2. Η ζωή του
• Ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες του
κλασικισμού, εκπρόσωπος της λεγόμενης «Πρώτης
Σχολής της Βιέννης».
• Ο πατέρας του, Γιόχαν Γκέοργκ Λέοπολντ Μότσαρτ, ήταν
αναπληρωτής διευθυντής της ορχήστρας στην αυλή του
Αρχιεπισκόπου του Σάλτσμπουργκ, μέτριος συνθέτης και
έμπειρος δάσκαλος. Η πράξη της βάπτισης του Μότσαρτ
δίνει το όνομα του στα Λατινικά: Joannes Chrysostomus
Wolfgangus Theophilus Mozart. Τα δύο πρώτα ονόματα
μαρτυρούν πως η ημέρα γέννησής του συνέπεσε με τη
γιορτή του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, ακολουθώντας
έτσι την παράδοση της καθολικής εκκλησίας. Βόλφγκανγκ
ήταν το όνομα του παππού του, από την πλευρά της
μητέρας του, ενώ Θεόφιλος ονομαζόταν ο νονός του.
3. • Ο ίδιος χρησιμοποιούσε κάποιε φορές το γερμανικό
όνομα Gottlieb αντί του Theophilus, πιο συχνά όμως τα
ιταλικά ονόματα Αμαντέο ή Αμαντέ. Τόσο το γερμανικό
όνομα Gottlieb όσο και τα ιταλικά Amadè ή Amadé και
Amadeo σημαίνουν «αγάπη του Θεού» ενώ το όνομα
Θεόφιλος ερμηνεύεται ως «ο αγαπημένος του Θεού» ή
«αυτός που αγαπάει τον Θεό».
• Το μόνο από τα αδέλφια του που επέζησε της παιδικής
του ηλικίας ήταν η μεγαλύτερη αδελφή του, Μαρία Άννα
(1751-1829), η οποία είχε το ψευδώνυμο "Νάνερλ".
Υπήρξε και εκείνη μουσικός, ενώ βέβαιη θεωρείται η
συμβολή της στο να εμπνεύσει στον αδελφό της το
ενδιαφέρον για τη μουσική.
4. Ο Λέοπολντ Μότσαρτ παίζει βιολί, ενώ ο γιος του Βόλφγκανγκ
είναι στο πιάνο και η κόρη του Μαρία Άννα τραγουδά. Ο
πίνακας ζωγραφίστηκε από τον Carmontelle το 1763.
5. Στην ηλικία των πέντε ετών o Β. Α.
Μότσαρτ συνέθετε ήδη μικρά κομμάτια,
που έπαιζε στον πατέρα του, ο οποίος
τα κατέγραφε. Οι δεξιότητες του νεαρού
Μότσαρτ υπήρξαν μοναδικές. Εκτός
από την εξαιρετική τεχνική του στο
πιάνο, το Όργανο και το βιολί, είχε την
ικανότητα να αποστηθίζει πληθώρα
συνθέσεων με μεγάλη ευκολία.
Σε ηλικία έξι ετών ο Β. Α.
Μότσαρτ κατέγραφε ο ίδιος τις
συνθέσεις του. Για πρώτη φορά
παρουσιάστηκε στο κοινό, μαζί με την
αδελφή του Μαρία Άννα, σαν ένα
«παιδί θαύμα», το Σεπτέμβριο του
1761 στο Πανεπιστήμιο του
Σάλτσμπουργκ.
Προσωπογραφία του
Μότσαρτ σε ηλικία έξι ετών.
Πιθανώς έργο του Pietro
Antonio Lorenzoni (1721-
1782) κατά παραγγελία του
Λέοπολντ Μότσαρτ.
6. Μια σύνθεση που έγραψε ο Μότσαρτ μια μέρα πριν από τα
πέμπτα του γενέθλια (26 Ιανουαρίου 1761)
8. Ο νεαρός Μότσαρτ μαζί με την αδελφή
του ερμηνεύουν ένα ντουέτο μπροστά
στην Αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία
της Αυστρίας
Ο Μότσαρτ (στο πιάνο) και ο
Thomas Linley (με το βιολί),
στη Φλωρεντία, το 1770
9. Ο μικρός Μότσαρτ επιδεικνύει τις
ερμηνευτικές του ικανότητες σε
ευγενείς
Ο Μότσαρτ 14 ετών στην
Βερόνα (1770). Πορτραίτο
φιλοτεχνημένο από τον
Saverio dalla Rosa (1745–
1821)
10. Ο Β. Α. Μότσαρτ πέρασε τα
νεανικά του χρόνια
ταξιδεύοντας σε όλη την
Ευρώπη σε αναζήτηση του
κατάλληλου ευγενή-προστάτη
που θα του εξασφάλιζε ένα
σίγουρο εισόδημα, κάτι που
δεν έγινε ποτέ. Ταξίδεψε στο
Μόναχο, τη Βιέννη, το Παρίσι,
το Λονδίνο, τη Χάγη, τη Λυών,
τη Γενεύη, την Ιταλία…
11. Η παρουσίαση του νεαρού Μότσαρτ στην Madame de Pompadour
στις Βερσαλλίες
12. Το τελευταίο ταξίδι συναυλιών του
Μότσαρτ στο Παρίσι (Σεπτ. 1777 - Ιαν.
