SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  32
Télécharger pour lire hors ligne
Organismos modificados
         xenéticamente (OMX)
            ou transxénicos




        Carmen Cid Manzano e Emilia Nogueiras Hermida
              Ciencias para o mundo contemporáneo
I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía
Un transxénico (Organismo Modificado Xeneticamente, OMX)
  é un organismo vivo que foi creado artificialmente
  manipulando os seus xenes.


  As técnicas de enxeñería
  xenética permiten illar
  segmentos do ADN dun
  ser vivo (virus, bacteria,
  vexetal, animal e ata
  humano) para introducilos
  no material xenético
  doutro.

Especiais Fecyt Os transxénicos: http://www.fecyt.es/especiales/transgenicos/index.htm
Como se fai un transxénico: http://www.youtube.com/watch?v=jYYpeybpmvc

   I.E.S. Otero Pedrayo.
          Ourense
Obtención dun OMX de interese para obter insulina humana




                                                   I.E.S. Otero Pedrayo.
                                                          Ourense
Novo OMX




           I.E.S. Otero Pedrayo.
                  Ourense
¿A favor ou en contra dos
                   transxénicos?
 Nas seguintes
 diapositivas
 contémplanse
 argumentos a favor e
 en contra dos
 transxénicos. En
 pequeno grupo realiza
 un informe onde se
 recollan as vosas
 conclusións.
I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
Beneficios dos transxénicos

  Resistencia fronte ás pragas e redución polo tanto do uso de
praguicidas.
  Retraso na maduración e polo tanto aumento da durabilidade dos
alimentos.
  Maior tolerancia a temperaturas extremas.
  Maior tolerancia aos herbicidas.
  Diminución dos labores de labranza tradicional.
  Menor necesidade de auga e, polo tanto, maior resistencia á seca.
  Beneficios nutricionais.
  Aumento da produtividade.
  Obtención de medicamentos e de alimentos-medicamentos
  Redución de custos na produción (menos praguicidas, fertilizantes,
etc).
  Mellora da calidade dos vexetais (cor, sabor, textura, etc).
  Uso agrícola de terras marxinais.
  …                                                         I.E.S. Otero Pedrayo.
                                                                       Ourense
Beneficios dos transxénicos
Resistencia a pragas e menor uso de praguicidas




                                        O millo transxénico denominado
                                        Bt é resistente ó taladro. Para
A nivel mundial pérdense anualmente     lograr a resistencia utilízanse
40 millóns de toneladas de millo por    algúns xenes de Bacillus
mor de pragas, como a da larva do       thuringiensis que producen
taladro, que recén saído do ovo         unha proteína (toxina Bt)
penetra no talo da planta e come todo   daniña para as larvas dalgúns
o seu interior.                         insectos.
Beneficios dos transxénicos

Retraso na maduración                         e   aumento           da
durabilidade dos alimentos.

A primeira planta transxénica comercial
foi o tomate FLAVR SAVR (1994) ó que
se lle inhibiu un xene que intervén no
proceso de maduración, facéndoo máis
resistente á putrefacción.
Por iso podíanse recoller cando xa
estaban maduros sen medo a que se
pudriran.
Pero os tomates maduros son máis
difíciles de transportar e moitos
chegaban dañados ás tendas.
A compañía que os comercializaba non
puido obter os beneficios que esperaba.
                                                       I.E.S. Otero Pedrayo.
Flash: Qué é e como se obtén un transxénico                   Ourense
Beneficios dos transxénicos

                Plantas resistentes ó frío




Fresas resistentes ás baixas temperaturas. Para lograr isto introducíronse
xenes que son os responsables da síntese de proteínas anticonxelantes,
que proveñen dunha especie que está habituada a temperaturas moi
baixas, como é o caso dun peixe do Ártico chamado Platija ártica.
                                                              I.E.S. Otero Pedrayo.
                                                                     Ourense
Beneficios dos transxénicos
         Plantas resistentes ós herbicidas




