van
financieel
adviesbureau
Hinson
BV.
Gerrit
van
Hofwegen
Was
eerder
ad
interim
directeur
van
de
NoordWestgroep
en
gemeentesecretaris
in
onder
meer
Roosendaal
en
Bergen
op
Zoom.
Nu
namens
D66
in
de
Provinciale
Staten
van
Overijssel
en
tevens
oprichter
en
partner
bij
advies-­‐
en
managementbureau
Van
den
Berg
&
Van
Hofwegen