Presentatie door Petra Veldman (CRKC) tijdens het Expertenforum van het CRKC op 22 november 2011, over waardering en selectie bij roerend religieus erfgoed in Vlaanderen.

1. Het bos en de bomen:
naar een selectiebeleid voor
roerend religieus erfgoed
Expertenforum CRKC - 22 november 2011

2. Bestaande studies naar selectiecriteria
• Studie van het Instituut Collectie Nederland (museale collecties)
– argumenten voor of tegen afstoten (op collectieniveau, niet op
objectniveau)
– selectiecriteria Deltaplan voor cultuurbehoud ( cat. A-B- C-D op
objectniveau)
• Plan van aanpak roerend Religieus erfgoed Museum Catharijnenconvent
Utrecht en SKKN 2010
• Waarderingskader roerend religieus erfgoed SKKN 2010
• Methodologie en waardecriteria Vlaams Kerkpatrimonium gebouwd
tussen 1914-2000 door KADOC en Sint-Lucas (WENK) opgesteld in
opdracht van VIOE voor de inventarisatie en selectie van religieuze
architectuur in de 20ste eeuw
• Referentiebibliotheken
• Selectiecriteria bestuurlijke archieven
• Topstukkendecreet
• …

3. Herbestemming patrimonium van een religieuze instelling
casestudy

4. A. Prospectie
• Collectie bestaat uit 3 delen
– Congregatiearchief
– Bibliotheekcollectie
– Erfgoedcollectie

5. B. Registratie
• Inventaris ter plaatse
– Foto’s
– Afmetingen
– Beschrijving
– Merktekens
– Materiaal en techniek
– Toestand
• Nummering objecten ter plaatse
• Registratie in de databank

6. De CRKC-databank
Belang van de inventaris
*Beheersdocument
*Historisch document
*Basis voor bestemmingsplan

7. C. Bestemmingsplan
C.1. Groeperen van de collectie
• Kerncollectie
 Objecten direct verbonden met de geschiedenis
van de congregatie
 Kunsthistorisch belangrijke voorwerpen

8. • Religieuze objecten, maar geen kerncollectie
-Ter bescherming van misbruik
of oneigenlijk gebruik
 - Objecten die niet zomaar op de
markt mogen komen

9. • Niet-religieus materiaal met erfgoedwaarde
 Mogelijk interessant voor eventuele museale
herbestemming
• Overige

10. C.2. Bestemmen van de collectie
• Kerncollectie
 Blijft bij de congregatie
 Herbestemmen binnen het CRKC
 Museaal herbestemmen via het CRKC

11. • Religieuze objecten die niet tot de kern-
collectie behoren
 Congregatie geeft zelf nieuwe
bestemming
 Herbestemmen via CRKC:
Vraag&Aanbod
 Herbestemmen aan kerkfabrieken,
missies, scholen, religieuze instellingen

12. • Niet religieus materiaal met erfgoedwaarde
 Congregatie geeft mogelijke herbestemming aan
bvb. Lokale heemkring
 CRKC zoekt naar nieuwe bestemming
bvb. Speelgoedmuseum Mechelen
bvb. Modemuseum Antwerpen

13. • Overige
 Afstoten van deelcollectie door verkoop
.
 Vernietiging

14. Nood aan een waarderingskader
• Wat is erfgoedwaardering?
• Het belang van een waarderingskader:
-uniforme systematiek met verifieerbare
criteria
-transparant en controleerbaar maken
van het waardering- en selectieproces
-willekeur beperken
• Voor wie is het bedoeld?
• Verankering in beleid is noodzakelijk!
• Waarderen is geen statisch geheel, maar wordt
beïnvloed door maatschappelijke en sociale
factoren.

15. verantwoord selecteren
• Invloedsfactoren
 doel van de selectie
 expertise van hij/zij die waardeert en selecteert
 tijdsdruk beïnvloedt de zorgvuldigheid van het proces
 rampen en noodsituaties beïnvloeden de zorgvuldigheid van het proces
 aard, grootte en kwaliteit van de collectie/objecten
 Selectie wordt bepaald door aanwezigheid/combinatie van
vooropgestelde waarden
 Een object hoeft niet aan alle criteria te voldoen
 Het ene criterium is ook niet belangrijker dan het andere
 De criteria zijn een leidraad om tot een zinvolle selectie te komen

16. Het waarderingskader
Primaire criteria Vergelijkende criteria
• SOCIAAL- ACTUELE WAARDE CENTRALE VRAAGASSEN WAARAAN DE
 Liturgische waarde VERSCHILLENDE PRIMAIRE WAARDEN
MOETEN GETOETST WORDEN
 Devotionele waarde
 Actuele betekenis voor de • Authenticiteit
identiteit van de gemeenschap • Gaafheid /
 Deontologie compleetheid
• HISTORISCHE WAARDE • Zeldzaamheid
 Historische waarde verbonden aan • Ouderdom
kerk, parochie of klooster
 Algemeen historische waarde • Fysieke staat
 Historisch liturgische waarde en • Representativiteit
historisch devotionele waarde • Presentatie/educatie-
• Kunsthistorische waarde waarde
 Artistieke kwaliteit
• Documentatiewaarde
 Belang vervaardiger
 Plaats binnen de • Ensemble waarde
kunstgeschiedenis

17. Primaire criteria
HISTORISCHE WAARDE
Historische waarde
verbonden aan
kerk, parochie of
klooster
Algemeen
historische waarde
Historisch liturgische
waarde en historisch
devotionele waarde
of symbolische waarde

18. Primaire criteria
KUNSTHISTORISCHE WAARDE
Artistieke kwaliteit
Belang vervaardiger
Plaats binnen de
kunstgeschiedenis

19. Primaire criteria
SOCIAAL-ACTUELE WAARDE
Liturgische waarde
Devotionele waarde
Actuele betekenis
voor de identiteit van
de gemeenschap.
Symbolische waarde
Deontologie

20. Zeldzaamheid
Ouderdom
Gaafheid / compleetheid
Fysieke staat
Authenticiteit
Presentatie/educatiewaarde
Documentatiewaarde

21. Alles bewaren is onmogelijk!
Herbestemmen is beperkt
Een doorgedreven selectie dringt zich op
Het toepassen van criteria is moeilijk en
vaak subjectief
Fouten maken onvermijdelijk
waarderingskader
Maakt keuzes transparant
Onderbouwen van keuzes
Maakt verantwoording in de
toekomst mogelijk
Toepasbaar door de beheerder