Ածխածին

2.  Քիմիական նշանը- C
 Կարգաթիվ- 6
 Պարբերություն- 2
 4-րդ խումբ, գլխավոր ենթախումբ
 Հարաբերական ատոմային զանգվածը- 12
 Ոչ մետաղ
 6 պրոտոն, 6 նեյտրոն, 6 էլեկտրոն
 Մոլային զանգվածը- 12 զ. ա. մ.
 Օքսիդացման աստիճանը- -4-ից մինչև 4
 Կովալենտային շառավիղը- 77պմ
 Զբաղեցնում է երկրակեղևի զանգվածի 0,48 %

3.  CO2-ը ածխածնի երկօքսիդն է՝ ածխածնի և
օրգանական միացության այրման վերջնական
արդյունքը:
 CO2՝ անգույն, անհոտ, թույլ թթվահամով, օդից 1,5
անգամ ցածր գազ է:
 Քիմիապես ակտիվ է միայն բարձր ցելսուսում,
ընդորում <<ամորֆ>> ածխածին- գրաֆիտ- ալմաստ
շարքում աստիճանաբար նվազում է:

4.  Ացետոնը՝ C3H6O:
 Մեթանոլ՝ CH3OH
 Դեկան՝ C10H22
 Ածխաթթու գազ՝ CO2

5.  Ալմաստ՝ Ալմաստ,
ածխածնի բնական
տարաձևություններից է։
Բնական ալմաստներն
ամենակարծր միներալ-
ներն են և նման են
անփայլ ապակու
գնդիկների։ Լավագույն
ալմաստները կամ
անգույն են, կամ
երկնագույն։

6.  Ածխածինը հայտնի է հեռու անցյալից։ Փայտածուխն
օգտագործվել է հանքաքարերից մետաղները
վերականգնելու համար, իսկ ալմաստը՝ ինչպես
թանկարժեք քար։ 1789 թվականին
ֆրանսիացի քիմիկոս Ա. Լ. Լավուազիեն հետևություն
արեց ածխածնի տարրային հատկությունների մասին։
Արհեստական ալմաստները առաջին անգամ ստացվել
են 1953 թվականին շվեդ հետազոտողների կողմից,
սակայն արդյունքները նրանք չհասցրեցին
հրապարակել։ Արհեստական ալմաստ ստացան
«Ջեներալ էլեկտրիկ» ընկերության
աշխատակիցները :1954 թվականի դեկտեմբերին և 1955
թվականի սկզբին հրապարակեցին։

7.  19-րդ դարի սկզբին ռուսերեն քիմիական
գրականությունում, երբեմն օգտագործվում
էր «ածխածնային» , 1824 թվականից
Սոլովյով առաջարկեց «ածխածին»
անվանումը։ Ածխածնի միացությունները
ունեն լատիներեն՝ carbō - կարբոն
անվանումը։
 Ածխածին նշանակում է՝ ածուխ ծնող:

8.  Ածխածինը չի լուծվում օրգանական և
անօրգանական լուծիչներում, լուծվում է
մետաղներում (երկաթ, կոբալտ և այլն)։ 1
մթնոլորտ ճնշման տակ (օդի բացակայությամբ)
սուբլիմվում է մոտ 3500 °C ջերմաստիճանում։
Հալվում է 3800±200 °C-ում 125 հազար մթնոլորտ
ճնշման տակ (հաշված է տեսականորեն)։
 Ածխածինը ոչ մետաղ է, քիմիապես ակտիվ է
միայն բարձր ջերմաստիճաններում, ընդ որում
«ամորֆ» ածխածինը, գրաֆիտ, ալմաստ շարքում
ածխածնի քիմիական ակտիվությունը փոքրանում
է։ Լավ վերականգնիչ է: Խիտ հիմքերը և թթուներն
անգամ տաքացնելիս չեն ազդում ածխածնիի վրա։

9.  Լավ վերականգնիչ է։ Միացություններում
քառարժեք է, երբեմն նաև երկարժեք,
հազվադեպ՝ եռարժեք։
Խիտ հիմքերը ևթթուներն անգամ
տաքացնելիս չեն ազդում ածխածնի վրա։ Տաք
և խիտ ծծմբական թթուն դանդաղ
օքսիդացնում է «ամորֆ»
ածխածին,ազոտական թթուն՝ նաև գրաֆիտը,
քրոմական խառնուրդը՝ նաև ալմաստը։
800 °C–ից բարձր տաքացրած ածխածինը
փոխազդեցության մեջ է մտնում ջրային
գոլորշիների հետ.

