The Ezdikhana newspaper of Yezidi National Union org. Director - Aziz Tamoyan Chief Editor - Khdr Hajoyan http://facebook.com/YezidiNationalUnion

1. ԱԶԳՈՒԹՅՈՒՆՍ՝ ԵԶԴԻ, ԼԵԶՈՒՍ՝ ԵԶԴԻԵՐԵՆ, ԿՐՈՆՍ՝ ՇԱՐՖԱԴԻՆ
ԷԶԴԻԽԱՆԱԵԶԴԻՆԵՐԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՈՆԱԹԵՐԹ
2015
Մայիս
¹ 5 (129)
HOle, HOle, HOla, Silt'an ÿzîdê SOre
ÿzdîxane
miletê min-ÿzdî, zimanê min-ÿzdîkî, dînê min-þerfedîn
þerfedîn dînê
meye
Երկրորդ Լալիշ
կառուցել է
Միրզե Չոլոն
– Վաղը Մալակե Տաուսի տոնն է: Ի՞նչ խոր-
հուրդունիայնեզդիներիհամար:
– Մալակե Տաուսը եզդի ժողովրդի երեք սրբու-
թյուններից մեկն է` միաժամանակ գլխավորը: Նրան
հաջորդում են Եզիդ աստվածը եւ մահից հետո աստ-
վածացված շեյխ Ադին: Ամենահինը համարվում է
Մալակե Տաուսը եւ համաձայն ավանդույթի` չորեք-
շաբթի օրը նրա ծննդյան օրն է, որը եզդիների համար
ամենասուրբ եւ հարգելի օրն է: Հենց չորեքշաբթի է
Մալակե Տաուսը իջնում երկրի վրա` իր սրբագործու-
թյուններն իրականացնելու համար: Արեւային օրա-
ցույցով եզդիների համար Նոր տարին սկսվում է
գարնանային օրահավասարի ժամանակ, որը, որպես
կանոն, մեր այսօրվա օրացույցով ապրիլի 13-ին հա-
ջորդող չորեքշաբթին է, որը անվանում են նաեւ
«Կարմիր չորեքշաբթի» (Չարշամա Սոր): Փաստորեն,
այդ օրը եզդիների համար սկսվում է Նոր տարին:
–Որքա՞նէպահպանվածայստոնըեւինչպե՞ս
ենայննշումեզդիները:
– Բարեբախտաբար, մեր ժողովրդի տոնացույցով
բոլոր ազգային-կրոնական տոները պահպանված
են` այդ թվում եւ այս տոնը: Դրանք հիմնականում ըն-
տանեկան, գերդաստանային, համայնքային բնույթ
ունեն: Ամեն մի ընտանիք ձգտում է ավելի լավ նա-
խապատրաստվել այդ տոնին: Ամեն օջախում սեղան
է պատրաստվում, մարդիկ այցելում են միմյանց,
շնորհավորում: Եզդիները այդ օրն անպայման լինում
են գերեզմաններում` իրենց անցավորներին հիշելու
համար: Իրենց հետ տանում են մրգեր, քաղցրավե-
նիք, այլ ուտեստներ: Այդ օրը նաեւ հաշտվում են
խռովածները, գժտվածները: Տոնը բացում է մարդ-
կանց սրտերը, տրամադրությունները:
–Գիտենք,որառաջինանգամՄալակեՏաու-
սի տոնը կնշվի Ձեր հիմնադրած սրբատեղիում:
Ի՞նչէլինելու:
– Քանի որ մինչեւ վերջերս Հայաստանում մենք
չունեինք մեր սրբատեղին, բնականաբար, մենք տո-
նը նշում էինք միայն տանը, ինչպես վերեւում նշեցի`
ընտանիքներով, գերդաստաններով ու համայնքնե-
րով: Հիմա հնարավորություն ունենք նշելու ազգո-
վին: Առաջին անգամ Հայաստանի եզդիները կգան
մեր սրբատեղի, կաղոթեն տաճարում եւ հետո կմաս-
նակցեն եւ ներկա կլինեն ժողովրդական տոնախմ-
բությանը, մեր ընտանիքի կողմից կազմակերպվելիք
հյուրասիրությանը:
Այդ օրը համայն աշխարհի եզդիների հոգեւոր կե-
նտրոնում` Լալըշում եւս տեղի կունենան հոգեւոր ծե-
սեր, արարողություններ: Կուզենայի, որ այդ ամենը
տեղափոխվեր նաեւ մեր սրբատեղի:
–Այդօրբարեմաղթանքնե՞րենհնչում:
– Իհարկե, մարդիկ նախեւառաջ շնորհավորում
են միմյանց, ցանկանում, որ դժվարություններն ան-
ցած լինեն եւ Նոր տարին նոր հաջողություններ բե-
րի: Անցած տարվա Մալակե Տաուսի տոնից հետո`
այս մեկ տարվա ընթացքում մեր ժողովուրդն իր
բնօրրանում մեծ փորձությունների ենթարկվեց:
Փաստորեն, տեղի ունեցավ եզդի ժողովրդի կոտո-
րած, եղեռն եւ այսօր էլ մեր ժողովրդի շատ զավակ-
ներ տեղահանված են իրենց բնակավայրերից: Կու-
զենայի, որ այս սկսվող նոր տարում նման ոտնձգու-
թյուններ չլինեին եւ մեր ժողովուրդը վերադառնար
իր խաղաղ կյանքին:
Նոր տարին պետք է բարեմաղթանքներով սկսվի,
եւ դրանք որքան շատ հնչեն տոնի ժամանակ, այն-
քան տարին հաջողակ կլինի:
Ակնալճի մեր սրբատեղիում տեղ են գտել երկու
