1. Nëntemat :
1) Qytetërimi egjiptian dhe ai mesopotam
2) Qeniet humane dhe parahumane
3) Lindja e fesë së krishterë
4) Lindja e fesë islame .
Punoi : Xhulia Muça dhe Aleksandra Ҫeka
Pranoi : Miriana Hoxha
Tema : Videoteka në ndihmë të librit .
2. Qytetërimi Mesopotam
Mesopotamia është emri me të cilin njihet zona e Lindjes së Afërme, që shtrihej mes tokave
pjellore përreth lumenjve Tigri dhe Eufrat, pikërisht në kufijtë e Irakut të sotëm, dhe Sirisë lindore.
Qytetërimet e para të lashta në Mesopotami u zhvilluan rreth 4.000 vjet para Krishtit. Shkrimet
mesopotame janë ndër më të lashtat të njohura deri më sot në botë, duke e bërë Mesopotaminë
“djepin e qytetërimit”.
Sipas një teze shumerët ishin të parët, që krijuan një nga sistemet e para të shkrimit në historinë
e njerëzimit.Toka e shumerëve është dalluar për zhvillimin e bujqësisë.
Qytetërimet më të rëndësishme të Mesopotamisë ishin shumerët (3500 p.e.r - 2000 p.e.r.),
babilonët (1800 p.e.r - 539 p.e.r.), dhe asirët (1350 p.e.r. - 612 p.e.r.) Në Mesopotami lindën edhe
perandoritë e para, dhe ndërtimet e para monumentale.
Qytetërimi Mesopotam Qytetërimi Egjiptian
3. Qytetërimi Egjiptian
Paralelisht me qytërimin në Mesopotami, lindi qytetërimi egjiptian në brigjet e Nilit.
Qytetërimi egjiptian filloi të ngrihej rreth 3150 p.e.r. Ndryshe nga Mesopotamia, këtu të gjitha
qytetet formonin një mbretëri të vetme, e cila drejtohej nga faraoni. Pas vdekjes së
Aleksandrit të Madh, një nga gjeneralët e tij, Ptoleme Soteri, shpalli veten si sundues të ri të
Egjiptit. Kjo Dinasti Ptolemaike sundoi Egjiptin deri në vitin 30 p.e.r, kur u pushtua nga
Perandoria Romake dhe u bë një provincë romake.
Suksesi i qytetërimit të lashtë egjiptian erdhi pjesërisht nga aftësia e tij për tu përshtatur me
kushtet e Luginës së Nilit. Parashikimi i përmbytjeve dhe vaditja e vazhdueshme dhe e
kontrolluar e luginës pjellore çoi në zhvillimin kulturor e shoqëror. Me burimet rezervë,
administrata nxiti shfrytëzimin e mineraleve që mund të nxirreshin nga lugina dhe zonat e
shkretëtirës përreth, u zhvillua shkrimi egjiptian me hieroglife,u organizuan projekte bujqësore
dhe ndërtimore, u zhvillua tregti me rajonet rrethuese dhe u krijua një force ushtarake për të
mundur armiqtë e huaj dhe për të vendosur pushtetin dhe dominimin e Egjiptit.
Disa nga arritjet e egjiptianëve të lashtë përfshijnë nxjerrjen e gurëve, ndërtimin e piramidave,
tempujve dhe obeliskëve; u zhvillua matematika, mjekësia, vaditja dhe teknika të reja
bujqësore për prodhimtari, anijet para, qeramika dhe teknologjia e qelqit, forma të reja të
letërsisë dhe traktati i parë i paqes që njihet në histori. Egjipti la një trashëgimi të
qëndrueshme e të pavdekshme. Arti dhe arkitektura e tij u imituan kudo, dhe gjërat antike të tij
u shpërndanë në tërë cepat e botës. Gërmadhat monumentale të tij kanë frymëzuar
imagjinatën e udhëtarëve dhe shkrimtarëve për shekuj me radhë. Interesi dhe respekti i
rikthyer këto dy shekuj të fundit për gërmadhat dhe gjërat antike çoi në krijimin e hetimit
shkencor të qytetërimit egjiptian dhe në një vlerësim më të lartë për trashëgiminë e tij
kulturore, si për Egjiptin ashtu edhe për botën.
5. Aty rreth vitit 1500 para erës së re, në viset e Libanit të sotëm, u zhvillua një
qytetërim, ai ifenikasve që u shqua kryesisht për aftësitë e ndjeshme të
shfaqura në fushën e detarisë dhe tëtregtisë. Ky popull me origjinë semite
themeloi një sërë qytet-shtete (Tiron, Sidonën, Biblon),të cilat fillimisht qenë
të dhëna pas bujqësisë dhe zejtarisë. Për rrjedhojë, të lehtësuar ngapozicioni
gjeografik që favorizonte shkëmbimet midis Mesopotamisë dhe pellgut
tëMesdheut, fenikasit u shtynë drejt detit, duke u bërë lundërtarë të zotë.Për
të lehtësuar shkëmbimet tregtare dhe për të mbërritur në vende gjithnjë e më
të largëta,ata zhvilluan një sistem kolonish në brigjet e Afrikës së Veriut,
Italisë dhe Spanjës.Në njërën prej këtyre qyteteve porte që përdoreshin nga
detarët fenikas si vende ankorimi dhedepozitimi të mallrave, Kartagjena (në
Tunizinë e ditëve të sotme), do të lindte qytetërimi“punik”, i cili do t‟u bënte
ballë për një kohë të gjatë synimeve ekspansioniste të Romës, derisa të
mposhtej në fund të Luftës së Tretë Punike .Fenikasit e thamë edhe më lartë
se ishin një popull i dhënë kryesisht pas tregtisë. Pikërishtpër shkak të
kërkesave të një natyre praktike të lidhura me tregtinë, siç qenë përpunimi
iregjistrave të llogarive, hartimi i listave me mallrat që hynin e dilnin dhe
dokumentet earkivave, atyre iu duk jo fort i përshtatshëm përdorimi i
hieroglifëve, domethënë i një shkrimitë tipit simbolik. Fenikasit përshtatën për
nevojat e veta një tip shkrimi “fonetik”, i quajturkështu ngaqë çdo tingulli i
përkon një shenjë ose një shkronjë. Pra, me gjasë, qenë pikërishtfenikasit të
parët që përpunuan një sistem alfabeti të ngjashëm me tonin, i cili u rimor,
mbasiiu bënë disa modifikime (për shembull, futja e zanoreve) nga grekët,
etruskët dhe romakët.Alfabeti fenikas fillon me alef dhe bet , qe me pas nga
6. Hebrenjtë u vendosën në jug të fenikasve, në territorin e Izraelit të sotëm. Abrahami udhëhoqi fiset
hebraike drejt tokës së Kananit.Mbështetur në Bibël, Abrahami e quajti këtë tokë të premtuar .
Rreth viteve 170 p.e.s hebrenjtë emigruan në Egjipt për shkak të mungesës së ushqimit. Në
këtë vend ata nuk u pritën mir nga faraonët të cilët I kthyen në skllevër. Për këtë shkak Moisiu
rreth vitit 1290, I drejtoi fiset hebraike për t’u rikthyer në tokën e Kananit. Deri në krijimin e
mbretërisë së hebrenjve nga Sauli ata ishin një popull në lëvizje (nomadë). Hebrenjtë
dalloheshin si një popull e cila nuk u përzie me popullsi të tjera. Davidi ishte themeluesi I vërtetë
I shtetit hebraik. Në periudhën që ai sundoi, hebrenjtë u shtrinë nga lumi Eufrat deri në gjirin e
Akabasë. Davidi caktoi si kryeqytet Jeruzalemin.
7. Përhapja e fesë islame deri në vitin 750:██ Përhapja nën Muhamedin, 612-632██ Përhapja nën tre
kalifët e parë, 632-655██ Përhapja nën kalifatin e umajjadëve, 661-750
Si lindi feja isalme
Vendi dhe shteti në të cilën predikohet kjo fe si fillim ishte arabia e cila laget nga deti I kuq. Fillimisht në
këtë shtet jetonin beduinët të cilët ishin fise nomade. Ata merreshin kryesisht me rrritjen e bagëtive.
Një tjetër shtet I shoqerisë arabe ishin arabet te cilet interesoheshin kryesisht per krijimin e fese. Midis
ketyre dy shterasave kishte nje lidhje duke shkembyer vazhdimisht produkte te ndryshme.
Lindja e fese islame lidhet me emrin muhamed.
Ai ishte nje tregtar nga medina I cili filloi perdikimin e fese rreth te dyzetave,duke u quajtur profet e jo
zot ku ndjekesit e tij I quajti te nenshtruar ndaj zotit.Ai perdori problemet e shoqerise arabe per te gjetur
mbeshtetjen e tyre por nga ana tjeter ai u sulmua dhe u gjykua per idet e tij rreth besimit qe ai kishte
per zotin. Per te shmangur keto konflikte qe u krijuan ai shperngul ne Medine ne vitin 622.Ky vit per
myslimanet shenon vitin 0 ne kalendarin e hixhrit. Kjo fe tashme u perkrah nga qytetaret e ketij vendi
dhe u be shpersa e tyre.
Per kete fe u krijua gjithashtu nje liber I quajtur kurani qe ne fillim Ishte nje trashegimi gojore e cila u
hodh ne leter nga besimtaret mysliman. Ky liber kishte pese shtylla ku besimtaret myslimane bazohen:
per ta ka vetem nje zot me emrin allah,ata duhet te falen pese here ne dite,duhet te shkojne te vizitojne
mekën te pakten 1 her ne jeten e tyre ,ata duhet te agjërojnë gjate muajit te ramazanit dhe duhet te
japin ose falin dicka per njerzit ne ndihme apo nevoj.
8. Krishterimi lindi rreth 2000 vjet më parë në Jude (Izraeli i sotëm) me Jezus Krishtin dhe grupin e dishepujve
të Tij besnikë. Gjatë kësaj periudhe, Judea ishte një udhëkryq kulturor qytetesh dhe fermash plot me
lëvizje. Perandori i Romës ishte sunduesi i saj. Judenjtë në atë kohë e urrenin sundimin romak, për arsye se
për ta ai sillte në mendje shtypjen njerëzore që ata kishin duruar historikisht. Besimet
kulturore politeiste të Romës, ishin pagane dhe imponuese mbi jetën e tyre Judaike. Disa judenj vendosën
që shpresa e tyre e vetme ishte konformimi ndaj kësaj sfide (grishje). Të tjerë u bënë fetarë të zellshëm të
formojnë grupe luftarake qëndrese kundër Romës, kurse të tjerë u tërhoqën në shkretëtirën e Judesë për
të studiuar ligjin e hebrenjve dhe për të pritur ardhjen përfundimtare të Mesias (shpëtimtarit) të tyre të
premtuar.
Faktorët që ndikuan në përhapjen e krishterimit
•Kristianizimi predikonte shpresën
•Pakënaqësia ndaj qeverisjes
•Paqja romake e kohës së Augustit
•Dashuria për të gjithë.