A colza transxénica obtense por inserción no seu xenoma dun xene
procedente dunha bacteria. O xene evita que o herbicida teña efectos
tóxicos sobre a planta da colza.
                                                        I.E.S. Otero Pedrayo.
                                                               Ourense
Beneficios dos transxénicos

  Diminución dos labores de labranza tradicional




As variedades resistentes aos herbicidas facilítanlle moito o traballo ao
agricultor. Permítenlle reducir as malezas nos seus terreos dunha forma
moi sinxela.                                                   I.E.S. Otero Pedrayo.
                                                                          Ourense
Beneficios dos transxénicos
                         Maior resistencia á seca

• Plantas tolerantes á sequia




 http://www.fundacion-antama.org/noticia/los-cultivos-transg-nicos-tolerantes-la-sequ-ver-n-la-
 luz-en-la-pr-xima-d-cada
Beneficios dos transxénicos

        Alimentos con determinados nutrientes




Arroz convencional e arroz transxénico (dourado) rico en beta-caroteno,
precursor da vitamina A. Cando sexa comercializado servirá para combater
déficits alimentarios.
                                                           I.E.S. Otero Pedrayo.
                                                                  Ourense
Beneficios dos transxénicos

            Aumento da produtividade




Un salmón do Atlántico normal (inferior) e un transxénico da mesma
idade (superior).
                                                      I.E.S. Otero Pedrayo.
                                                             Ourense
Beneficios dos transxénicos:
                      nicos
       Obtención de medicamentos.
       Obtención de alimentos-medicamentos.




                                 I.E.S. Otero Pedrayo.
                                        Ourense
Beneficios dos transxénicos
                    Obtención de medicamentos




I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
Riscos dos transxénicos sobre o medio ambiente
   Os impactos dos transxénicos na natureza son irreversibles, unha vez
liberados nela non é posible desfacer os impactos nos ecosistemas ou
controlar os procesos de transxénese espontánea que poden ocorrer,
porque é imposible retirar da natureza os xenes que foron artificialmente
introducidos nunha planta.

  Cultivos resistentes a herbicidas.

 Os cultivos e a gandería tradicionais
poden entrar en desuso e acelerar a
erosión xenética.

 Efectos colaterais sobre outras especies.



 I.E.S. Otero Pedrayo.
        Ourense
Non se garante o control para evitar que os cultivos transxénicos
sementados en campo aberto acaben cruzándose con outras
variedades silvestres. Esto provoca desequilibrios ao desprazar a
outras variedades do ecosistema, reflectíndose nunha diminución da
biodiversidade.




I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
Riscos dos transxénicos sobre a saúde


  Aparición de alerxias a
proteínas estrañas.

  Aceleración do
desenvolvemento de
resistencia aos antibióticos,
debido ao uso de xenes
resistentes na produción de
transxénicos.




                                        I.E.S. Otero Pedrayo.
                                               Ourense
Riscos dos transxénicos sobre a economía
 Unhas poucas multinacionais poden monopolizar a produción de
sementes, facendo aos agricultores dependentes dos seus intereses.
Monsanto, Novartis, Pioneer e Agrevo teñen a patente da gran maioría das
sementes transxénicas no mundo.
Se        estas       variedades
substitúen ás tradicionais e ás
convencionalmente
melloradas,            estaremos
subordinados aos intereses
destas empresas.
Ademais poden utilizar a
tecnoloxía "Terminator" (crea
sementes estériles), ou a
tecnoloxía     "Traitor"    (crea
sementes que se volven
fértiles previa a aplicación dun
insumo vendido pola mesma
empresas).
  I.E.S. Otero Pedrayo.
         Ourense
I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense




I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
O dilema dos transxénicos




I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
http://www.elpais.com/articulo/reportajes/Llegan/huertos/medica
                                       mentos/elpdomrpj/20061001elpdmgrep_3/Tes




http://www.elcorreogallego.es/galicia/ecg/un-experto-asegura-cultivos-transgenicos-son-apuesta-
segura/idEdicion-2009-05-08/idNoticia-424429/
I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
http://www.elpais.com/articulo/sociedad/transgenicos/ganan/pulso/elpepusoc/20080429elpepi
soc_1/Tes




http://www.elpais.com/articulo/sociedad/transgenico/tropieza/elpepisoc/20090418elpepisoc_1/
Tes
                                                                             I.E.S. Otero Pedrayo.
                                                                                    Ourense
http://www.publico.es/ciencias/245269/europa/abre/puerta/cultivo/medicamentos


  I.E.S. Otero Pedrayo.
         Ourense
http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Europa/autoriza/primera/v
                    ez/anos/cultivo/transgenico/elpepisoc/20100303elpepisoc_3/Tes
I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
Guía roja y verde de alimentos transgénicos 4ª edición ...
I.E.S. Otero Pedrayo.
       Ourense
Departamento Bioloxía e Xeoloxía
 I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense.

Contenu connexe

Similaire à Os transxenicos

G5. 1B Os Transxénicos
G5. 1B Os TransxénicosG5. 1B Os Transxénicos
G5. 1B Os Transxénicos
G51B
 
Unudade 6 moneras e outros
Unudade 6 moneras e outrosUnudade 6 moneras e outros
Unudade 6 moneras e outros
cooonchiiitaaa
 
Aplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e ganderíaAplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e gandería
ceciliamiguez
 
Aplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e ganderíaAplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e gandería
ceciliamiguez
 
Aplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e ganderíaAplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e gandería
ceciliamiguez
 
Presentacion Transgénicos
Presentacion TransgénicosPresentacion Transgénicos
Presentacion Transgénicos
BarbaraVazVaz
 
Presentación1
Presentación1Presentación1
Presentación1
juanapardo
 

Similaire à Os transxenicos (20)

Os alimentos transxénicos
Os alimentos transxénicosOs alimentos transxénicos
Os alimentos transxénicos
 
Plantas transxénicas
Plantas transxénicasPlantas transxénicas
Plantas transxénicas
 
Organismos modificados xeneticamente, OMG.
Organismos modificados xeneticamente, OMG.Organismos modificados xeneticamente, OMG.
Organismos modificados xeneticamente, OMG.
 
G5. 1B Os Transxénicos
G5. 1B Os TransxénicosG5. 1B Os Transxénicos
G5. 1B Os Transxénicos
 
Tansxénicos
TansxénicosTansxénicos
Tansxénicos
 
Transxénicos
TransxénicosTransxénicos
Transxénicos
 
Transxénicos
TransxénicosTransxénicos
Transxénicos
 
Unudade 6 moneras e outros
Unudade 6 moneras e outrosUnudade 6 moneras e outros
Unudade 6 moneras e outros
 
33 microorg
33 microorg33 microorg
33 microorg
 
Alimentos Tranxénicos
Alimentos TranxénicosAlimentos Tranxénicos
Alimentos Tranxénicos
 
Alimentos Tranxénicos
Alimentos TranxénicosAlimentos Tranxénicos
Alimentos Tranxénicos
 
Aplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e ganderíaAplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e gandería
 
Aplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e ganderíaAplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e gandería
 
Aplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e ganderíaAplicacións na agricultura e gandería
Aplicacións na agricultura e gandería
 
Tema 10. Reino Fungos, Protistas e Moneras
Tema 10. Reino Fungos, Protistas e MonerasTema 10. Reino Fungos, Protistas e Moneras
Tema 10. Reino Fungos, Protistas e Moneras
 
Presentacion Transgénicos
Presentacion TransgénicosPresentacion Transgénicos
Presentacion Transgénicos
 