ժողովուրդների բարեկամության, նրա արժանավոր
զավակների` Անդրանիկ Զորավարի, Ուսուբ բեկի,
Ջհանգիր աղայի հուշարձանները: Անկասկած, վաղը
մենք ծաղիկներ կդնենք այդ հուշարձաններին եւ,
իհարկե, Հայոց ցեղասպանության զոհերի հուշաքա-
րին: Մենք եւս մեկ անգամ կհավաստենք մեր երկու
ժողովուրդների հավերժական բարեկամության մա-
սին: Հենց այստեղ էլ տեղի կունենան հանդիսու-
թյունները: Կհնչեն խրոխտ հայրենասիրական երգեր:
–Ովքե՞րկարողենմասնակցելՄալակեՏաու-
սիտոնին:
– Բոլոր նրանք, ովքեր ցանկություն կունենան
գալ մեր սրբատեղի` ինչպես հայեր, այնպես էլ եզդի-
ներ, անգամ զբոսաշրջիկներ: Այս տոնը հնարավո-
րություն կտա ճանաչելու մեր ազգի անցյալն ու ներ-
կան:
Հիշեցնենք, որ մեր սրբատեղին գտնվում է Արմա-
վիրի մարզի Ակնալիճ գյուղում:
ԶրույցըվարեցԿԱՐԻՆԵՏԻՏԱՆՅԱՆԸ
Ակնալիճ-Երեւան
միրզա Սլոյան.
«մալաԿԵ տաոՒՍն աՎԵտոՒմ Է տարԵՍԿիզԲը...»
15.04.2015թ. ավանդական ուտեստներ, երգ ու
պար. Արմավիրի մարզի Ակնալիճ համայնքում գտն-
վող եզդիական հոգևոր կենտրոնում իրենց ազ-
գային Նոր տարին, ինչպես իրենք են կոչում «Սըր-
սալ» տոնն էին նշում եզդիները: Նրանք ամենամեծ
համայնքն են Հայաստանում: Ըստ եզդիական օրա-
ցույցի Ապրիլ (Նիսան) ամսվա առաջին չորեքշաբթի
օրը Աստված (Խուադե) ավարտեց աշխարհաստեղ-
ծումը: Հենց այս օրն էլ եզդիները տարեսկիզբ են
համարում (Չարշամա Սըրսալե): Տոնի առիթով կազ-
մակերպվել էր միջոցառում Միրզա Սլոյանի հովա-
նավորչությամբ կառուցված Ակնալիճում գտնվող
եզդիական հոգևոր կենտրոնում: Միջոցառման ըն-
թացքում ելույթ ունեցան Եզդիների ազգային միու-
թյան նախագահ Ազիզ Թամոյանը, Լեզվի պետա-
կան տեսչության պետ՝ Սերգո Երիցյանը, ՀՀ նախա-
գահին կից ազգային փոքրամասնությունների հա-
մակարգող խորհրդի համակարգող՝ Նարինե Գու-
լյանը, ով ընթերցեց ՀՀ Նախագահի շնորհավորա-
կան ուղերձը եզդի ժողովրդին՝ իրենց ազգային Նոր
տարվա, Մալակե Տաուսի տոնի կապակցությամբ,
վերջում ուղերձն անձամբ հանձնելով Ա. Թամոյա-
նին: Եզդիներն իրենց տոնը առաջին անգամ են
նշում այնտեղ: Չարշամա Սըրսալեն եզդիների հին
տոներից է, սակայն որպես ազգային և համայնքային
տոն վերականգնվել է տասներկու տարի առաջ
Եզդիների ազգային միության նախագահ Ա. Թա-
մոյանի նախաձեռնությամբ: Տոնը ունի մի քանի ան-
վանումներ, այսպես, օրինակ՝ Չարշամա Սոր (կար-
միր չորեքշաբթի, ըստ որոշ աղբյուրների սոր բառը
նշանակում է տոն, այսինքն հետևություն, որ այն կա-
րող է թարգմանվել այսպես՝ չորեքշաբթիի տոն),
Չարշամա Սըրսալե (տարեսկզբի չորեքշաբթի),
ԵզդինԵրի ազգային նոր տարին
Չարշամա ՍըրՍալԵ
Մեր հարցերին պատասխանում է Արմավիրի
մարզիԱկնալճիսրբատեղիիհիմնադիր-հովանա-
վոր,մոսկվաբնակգործարարՄԻՐԶԱՍԼՈՅԱՆԸ:
Շարունակությունը՝ էջ 2

2. 2
Ակնալճի եզդիական սրբավայրում (զիարատում)
գտնվող «Հայ-եզդիական բարեկամության» հուշա-
համալիրում իր ուրույն տեղն ունի 1915 թ. Հայոց
եղեռնի զոհերի (այդ թվում նաև 500.000 եզդիների)
հիշատակին նվիրված «Ոգեկոչում» անվանումով
հուշաքարը, որը խորհրդանշում է նաև եղբայրական
ժողովուրդների պատմության միասնական դրվագ-
ները:
Այն կանգնեցվել է նույն հուշահամալիրում տեղա-
դրված եզդի ժողովրդի զավակներ Ուսուբ բեկի,
Ջհանգիր աղայի, նրանց զինակից ու լավագույն բա-
րեկամ Անդրանիկ զորավարի, «Բարեկամության և
եղբայրության» հուշարձանների կողքին:
Ապրիլի 22-ին տեղի ունեցավ ինչպես եզդիների
կողմից Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող
միջոցառումը, այլև Սարդարապատի ճակատամար-
տի եզդի հերոս Ջհանգիր աղայի մասունքների վեր-
հուղարկավորման արարողությունը:
