หัวใจและระบบหมุนเวียนเลือด

1. บทเรียนคอมพิวเตอรชวยสอน
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต
เขาสูบทเรียน
ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
บทเรียน
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
บทนํา
สวนประกอบและหนาที่ของเลือด
การหมุนเวียนของเลือด
แบบทดสอบ
ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1.อธิบายความหมายและเขียนภาพโครงสรางของระบบ
หมุนเวียนเลือดได
2. อธิบายสวนประกอบตลอดจนหนาที่ของเลือดได
3. ระบุและอธิบายหนาที่ของอวัยวะที่เปนสวนประกอบตาง
ของระบบหมุนเวียนเลือดได
4. ตระหนักถึงความสําคัญของความดันเลือดในรางกาย
บทเรียน ออก
1

2. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
บทนํา
ระบบหมุนเวียนโลหิต เปนระบบที่นําสารตาง ๆ ไปยังเซลลทั่วรางกาย
เชน สารอาหาร แกสตาง ๆ เกลือแร ฮอรโมน และรับของเสียสงออกนอก
รางกายโดยลําเลียงไปตามเสนเลือด
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
สวนประกอบและหนาที่ของเลือด
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
เรียกวา พลาสมา หรือน้ําเลือด
สวนที่เปนของเหลว 55 %
ประกอบดวย น้ํา 91 %
สารตาง ๆ เอนไซม ฮอรโมน แกส
ของเสีย ไดแก ยูเรีย CO2
สวนประกอบของเลือด
เม็ดเลือดแดง(Red blood cell )
สวนที่เปนของแข็ง 45 % เม็ดเลือดขาว (White blood cell )
เกล็ดเลือด(Platelet)
บทเรียน ออก
2

3. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
เซลลเม็ดเลือดแดง
(Red blood cell)
เปนสารประกอบโปรตีน ลักษณะคอนขางกลม มีสีแดง ตรงกลางเวา เมื่อโตเต็มที่
ไมมีนิวเคลียส มีสารสีแดง เรียกวา ฮีโมโกลบิน มีธาตุเหล็กเปนองคประกอบ มีอายุ 110 - 120 วัน
สรางที่ ไขกระดูก ทําลายที่ ตับ ในเด็กสรางที่ ตับ มาม
และไขกระดูก หนาที่ ของเซลลเม็ดเลือดแดง
ลําเลียง O2 เซลล
ลําเลียง CO2 ปอด
ฮีโมโกลบิน + O2 ออกซีฮีโมโกลบิน
(Oxyhemoglobin)
1 mm3 มีเซลลเม็ดเลือดแดงประมาณ 5 ลานเม็ด
รูป เซลลเม็ดเลือดแดง
บทเรียน ออก ที่มา http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
เซลลเม็ดเลือดขาว
(White blood cell )
ลักษณะ กลม ไมมีสี มีนิวเคลียส ขนาดใหญกวา
เม็ดเลือดแดงสรางที่ ไขกระดูก มาม และตอมน้ําเลือง
อายุ 7-14 วัน เม็ดเลือดขาวทําหนาที่ ทําลายเชื้อโรค
และสิ่งแปลกปลอม
1 mm3 มีเซลลเม็ดเลือดขาวประมาณ 4,000- 10,000 เม็ด
รูป เซลลเม็ดเลือดขาว
บทเรียน ออก ที่มา : http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
เพลตเลต (Platelet)
เพลตเลต หรือ เศษเม็ดเลือด เกล็ดเลือด แผนเลือดไมใชเซลล
เปนชิ้นสวนของเซลล ไมมีสี ไมมีนิวเคลียสมีรปรางไมแนนอน
ู
ขนาดเล็กกวาเม็ดเลือดแดงเกือบ 4 เทา มีอายุ 4 วัน ทําหนาที่
ชวยในการแข็งตัวของเลือด ในขณะที่เสนเลือดฉีก
บทเรียน ออก
3

4. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
เกล็ดเลือดสราง
เอนไซมทรอมโบพลาสติน
โพทรอมบินในเลือด + แคลเซียม ทรอมบิน
(วิตามิน K เปนตัวเรงปฏิกริยาในการสราง)
ิ
ไฟบริน ไฟบริโนเจน
(เสนใยละเอียดสานปดบาดแผล)
กระบวนการแข็งตัวของเลือด (blood clotting)
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
กระบวนการแข็งตัวของเลือด
บทเรียน ออก ที่มาของภาพ : สสวท. ชีววิทยาเลม 2 : 88
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
การหมุนเวียนของเลือด
บทเรียน ออก
4

5. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
การหมุนเวียนของเลือด
ภายในหลอดเลือดจะถูกควบคุมโดย
หัวใจ ซึ่งทําหนาที่เหมือนเครื่องสูบฉีด เพื่อ
ทําใหเกิดแรงดันที่สามารถจะดันใหเลือดไหล
ไปตามหลอดเลือดตาง ๆ ที่อยู ทั่วรางกาย และ
สามารถไหลกลับเขาสูหัวใจได ผูคนพบเปน
คนแรกไดแก นักวิทยาศาสตร ชาวอังกฤษ
ชื่อ วิลเลี่ยม ฮารวีย
รูป การหมุนเวียนของเลือด
บทเรียน ออก ที่มา : http://www.thailabonline.com/section31.htm
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
หัวใจ (Heart)
หัวใจอยูระหวางปอดทั้ง 2 ขาง คอนไปทางซายเล็กนอย ทําหนาที่สูบฉีดเลือดใหไหล
ตามหลอดเลือดไปยังสวนตาง ๆ ของรางกาย แลวไหลกลับคืนสูหัวใจ
หัวใจประกอบ ดวยกลามเนื้อพิเศษที่เรียกวา
กลามเนื้อหัวใจมี 4 หอง แบงออกเปน หองบน 2 หอง
เรียกวา เอเตรียม (Atrium) หองลาง 2 หอง เรียกวา
เวนตริเคิล(Ventricle) ระหวางหองบนซาย-ลางซาย
จะมีลิ้น ไบคัสพิด (bicuspid valve) คั่นอยู
และหองบนขวา-ลางขวา จะมีลิ้น ไตรคัสพิด
(tricuspid valve) คั่นอยู ลิ้นหัวใจทําหนาที่
ปองกันไมใหเลือดไหลยอนกลับ
โครงสรางภายในของหัวใจ
บทเรียน ออก ที่มาของภาพ : สสวท. แบบเรียนชีววิทยาเลม 2 : 75
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
วงจรเลือด
เลือดจากสวนตาง ๆ ของรางกาย
เอเตรียมซาย ผานไบคัสพิด เอเตรียมขวา ผานลินไตรคัสพิด
้
เวนตริเคิลซาย เวนตริเคิลขวา
ปอด
บทเรียน ออก
5

6. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
สังเกต
การไหลเวียนของเลือด
ผานหัวใจตามลูกศร
ภาพเคลื่อนไหวการไหลเวียนของเลือด
บทเรียน ออก ที่มาของภาพ: http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
หลอดเลือด
หลอดเลือด ทําหนาที่ลําเลียงเลือดจากหัวใจไปยังอวัยวะสวนตาง ๆ
ทั่วรางกาย และเปนเสนทางใหเลือดจากอวัยวะตาง ๆ ทั่วรางกายกลับเขาสูหัวใจ
หลอดเลือดในรางกายมี 3 ชนิด ไดแก
1. หลอดเลือดแดง (Artery)
2. หลอดเลือดดํา (Vein)
3. หลอดเลือดฝอย (Capillary)
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
1. หลอดเลือดแดง (Artery)
หลอดเลือดแดง เปนหลอดเลือดที่นาเลือดออกจากหัวใจไปยังเซลลตาง ๆ
ํ
ของรางกาย มีผนังหนาแข็งแรง เพื่อใหมีความทนทานตอแรงดันเลือดที่ถูกฉีด
ออกไป ไมมีลิ้นกั้นภายใน เลือดที่อยูในหลอดเลือดแดง มีปริมาณแกสออกซิเจน
มาก เรียกวา “ เลือดแดง ” ยกเวนหลอดเลือดแดงที่นําเลือดออกจากหัวใจไปยังปอด
ภายในเปนเลือดที่มีปริมาณ แกสคารบอนไดออกไซดมาก เรียกวา “ เลือดดํา ”
บทเรียน ออก
6

7. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
2. หลอดเลือดดํา (Vein)
หลอดเลือดดํา เปนหลอดเลือดที่นําเลือดจากสวนตาง ๆ ของรางกายเขาสู
หัวใจ หลอดเลือดดํามีผนังบางกวาหลอดเลือดแดง มีลิ้นกั้นภายในเพื่อปองกันเลือด
ไหลยอนกลับ เลือดที่ไหลอยูภายในหลอดเลือดมีปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดมาก
ยกเวน หลอดเลือดดําที่นําเลือดจากปอดเขาสูหัวใจ จะเปน เลือดแดง
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
รูป โครงสรางของหลอดเลือดแดง และหลอดเลือดดํา
บทเรียน ออก ที่มา : www.siamcomic.com/scboard/view.php?scbID=29341
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
3. หลอดเลือดฝอย (Capillary)
หลอดเลือดฝอย เปนหลอดเลือดที่เชื่อมตอ
ระหวางหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดํา
สานเปนรางแหแทรกอยูตามเนื้อเยื่อตาง ๆ ของ
รางกาย มีขนาดเล็กละเอียด เปนฝอย มีผนัง
บางมาก ประกอบดวยเซลลเพียงชั้นเดียว
เปนแหลงที่มีการแลกเปลี่ยนแกสและสารตาง ๆ
ระหวางเลือดกับเซลลของรางกาย
รูป หลอดเลือดฝอย
บทเรียน ออก ที่มา : http://www.npschool.ac.th/~pollaglove/3.html
7

8. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
ความดันเลือด (Blood pressure)
คือ ความดันที่เกิดจากการบีบตัวและคลายตัวของหัวใจ ขณะหัวใจบีบตัว
เลือดจะถูกดันออกไปตามหลอดเลือดแดงดวยความดันสูงทําใหเลือดเคลื่อนที่ไปตาม
สวนตาง ๆ ของรางกาย และในขณะที่หัวใจคลายตัวเลือดจะไหลกลับเขาสูหัวใจตาม
หลอดเลือดดําดวยความดันต่ํา ความดันเลือดมีหนวยเปน มิลลิเมตรของปรอทมีคา 
ตัวเลข 2 คา เชน 120 / 80 มิลลิเมตรของปรอท
120 = คาความดันเลือด ขณะหัวใจบีบตัวใหเลือดออกจากหัวใจ (Systolic pressure)
80 = คาความดันเลือด ขณะหัวใจคลายตัวรับเลือดเขาสูหัวใจ (Diastolic pressure)
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
ความรูเพิ่มเติม
ปกติความดันเลือดสูงสุดขณะหัวใจบีบตัว มีคา 100 + อายุ ความดันเลือด
ขณะหัวใจรับเลือดไมควรเกิน 90 มิลลิเมตรของปรอท เครื่องมือวัดความดันเลือด เรียกวา
มาตรความดันเลือด(Sphymonanomiter) ใชคูกับหูฟงหรือ สเตทโทสโคป (Stethoscope)
วัดความดันที่หลอดเลือดแดงที่ตนแขน
เครื่องมือวัดความดันเลือด
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
ปจจัยทีมีผลตอความดันเลือด
่
1. อายุ ผูสูงอายุมีความดันเลือดมากกวาเด็ก เนื่องจากผนังหลอดเลือดมีความยืดหยุนลดลง
2. เพศ ปกติเพศหญิงมีความดันเลือดต่ํากวาเพศชาย ยกเวนหญิงที่กําลังจะหมดประจําเดือน
3. ขนาดของรางกาย คนที่รางกายใหญโตหรือคนอวนจะมีความดันเลือดสูงกวาคนผอม
4. อารมณ คนที่เครียด วิตกกังวล โกรธ หรือตกใจ จะมีความดันเลือดสูงกวาคนอารมณปกติ
5. การทํางาน ทํางานหนักและการออกกําลังกาย จะมีความดันเลือดสูง
6. สภาพรางกาย เชน หลอดเลือดตีบ ระดับไขมันในเลือดสูงจะทําใหความดันเลือดสูง
บทเรียน ออก
8

9. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
ความรูเพิ่มเติม
1. ความดันเลือดเฉลี่ยปกติของหญิงในวัยหนุมสาว คือ 110 / 70 มิลลิเมตรปรอท
2. ความดันเลือดเฉลี่ยปกติของชายในวัยหนุมสาว คือ 120 / 80 มิลลิเมตรปรอท
3. โรคความดันเลือดสูงจะพบมากในผูสูงอายุ ผูที่โกรธงาย และผูท่ีมีจิตใจอยูในภาวะ
เครียดเปนประจํา สาเหตุของโรคที่สําคัญ คือ การตีบตันของหลอดเลือด
4. อารมณ เชน ขณะโกรธรางกายจะผลิตสารชนิดหนึ่งออกมา ซึ่งสารนี้จะมีผลตอการ
บีบตัวของหัวใจ
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
ชีพจร (pulse)
ชีพจรคือ จังหวะการบีบตัวและคลายตัวของ
ผนังเสนเลือดตามจังหวะการเตนของหัวใจ โดยปกติ
หัวใจเตนเฉลี่ยประมาณ 72 ครั้ง ตอ 1 นาที และอัตรา
การเตนของชีพจรในเพศชายจะสูงกวาเพศหญิง
การวัดชีพจรจะวัดจากเสนเลือดแดงบริเวณขอมือ และ
ขอศอก
รูป การวัดชีพจรที่ ขอมือ ขอศอก และซอกคอ
บทเรียน ออก
เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
การหมุนเวียนแกส
การหมุนเวียนของแกส ในรางกายจะเกิดควบคูกับการหมุนเวียนของเลือด โดย
สวนใหญแลวเปนการหมุนเวียนของแกสที่สําคัญ 2 ชนิด คือ แกสออกซิเจน และ แกส
คารบอนไดออกไซด
อวัยวะสําคัญที่เกี่ยวของกับการหมุนเวียนของแกส คือ ปอด โดยปอดจะทําหนาที่
ในการแลกเปลี่ยนแกสระหวางแกสภายในรางกายกับแกสที่อยูภายนอกรางกาย
บทเรียน ออก
9

10. เรื่อง ระบบหมุนเวียนโลหิต (Circulatory System)
รูป การแลกเปลี่ยนแกสกับการลําเลียงแกส
บทเรียน ออก ที่มาของภาพ : สสวท. ชีววิทยาเลม2 : 50
10