10. C+H2O CO H2
NH3+ CH4 HCN+3H2
4Al+3C Al4C3
Ca+2C CaC2

11.  Հնում ածուխը ստանում էին բնափայտի
թերի այրման միջոցով։ 19-րդ
դարում մետաղագործության մեջ
փայտածուխը փոխարինեցին
քարածուխով: Ներկայումս
արդյունաբերության մեջ ածուխ ստանում
են բնական գազի՝ մեթանի (CH4)
նավթաթորմամբ:

12.  Գրաֆիտ հիմնականում օգտագործվում է ցինկածխածնային
մարտկոցներում, էլեկտրական շարժիչների խոզանակների
արտադրությունում և ունեն նաև մի քանի այլ մասնագիտական
կիրառություն։ Օգտագործվում է նաև աղացած վիճակում։ Նկարչական
աշխատանքների ժամանակ տարբեր կարծրություն և որակ ունեցող
գրաֆիտներն օգտագործվում են տարբեր երանգներ ստանալու համար։
 Ալմաստը բացառիկ կարծրության շնորհիվ, օգտագործվում են լեռնային
ապարներում խորը անցքեր հորատելիս։ Ալմաստով հանդերձված հորատիչի
հատուկ թագագլխիկները 10 անգամ մեծացնում են հորատման
արագությունը։ Ալմաստե կտրիչներն ու շաղափները լայնորեն կիրառվում
են կարծր համաձուլվածքներ, մետաղներ, ապակիներ, պլաստմասսաներ
մշակելու համար։ Ալմաստից պատրաստում են բարակ մետաղալարեր
(օրինակ՝ վոլֆրամի և պողպատի) ստանալու թելքակորզաններ։
 Բժշկական նպատակների համար ածուխը պատրաստում են կոկոսի կեղևի
այրմամբ։ Իսկ լաբորատոր անհրաժեշտությունների համար չայրվող
խառնուրդներից զերծ ածուխ ստանում են շաքարի թերի այրումից։

13.  Ածխաթթվական գազը՝ CO2 ածխածնի երկօքսիդն է՝
ածխածնի և օրգանական միացությունների այրման
վերջնական արդյունքը։
 Բնության մեջ հանդիպում է հսկայական քանակությամբ
և միանգամից 3 ձևով՝ կավճի, կրաքարի և մարմարի։ Այդ
ապարների հզոր շերտերը հասնում են մինչև
երկրակեղևի խորքերը, որտեղ ստորգետնյա խոր
հորիզոնների ջերմությունը քայքայում է
կարբոնատները, և անջատվում է ածխաթթվական գազ։
Ժայթքելով երկրակեղևի ճեղքերի և հրաբուխների
խառնարանների միջով՝ ածխաթթվական գազը դուրս է
գալիս մթնոլորտ։ Մարդկանց և կենդանիների
շնչառության, զանազան նյութերի այրման և փտման
ժամանակ նույնպես անջատվում է ածխաթթվական գազ։

14.  Ածխաթթվական գազը լուծվում է ջրում՝
առաջացնելով ածխաթթու, որը հիմքերի հետ
գոյացնում է
աղեր՝ կարբոնատներ և հիդրոկարբոնատներ։
Դրանցից են մեզ բոլորիս լավ
հայտնի սոդան`նատրիումի
կարբոնատը(Na2CO3), և խմելու
սոդան՝ նատրիումի
հիդրոկարբոնատը (NaHCO3): Ածխաթթվի
մյուս աղը` կալցիումի կարբոնատը (CaCO3)։

15.  Վերցնենք շաքարը և տաքացնենք Սկզբում
այն կհալվի, կդառնա շագանակագույն, իսկ
հետո կսևանա և կվերափոխվի ածխի: Այդ
ընթացքում կանջատվի ջուր: Եթե ածուխը
տաքացնենք թթվածնի ներկայությամբ,
ապա այն այն կայրվի առանց մնացորդի և
կվերափոխվիածխաթթվական գազի:
Նշանակում է շաքարը կազմված է ածխից և
ջրից:

16.  Նյութը պատրաստեց՝ Ավետիսյան Ժորան
9-1 դասարան
 Աղբյուրներ՝
 Վիքիպեդիա
 Խորհրդատու՝ Սուսաննա Սահակյան