Krizat Ekonomike te Myrvete Badivuku

1. Prof.dr. Myrvete
Badivuku-Pantina
Lenda: KRIZAT EKONOMIKE
Ligj. 2

2. Cikli i biznesit dhe fazat e tij
Zhvillimi ekonomik i vendeve me një ekonomi tregu të
zhvilluar megjithëse karakterizohet me një prirje rritjeje, në
kohë të caktuar ka patur shmangie nga kjo prirje e
përgjithëshme, duke u karakterizuar herë nga periudha të
rënies ekonomike dhe herë nga periudhat të rritjes
ekonomike.
Kështu disa nga periudhat e rënies ekonomike janë ato të
viteve: 1929-1933, 1937-1938, 1948-1949, 1953-1954,
1960-1961, 1973-1975, 1981-1982.

3. Lëvizjet e ekonomisë herë drejt ngritjes e herë
drejt rënies të treguesve kryesor ekonomik kundrejt
një prirje të përgjithshme në rritjen ekonomike
formojnë ato që quhen ciklet e biznesit.
Lëkundjet e aktivitetit real ekonomik megjithëse
emërtohen si cikle, në të vërtetë nuk formojnë cikle të
rregullta. Pra, nuk ka dy reçesione apo ekspansione të
ngjashme.

4. 
Megjithatë edhe pse ciklet e biznesit
dallojnë nga njëri tjetri, ato kanë diçka
të përbashkët.

Çdo cikël biznesi karakterizohet nga disa
faza të njëllojta. Pra kemi katër faza të
ciklit të biznesit dhe ato janë:

5. 1. Pika më e lartë e ciklit
2. Faza e reçesionit (rënjes ekonomike)
3. Pika më e ulët e ciklit
4. Faza e ekspansionit (ngritjes
ekonomike)

6. Figura 1. Ciklet e biznesit
GDP
real
Pika më e
lartë
Pika më e
lartë
Ekspansioni
Prirja e GDP
potencial
Pika më e ulët
Rënja
Pika më e ulët
Gjatësia e ciklit
Koha

7. 1.Pika më e lartë e ciklit



Eshte pika qe pason pas ekspansionit
(ringjalljes) dhe paraqet lulezimin e ekonomise
Ne kete faze aktiviteti ekonomik perjeton nje
zhvillim te gjithanshem, ku zhvillimi ekonomik
mberrin nje nivel me te larte se qe ishte para
fillimit te krizes ekonomike
Kerkesa gjithnje me e madhe per mjete prodhimi
dhe per mjete konsumi nxit zhvillimin e cdo
aktiviteti ne jeten ekonomike, por jo
pergjithmone

8. 2.Faza e reçesionit (rënjes ekonomike)


Eshte momenti kur per shkak te disproporcionit
midis ofertes dhe kerkeses ngel shitja dhe
prodhimi i mallrave, bjen aftesia blerese e
shtresave te gjera, rritet papunesia
Recesioni fillon te ndihet se pari ne tregun
monetar (banka), meqë faza e shitjes nuk
realizohet dhe fillon te rritet kerkesa per kredi
bankare per te perballuar veshtiresite financiare
neper firma, prandaj edhe vjen deri te rritja e
normave te kamates per kapital hua

9. 3. Pika më e ulët e ciklit

Eshte momenti kur per shkak te
mosrealizimit gjithnje e me te theksuar te
mallrave ne treg mbushen depotë me
produkte te gatshme, punetoret leshohen
nga puna, mbyllen firmat, krijohet gjendja
kaotike ne treg .

10. 4. Faza e ekspansionit (ngritjes
ekonomike)


Paraqet fazen kur ekonomia fillon te
konsolidohet, te marre vehten per nje zhvillim te
metejshem
Ky eshte momenti kur krijohen kushtet
paraprake per daljen nga kriza, aktiviteti
ekonomik fillon te ringjallet, rritja e punesimit rrit
kerkesen per produkte ne treg, gje qe stimulon
angazhimin e kapitaleve te reja ne dege te
ndryshme

11. Momenti kyç, për të identifikuar një cikël të biznesit, është
përcaktimi i fazës së recesionit, pra:
Duhet të theksojmë se çdo rënie ekonomike nuk mund të
karakterizohet si recesion.
Pranohet se kemi të bëjmë me një fazë të recesionit
ekonomik vetëm atëherë kur GDP real bie për gjashtë muaj
rrjesht.

12. Lind pyetja, në çfarë mënyre i përshtatet cikli i
biznesit analizave të kërkesës agregate dhe ofertës
agregate?
Përgjigjen e këtyre pyetjeve do ta marrim duke
analizuar figurat e më poshtme.

13. Figura 2. Hendeku i prodhimit në modelin kejnsian
AS
Niveli i
çmimeve
P*
B
C
P`
Q`
Q
AD
AD`
Qp
GDP real

14. Ndryshimet në nivelin e prodhimit natyrshëm kanë ndikim edhe
në nivelin e punëzëniës përkatësisht papunësisë.
Lidhja në mes të produktit dhe papunësisë shprehet me Ligjin
e Okunit, sipas të cilit, për çdo 2% të rëniës së GDP aktual
kundrejt GDP potencial, norma e papunësisë rritet me 1%.
Për shembull, në qoftë se GDP potencial është 100% dhe bie
në 98% atëhere norma e papunësisë do të rritet në 7% në qoftë
se para rënjës së prodhimit ajo ishte 6%.

15. Tani shohim hendekun e prodhimit në modelin klasik duke
u nisur nga pikpamja klasike lidhur me ofertën agregate
(AS) vertikale.
Figura 3. Hendeku i prodhimit në Modelin klasik
Niveli i
çmimeve
AS`
AS
P`
P
O
Q`
Q
GDP real

16. Një shprehje disi ekstreme e pikpamjes neoklasike mbi
ciklet e biznesit është teoria e cikleve reale të biznesit.
Sipas kësaj teorie kurba AS është vertikale dhe të gjitha
ndryshimet që ndodhin në GDP real shkaktohen vetëm
nga goditjet që pëson Oferta agregate.