Enxeñería xenética
Enxeñería xenéticaEnxeñería xenética
Enxeñería xenética
 
Presentación1
Presentación1Presentación1
Presentación1
 
O HORTO COMO ECOSISTEMA
O HORTO COMO ECOSISTEMAO HORTO COMO ECOSISTEMA
O HORTO COMO ECOSISTEMA
 
Merr
MerrMerr
Merr
 

Plus de juanapardo

Actividade dossier de prensa 2014
Actividade dossier de prensa 2014Actividade dossier de prensa 2014
Actividade dossier de prensa 2014
juanapardo
 
Publicidade non sexista
Publicidade non sexistaPublicidade non sexista
Publicidade non sexista
juanapardo
 
Mulleres científicas
Mulleres científicasMulleres científicas
Mulleres científicas
juanapardo
 
Anuncios sexistas
Anuncios sexistasAnuncios sexistas
Anuncios sexistas
juanapardo
 
Anuncios sexistas
Anuncios sexistasAnuncios sexistas
Anuncios sexistas
juanapardo
 
Anuncios sexistas
Anuncios sexistasAnuncios sexistas
Anuncios sexistas
juanapardo
 
Anuncios sexistas
Anuncios sexistasAnuncios sexistas
Anuncios sexistas
juanapardo
 
Ficha 2 o universo
Ficha 2 o universoFicha 2 o universo
Ficha 2 o universo
juanapardo
 
Ficha 3 fillos de áfrica
Ficha 3 fillos de áfricaFicha 3 fillos de áfrica
Ficha 3 fillos de áfrica
juanapardo
 
Ficha 1 a ciencia e a sociedade
Ficha 1 a ciencia e a sociedadeFicha 1 a ciencia e a sociedade
Ficha 1 a ciencia e a sociedade
juanapardo
 
Actividade dossier de prensa
Actividade dossier de prensaActividade dossier de prensa
Actividade dossier de prensa
juanapardo
 
Nuevos materiales.
Nuevos materiales.Nuevos materiales.
Nuevos materiales.
juanapardo
 
Materiales.1274367220
Materiales.1274367220Materiales.1274367220
Materiales.1274367220
juanapardo
 
Al gore.1240262326
Al gore.1240262326Al gore.1240262326
Al gore.1240262326
juanapardo
 
Tema 5 para o exame
Tema 5 para o exameTema 5 para o exame
Tema 5 para o exame
juanapardo
 
Tema 4 cmc para o exame
Tema 4 cmc para o exameTema 4 cmc para o exame
Tema 4 cmc para o exame
juanapardo
 

Plus de juanapardo (20)

Actividade dossier de prensa 2014
Actividade dossier de prensa 2014Actividade dossier de prensa 2014
Actividade dossier de prensa 2014
 
Publicidade non sexista
Publicidade non sexistaPublicidade non sexista
Publicidade non sexista
 
Mulleres científicas
Mulleres científicasMulleres científicas
Mulleres científicas
 
Anuncios sexistas
Anuncios sexistasAnuncios sexistas
Anuncios sexistas
 
Anuncios sexistas
Anuncios sexistasAnuncios sexistas
Anuncios sexistas
 
Anuncios sexistas
Anuncios sexistasAnuncios sexistas
Anuncios sexistas
 
Anuncios sexistas
Anuncios sexistasAnuncios sexistas
Anuncios sexistas
 
Ficha 2 o universo
Ficha 2 o universoFicha 2 o universo
Ficha 2 o universo
 
Ficha 3 fillos de áfrica
Ficha 3 fillos de áfricaFicha 3 fillos de áfrica
Ficha 3 fillos de áfrica
 
Ficha 1 a ciencia e a sociedade
Ficha 1 a ciencia e a sociedadeFicha 1 a ciencia e a sociedade
Ficha 1 a ciencia e a sociedade
 
Actividade dossier de prensa
Actividade dossier de prensaActividade dossier de prensa
Actividade dossier de prensa
 
Nuevos materiales.
Nuevos materiales.Nuevos materiales.
Nuevos materiales.
 