1779), αφενός σκιάστηκε από το θάνατο της
μητέρας του (3 Ιουλίου 1778), η οποία τον
συνόδευε, αφετέρου δεν αποτέλεσε μία
καλλιτεχνική επιτυχία, η οποία θα
συνοδευόταν από τον περιπόθητο διορισμό
σε κάποια Αυλή. Αντίθετα, έχασε και τη
θέση του στο Σάλτσμπουργκ, μετά από μία
αντιδικία που είχε με τον Αρχιεπίσκοπο. Ο
συνθέτης επαναπροσλήφθηκε μετά από
παρέμβαση του πατέρα του, αλλά η
επόμενη σύγκρουση ήταν θέμα χρόνου. O
Μότσαρτ δεν είχε σκοπό να υποταγεί στο
πρωτόκολλο της Αυλής, το οποίο βέβαια
δεν προέβλεπε ρυθμίσεις για μία μουσική
ιδιοφυΐα. Λίγο πριν από την αναχώρηση για
τη Βιέννη ολοκληρώθηκε η όπερα
Idomeneo (1780-1781) που προοριζόταν
για το Μόναχο. Από τον Μάρτιο 1781
βρισκόταν ο Μότσαρτ στη Βιέννη, όπου
κορυφώθηκε η σύγκρουσή του με τον
Αρχιεπίσκοπο, κατάληξη της οποίας ήταν
στις αρχές Ιουνίου η παραίτηση-απόλυσή
του.
13. Οικογενειακό πορτραίτο των Mότσαρτ του 1780 ή 1781 φιλοτεχνημένο
από τον Johann Nepomuk della Croce. Ο Wolfgang στο κέντρο, δίπλα
του η αδελφή του Maria Anna (γνωστή και ως Nannerl) και όρθιος ο
πατέρας τους Leopold. Ο πίνακας στον τοίχο απεικονίζει τη μητέρα των
παιδιών, Anna Maria, η οποία πέθανε το 1778.
14. Από το 1781 ο Μότσαρτ εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, όπου
κέρδιζε το ψωμί του δίνοντας συναυλίες γράφοντας όπερες
κατόπιν παραγγελίας και διδάσκοντας.
Το ξεκίνημα του Μότσαρτ στη Βιέννη ήταν ιδιαίτερα
ελπιδοφόρο. Σε ένα από τα πολλά γράμματα στον πατέρα του
έγραφε ότι εκεί βρισκόταν το σωστό πεδίο δράσης γι' αυτόν
και πως μπορούσε να βρει όσους μαθητές ήθελε για
διδασκαλία. Ο Μότσαρτ άρχισε να συνθέτει μανιωδώς και
περίπου τα μισά από τα έργα του γράφτηκαν στα 10 χρόνια
της παραμονής του στη Βιέννη. Σύντομα παρουσιάστηκε ως
διοργανωτής συναυλιών, ως βιρτουόζος πιανίστας
(θεωρούνταν ο καλύτερος πιανίστας στην πόλη), αλλά και ως
μέλος ορχήστρας σε ιδιωτικές συναυλίες (ακαδημίες), είτε ως
μαέστρος είτε ως σημαντικός συνθέτης. Ένα σημαντικό βήμα
του Μότσαρτ για την αποδοχή του από την αυτοκρατορική
Αυλή απoτέλεσε η επιτυχία του με την όπερα
Η απαγωγή από το Σεράι τον Ιούλιο του 1782.
15. Στις 4 Αυγούστου του 1782 παντρεύτηκε με την Konstanze
Weber, νεώτερη αδελφή της νεανικής αγάπης του Αλοΰσια. Ο
Βόλφγκανγκ και η Κονστάντζα απέκτησαν έξι παιδιά, απ’ τα
οποία έζησαν μόνο δύο. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες και τα
συνεχή ταξίδια του Βόλφγκανγκ, το ζευγάρι υπήρξε πολύ
ευτυχισμένο. Έχουν σωθεί γράμματα του συνθέτη προς τη
γυναίκα του, που δείχνουν εμφανώς την αγάπη του για εκείνη.