Միջոցառմանը ներկա էին հայ և եզդի բարձրաս-
տիճան պաշտոնյաններ, այդ թվում նաև Հյուսիսային
Իրաքից Հայաստան ժամանած եզդիների բարձրա-
գույն հոգևոր դասի ներկայացուցիչներ՝ Միր Թահ-
սին բեկի գլխավորությամբ:
Հուշաքարի բացման զինվորական արարողա-
կարգի պաշտոնական ղեկավար, ՀՀ Պաշտպանու-
թյան նախարար Սեյրան Օհանյանն իր ելույթում նշեց,
որ 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունում հայե-
րի նկատմամբ իրականացված ցեղասպանությանը
զոհ է գնացել նաև եզդի ժողովուրդը, հետևաբար
այդ ողբերգությունը և՛ հայերին է, և՛ եզդիներինը:
«Մենք մեր երախտագիտության խոսքն ենք ասում
այն պետություններին և առաջադեմ ազգերին, որոնք
ճանաչել և դատապարտել են հայոց ցեղասպանու-
թյունը, և այդպիսի մի ոգեկոչման և դատապարտման
արարողություն է մեր եզդի եղբայրների և քույրերի
կողմից կազմակերպված այսօրվա միջոցառումը»,-
ասաց նախարարը` հավելելով, որ եզդի ազգը գտն-
վել է հայ ժողովրդի կողքին ուրախ և տխուր պահե-
րին և այսօր էլ եզդի երիտասարդները հպարտ ծա-
ռայում են ՀՀ Զինված Ուժերում:
Ելույթից հետո Սեյրան Օհանյանը հուշաքարի
բացման հովանավոր Միրզա Սլոյանի կողմից պարգ-
ևատրվեց Ջհանգիր աղայի անվան հուշամեդալով:
Նույն հուշամեդալով պարգևատրվեցին նաև
«Երկրապահ կամավորական միության» նախագահ,
գեներալ-լեյտենանտ, Մանվել Գրիգորյանը և գենե-
րալ-մայոր Սեյրան Սարոյանը:
Մ. Գրիգորյանը իր ուղերձով ողջունեց հայ-եզդի-
ական բարեկամության հուշահամալիրի հարևանու-
թյամբ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելի-
ցին նվիրված միջոցառման անցկացումը: «Հայ և
եզդի ժողովուրդների բարեկամությունը գալիս է դա-
րերի խորքից, մենք միասնաբար լուրջ ճանապարհ
ենք անցել հայ ժողովրդի համար բախտորոշ ժամա-
նակահատվածում, մեր ժողովուրդների ճակատագ-
րերը ընդհանրական են նաև այն տեսանկյունից, որ
երկու ժողովուրդներն էլ ցեղասպանության են ենթա-
րկվել նույն վայրի ցեղախմբերի կողմից»,- ասված է
ուղերձում:
Մանվել Գրիգորյանի հրամանով հայ և եզդի ժո-
ղովուրդների ազգային-ազատագրական պայքարում
հսկայական, անուրանալի ավանդի համար ԵԿՄ-
Հայաստան 5-րդ բրիգադ հուշամեդալով հետմահու
պարգևատվեց Ջհանգիր աղան, ում պարգևը ստա-
ցավ նրա թոռը:
Հայաստանի եզդիների առաջնորդ Ազիզ Թա-
մոյանը ևս շնորհակալություն հայտնեց միջոցառմա-
նը ներկա գտնվող բոլոր հյուրերին` նշելով, որ ներկա
գտնվողները ևս մեկ անգամ ապացուցում են հայ և
եզդի ժողովուրդների միջև գոյություն ունեցող պատ-
մական միասնությունը:
«Այսօր եզդի ժողովուրդը դատապարտում է 1915
թվականի Օսմանյան կայսրությունում իրականացված
հայերի ցեղասպանությունը, դատապարտելի է, քանի
որ Թուրքիան ներկայումս շարունակում է ժխտողա-
կան քաղաքականությունը»,- նշեց Ա. Թամոյանը:
Պարգևատրումների և ելույթների հանդիսավոր
արարողություններից հետո Հայաստան ժամանած
աշխարհի եզդիների հոգևոր առաջնորդ Միրե Միրա
Թախսին Սաիդ Ալի բեկը հատուկ շնորհակալություն
հայտնեց հայոց պետականությանը Հյուսիասային
Իրաքում ցեղասպանության ենթարկված եզդիներին
նյութական աջակցություն ցուցաբերելու համար:
«Հայերը և եզդիները մշտապես պայքարել են
նույն թշնամու դեմ, և այսօր տարբեր երկրներում ապ-
րող եզդիները շարունակում են իրենց եղբայրական և
բարեկամական հարաբերությունները հայերի հետ,
մենք ուժեղ ենք, երբ միասին ենք»,- ասաց եզդիների
հոգևոր առաջնորդը:
Նա մի խումբ եզդի հոգևորականների հետ այցե-
լեց սրբավայրի տարածքում գտնվող Էզդիդի տա-
ճար, ապա կատարվեց եզդիների գլխավոր հրեշտա-
կապետ Մալակե Տաուսի անվան նոր կառուցվելիք