Materiales
MaterialesMateriales
Materiales
 
Materiales.1274367220
Materiales.1274367220Materiales.1274367220
Materiales.1274367220
 
El agua.
El agua.El agua.
El agua.
 
La energia.
La energia.La energia.
La energia.
 
Al gore.1240262326
Al gore.1240262326Al gore.1240262326
Al gore.1240262326
 
Tema 5 para o exame
Tema 5 para o exameTema 5 para o exame
Tema 5 para o exame
 
Tema 5 cmc
Tema 5 cmcTema 5 cmc
Tema 5 cmc
 
Tema 4 cmc para o exame
Tema 4 cmc para o exameTema 4 cmc para o exame
Tema 4 cmc para o exame
 

Os transxenicos

  • 1. Organismos modificados xenéticamente (OMX) ou transxénicos Carmen Cid Manzano e Emilia Nogueiras Hermida Ciencias para o mundo contemporáneo I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía
  • 2. Un transxénico (Organismo Modificado Xeneticamente, OMX) é un organismo vivo que foi creado artificialmente manipulando os seus xenes. As técnicas de enxeñería xenética permiten illar segmentos do ADN dun ser vivo (virus, bacteria, vexetal, animal e ata humano) para introducilos no material xenético doutro. Especiais Fecyt Os transxénicos: http://www.fecyt.es/especiales/transgenicos/index.htm Como se fai un transxénico: http://www.youtube.com/watch?v=jYYpeybpmvc I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 3. Obtención dun OMX de interese para obter insulina humana I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 4. Novo OMX I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 5.
  • 6. ¿A favor ou en contra dos transxénicos? Nas seguintes diapositivas contémplanse argumentos a favor e en contra dos transxénicos. En pequeno grupo realiza un informe onde se recollan as vosas conclusións. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 7. Beneficios dos transxénicos Resistencia fronte ás pragas e redución polo tanto do uso de praguicidas. Retraso na maduración e polo tanto aumento da durabilidade dos alimentos. Maior tolerancia a temperaturas extremas. Maior tolerancia aos herbicidas. Diminución dos labores de labranza tradicional. Menor necesidade de auga e, polo tanto, maior resistencia á seca. Beneficios nutricionais. Aumento da produtividade. Obtención de medicamentos e de alimentos-medicamentos Redución de custos na produción (menos praguicidas, fertilizantes, etc). Mellora da calidade dos vexetais (cor, sabor, textura, etc). Uso agrícola de terras marxinais. … I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 8. Beneficios dos transxénicos Resistencia a pragas e menor uso de praguicidas O millo transxénico denominado Bt é resistente ó taladro. Para A nivel mundial pérdense anualmente lograr a resistencia utilízanse 40 millóns de toneladas de millo por algúns xenes de Bacillus mor de pragas, como a da larva do thuringiensis que producen taladro, que recén saído do ovo unha proteína (toxina Bt) penetra no talo da planta e come todo daniña para as larvas dalgúns o seu interior. insectos.
  • 9. Beneficios dos transxénicos Retraso na maduración e aumento da durabilidade dos alimentos. A primeira planta transxénica comercial foi o tomate FLAVR SAVR (1994) ó que se lle inhibiu un xene que intervén no proceso de maduración, facéndoo máis resistente á putrefacción. Por iso podíanse recoller cando xa estaban maduros sen medo a que se pudriran. Pero os tomates maduros son máis difíciles de transportar e moitos chegaban dañados ás tendas. A compañía que os comercializaba non puido obter os beneficios que esperaba. I.E.S. Otero Pedrayo. Flash: Qué é e como se obtén un transxénico Ourense
