Μέσα από τη συγκλονιστική αφήγηση μιας νεαρής Σμυρνιάς της Αμφιλύκης Χατζημάρκου

1. Μέσα από τη συγκλονιστική αφήγηση μιας
νεαρής Σμυρνιάς
της Αμφιλύκης Χατζημάρκου

2. Το Σάββατο 9 Σεπτεμβρίου 1923 ο τουρκικός
στρατός, ο ίδιος ο Μουσταφά Κεμάλ και οι άτακτοί
του, μπήκαν στην Σμύρνη. Επτά μέρες πριν είχε
αποχωρήσει και το τελευταίο ελληνικό στρατιωτικό
τμήμα από τη Μικρά Ασία με το Μέτωπο να έχει
καταρρεύσει από τις παραμονές του
Δεκαπενταύγουστου.

4. Ο πατέρας μου βλέποντας το κακό που
γινότανε έξω, αποφάσισε να καούμε εκεί για να
μη πέσωμε στα χέρια των θηρίων αυτών.
«Η απόφασις του ήτο σταθερά. Η μητέρα μου κ’
εμείς με κλάματα τον παρακαλούσαμε να
φύγωμε. Τόσο τραγικό το σύμπλεγμα αυτό
φάνηκε στον Τούρκο ξενοδόχο που ήρθε και είπε
στη μητέρα μας: “Έλα πάρε τα παιδιά σου και
θα σωθούμε όλοι μαζί. Έχω ατμάκατο”. Μια
αχτίνα χαράς μας παρηγόρησε και αφού μας
έδωσαν σκεπάσματα οθωμανικά μαζί με τη
μητέρα και αδελφή του ξενοδόχου μας
παρέλαβον μερικοί ωπλισμένοι Τούρκοι και μας
πήγαν στην ατμάκατο. Προχωρήσαμε λίγο και
ύστερα από πολλά εμπόδια, γιατί τα πτώματα
των πνιγμένων κτυπούσαν δεξιά και αριστερά
στην ατμάκατο, σταθήκαμε στο μέσον του
κόλπου. Μπροστά στα μάτια μας είχαμε το
τραγικό θέαμα, που μας παρουσιάζει φωτιά,
μαχαίρι και θάλασσα. Σ’όλη μου τη ζωή δε θα
ξεχάσω την τραγική αυτή νύχτα».

6. Η μεγάλη πυρκαγιά εκδηλώθηκε αρχικά
στην αρμενική συνοικία από την ανατίναξη
της Αρμενικής Εκκλησίας του Αγίου
Νικολάου. Με τη βοήθεια του ευνοϊκού για
τους Τούρκους ανέμου (που έπνεε αντίθετα από
την τουρκική συνοικία) και της βενζίνης με την
οποία ράντιζαν τα σπίτια, η φωτιά κατέκαψε
όλη την πόλη, εκτός από τη μουσουλμανική
και την εβραϊκή συνοικία.

8. «Στες 4 το πρωΐ της 1ης Σεπτεμβρίου φθάσαμε
στο Κορδελιό, προάστειο της Σμύρνης. Οι
Τούρκοι για να δείχνουν δυσκολίες στους
χριστιανούς, ζητούσαν διάφορα πιστοποιητικά.
Ο πατέρας κατώρθωσε με τη βοήθεια ενός
δικηγόρου, Τούρκου να κάνη ένα τέτοιο
πιστοποιητικό, που έπρεπε να επικυρωθή από
την Τουρκική κυβέρνησι, και γι αυτό πήγε στο
Διοικητήριο. Αλά δυστυχώς για μας εκεί
κρατήθηκε από τους Τούρκους. Ήτανε Σαββάτο
στες 15 Σεπτεμβρίου του 1922, η πιο
δυστυχισμένη μέρα της ζωής μου . Αφού άδικα
γυρέψαμε να τον σώσωμε και δεν μπορέσαμε,
στες 15 Σεπτεμβρίου το πρωΐ φύγαμε αφήνοντας
πίσω μας τον καλό μας πατέρα, περιουσία, σπίτι
και την πατρίδα μας, με ένα επίτακτο
Αμερικανικό που ήλθε να μας σώση».

10. Η εκκένωση της Σμύρνης άρχισε στις 11 Σεπτεμβρίου και διήρκησε μια εβδομάδα.
Κατόπιν ασφυκτικών πιέσεων ο Κεμάλ Ατατούρκ επέτρεψε σε ελληνικά και άλλα πλοία
να μπουν στο λιμάνι.

11. Όταν η πόλη τυλίχτηκε στις φλόγες στις 13 Σεπτεμβρίου, 19 συνολικά πλοία μπήκαν στη
Σμύρνη να σώσουν τον κόσμο.
Συνολικά 300.000 πρόσφυγες πέρασαν στην Ελλάδα.

13. Οι εμπρησμοί κατέστρεψαν τα 3/5 της
έκτασης της Σμύρνης αφήνοντας άθικτη την
τουρκική συνοικία. Από τις φωτιές δεν
γλίτωσαν ούτε τα πολυτελή κτίρια της πόλης,
όπως το Sporting Club, τα κομψά ξενοδοχεία
του Και, τα εστιατόρια και οι επαύλεις. Από τις
46 ορθόδοξες εκκλησίες σώθηκαν οι τρεις.

19. Φωτογραφικό Αρχείο του Εθνικού
Ιστορικού Μουσείου