Η Κονστάντζα Βέμπερ - Μότσαρτ
16. Μέχρι το1785 ο Μότσαρτ συνέθετε κυρίως έργα για πιάνο
και μουσική δωματίου (μεταξύ άλλων τα 6 κουαρτέτα
εγχόρδων που αφιέρωσε στον Γιόζεφ Χάυντν). Ιδιαίτερα τα
κοντσέρτα για πιάνο του Μότσαρτ βρήκαν σημαντική
ανταπόκριση στο βιεννέζικο κοινό και αποτελούν μέχρι σήμερα
κορυφαίες δημιουργίες, τόσο του ίδιου του συνθέτη, όσο και
του μουσικού αυτού είδους γενικότερα.
Η συνεργασία του Μότσαρτ με τον Λορέντσο ντα Πόντε,
περίπου από το 1784-85, μετατόπισε το κέντρο βάρους των
συνθετικών δραστηριοτήτων του προς όφελος του δραματικού
μουσικού είδους.
17. Το 1785-1786 ανέβηκε η όπερα «Οι γάμοι του Φίγκαρο»,
το 1787 ο «Ντον Τζιοβάννι». Το δεύτερο έργο ανέβηκε για
πρώτη φορά με μεγάλη επιτυχία στην Πράγα. Το 1787
διορίστηκε επιτέλους ο Μότσαρτ ως αυλικός συνθέτης από
τον Αυτοκράτορα Ιωσήφ, αλλά οι εποχές είχαν αλλάξει λόγω
του πολέμου με τους Τούρκους και η μουσική ζωή της Βιέννης
βρισκόταν ήδη σε παρακμή. Την ίδια περίπου εποχή με τις
όπερες του da Ponte δημιουργήθηκαν μερικές από τις
γνωστές συμφωνίες, διάφορα έργα για πιάνο (κοντσέρτα και
σονάτες), καθώς και έργα για μουσική δωματίου.
18.
19. Και τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του Μότσαρτ
(1789-1791) ήταν καλλιτεχνικά και οικονομικά
επιτυχημένα. Παρότι όμως κέρδιζε αρκετά χρήματα,
αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα και συχνά
εκλιπαρούσε τους πλούσιους φίλους του για δανεικά. Το
γεγονός ότι συσσωρεύονταν χρέη εις βάρος του
οφειλόταν σε ένα βαθμό στην κακή οικονομική διαχείριση
του συνθέτη, στις συνεχείς ασθένειες της γυναίκας του,
αλλά και σε κάποια ροπή του για συμμετοχή σε τυχερά
παιχνίδια. Μετά από ένα ταξίδι του Μότσαρτ ως συνοδού
του πρίγκιπα Lichnowsky, παρουσιάστηκε η τελευταία
από τις τρεις όπερες του ντα Πόντε, Έτσι κάνουν όλες
(Cosi fan tutte). Με την τιμητική ανάθεση σε αυτόν της
πανηγυρικής όπερας, λόγω της στέψης στην Πράγα του
Λεοπόλδου του Β', ο Μότσαρτ βρήκε ευκαιρία να
συνδέσει την παραδοσιακή όπερα μπαρόκ με σύγχρονα
ρεύματα - προσπάθεια που δεν αναγνωρίστηκε από την
αυτοκρατορική Αυλή. Αντίθετα, η όπερα
Ο Μαγικός Αυλός (Die Zauberflöte), που ανέβηκε
περίπου παράλληλα, υπήρξε μεγάλη επιτυχία.
21. Ο Μότσαρτ μας έχει αφήσει ένα μεγάλο αριθμό από
κουαρτέτα, από τα οποία έξι τα αφιέρωσε στον Γ. Χάυντν. Τα
κουαρτέτα αυτά λίγο αργότερα προεκτείνονται σε μια σειρά
κουϊντέτων για έγχορδα που αποτελούν ίσως την υψηλότερη
κορυφή του Μότσαρτ στον ενόργανο τομέα.
Έχει γράψει επίσης πάρα πολλές συμφωνίες, πάνω από 20
σονάτες για πιάνο, ένα πλήθος παραλλαγές για πιάνο (στις
τελευταίες εμφανίζεται ο τύπος της πολλαπλής μέχρι 12πλής
παραλλαγής), ένα μεγάλο αριθμό από τρίο για πιάνο, βιολί και
βιολοντσέλο καθώς και άλλα έργα για διάφορους συνδυασμούς
μουσικής δωματίου.
Έχει γράψει επίσης-περισσότερα από κάθε άλλο συνθέτη
πολλά κοντσέρτα για ένα σολιστικό όργανο (καμιά φορά 2 ή 3)
και ορχήστρα. Πολυπληθέστερα είναι τα κοντσέρτα του για πιάνο.
Τα έργα του Β. Α. Μότσαρτ
22.
23. Βέβαια ο τομέας στον οποίο ο Μότσαρτ είναι περισσότερο
γνωστός είναι ο τομέας της σκηνικής μουσικής, όπου έχουμε έναν
τεράστιο αριθμό από όπερες, που αποτελούν υπόδειγμα για όλη τη
μουσική ιστορία του τύπου αυτού της γερμανικής όπερας.
Αξιοσημείωτη είναι η μαεστρία του συνθέτη καθώς και η ψυχολογική
διαίσθηση στο χαρακτηρισμό των προσώπων που λαβαίνουν μέρος
στο έργο.
Εκτός από τις πολυπληθέστατες και θαυμαστότατες
όπερές του ο Μότσαρτ έγραψε και 18 λειτουργίες καθώς και
έναν μεγάλο αριθμό από άλλα θρησκευτικά έργα διαφόρων
ειδών.
Ο Μότσαρτ πρόλαβε στο σύντομο χρονικό διάστημα που
έζησε να μας αφήσει ένα τεράστιο έργο σε όλους τους τομείς της
μουσικής της εποχής του, έργο φωνητικό και ενόργανο. Έχει
συνθέσει συνολικά περισσότερα από εξακόσια έργα.
Πολλοί ειδικοί που ασχολήθηκαν με το έργο του υποστηρίζουν
ότι υπήρξε η μεγαλύτερη μεγαλοφυΐα που γεννήθηκε ποτέ στη
μουσική!
24.
25.
26.
27. Μότσαρτ, πορτραίτο του 1782
Το τέλος του Μότσαρτ
Ο Μότσαρτ ήδη από τα τέλη του
καλοκαιριού του 1791 ήταν
ασθενής. Είχε νοσήσει από την ίδια
αρρώστια στην Πράγα δέκα χρόνια
πριν, το Σεπτέμβριο του 1781. Στις
αρχές του Δεκεμβρίου του 1791
σημειώθηκε δραματική επιδείνωση
της υγείας του και στις 5
Δεκεμβρίου εξέπνευσε.
«Ρευματοειδή πυρετό» την
χαρακτήρισαν οι καλύτεροι γιατροί
της εποχής αλλά και η σημερινή
ιατρική με βάση τα πολλά
συμπτώματα τους τελευταίους
μήνες της ζωής του μεγάλου αυτού
μουσικού.
28. Το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ
Ενόσω ο Μότσαρτ συνέθετε
τον «Μαγικό Αυλό» δέχτηκε την
επίσκεψη ενός άγνωστου ξένου,
απεσταλμένου του κόμητα Φ.
Βάλζεγκ-Στούπαχ, που ήθελε να
παρουσιάσει για δική του σύνθεση
(για το θάνατο της γυναίκας του)
ένα «ρέκβιεμ» (νεκρώσιμη
ακολουθία) που θα παράγγελνε
στον Μότσαρτ. Του έδωσε μια
σημαντική αμοιβή εκ των
προτέρων για την παραγγελία. Ο
Μότσαρτ άρχισε να συνθέτει, όπως
λέγεται, έχοντας παράξενες
προαισθήσεις ότι έγραφε το
ρέκβιεμ για το δικό του θάνατο.
Dies irae
29. Ο Μότσαρτ από το κρεβάτι
του πόνου δίνει οδηγίες
για τη σύνθεση του "Ρέκβιεμ"
30. Το έργο πραγματικά έμεινε ημιτελές. Με εντολή της χήρας
Κονστάντσε ανέλαβαν να το ολοκληρώσουν αρχικά ο J.
Eybler και στη συνέχεια ο μαθητής του Μότσαρτ, ο Φ. Ξ.
Συσμάιερ (F. X. Suessmayer). Αυτή η μορφή του έργου
εκτελείται, συνήθως, μέχρι σήμερα. Δεν ξέρουμε ακριβώς τι
είναι πρωτότυπο και τι συμπλήρωμα. Πάντως πρόκειται για
ένα μνημειώδες, απελπισμένα τραγικό έργο.
31. Οι παλαιότερες βιογραφίες των μεγάλων μουσικών συχνά
είναι γεμάτες ανακρίβειες, μύθους και εικασίες. Ευτυχώς η
σύγχρονη έρευνα ξεδιαλύνει την κατάσταση και αποκαθιστά την
αλήθεια. Οι παλαιότερες βιογραφίες αναφέρουν πως ο Μότσαρτ
δολοφονήθηκε από τον αντίζηλό του, μουσικό Σαλιέρι, πως
πέθανε φτωχός και πεινασμένος˙ πως η κηδεία του έγινε μια
μέρα με χιόνι και θύελλα, πως δε βρέθηκε κανείς, εκτός από τη
στενή οικογένεια, να συνοδεύσει την κηδεία και πως «ρίχτηκε»
σ’ έναν «κοινό τάφο», παραγνωρισμένος και ξεχασμένος!
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρξε καμιά δολοφονία ή απόπειρα
δολοφονίας από τον Σαλιέρι ή από οποιονδήποτε άλλον. Ο
Μότσαρτ πέθανε από «ρευματοειδή πυρετό». Είναι γεγονός ότι
τον τελευταίο 1-1,5 χρόνο της ζωής του είχε αρκετές οικονομικές
δυσχέρειες. Όμως ποτέ δεν πείνασε, ούτε στερήθηκε τα
ουσιώδη μιας αρκετά άνετης ζωής (διέθετε άμαξα, υπηρέτες,
μπορούσε να ταξιδεύει ο ίδιος και η γυναίκα του για
λουτροθεραπεία ως τις τελευταίες μέρες του κ.τ.λ.)
33. Η μέρα της κηδείας του ούτε χιόνι, ούτε θύελλα είχε. Ο Μότσαρτ
κηδεύτηκε με έξοδα του Δήμου και ετάφη σε μαζικό τάφο στο
νεκροταφείο του Αγίου Μαρξ. Ξέρουμε τα ονόματα αρκετών στενών
φίλων του, μεταξύ αυτών και του Σαλιέρι, που παρακολούθησαν
την κηδεία. Πάντως συνήθεια στη Βιέννη τότε ήταν την κηδεία να
την παρακολουθούν μόνο οι στενοί συγγενείς, όπως και συνήθεια
ήταν η ταφή σε κοινό τάφο.
Ο τάφος του Μότσαρτ δεν εντοπίστηκε ποτέ με ακρίβεια, γι' αυτό
ο επίσημος τάφος στην πτέρυγα τιμωμένων του κεντρικού
νεκροταφείου της Βιέννης (Zentralfriedhof) είναι κενοτάφιο. Αμέσως
μετά την κηδεία οι νεκρολογίες στις εφημερίδες αναγνώρισαν το
μεγαλείο του.
34.
35. Ο Μότσαρτ άφησε, εκτός από τη χήρα του, δύο παιδιά: τον
Karl Thomas (1784-1858), ο οποίος όρισε ως γενικό κληρονόμο
του πατέρα του το Mozarteum του Σάλτσμπουργκ, και τον Franz
Xaver Wolfgang (1791-1844), συνθέτη, πιανίστα και μαέστρο
περιορισμένου βεληνεκούς.
Οι γιοι του Μότσαρτ
36. Το φαινόμενο Μότσαρτ
Ήδη από την παιδική του ηλικία ο Μότσαρτ έδειξε ότι διέθετε
σημαντικές μουσικές ικανότητες, οι οποίες υποστηρίχθηκαν
συστηματικά από τον πατέρα του, έναν από τους καλύτερους
μουσικούς παιδαγωγούς της εποχής του. Ιδιαίτερα τα ταξίδια σε
χώρους με υψηλή μουσική καλλιέργεια έδωσαν σημαντική ώθηση
στη συνθετική δραστηριότητα του μεγάλου συνθέτη και βοήθησαν
στη δημιουργία ενός χαρακτηριστικού προσωπικού στυλ. Κάποιοι
βέβαια υποστήριξαν ότι αμελήθηκε σημαντικά η εκμάθηση
διαφόρων τεχνικών της σύνθεσης, με αποτέλεσμα ο Μότσαρτ να
έχει ορισμένα προβλήματα, π.χ. με την αντίστιξη. Μόνο στα χρόνια
της Βιέννης κατάφερε, μέσω της επαφής του με τον Γ. Χάυντν και
τον φιλόμουσο ευγενή G. van Swieten, αλλά κυρίως λόγω της
ενασχόλησής του με τα ορατόρια του Χαίντελ, να διορθώσει τις
παιδικές παραλείψεις.
Ο Μότσαρτ μπορούσε να συνθέτει σπουδαία και δύσκολα έργα
με αφάνταστη ταχύτητα και ευκολία. Επίσης αγαπούσε να
εξερευνά ό,τι καινούργιο, π.χ. τα τελευταία χρόνια της ζωής του
άρχισε να χρησιμοποιεί το προηγουμένως άγνωστο κλαρινέτο. Το
ύφος του ρέει ομαλά, είναι πολύ μελωδικός και διαφαίνεται παντού
η μεγάλη αγάπη που είχε στην ποικιλία της ενορχήστρωσης.
38. Έχουν ειπωθεί κατά καιρούς
διάφορες υπερβολές, τόσο για τον
Μότσαρτ όσο και για πολλούς
άλλους καλλιτέχνες που πέρασαν
στο χώρο του μύθου. Οι
περισσότερες ήταν καλοπροαίρετες,
εξαιτίας του γεγονότος ότι αυτά τα
άτομα είναι σπάνια και
δικαιολογημένα εντυπωσιάζουν τον
κόσμο. Σύμφωνα με διηγήσεις
συγχρόνων του, ο Μότσαρτ είχε μια
μνήμη πολύ πάνω από το μέσο όρο,
ένα καταπληκτικό μουσικό αυτί, ενώ
ήταν ικανός να αυτοσχεδιάσει με
ευκολία και άνεση επάνω σε ένα
οποιοδήποτε μουσικό θέμα. Η
επεξεργασία στην οποία υποβάλει
τα ίδια του τα θέματα στα διάφορα
έργα του δείχνει ότι ναι μεν η
μουσική πήγαζε από μέσα του σαν
το νερό της πηγής, όπως έχει
ειπωθεί, αλλά και ότι το μυαλό του
τα δούλευε εξουθενωτικά.
39. Ο Μότσαρτ έγραψε πολλών
ειδών μουσικές και μάλιστα πάρα
πολύ συχνά η μουσική του ήταν
προσαρμοσμένη στις συγκεκριμένες
ανάγκες κάθε περίστασης. Πολύ
συχνά γράφει έργα πιο εύκολα και
προσιτά. Σε άλλες περιπτώσεις
γράφει έργα πιο φανταχτερά και πιο
δεξιοτεχνικά. Άλλοτε είναι πιο
εσωστρεφής˙ γράφει δηλαδή
μουσική όπως θα την έγραφε για
τον εαυτό του!
Με τη μουσική του ωστόσο έχεις
την αίσθηση ότι έπαιζε όπως ένα
παιδί παίζει με τα παιχνίδια του.
Ίσως για αυτό έχει τόσο μεγάλη
απήχηση η μουσική του σε όλους
τους ανθρώπους, γιατί εκφράζει
ακριβώς την ανθρώπινη πλευρά της
ζωής, με τις ελπίδες, τους φόβους,
τον έρωτα, την απογοήτευση.
40. Όταν καθόταν στο πιάνο και αυτοσχεδίαζε, έκανε τα πιο
αφάνταστα πράγματα! Μας σώζεται ένα δείγμα των
αυτοσχεδιαστικών του ικανοτήτων σε μια σειρά έργων που
ακολουθούν τη μορφή της φαντασίας ή παρεμφερείς μορφές,
όπου ο Μότσαρτ επιτρέπει στον εαυτό του μεγαλύτερες
ελευθερίες από ό,τι στα υπόλοιπα έργα του. Σε αυτά τα
«ελεύθερα» έργα τύπου φαντασίας βλέπουμε τον Μότσαρτ να
εξερευνά αφάνταστα τολμηρά πράγματα, τόσο που οι σύγχρονοί
του τον κατηγορούσαν σαν ένα συνθέτη που έκανε συνέχεια λάθη
και τον καταδίκαζαν ότι δε σέβεται τους μουσικούς κανόνες της
εποχής του. Βέβαια είναι γνωστό ότι όποιον κανείς δεν μπορεί να
καταλάβει τον κατηγορεί ότι «σπάει» τους καθιερωμένους κανόνες
και καταδικάζει ακριβώς αυτό που αποτελεί τη μεγαλοφυΐα του!
41. Ένα από τα στοιχεία που
πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα
είναι η τελείωση στο γράψιμο
του Μότσαρτ, που έχει
προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό,
ώστε να ελέγχεται και η
παραμικρή λεπτομέρεια της
σύνθεσης σε αφάνταστο
σημείο.
Επίσης μεγάλοι μουσικοί
υπογράμμισαν ότι το τραγικό
και δραματικό στοιχείο
υπάρχει έντονο σε κάποια
από τα έργα του Μότσαρτ,
χωρίς την προοπτική της
λύτρωσης, που συχνά
υποβόσκει στον Μπετόβεν.
Στον Μότσαρτ μάλιστα το
τραγικό αυτό στοιχείο είναι
συνδυασμένο με μια απόλυτη
απόγνωση και πορεία προς
την καταστροφή.
42. Ο άνθρωπος Β. Α. Μότσαρτ
Ο Μότσαρτ γνώρισε τη δόξα από
μικρό παιδί και η δόξα αυτή
πολλαπλασιαζόταν όσο περνούσαν τα
χρόνια. Λέγεται ότι ήταν αφάνταστα
υπερήφανος. Από μικρός χρειαζόταν
συνεχώς την επιβεβαίωση ότι τον
αγαπούν και, όταν αυτή του η ανάγκη
δεν ικανοποιούνταν, εκδήλωνε ανοιχτά
την λύπη και την απελπισία του. Σ'
αυτή την περίπτωση η μουσική
λειτουργούσε ως καταφύγιο γι' αυτόν
και του πρόσφερε παρηγοριά.
Ήξερε την αξία του και συχνά
περιφρονούσε τους ανθρώπους που
κατείχαν και σημαντικότερες ακόμη
θέσεις. Μπορούσε να είναι ο ίδιος
αρκετά δύσκολος στη ζωή του.
Παράλληλα όμως ήταν και πολύ
χαριτωμένος. Αγαπούσε τη ζωή και
διασκέδαζε όσο μπορούσε όταν «ήταν
στις καλές του».
43. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ήταν ότι δεν υπήρξε ποτέ
δουλοπρεπής, κάτι που συνηθιζόταν αρκετά εκείνη την εποχή.
Όσο κι αν κυκλοφορούσε σε αυλικούς-αριστοκρατικούς κύκλους
ποτέ δεν ήταν περιποιητικός και ποτέ δεν κολάκευε. Αυτό
αποδεικνύεται και με το γεγονός ότι αρνούνταν πεισματικά να
κάνει χρήση του τίτλου ευγενείας που του είχε απονείμει ο
Πάπας. Αντίθετα, εξέφραζε με αβασάνιστη αμεσότητα και
ευθύτητα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, χωρίς να
νοιάζεται για την εντύπωση που θα προκαλέσει.
Καθώς ο Μότσαρτ μεγάλωνε, έμαθε να αγνοεί τις
συμβουλές του πατέρα του ή όπου τον βόλευε να τις μεταφράζει
έτσι όπως αυτός ήθελε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι σχέσεις
τους να είναι τεταμένες για το υπόλοιπο της ζωής τους. Τα
πρώτα βήματα χειραφέτησης του Μότσαρτ από τον πατέρα του
ήταν η ρήξη με τον Αρχιεπίσκοπο (εργοδότη του στο Salzburg),
η απόφασή του να εγκαταλείψει την γενέτειρά του και να ζήσει
ως "ελεύθερος καλλιτέχνης" στη Βιέννη, καθώς και το να
παντρευτεί. Από τότε που μετακόμισε στη Βιέννη το 1781, ο
Leopold παρέμεινε στο Salzburg και είδε τον γιο του μόλις δύο
φορές μέσα σε δύο χρόνια.
44. Η ζωή του Β. Α. Μότσαρτ γίνεται
κινηματογραφική ταινία
45. Ανάμεσα στις πολλές αυτοβιογραφικές ταινίες που
γυρίστηκαν για τον Μότσαρτ ξεχωρίζει η ταινία Αμαντέους
(Αγγλ. Amadeus) παραγωγής 1984 σε σκηνοθεσία Μίλος
Φόρμαν. Πρόκειται για ένα δράμα εποχής, που βοήθησε
αποφασιστικά στην ακόμα μεγαλύτερη δημοτικότητα του
ούτως ή άλλως αγαπητού συνθέτη
Όμως, αυτό που σίγουρα δεν υπήρξε ο Μότσαρτ ήταν μία
ιδιοφυΐα που «έπεσε από τον ουρανό», όπως τον ήθελε ο
Μίλος Φόρμαν στην θαυμάσια αλλά ιστορικά αναξιόπιστη
ταινία του.
Το σενάριο της ταινίας, το οποίο έγραψε ο Πίτερ Σάφερ,
είναι βασισμένο στο ομώνυμο θεατρικό του Σάφερ, που με τη
σειρά του βασίστηκε στο θεατρικό έργο του Αλέξανδρου
Πούσκιν Μότσαρτ και Σαλιέρι. Η ταινία προτάθηκε για 53
συνολικά βραβεία και κέρδισε 40, συμπεριλαμβανομένων και
8 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας.
Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε την
ταινία στην 53η θέση στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες
όλων των εποχών.
51. Βιέννη και Σάλτσμπουργκ τιμούν τον Μότσαρτ
Στο Σάλτσμπουργκ, στην πλατεία Mozartplatz δεσπόζει
το άγαλμα του Μότσαρτ
52. Στο νούμερο 9 της οδού Getreidegasse, υπάρχει το «Hagennauer Haus»,
στον τρίτο όροφο του οποίου έζησε 26 ολόκληρα χρόνια (1747-1763) η
οικογένεια Μότσαρτ. Εδώ, στις 27 Ιανουαρίου 1756, γεννήθηκε ο
Αμαντέους (Mozarts Geburtshaus).
53. Μπορεί κανείς να επισκεφτεί και το Mozarts Wohnhaus στη νέα πόλη,
την κατοικία όπου έζησε ο Μότσαρτ για 7 χρόνια. Στο σπίτι - μουσείο
υπάρχουν αρκετά προσωπικά και οικογενειακά αντικείμενα του Μότσαρτ
καθώς και το μικρό βιολί που έπαιζε σε νηπιακή ηλικία
56. Προς τιμή του μεγάλου μουσικοσυνθέτη διοργανώνεται ένα από
τα μεγαλύτερα πολιτιστικά γεγονότα της Ευρώπης, το φημισμένο
Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής του Σάλτσμπουργκ. Το πρώτο
μουσικό φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, στη σύγχρονη μορφή του,
πραγματοποιήθηκε το 1920, με πρωτοβουλία του ποιητή Χούγκο
φον Χόφμανσταλ, του θεατρικού σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρτ, του
συνθέτη Ρίχαρντ Στράους, του μαέστρου Φραντς Σαλκ και του
σκηνοθέτη Άλφρεντ Ρόλερ.
Στο φεστιβάλ, που πραγματοποιείται, από την τελευταία
εβδομάδα του Ιουλίου έως το τέλος Αυγούστου, κυριαρχεί βεβαίως
η μουσική του Μότσαρτ, αλλά παράλληλα παρουσιάζονται νέα ή
λιγότερο γνωστά έργα κλασικής και εκκλησιαστικής μουσικής,
καθώς και θεατρικά έργα και όπερες, και συμμετέχουν οι
σημαντικότεροι τραγουδιστές και διευθυντές ορχήστρας του κόσμου,
όλοι με σχετικά χαμηλές αμοιβές, ως απότιση φόρου τιμής στον
Μότσαρτ, ενώ τα εισιτήρια εξαντλούνται μήνες νωρίτερα.
57.
58. Προτομή του Mozart στο ‘‘The Palais Garnier’’, γνωστό επίσης και
σαν Opéra de Paris ή Opéra Garnier.
59. Αγάλματα, προτομές και γλυπτά του Β. Α. Μότσαρτ κοσμούν
το Σάλτσμπουργκ, τη Βιέννη και άλλες ευρωπαϊκές
πρωτεύουσες
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69. Εκατοντάδες πορτραίτα του Β. Α. Μότσαρτ
έχουν φιλοτεχνηθεί σε όλον τον κόσμο
Πορτραίτο από τον Preciada Azancot.
70. Ο Mozart το 1785.
Σιλουέτα
φιλοτεχνημένη
από τον Johann
Hieronymus
Löschenkohl
71. Ο Μότσαρτ γύρω στο
1789. Ελαιογραφία του
Christian Vögel
Προσωπογραφία του
Μότσαρτ. ΄Εργο της
Μπάρμπαρα Κραφτ (1819)
72.
73.
74.
75. Σάλτσμπουργκ: ο Μότσαρτ είναι παντού παρών!
Το πνεύμα και οι μελωδίες
του διάσημου μουσικοσυνθέτη
πλανιούνται παντού στο
Σάλτσμπουργκ. Το γεγονός
ότι η παραμυθένια γενέτειρα
του Μότσαρτ έχει ταυτιστεί με
το διάσημο τέκνο της το
διαπιστώνει κανείς πολύ
εύκολα. Στις βιτρίνες και τα
ράφια των καταστημάτων
μπορεί κανείς να αντικρίσει
μια πληθώρα απίθανων
προϊόντων που συνδέονται με
τον Β. Α. Μότσαρτ και που
έχουν πάνω τους
αποτυπωμένη τη μορφή του:
από τα περίφημα
σοκολατάκια Mozartkugeln
90. Αντί επιλόγου…
Η αξεπέραστη αξία του έργου του Μότσαρτ και ο τεράστιος
ρόλος του στην πνευματική ζωή της ανθρωπότητας έχουν
υπογραμμιστεί από μουσικούς, συγγραφείς, φιλοσόφους,
μελετητές... Από τον Χάυντν, τον Μπετόβεν, τον Γκαίτε, τον
Χόφμαν μέχρι τον Πούσκιν, τον Τσαϊκόφσκι, τον Αϊνστάιν κ.ά.
Μας έχει πράγματι αφήσει ένα έργο μοναδικό και αξεπέραστο,
το οποίο μας μεταφέρει σε σφαίρες που ίσως κανένας άλλος
μουσικός δεν τις κατέκτησε στο βαθμό αυτό και που καλύπτουν
το πλατύτερο φάσμα εκφραστικών καταστάσεων, από την πιο
ανέφελη ευδαιμονία ως την πιο απελπισμένη δραματικότητα.
Τα έργα του, από τη συμφωνία μέχρι το τελευταίο χορευτικό
κομμάτι, φέρουν τη σφραγίδα της δημιουργικής φαντασίας και
ευαισθησίας του και επιβεβαιώνουν την ιδιοφυΐα του.
Ο Οδυσσέας Ελύτης λέει για τη μουσική του Mozart:
«Η μουσική του έχει το αυτοδύναμο ενός φυσικού πίδακα που
μας θαμπώνει, κάνει τα πράγματα να κολυμπούν μισό μέτρο
πάνω από το έδαφος, σε μια σωστή πλημμύρα φωτός,
λαμπερές ψιχάλες ήχων που διασχίζουν λοξά το σκοτεινό μας
παράθυρο…»