տաճարի հիմնարկեքի արարողակարգը:
Հատուկ արարողությունների ավարտից հետո բո-
լոր եզդիները հնարավորություն ունեցան ծաղիկներ
և ծաղկեպսակներ դնել հուշարձանների մոտ:
ԷլիզաԶախարյան,«Նոյյանտապան»
միջոցառոՒմ ԵզդիաԿան հոգԵՎոր ԿԵնտրոնոՒմ
Հայաստանում եզդի ժողովուրդի համար
ստեղծված են բազմապիսի հնարավորություն-
ներ ազգային և այլ մշակութային միջոցառում-
ներ կազմակերպելու համար: Եզդիների ազ-
գային միության ջանքերով 2002 թ. մայիսի 1-ին
եզդիները էթնիկապես ճանաչվեցին՝ հանձինս
իրենց եզդիերեն (էզդիկի) լեզվի: 2005 թվակա-
նից սկսած Հայաստանի Հանրապետության
պետական աջակցությամբ Եզդիների ազգային
միության կողմից տպագրվում են եզդիերեն
լեզվի և գրականության 1-11-րդ դասարանի
դպրոցական դասագրքերը, որոնցով այսօր
Հայաստանի երեք տասնյակից ավելի եզդիա-
բնակ համայնքներում եզդի երեխաները ուսու-
ցանում են իրենց մայրենի էզդիկի լեզուն։ Եվ
այդ առնչությամբ 2013 թ. Եզդիների ազգային
միության որոշմամբ մայիսի 1-ը հռչակվեց որ-
պես եզդիների միասնության տոն: 2015 թ. մայի-
սի 1-ին Կոտայքի մարզի Քանաքեռավան հա-
մայնքում տեղի ունեցած եզդիների միասնու-
թյան տոնի ժամանակ ՀՀ Եզդիների ազգային
միության նախագահ Ազիզ Թամոյանի հրամա-
նով եզդիական համայնքին աջակցելու և հայե-
րի ու եզդիների հարաբերություններն ավելի
ամրապնդելու ակտիվ գործունեության համար
ՀՀ նախագահին կից ազգային փոքրամասնու-
թյունների համակարգող խորհրդի համակար-
գող Նարինե Գուլյանը պարգևատրվեց Եզդի-
ների ազգային միության «եզդիների ազգային
հերոս» պատվավոր մեդալով:
Եզդիների ազգային միությունը՝ ի դեմս նա-
խագահ Ա. Թամոյանի շնորհավորում է Ն. Գու-
լյանին այդ պատվավոր և պատասխանատու
կոչման առնչությամբ:
ՊարգԵՎատրոՒմ
Այդա Սըրսալե (տարեսկզբի տոն), Այդա Տաուսի Մա-
լակ (Մալակե Տաուսի տոն): Տոնի ընթացքում պար-
տադիր կերպով պետք է լինի ներկված հավկիթները.
դրանք հիմնականում չորս գույներով են ներկվում`
սպիտակ, դեղին, կանաչ և կարմիր: Ձուն երկրագո-
ւնդն է, սպիտակը` նրա սկիզբը, այսինքն ի սկզբանե
ամեն ինչ սպիտակ է եղել, կանաչն ու կարմիրը խո-
րհրդանշում են բնությունը, այսինքն երբ աշխարհաս-
տեղծումն ավարտվում է Մալակե Տաուստ առաջին
անգամ իջնում է երկիր և բնությունը զարդարվում է
ծաղիկներով, իսկ դեղինը` արևը: Տոնի ընթացքում,
առավոտյան արթնանալիս եզդիները պետք է իրենց
տան դռները զարդարեն կարմիր գույնի ծաղիկնե-
րով, իբրև Մալակե Տաուսի նշան, այնուհետև այցելեն
գերեզմանոց մահացածներին ևս շնորհավորելու:
Իրաքում եզդիական համայնքի շրջանում նաև այդ
օրը եզդիները հավկիթի փշուրները իրենց բերքի վրա
են շաղ տալիս, որպեսզի բերքն ավելի առատ լինի:
Այդ օրը նաև եզդիների գլխավոր սրբավայր Լալըշից
դուրս է բերվում Մալակե Տաուսի սուրբ սինջակը,
որով շրջում են համայնքներում, որպեսզի ժողո-
վուրդը խոնարհվի: Երեկոյան ժամին բոլորը միահա-
մուռ կերպով վառում են ձեթի մեջ շաղախված բամ-
բակի ճրագներ, որը մարմնավորում է երկրի լուսավո-
րությունը և յուրաքանչյուրը պահում է երազանք:
Սկիզբը՝ էջ 1

3. 3
Война. Всего одно слово. Но несет оно боль, слезы,
горесть утрат и ужас. Современный западный человек не
понимает полного значения этого грозного слова. Война
страшна не только тем, что уносит тысячи жизней. Она
калечит выживших, ломает их психику. Переломанные кости,
раздробленные суставы болят к непогоде, но все же
срастаются, залечиваются. Как залечить искалеченную душу,
облегчить сердце, до краев наполненное ужасом, кровью,
пропитанное чужой и своей нестерпимой болью?