  • 10. Beneficios dos transxénicos Plantas resistentes ó frío Fresas resistentes ás baixas temperaturas. Para lograr isto introducíronse xenes que son os responsables da síntese de proteínas anticonxelantes, que proveñen dunha especie que está habituada a temperaturas moi baixas, como é o caso dun peixe do Ártico chamado Platija ártica. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 11. Beneficios dos transxénicos Plantas resistentes ós herbicidas A colza transxénica obtense por inserción no seu xenoma dun xene procedente dunha bacteria. O xene evita que o herbicida teña efectos tóxicos sobre a planta da colza. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 12. Beneficios dos transxénicos Diminución dos labores de labranza tradicional As variedades resistentes aos herbicidas facilítanlle moito o traballo ao agricultor. Permítenlle reducir as malezas nos seus terreos dunha forma moi sinxela. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 13. Beneficios dos transxénicos Maior resistencia á seca • Plantas tolerantes á sequia http://www.fundacion-antama.org/noticia/los-cultivos-transg-nicos-tolerantes-la-sequ-ver-n-la- luz-en-la-pr-xima-d-cada
  • 14. Beneficios dos transxénicos Alimentos con determinados nutrientes Arroz convencional e arroz transxénico (dourado) rico en beta-caroteno, precursor da vitamina A. Cando sexa comercializado servirá para combater déficits alimentarios. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 15. Beneficios dos transxénicos Aumento da produtividade Un salmón do Atlántico normal (inferior) e un transxénico da mesma idade (superior). I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 16. Beneficios dos transxénicos: nicos Obtención de medicamentos. Obtención de alimentos-medicamentos. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 17. Beneficios dos transxénicos Obtención de medicamentos I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 18. Riscos dos transxénicos sobre o medio ambiente Os impactos dos transxénicos na natureza son irreversibles, unha vez liberados nela non é posible desfacer os impactos nos ecosistemas ou controlar os procesos de transxénese espontánea que poden ocorrer, porque é imposible retirar da natureza os xenes que foron artificialmente introducidos nunha planta. Cultivos resistentes a herbicidas. Os cultivos e a gandería tradicionais poden entrar en desuso e acelerar a erosión xenética. Efectos colaterais sobre outras especies. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 19. Non se garante o control para evitar que os cultivos transxénicos sementados en campo aberto acaben cruzándose con outras variedades silvestres. Esto provoca desequilibrios ao desprazar a outras variedades do ecosistema, reflectíndose nunha diminución da biodiversidade. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 20. Riscos dos transxénicos sobre a saúde Aparición de alerxias a proteínas estrañas. Aceleración do desenvolvemento de resistencia aos antibióticos, debido ao uso de xenes resistentes na produción de transxénicos. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 21. Riscos dos transxénicos sobre a economía Unhas poucas multinacionais poden monopolizar a produción de sementes, facendo aos agricultores dependentes dos seus intereses. Monsanto, Novartis, Pioneer e Agrevo teñen a patente da gran maioría das sementes transxénicas no mundo. Se estas variedades substitúen ás tradicionais e ás convencionalmente melloradas, estaremos subordinados aos intereses destas empresas. Ademais poden utilizar a tecnoloxía "Terminator" (crea sementes estériles), ou a tecnoloxía "Traitor" (crea sementes que se volven fértiles previa a aplicación dun insumo vendido pola mesma empresas). I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 22.
  • 24. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 25. O dilema dos transxénicos I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 26. http://www.elpais.com/articulo/reportajes/Llegan/huertos/medica mentos/elpdomrpj/20061001elpdmgrep_3/Tes http://www.elcorreogallego.es/galicia/ecg/un-experto-asegura-cultivos-transgenicos-son-apuesta- segura/idEdicion-2009-05-08/idNoticia-424429/
  • 30. http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Europa/autoriza/primera/v ez/anos/cultivo/transgenico/elpepisoc/20100303elpepisoc_3/Tes I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 31. Guía roja y verde de alimentos transgénicos 4ª edición ... I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense
  • 32. Departamento Bioloxía e Xeoloxía I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense.