1. 1 RECHT EN RECHTVAARDIGHEID
VRAGEN blz. 24
1. Fortuyn en Van Gogh werden vermoord vanwege hun (politieke) opvattingen. Veel mensen
reageerden geschokt omdat de moorden een basisvrijheid aantastten, namelijk de vrijheid van
meningsuiting.
2. Om je te verdedigen mag je tegen een inbreker geweld gebruiken.
Dat geweld moet proportioneel zijn. Als een inbreker dreigend op je afkomt, mag je hem een klap
met een stok geven. Je mag hem niet nog eens daarna uit woede zijn beide benen breken.
Om zich in een noodgeval te verdedigen mag een taxichauffeur van tevoren geen honkbalknuppel
in zijn auto leggen. Vraag de leerlingen om een reactie. Leg uit waarom deze regel bestaat.
3. Rechtsnormen zijn door de overheid vastgelegd in wetten.
Maatschappelijke normen staan in geen enkele wet. Ze zijn vaak niet eens ergens opgeschreven.
Maar er zijn ook maatschappelijke normen die tevens rechtsnormen zijn. Bijvoorbeeld de norm dat
je van andermans spullen afblijft.
4. Doelen van rechtsnormen:
- Doelmatigheid en ordening.
Voorbeeld: je moet je licht aan hebben op de fiets wanneer het donker is. Niet omdat je een
slecht mens bent als je het niet doet, maar omdat dit zorgt voor veiligheid.
- Zedelijk bewustzijn (normen en waarden van de samenleving).
Voorbeeld: de schoolplicht. De samenleving vindt dat iedereen zich tot een bepaald niveau moet
ontwikkelen zodat je in de samenleving goed kan functioneren.
5. Bij acceptatie worden de rechtsregels beter en door meer mensen nageleefd.
6. Voorbeelden van rechtsregels die massaal worden overtreden:
- Met de fiets door rood licht rijden.
- Identificatiebewijs bij je dragen.
- Handheld bellen in een rijdende auto.
- Het belastingformulier niet eerlijk invullen.
- Mensen zwart betalen voor een klusje.
Vraag eens aan de leerlingen hoe vaak ze op de fiets in het donker zonder goede verlichting rijden.
Wat is hun reactie als ze daarvoor een bon krijgen? Vraag daarna welke straf een automobilist
moet krijgen als hij zonder licht rijdt? Waarom maken ze een verschil?
7. Voorbeelden van patatboer:
- Bestuursrecht: vergunning voor een terras.
- Strafrecht: de politie constateert dat hij zich niet aan de sluitingstijden houdt.
- Personen- en familierecht: hij wil van zijn vrouw scheiden.
- Ondernemingsrecht: hij wil zijn eenmanszaak omzetten in een bv.
- Vermogensrecht: hij is al zes maanden te laat met het betalen van de huur.
Voorbeelden van leerling zelf: eigen uitwerking leerling.

2. 8. BOETEFUIK blz. 24
a. De wet op de identificatieplicht is bedoeld om overtredingen te voorkomen en de opsporing te
verbeteren. In de praktijk wordt de wet vooral toegepast om iemand die voor een overtreding
wordt aangehouden een hogere boete te geven.
Vandaar de omschrijving boeteverdubbelaar.
b. Eigen mening leerling.
De boete bedraagt voor iemand van veertien of vijftien jaar 30 euro. Voor zestien jaar en ouder
60 euro.
Om de twee jaar worden de boetes aangepast.
c. Eigen mening leerling.
Een agent heeft in dergelijke situaties daartoe de bevoegdheid.
d. Eigen mening leerling.
In de eerste 8 maanden na de invoering van de wet schreef de politie maandelijks 6.000
bekeuringen uit. Daarna zakte dat aantal tot 4.000.
9. DE TIEN GEBODEN blz. 25
tien geboden in de wet? wel / niet
1. Gij zult maar één God aanbidden. Niet
2. Gij zult de naam God niet zonder Niet
eerbied gebruiken.
3. Houd de zondagsrust in ere. Wel
De Zondagswet (vastgesteld in 1953) heeft als doel de zondagsrust te
bewaken. Deze wet leverde nogal wat problemen op bij de verruiming
van de Winkeltijdenwet. Tegenwoordig is de betekenis ervan vrij gering
door de vele veranderingen aan de wet sinds 1953.
4. Eert uw vader en uw moeder. Niet
5. Gij zult niet doden. Wel
6. Gij zult niet echtbreken. Niet
7. Gij zult niet stelen. Wel
8. Gij zult tegen uw naaste niet vals Wel
getuigen. Op meineed staan zware straffen, het maximum is zes jaar
gevangenisstraf.
9. Gij zult geen onkuisheid begeren. Niet
10. Gij zult niet begeren wat uw naaste Niet
toebehoort.
10. INTERNATIONALE NORMEN blz. 25
1. In Ierland is abortus wettelijk verboden, zelfs in geval van verkrachting.
2. In Singapore kun je een boete krijgen als je kauwgom op straat gooit.
3. Als je zestien jaar bent mag je een auto besturen in Verenigde Staten.
4. In India rijden de auto’s aan de linkerkant van de weg.
5. In China is een dochtertje minder waard dan een zoontje.
6. In Bolivia drinken mensen thee van cocabladeren.
7. In Denemarken moet je in het zwembad een badmuts dragen.
8. Vrouwen mogen geen auto’s besturen in Saudi-Arabië.
9. In Nederland mogen homo’s met elkaar trouwen.
10. De vliegtuigmaatschappij van Iran verplicht alle vrouwen aan boord een hoofddoek te dragen.

3. 11. SCHEMA RECHTSGEBIEDEN blz. 26
strafrecht
publiekrecht staatsrecht
bestuursrecht
Nederlands recht
personen- en
familierecht
privaatrecht vermogensrecht
ondernemingsrecht
12. DISCRIMINERENDE CARTOONS? blz. 26
a. Het gaat hierbij om de vraag of de cartoonist wetten heeft overtreden.
Er is weliswaar vrijheid van meningsuiting, maar het is verboden om mensen te beledigen en
haat te zaaien.
Het gaat in dit geval om het strafrecht. Daarin staan de verboden en de maximumstraffen die
een rechter kan opleggen.
b. Nekschot kiest voor een peudoniem omdat hij mogelijk reacties vreest. Nu blijft zijn werkelijke
identiteit onbekend.
Je kunt onder een pseudoniem dingen doen en zeggen die je met vermelding van je eigen
naam niet snel zou doen of zeggen. Ook zeggen sommige tekenaars dat het nemen van een
pseudoniem een traditie is in de stripwereld.

4. c. Paus Gregorius, de nazi’s en communisten duldden geen afwijkende opvattingen. Anders-
denkenden bestraften zij zelfs met de dood. Gregorius Nekschot vindt juist dat er ruimte moet
zijn voor andere opvattingen en de mogelijkheid om felle kritiek te geven.
d. Eigen mening leerling. Voorbeeld argumenten:
Ik ben het eens met zijn arrestatie, want het is aan de overheid om te onderzoeken of er regels
zijn overtreden. Bij zo’n onderzoek is een verhoor van de verdachte noodzakelijk.
Ik ben het niet eens met de arrestatie, want vrijheid van meningsuiting staat bij ons hoog in het
vaandel. Bovendien is er al drie jaar verlopen en kun je de cartoons ook beoordelen zonder dat
je de tekenaar vasthoudt.
Voer een korte discussie over de stelling “De grens waar haat zaaien begint is moeilijk te
trekken, dus kunnen we beter de vrijheid van meningsuiting volledig toestaan zonder
enige beperking.”

5. 13. PU OF PI blz. 27
PU of PI
PU 2 (bestuursrecht)
1. De familie Ganzevoort vraagt een vergunning aan voor de bouw van een
garage.
PI 6 (vermogensrecht)
2. De firma Huiskens BV schaft een aantal computers aan.
PI 6 (vermogensrecht)
3. De gemeente koopt zestig nieuwe bureaustoelen voor op het gemeentehuis.
PU 1 (staatsrecht)
4. De koningin benoemt een nieuwe minister.
PU 3 (strafrecht)
5. Een verdachte van brandstichting wordt langer in voorarrest gehouden.
PI 4 (personen- en familierecht)
6. Twee ouders bepalen dat hun kinderen de achternaam van de moeder zullen
krijgen.
PI 5 (ondernemingsrecht)
7. In een winkelstraat richten ondernemers een winkeliersvereniging op.
PU 3 (strafrecht)
8. Je krijgt een bekeuring omdat je te hard rijdt op je scooter.
PU 1 (staatsrecht)
9. Joan (18) mag gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen.
PI 5 (ondernemingsrecht)
10. Karin wil van haar groothandel in kleding een bv maken.
PI 4 (personen- en familierecht)
11. Na twee jaar samenwonen gaan Johan en Fatima met elkaar trouwen.
PI 6 (vermogensrecht)
12. Voor je vakantiebaantje onderteken je een arbeidsovereenkomst.
PI 4 (personen- en familierecht)
13. De rechter praat met een kind van gescheiden ouders over een
omgangsregeling.
PI 6 (vermogensrecht)
14. Twee schuldeisers vragen samen het faillissement aan van het bedrijf.
PU 1 (staatsrecht)
15. De Tweede Kamer wil een minister met een motie van wantrouwen naar huis
sturen.
PU 3 (strafrecht)
16. De FIOD controleert de boekhouding van een frauderende zakenman.
14. ROSA PARKS blz. 27
a. Zuid-Afrika.
b. In veel grote steden in de VS zijn witte en zwarte wijken. Ook blijkt uit onderzoeken dat je als
zwarte Amerikaan een veel grotere kans hebt op de doodstraf wanneer je een misdrijf pleegt,
dan wanneer je blank bent.
c. “I have a dream ...”
Martin Luther King noemde vervolgens een aantal dromen waarin hij hoopte dat er een einde
zou komen aan de rassenscheiding. Een van die dromen was: “I have a dream that my four little
children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but
by the content of their character.”