1. การใช้โวหารในภาษาไทย
โดย ครูณัฐญา กาลันสีมา
ครู ช้านาญการ โรงเรียนถ้้าปินวิทยาคม สพม.๓๖

2. โวหาร หมายถึง ถ้อยค้าที่ใช้ในการสื่อสารที่เรียบเรียงเป็น
อย่างดี มีวิธีการ มีชั้นเชิงและมีศิลปะ เพื่อสื่อให้ผู้รับสารรับ
สารได้อย่างแจ่มแจ้ง ชัดเจนและลึกซึ้ง รับสารได้ตาม
วัตถุประสงค์ของผู้ส่งสาร

3. ประเภทของโวหาร
๑. บรรยายโวหาร
โวหารที่ใช้บอกกล่าว เล่าเรื่อง อธิบาย หรือบรรยายเรื่องราว เหตุการณ์
ตลอดจนความรู้ต่าง ๆ อย่างละเอียด เป็นการกล่างถึงเหตุการณ์ทต่อเนื่องกัน โดย
ี่
ชี้ให้เห็นถึงสถานที่ที่เกิดเหตุการณ์ สาเหตุที่ก่อให้เกิด เหตุการณ์ สภาพแวดล้อม
บุคคลที่เกียวข้อง ตลอดจนผลที่เกิดจากเหตุการณ์นั้น เพื่อให้ผู้รับสารเข้าใจเนื้อหา
่
สาระอย่างแจ่มแจ้งชัดเจน เนื้อหา ที่บรรยายอาจเป็นเรื่องที่สมมุติหรือเรื่องจริงก็
ได้ เรื่องที่ใช้บรรยายโวหาร ได้แก่ การเขียนต้ารา รายงาน บทความ เรื่องเล่า
จดหมาย บันทึก ชีวประวัติ ต้านาน เหตุการณ์ บรรยายภาพ บรรยาย
ธรรมชาติ บรรยายบุคลิกลักษณะบุคคล สถานที่ รายงานหรือจดหมาย
เหตุ การรายงานข่าว การอธิบายความหมายของค้า การอธิบายกระบวนการ
การแนะน้า วิธีปฏิบัติในเรื่องต่าง ๆ เป็นต้น

4. “ภูเขาไฟฟูจิเป็นภูเขาศักดิ์สิทธิท่ีสุดในประเทศญี่ปุ่นมาหลาย
์
ศตวรรษแล้ว แต่แรกภูเขานี้เป็นที่เคารพบูชา ของชนพื้นเมืองเผ่าไอนุ
ซึ่งปัจจุบนยังอยู่ตามหมู่เกาะฮอกไกโด ซึ่งเป็นเกาะใหญ่ ที่อยู่เหนือสุด
ั
ชาวไอนุขนานนาม ภูเขานี้ตามชื่อเทพธิดา “ฟูช” ( fuchi) ผู้เป็น
ิ
เทพธิดาแห่งอัคคี ”
(เกศกานดา จตุรงคโชค (บรรณาธิการ): โลกพิสดาร แดน
พิศวง)

5. ๒.พรรณนาโวหาร
คือ โวหารที่ใช้กล่าวถึงเรื่องราว สถานที่ บุคคล สิ่งของ หรืออารมณ์
อย่างละเอียด สอดแทรกอารมณ์ ความรู้สึกลงไปเพื่อโน้มน้าวใจ ให้ผู้รับ
สารเกิดภาพพจน์ เกิดอารมณ์คล้อยตามไปด้วย ใช้ในการพูดโน้มน้าว อารมณ์
ของผู้ฟัง หรือเขียนสดุดี ชมเมือง ชมความงามของบุคคล สถานที่และแสดง
อารมณ์ความรู้สึกต่าง ๆ เป็นต้น
การใช้พรรณนาโวหาร ควรมีความประณีตในการเลือกใช้ถ้อยค้า
ส้านวนที่ไพเราะเพราะพริ้ง เล่นค้า เล่นอักษร ใช้ถ้อยค้าทั้งเสียงและ
ความหมายให้ตรงกับความรู้สึกทีต้องการพรรณนา รู้จักปรุงแต่งถ้อยค้า ให้ผู้รบ
่ ั
สารเกิดภาพพจน์ ใช้โวหารเปรียบเทียบให้เห็นภาพชัดเจน รู้จักเลือกเฟ้นเนื้อหา
ว่าส่วน ใดควรน้ามาพรรณนา ต้องเข้าใจเนื้อหาที่จะพรรณนาเป็นอย่างดี และ
พรรณนาให้เป็นไปตามอารมณ์ความรู้สึก โดยไม่เสแสร้ง บางกรณีอาจต้องใช้
อุปมาโวหารหรือสาธกโวหารประกอบด้วย

6. “เสียงน้้าใสไหลเย็นกระเซ็นเซาะ ซัดแก่งเกาะคลื่นเกลียวเลี้ยวซ้าย
ขวา
สุดแนวหินก็ไหลรินตกลงมา สู่ธาราเบื้องล่างอย่างงดงาม
สายน้้าสวยรวนรินเป็นฟองคลื่น ละอองชื้นสาดไปไกลเกินห้าม
ต้องแสงทองที่สาดส่องเป็นรุ้งงาม ทุกเมื่อยามน้้าไม่เคยเหือดแห้งไป”

7. “ เขาใช้แขนยันพื้นดิน อาการเหนื่อยอ่อน กลิ่นน้้าฝนบนใบหญ้า
และกลิ่นไอดินโซนเข้าจมูกวาบหวิว อยากให้มีใครซักคนผ่านมาพบ
เพื่อพาเขากลับไปหาหมอในหมู่บ้าน มดหลายตัวเดินสวนขบวนผ่านไป
มา มันไม่มีทีท่าจะสนใจเขาเลยแม้แต่น้อย เขามองดูมันอย่างเลื่อนลอย
ท้าไมมัน จึงเฉยเมยกับฉัน มันคงรู้แน่ ฉันอยากให้มันเป็นคนจริงๆ
ฉันจะต้องกลับบ้านให้ได้ เขาคิดพลางเหม่งมองดูยอดสนของหมู่บ้าน
หาดเสี้ยวเห็นอยู่ไม่ไกล ดวงอาทิตย์สีแดงเข้มก้าลังคล้อยลงเหนือยอด
ไม้ทางทิศตะวันตก”
(นิคม รายวา: คนบนต้นไม้)

8. ๓. เทศนาโวหาร
คือ โวหารที่มุ่งโน้มน้าวใจให้เกิดความรู้สึกคล้อย
ตาม เป็นการกล่าวในเชิงอบรม แนะน้าสั่งสอน เสนอ
ทัศนะ ชี้แนะ หรือ โน้มน้าว ชักจูงใจโดยยก
เหตุผล ตัวอย่าง หลักฐาน ข้อมูล ข้อเท็จจริง สุภาษิต คติ
ธรรมและสัจธรรม ต่าง ๆ มาแสดงเพื่อให้ผู้อ่านเกิดความเข้าใจ
ที่กระจ่างจนยอมรับเชื่อถือมีความเห็น คล้อยตาม และปฏิบัติ
ตาม โวหารประเภทนี้มักใช้ ในการให้โอวาท อบรมสั่งสอน
อธิบายหลักธรรม และค้าชี้แจงเหตุผล ในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง การ
เสนอทัศนะ เป็นต้น

9. “ …เราโชคดีที่มีภาษาของตนเองแต่โบราณกาล จึงสมควรอย่างยิ่งที่จะรักษา
ไว้ ปัญหาเฉพาะในด้านการรักษาภาษานี้ก็มีหลายประการ อย่างหนึ่งต้องรักษาให้
บริสุทธิ์ในทางการออกเสียง คือ ให้ออกเสียงให้ถูกต้องชัดเจน อีกอย่างหนึ่ง
ต้องรักษาให้บริสุทธิ์ในวิธีการใช้ หมายความว่า วิธีใช้คามาประกอบเป็น
ประโยคนับเป็นปัญหาที่สาคัญ ปัญหาที่สาม คือ ความร่ารวยในคาของ
ภาษาไทย ซึ่งพวกเรานึกว่าไม่ร่ารวยพอ จึงต้องมีการบัญญัติศัพท์ใหม่มาใช้...”
พระบรมราโชวาท พระบาทสมเด็จพระเจ้ าอยูหว ่ ั

10. ๔.สาธกโวหาร
คือ โวหารที่มุ่งให้ความชัดเจนโดยการยกตัวอย่างหรือ
เรื่องราวประกอบการอธิบาย เนื้อหาสาระ เพื่อสนับสนุน
ข้อคิดเห็นต่าง ๆ ให้หนักแน่น สมเหตุสมผล ท้าให้ผู้รับสาร
เข้าใจเนื้อหา สาระในสิ่งที่พูด หรือเขียนอย่างแจ่มแจ้ง ชัดเจน
ดูสมจริง หรือน่าเชื่อถือยิ่งขึ้น ตัวอย่างหรือเรื่องราว ที่ยกขึ้น
ประกอบอาจเป็นเรื่องสั้น ๆ หรือเรื่องราวยาว ๆ ก็ได้ตามความ
เหมาะสม เช่น ประสบการณ์ตรงของผู้ส่งสาร เรื่องราวของ
บุคคล เหตุการณ์ นิทาน ต้านาน วรรณคดี เป็นต้น สาธก
โวหารมักใช้เป็นอุทาหรณ ์ประกอบอยู่ในเทศนาโวหาร หรือ
อธิบายโวหาร