1941 год. Никто даже не подозревал, что начнется война.
Но 22 июня она пришла тихо, как приходит осень. С первых
дней война против гитлеровской Германии была священной,
освободительной, всенародной. В боях с захватчиками
советские воины проявили чудеса героизма, их жены, матери
и дети, заменив ушедших на фронт, самоотверженно
трудились в тылу. Страна напрягла все силы, сплотилась
одной мыслью: «Все для фронта – все для победы!». Люди не
жалели себя и отдавали самое ценное, что они имели – свою
жизнь. Появлялись многочисленные герои, память о подвигах
которых жива до сих пор. Среди них были и езиды.
Согласно переписи населения 1926 г., когда езиды
рассматривались отдельно от курдов, их численность в СССР
составляла 14 523 человека. Несмотря на малочисленность,
они также внесли вклад в общую победу над Гитлером.
Езидские воины принимали участие в обороне Москвы, в
освобождении Ленинграда, Сталинграда, Кавказа, Крыма,
Варшавы, Будапешта, Вены, в форсировании Одера и в битве
за Берлин. Впоследствии из их числа выросла целая плеяда
интеллигентов, которыми гордятся все езиды. Среди них был
Канат К., ставший потом выдающимся ученым. Принимал
участие в Великой Отечественной Войне и Мурадов Хачик
Шабабович (Качахе Мурад), который после войны стал
известным поэтом. Мужество и отвага, проявленные
Мурадовым. отмечены двумя орденами Красной Звезды,
многими медалями, в том числе «За боевые заслуги», «За
взятие Кенигсберга», «За победу над Германией».
В боях за освобождение Литовской ССР 22 июля 1944
года под местечком Каварскас, когда выбыли из строя
командиры двух рот, езидский воин Османов Сабри Матоевич
принял на себя командование 2-й и 3-й ротами и смело повел
их в атаку на врага. Противник перешел в контрнаступление,
однако роты, умело руководимые Османовым, отбили
контратаку. В этом бою было уничтожено 8 станковых и 5
ручных пулеметов, свыше 60 гитлеровцев и захвачено 4
станковых и 4 ручных пулемета противника.
За отвагу и мужество гвардии майор С. М. Османов
приказом по войскам 2-й гвардейской армии от 3 ноября
1944 года был награжден орденом Отечественной войны I
степени.
Жизнь Аджоева Джалила Шакроевича, как и судьба
многих сархадских езидов, складывалась не просто. В 1915-
1918 годах в результате геноцида езидов со стороны турецких
сил и многих курдских племен, его родители вынуждены
были покинуть родные края в Турции и бежать в Тбилиси, где
и нашли убежище. Лишенные крова и всех сбережений,
многие езиды в тот период погибали от голода и холода.
Однако семья Аджоевых смогла выдержать все невзгоды и
трудности тех лет. В 1924 году, в возрасте 15 лет, Джалил
Шакроевич поступает рабочим в типографию. В 1929 г. его
семья переехала на постоянное жительство в село Дузкенд
Апаранского района Армянской ССР. И когда в 1931 г. из села
его призвали в ряды Красной Армии, он твердо решил
остаться в армии и посвятить себя делу защиты обретенной
Родины, которая защитила и приютила его народ. С этой
целью он неустанно трудился над приобретением военных
знаний и повышением своего общеобразовательного уровня.
Еще задолго до Великой Отечественной войны, будучи
старшиной роты в Ленинакане, за высокие показатели боевой
и политической подготовки он вместе с передовиками
Армянской ССР был принят в 1935 году в Москве
руководителями партии и правительства и награжден
орденом «Знак почета».
Джалил Шакроевич Аджоев более 24 лет служил в рядах
Советской Армии. От рядового солдата он дослужился до
гвардии подполковника. Его грудь украшали пять орденов и
много медалей. Каждая награда была связана с его боевыми
подвигами.
В декабре 1944 года, когда 186-я танковая бригада в
составе войск 2-го Прибалтийского фронта вела бои за
освобождение Латвийской ССР, заместитель командира 2-го
танкового батальона по политической части майор Джалил
Аджоев в боях за населенный пункт Турна все время
находился в боевых порядках наступавших танков и лично
руководил наступлением 2-й роты. Не щадя своей жизни, под
сильным артиллерийским и минометным огнем противника,
он ставил дополнительные задачи подразделениям, которые
успешно выполняли их и этим обеспечивали продвижение
частей бригады вперед. Когда в боях за населенный пункт
Бука был ранен командир батальона, Аджоев взял на себя
командование батальоном и успешно выполнил эту задачу.
При освобождении Бука было уничтожено более ста солдат и
офицеров, две батареи противника. Эти успехи были
достигнуты также благодаря образцово организованной им
воспитательной работе среди личного состава батальона.
25 декабря 1944 года майор Джалил Шакроевич за
совершенные подвиги в боях по освобождению Турна и Бука
был награжден орденом Отечественной войны I степени.
Вторым орденом Отечественной войны I степени Джалил
Аджоев был награжден приказом по войскам 53-й армии за
подвиг, совершенный при преодолении Хинганского хребта
520 гвардейским отдельным артиллерийским дивизионом. Во
время болезни командира дивизиона он взял на себя
командование дивизионом.
Многие езиды также воевали в партизанских отрядах.
Среди них самые известные: Джамал Джангоян (воевал на
Украине) и Усуб Таярович Нгоян (воевал во Франции).
Мл. сержант Сивик Алиевич Слоян в рядах бойцов 89-й
Армянской стрелковой дивизии участвовал в освобождении
многих городов и населенных пунктов Северного Кавказа. В
рядах бойцов этой дивизии отличились Чачо Тамоевич
Кочоян (из с. Калакут Талинского района), Карам Калашевич
Асадян (из с. Мирак Апаранского района Армении) и многие
др. К. К. Асадян, боец 7-й стрелковой роты 400-го
стрелкового полка лишь за период с 1 сентября по 4 октября
1943 г. уничтожил 27 гитлеровских солдат и офицеров.
Амоев Резо Романович (Рзае Амо Мандеки) родился в 1905
году в Ванском вилайете Османской империи. В 9-летнем
возрасте Рзае Амо вместе со своими старшими братьями Адо,
Рашо, и сестрами Хазал и Нане в составе конфедерации
племен «зукри» во главе с Джангир-агой бежали от геноцида
в Российскую империю. Сначала они обосновались в Армении.
После достижения совершеннолетия Рзае Амо переехал в
Тбилиси и устроился на работу. В 1932 году он женился на
Теджоевой Балгизар. Они создают прекрасный семейный очаг.
Балгизар всю жизнь была предана своему супругу. В 1938 году
Рзае Амо призвали в армию, а через год началась советско-
финская война, в которой он принимал участие. Балгизар очень
переживала за своего супруга и ежедневно молилась, чтобы он
остался жив…
В 1941 году, когда началась Великая Отечественная война,
Рзае Амо пошел на фронт и воевал на керченском
направлении. За доблестное участие в военных действиях
вскоре был назначен командиром зенитной установки. В 1942
году был тяжело ранен в бедро и направлен в военный
госпиталь в г.Кировобад (Гянджа). После выздоровления был
признан непригодным для участия в фронтовых операциях и
был направлен в тыл в г. Тбилиси на военный завод им. С.
Орджоникидзе – на ремонт военной техники. После
окончания войны Рзае Амо работал дворником в октябрьском
районе г. Тбилиси. За хорошую работу был избран сначала
депутатом в районный совет, а затем в 1965 – 1972 гг. –
депутатом городского совета. Рзае Амо награжден многими
медалями и орденами.
Самым знаменитым езидом на полях Великой
Отечественной Войны был, безусловно, Сиабандов Саманд
Алиевич. Родился 20 ноября 1909 года в селе Асанджан
(Хасанджано) Карской области (Российская империя) в семье
крестьянина. Образование высшее – окончил Ленинградский
институт советского востоковедения. Член ВКП(б) с 1931
года.
Был первым секретарём Алавердского райкома компартии
Армении. В 1941 году – слушатель Ленинских курсов при ЦК
ВКП(б).
В Красной Армии — с июня 1941 года. Был инструктором
политотдела стрелковой дивизии, военным комиссаром
стрелкового полка, заместителем командира стрелкового
полка по политчасти, начальником политотдела дивизии.
Воевал на Западном, Брянском, Белорусском, 1-м, 2-м, и 3-м
Белорусских фронтах. В боях дважды ранен. Заместитель
командира 755-го стрелкового полка по политчасти
подполковник Сиабандов отличился при форсировании реки
Нарев. 7 сентября 1944 года в боях за плацдарм на левом
берегу в районе деревни Дзебендыз (Польша) руководил
отражением контратак противника, приняв на себя
командование сводной группировкой.
Указом Президиума Верховного Совета СССР от 24 марта
1945 года за образцовое выполнение боевых заданий
командования на фронте борьбы с немецко-фашистскими
захватчиками и проявленные при этом мужество и героизм
подполковнику Сиабандову Саманду Алиевичу присвоено
звание Героя Советского Союза с вручением ордена Ленина и
медали «Золотая Звезда» (№ 5980).
К сожалению, с войны вернулись не все езиды. Многие из
них отдали свои жизни за мирное небо над нашей головой и
за свое отечество. Именно в СССР езиды впервые ощутили
это теплое чувство Родины. Именно в этой стране они
почувствовали, что к ним относятся как к своим братьям. И
именно за такое государство они отдали свои жизни.
