1. Сэдэв:
Экосистемийн үндсэн ойлголт
Биологи 10-р анги

2. Экосистем гэж юу вэ?
Популяци сав ертөнцийн хүчин зүйл
хоѐр популяцийн систем, бүлгэмдэл
дээр мөн түүнийг нэмбэл экосистем
болно.
биом
экосистем
бүлгэмдэл
популяц
бодьгал и

3. Экосистем бол өөр
хоорондоо тэжээлийн
хэлхээгээр холбогдсон бүх
амьд бие, тэдгээрийн
бодисын солилцоо энергийн
хувиралд оролцох орчин
тойрны амьгүй бүрэлдэхүүн
хэсгүүдийн нэгдмэл
тогтолцоо юм.

4. Английн эрдэмтэн Оросын эрдэмтэн В.Н.Сукачев
А.Г.Тенсли
Тэрээр экосистем гэх
нэр томьѐог анх 1935 Тэрээр 1942 онд биогеценоз гэх нэр
онд экологийн томьѐог дэвшүүлсэн бөгөөд энэ нь
үндсэндээ экосистемтэй ойролцоо
шинжлэх ухаанд утгатай юм.
оруулжээ. Биогеоценоз (сав шим бүлгэмдэл)
нь дэлхийн шим мандлын тархалтын
эгэл нэгж бөгөөд ургамал
бүлгэмдлийн (фитоценозын) эзлэх
талбайгаар тодорхойлогддог байна.

5. Дэлхийн хэмжээний
томоохон дэвсгэр
нутгийг ургамалшлын
төлөв байдал,
онцлогоор нь биомууд
буюу тусгай бүлгүүд
болгон ангилдаг.
Сэрүүн бүсийн саванн
тундр
ой
чапараль Мөнх ногоон ой
Ой хөвч
Сэрүүн цөл Өндөр уулын
бүсийн
хээр

6. Экосистемийн бүтэц бүрэлдэхүүн.
Экосистемийн бүтэц нь: Орон зайн тогтоц,
үйл ажиллагааны тогтоц гэсэн хоёр талтай
байдаг.
Орон зайн тогтоц нь: Бүрэлдэхүүн хэсгүүд,
бүтэц байгууламж, харилцаа холбооны
нийлэмж гэсэн гурван янзаар
илэрхийлэгдэнэ.

7. Экосистемийн бүтэц.
Экосистемийн бүтцийг тэжээлийн
бүрэлдэхүүн, мөн нөхөн сэргээгдэх чадвар,
амьтан организмын хооллох арга, хэв
шинжийг үндэслэн хоѐр ангилдаг.
Экосистемийн
бүтэц
Газрын
Усны гадаргын
экосистем экосистем

8. Усны экосистем
Дэлхийн усан бүрхэвч нь амьдралын байдалд нөлөөлөх олон чухал шинжүүдтэй.
Усанд хүчилтөрөгч бага, том амьтад шууд амьсгалахад хүрэлцдэггүй зэрэг нь
амьсгалын системийн эволюцийн гол хүчин зүйл болдог. Усны тунгалаг шинж
чанараас плактон, нектон организмын өнгө хамаардаг. Усны шинж чанар нь
ургамал, амьтдын үржил, тоос хүртээх, гаметуудыг тараах, авгалдайг
амьдруулах зэргээр нөлөөлдөг.
Усны гүнд нарны гэрэл харинцан адилгүй нэвтэрдэг, гүнээс хамааран даралт янз
бүр, хуурай газар хэрхэн байрласан зэргээс хамааарч усанд амьдрагч
организмууд зарим нь гүнд, нөгөө хэсэг нь гадаргууд ойр амьдардаг.
Ус нь дуу чимээг агаараас илүү хурдан дамжуулдаг, усан орчинд амьтад
амьдралын өргөн хязгаарт амьдардаг. Усын тунгалагжилт, гэрэл нэвтрүүлэх
чадвар, урсах хурд, давсжилт, ууссан хийн агууламж зэрэг шинж чанарууд ч
нөлөөлнө.
Усны объектын онцлог нь усны термодинамикийн шинж чанараар
тодорхойлогддог. Энэ нь усны хувийн дулаан шингээлт агаараас их нуугдмал
хайлуулах дулаан ихтэй байдаг. Үүнд:
1кг мөс хайлуулхад ЗббДж дулаан шаардана.
1кг ус ууршуулхад 2.24х 10 Дж дулаан шингээнэ.
+4С гэхэд хамгийн их нягт байдаг.

9. Газрын гадаргын экосистем
Газрын гадаргуу дээрх экосистемийн нэг адил олон эгнээтэй юм.
Газрын гадаргуу өндөршлөөс хамаарч түүний ургамлын
бүрхэвч хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг энгийн нүдээр харж болно.
Эгнээ бүрийн өөрчлөлтөөр энд амьдрагчдын ургамал, амьтан
хоорондын ялгаа гарч байдаг. Газрын гадаргуу дээрх
биогеоценозын хэвтээ бүтцийг синуз гэж нэрлэдэг. Газрын
гадаргуун биогеоценозод зөвхөн доминант байхаас гадна
орчны температур, чийгшил, гэрэлтүүлэг, хөрсний нөхцлийг
өөрчлөх үүрэг гүйцэтгэдэг ба үүнийг "эдификатор" гэж
нэрлэдэг.