11. “ถ้าเธอไม่อยากอยู่กับฉันจริงจริง ยินยอมทุกสิ่ง ให้เธอทิ้งไป
ฉันขอแค่เพียงให้เวลาหน่อยได้ไหม อยากเล่านิทานให้ฟัง
ชาวนาคนหนึ่งมีชีวิตล้าพัง ไปเจองูเห่าก้าลังใกล้ตายสงสาร
จึงเก็บเอามาเลี้ยงโดยไม่รู้ สุดท้ายจะเป็นอย่างไร คอยดูแลด้วยความ
จริงใจ ห่วงใย และคอยให้ความรักเป็นกังวลว่ามันจะตาย เฝ้าคอยเอาใจ
ทุกอย่าง แต่สุดท้ายชาวนาผู้ชายใจดี ด้วยความ ที่เขาไว้ใจ น่าเสียดาย
กลับต้องตาย ด้วยพิษงู นิทานมันบอกให้ยอมรับความจริง ว่ามีบางสิ่ง
ไม่ควรไว้ใจ อะไรบางอย่างทีท้าดีซักแค่ไหน ไม่เชื่อง ไม่รัก ไม่จริง
่
(สีฟ้า: ชาวนากับงูเห่า)

12. ๕. อุปมาโวหาร
คือ โวหารที่กล่าวเปรียบเทียบ เพื่อให้ผู้รับสารเข้าใจ
ความหมาย อารมณ์ความรู้สึก หรือเห็นภาพชัดเจนยิ่งขึ้น มักใช้
ประกอบโวหารประเภทอื่น เช่น เทศนาโวหาร บรรยายโวหาร
โดยเฉพาะพรรณนาโวหาร เพราะจะช่วยให้รสของถ้อยค้าและรส
ของเนือความไพเราะสละสลวยยิ่งขึ้น ทั้งสารที่เป็นรูปธรรมและ
้
นามธรรม การเปรียบเทียบอาจเปรียบความเหมือนกัน หรือ
คล้ายคลึงกัน เปรียบเทียบความขัดแย้ง หรือลักษณะตรงกันข้าม
หรือเปรียบเทียบโดยให้ผู้รับสารโยง ความคิดหนึ่งไปสู่ อีกความคิด
หนึ่ง โดยอาจกล่าวลอย ๆ หรืออาจใช้ค้าแสดงการเปรียบเทียบ ซึ่ง
มีอยู่หลากหลาย เช่น เหมือน เสมือน คล้าย ดุจ ดัง ดั่ง ดุจดั่ง ราว
ดูราว ปาน เพียง ประหนึ่ง เช่น เฉก ฯลฯ

13. “…ดังนี้เจ้าจะเห็นได้ว่าเมียที่พ่อจัดหาให้มีตระกูล สมชาติ สม
เชื้อกันดี เพราะตระกูลของเราก็มั่งมี มีคนนับหน้าถือตา ญาติพี่น้อง
ทั้งฝ่ายบิดามารดาของนางก็บริบูรณ์ รูปร่างงามหาต้าหนิมิได้ ผมด้า
ราวกับแมลงผึ้ง หน้าเปล่งปลั่งดั่งดวงจันทร์ เนตรประหนึ่งตากวาง
จมูกแม้นดอกงา ฟันเทียบไข่มุก ริมฝีปากเพียงผลต้าลึงสุก เสียง
หวานปานนกโกกิลา ขาคือล้ากล้วย เอวเหมาะเจาะไม่อ้วนเกิน เวลา
ย่างเดินแคล่วคล่องมีสง่าเสมอช้างทรง เพราะฉะนั้นเจ้าจะหาทาง
ต้าหนิขัดข้องมิได้เลย...
(เสฐียรโกเศศ:
กามนิต)

14. กิจกรรม
๑. บรรยายโวหาร มีลักษณะอย่างไรจงอธิบายและ
ยกตัวอย่าง
๒. พรรณนาโวหาร มีลักษณะอย่างไรจงอธิบายและ
ยกตัวอย่าง
๓. เทศนาโวหาร มีลักษณะอย่างไรจงอธิบายและยกตัวอย่าง
๔.สาธกโวหาร มีลกษณะอย่างไรจงอธิบายและยกตัวอย่าง
ั
๕. อุปมาโวหาร มีลกษณะอย่างไรจงอธิบายและยกตัวอย่าง
ั