1. Prezantim
Lenda: BIOLOGJI
Punoi:
Arjel Bregu
Klasa:
6A

2. Cilat jane ujerat e embla
Ne ujerat e embla futen
• Ujerat e liqeneve
• Ujerat e kenetave
• Ujerat e pellgjeve

3. C’eshte liqeni
• Liqeni është një pellg shumë i madh natyror
ose artificial, zakonisht me uje të embel, që
është i rrethuar nga të gjitha anët me toke
.Edhe liqeni është një burim i rëndësishëm për
njeriun.

4. Si formohet një liqen?
Liqenet mund të zënë kraterin e një vullkani të
vjetër të shuar ose një gropë të formuar nga
shkrirja e një akullnaje.
Ata mund të formohen si pasojë e një shembjeje
toke që ka bllokuar rrjedhën e një lumi ose nga
grumbullimi i mbetjeve në afërsi të bregut të
detit. Ujërat e një liqeni mund të ushqehen nga
burime të nëndheshme ose nga një lumë që hyn
në liqen, e mbush atë dhe më pas del duke e
zbrazur.

5. Pse liqenet kanë forma të ndryshme?
• Forma e një liqeni varet nga origjina e tij. Liqenet
vullkanike janë të vegjël dhe kanë formën
rrethore të kratereve. Liqenet akullnajore, nëse
formohen në pjesën e sipërme të akullnajës, kanë
formë rrethore.
Ndërsa, nëse formohen në një luginë akullnajore,
kanë formë të ngushtë dhe të zgjatur. Liqenet
bregdetare janë të zgjatur dhe paralelë me
bregun. Ata formohen kur rëra i pengon ujërat e
lumit të derdhen në det.

6. Cfare dobie na sjell liqeni?
• Ashtu si lumi, na furnizon me ujë dhe me një shumëllojshmëri
peshqish. Liqeni është dhe një rrugë komunikimi. Lundrat,
tragetet dhe barkat lundrojnë në ujërat e liqeneve dhe lidhin
vendet që ndodhen përgjatë brigjeve. Liqenet, sidomos kur
janë të mëdhenj dhe të thellë, zbutin klimën e mjedisit
përreth. Nxehtësia e thithur nga ujërat gjatë verës vjen
ngadalë në sipërfaqe gjatë dimrit dhe e ngroh ajrin. Klima e
butë lejon kultivimin e ullinjve, vreshtave, agrumeve dhe
luleve edhe kur këto vende janë pranë malit.

7. Cfare lloj gjallesash rriten ne liqen?
• . Në liqen rriten 40 specie të rralla, ndër më të
njohurat dhe më të rëndësishmet jane peshku i
pastër i llojit salmon, lentica, korani, belushka.
• Por ka edhe gjallesa te tjera si kallamishtet,zambaku I
ujit,bretkosa,cafka , rosa,gjarpri I ujit , ngjala etj.

8. Lista e liqeneve në Shqipëri
•
•
•
•
•
•
•
•
Liqeni i Shkodrës368 km²44 m±6 m2.
Liqeni i Ohrit349 km²289 m695 m3.
Liqeni i Prespës273 km²54 m853 m4.
Liqeni i Fierzësmax. 72 km²128 m295 m
Liqeni i Prespës së vogël45 km ²9 m856
Liqeni i Butrintit16 km²21 m±0 m9.
Liqenet e Lurës
Liqenet e Belshit

9. C’eshte keneta
• Këneta është pjesë tokësore e ngopur, ose e mbuluar
me ujë dhe bimë specifike të cilat u janë përshtatur
kushteve të lagështisë së madhe. Një kenete është
një lloj siperfaqeje që dominohet nga barishte në
vend te specieve bimore dhe pemëve.

10. Si formohen kenetat?
• Kenetat formohen ne zona plotesisht te rrafshta prane
rrjedhjeve te lumenjve. Lumenjte here pas here kur nuk kane
argjinatura mbrojtese dhe kur fushat perreth nuk jane te
kanalizuara vershojne nga shirat e shumte dhe te vrrullshem
ne periudha te caktuar. Lumi per pasoje del nga shtrati dhe
permbyt keto fusha. Kur ndodhin disa permbytje njera pas
tjetres toka nen uje ngopet dhe nuk thith dot me ujin qe ka
mbi vete.

11. Kushtet qe te formohet nje kenete
• Kusht tjeter eshte tipologjoia e dheut qe perben zonen e kenetes.
Nese eshte gelqerore mundesia e formimit te kenetes eshte
praktikisht zero.Nese eshte argjilore atehre mundesite jane me te
medha pasi nuk lejojne depertimin e ujrave ne shtresatt e tjera te
kores se tokes.
Do shtoja tek shkrimi i lubardhit edhe faktin qe pjesa me e madhe
kenetave jane ne lartesi te ulta mbi nivelin e detit.Ne te kundert
kane nevoje per furnizime hidrike te vazhdueshme jo shume te
medha pasi do te shnderroheshin ne liqene.Prandaj mund te
formohen ne lartesi te medha mbi nivelin e detit nese jane ne afersi
te liqeneve ose kur sherbejne si depozitime te derdhjes se
lumenjve(kjo eshte me e rralle pasi lumenjte derdhen ne
det,shumica).

12. Nga cilet gjallesa popullohen kenetat?
• Kenetat favorizonen nga nje shumellojshmeri
gjallesash.Disa prej tyre jane thjerrzat e
ujit,zambaku I ujit , kallamishtet e ujit , elodea,
bimesi bregu,protozoar,dafine,buburrec I ujit
etj.

13. C’jane pellgjet?
• Pellgjet jane siperfaqe ujore te ngjashme me
kenetat.Aty jetojne planktone bimore(algat)
dhe planktone shtazore,si parameci qe eshte
organizem nje qelizor.Popullatat qe popullojne
ujerat e pellgjeve jane kandrrat.

14. Faktoret qe kushtezojne jeten ne
pellgje
Kombinimi i faktorëve si
• niveli i ujit (sidomos thellësi dhe kohëzgjatja
e përmbytjeve)
• Niveli i lëndëve ushqyese,
• prania ose mungesa drites se pemëve,
• prania ose mungesa e rrjedhave dhe kripësia.

15. Gjallesat e pellgjeve
• Pellgu eshte shtepia e shume gjallesave si
kredharaku , rosaku I eger , cafka , skifteri ,
bretkosa, thithelopa,gjarpri I ujit.

16. Bimesia ne pellgje
Bimësia e pellgjeve përfshihet në katër zona
fitoklimatike
• të shkurreve dhe pyjeve mesdhetare,
• të dushqeve,
• të ahut, dhe të kullotave malore.