Проходит время, годы, десятилетия, но нельзя забыть
подвиг людей, защитивших все человечество.
Война унесла жизни 30 млн. советских граждан. За
спасение человечества пролита и езидская кровь.
В день Великой Победы мы склоняем головы перед
светлой памятью не вернувшихся с войны сыновей, дочерей,
отцов, матерей, дедов, мужей, жен, братьев, сестер,
однополчан, родных, друзей.
Вечная память им! Никто не забыт, ничто не забыто.
Материал подготовил Рустам Рзгоян
Езиды в вЕликой отЕчЕствЕнной войнЕ

4. Гӧлaн мәhәкә aлт’ьндaриeйә, лe бәлe, 9-e гӧлaнe
р’oжa aлт’ьндaрийa дӧбaрәйә. Ирo тe дәрбaзкьрьнә
ә’йдa 70-сaлийa aлт’ьндaрийa кaл у бaвe мә,
к’ижaнa hьмбәри фaшист Гeрмaн шәр’ дьбьрьн у
ьсaжи 23-сaлийa aлт’ьндaрийa aзaдкьрьнa шәhәрe
Шушиe. Әмәкe әwләдe щьмә’тa мә эздийa ьсaжи дь
waн h’әрдӧ aлт’ьндaриaдa гәлә мәзьнә. Waн
шәр’aдa xwәшмeрe мьләтe мә бь мeрxaси у wәк
шeрa шәр’ бьрьнә hьмбәри фaшист Гeрмaн у ьсaжи
ә’щәмa, пaшwәxтийa к’ижaнe бь мeдaлe мeрxaсийe
haтьнә р’әwaкьрьнe. Бoнa вaн h’әрдӧ aлт’ьндaрийa
ль Щьмhoрийәтa Әрмәнистaнeдa ә’йдәкә п’ьр’
мәзьн haтьбу дәрбaзкьрьнe. Р’әwaнeдa, бәр hәйкәлe
бирaнинa шәhидe шәр’e Дәwләтa Шewрe hьмбәри
фaшист Гeрмaн гәлә щьмә’т hәбу у ль we дәрe
ьсaжи haзьрбун әндaмe T’ьфaqa Эздиaйә
Мьләтийe- бь сәрк’aрийa сәдьрe T‘ьфaqe Ә’зизe
Әмәр.
Xьдьр Һ’әщoйaн
4
-1-
Hay, delal, hay delal, ha-hay delal, e’dûlê divê:
“Herê, delalo, qörba, bir’e siyarê me siyarbûne,
germe, germa vê havînê, Pêþîya selefê siyara xwe
daye ç’iyayê e’vdile’zîmê, nîvê siyara maye ger’a
leylanê, gola Xatûnê, Paþîya siyara maye Qir’êca
mêrdînê”.
e’dûlê digo: “Herê, gelî kîkano, gelî milano,
h’erç’î kesê cawa dewrêþê e’vdî, siyarê Ö’t’banê,
lawkê ÿzdî, delalîê malê, xama binê ber’îyê nava h’ezar
h’evsid siyarê gêsîya ji minr’a bîne, ezê bidimê çar
aþê mala bavê xwe- ber ç’emê misrînê, heger h’eçar aþa
qayîlnebûye, deh ce’nîê bavê min hene, ezê bidime bi
mizgînê.
Heger qayîlnebûne, çar qesir-qonaxê bavê min hene,
ji bajar’ê misrînê, ezê bidime bi r’ih’înê, Heger
h’erçar qonaxa qayîlnebûne, ezê serda bidim sedpêncî
zêr’ê osmanîê- bi xezînê”.
de, bajo- de, bajo, r’êdûro, de, bajo, H’espê te
betilîyo, ji hevala mao, de, bajo, k’îskê te qölbyo,
t’itûna te r’ijîya, de, bajo, e’va serê te sê t’exto te
bûye bela, de, tö bajo, malê me wane ser çît-p’erdê zor
t’emir ag’ayê milî teva xane, sîng-berê min ter’a mêrg-
çîmane, delalo, bajo, mêvano, bajo.
-2-
Hay, lo, delal, ber’îya H’amûdîê ber’îke r’aste,
çiqasî dûze, dewrêþê e’vdî Pozê kela mêrdînê serda
xare, serda xûze, e’dûlê gazî dikir: “Gelek kîkano,
gelek milano, h’erç’î kesê caweke xêrê ji alîê
dewrêþê e’vdî, lawkê ÿzdî nava h’ezar hevsid siyarê
gêsîya ji minr’a bîne, ezê bidimê malê dinê, h’ezar
pênsid zêr’ê- bi alt’ûze”.
de, bajo, de, bajo, r’êdûro, de, bajo, H’espê te
betilîyo, ji hevala mao, de, bajo, k’îskê te qölbyo,
t’itûna te r’ijîya, de, bajo, e’va serê te sê t’exto te
bûye bela, de, tö bajo, malê me wane ser çît-p’erdê zor
t’emir ag’ayê milî teva xane, sîng-berê min ter’a mêrg-
çîmane, delalo, bajo, mêvano, bajo.
-3-
Herê, lolo, delal, herê, lo, delal, me derk’etîye
steyra sivê, steyra r’ecilxêre, delalê malê- dewrêþê
e’vdî, lawkê ÿzdî, siyarê Ut’banî nêre, H’eta devê derê
konê zor t’emir ag’ayê milî, minê nigê xwe lêdaye þimik,
masê zêr’e, Bi meþa kevotkê ezê hêdî-hêdî çûme pêþîyê
minê destê xwe avîte h’evsarê H’emdanî nêre, min go:
“lolo, delalo, ezê nizanim te li þer’e, yanê xêre, delalê
dilê min xeyîdîye, minr’a xevernade, serê bi zimêne”.
min go: “lolo, delalo, ezê te nadme bi h’emayê bi kinê, bi
h’erdö fêriz, p’elewanê xama binê ber’îyê, ji köþtinê,
ji malê a’lemê, navne t’êre, ezê te nadme kör’ê Birahîm
P’aþa- ji maleke zengû zêr’e, ezê te nadme kör’ê Bedirxan
begê mîrê bota, delû, t’êre”.
min go: “lolo, delalo, qörba, ez te nadme Sölt’an
ÿzîdê ÿzdîxanê, kö li Ç’iyayê þengalê îsal h’ezar pênsid
sale wana qedyaye, qöriþekî wana ne gihîþtîye destê
dewletê, ne hatye kasa xendk’êre, nizam çima delalê dilê
min xeyîdîye, minr’a xevernade serê bi zimêne. min go:
“lolo, delalao, teyê goþtê min h’elandîye, teyê h’estîê
min r’izandîye, bala xwe bide- t’ilî-pêç’îyê mine zêr’e,
zeytûanî mînanî mom û þimayê dih’elin, bi e’nîþka
milê miva bû bizmare.
min go: “lolo, delalao, bona t’ilî-pêç’îê min teyra
serê xwe derxistîye ji hêlînê, me’ra serê xwe derxistine
ji qöla dîwêre”, ez me’rima Xwedê ezê r’avim, xirxalê
xwe biþkênim, ji H’emdanî nêrr’a bikime cotek sole,
ezê xizêma pozê xwe derxim, jêr’a bikim hûr bizmare, ezê
kezîya serê xwe bibir’im, jêr’a tême r’îþî, bi hevsare,
Ji hada bira têk’eve binê ber’îê- nava h’ezar h’evsid
siyarê gêsî, bira xelq bêje: “ne siyarekî bêp’ergale,
Siyarekî jê delale, jê þemale”.
Herê, delal, herê, delal, de, bajo, r’ûdûro, de, tö bajo,
H’espê te betilîyo, ji hevala mao, de, tö bajo, k’îskê te
qöl bûyo, t’itûna te r’ijyayo, de, bajo, e’va serê te sê
t’exto, te bûye bela, de, tö bajo, malê me ser çît-berçît,
p’erdê konê zor t’emir ag’ayê milî teva xane, sîng i berê
min ter’a mêrg, çîmane, de, bajo, delalê dilê min, de,
bajo, mêvano, bajo.
deWrêþê e’Vdî
Ширьне Т’емур Худойан, бона
хәватк’ари у кьрьне хwәйә мерхаси
сава хwәйкьрьна наве мьләте эзди, ьж
алийе сәдьре Т’ьфаqа Эздиайә
Мьләтийе Ә’зизе Ә’мәр һатийә
р’әwакьрьне бь медала «мерхасе
Эздиа».
һәвале Ширьне Т’емур Худойан
ьсажи әндаме Т’ьфаqа Эздиайә
Мьләтиейә у ль wьрдажи т’ьм к’ар дькә
бона хwәйкьрьна наве мьләте эзди,
хәвата wи йа пирозә, чьмьк әw бона
растнишанийа наве мьләте мә Эздийә.
Хwәде бькә мерхасе ӧса нав мьләте
мәда т’ӧщар кем нәвьн.
www.facebook.com/YezidiNationalUnion
E-mail khdr.yezid@gmail.com
www.yezdistan.blogspot.com
ՀԻՄՆԱԴԻՐ ԵՎ ՀՐԱՏԱՐԱԿԻՉ`
ԵԶԴԻՆԵՐԻ ՁԱՅՆ ՍՊԸ
ՏՆՕՐԵՆ` ԱԶԻԶ ԹԱՄՈՅԱՆ
ԽՄԲԱԳԻՐ` ԽԴՐ ՀԱՋՈՅԱՆ
Թերթը հրատարակվում է պետական
աջակցությամբ:
Մեր հասցեն` Երևան 23, Արշակունյաց 2, 12-րդ
հարկ, 7-րդ սենյակ, բջջ.` 094 55 87 18
Գրանցման թիվը` 1164 տպագրական մամուլ,
տպաքանակը` 500, գինը` պայմանագրային:
Թերթը տպագրվում է ՙՍամարկ՚ ՍՊԸ
տպարանում
ք. Երևան, Կ. Ուլնեցու 57, հեռ.` 24-75-50
þîrinê t'êmÛr XÛdOyan
9-e Гӧлaнe. Р’OЖa aлT’ЬнДaРИЙe