1. Tema : Arti etrusk dhe ai romak

2. PAK HISTORI PER ROMEN
 Roma e lashte ishte nje qyteterim qe u
zhvillua pergjate brigjeve te Gadishullit Italik
qe ne shekullin X para lindjes se Krishtit.
 Romaket arriten te dominonin Evropen
Jugperendimore, Juglindore dhe te gjithe
rajonin mesdhetar me ane te asimilimit
kulturor dhe pushtimit.

3. VAZHDIM...
 Per shkak te paqendrueshmerise se
brendshme dhe sulmeve nga popuj te
ndryshem, pjesa Perendimore e perandorise
u nda ne mbreteri te pavarura ne shukullin e
V pas Krishtit.
 Perandoria Lindore Romake, qe drejtohej
nga Kostandinopoja, i mbijetoi krizes.
Megjithate, territoret e saj te fundit u
pushtuan nga perandoria Otomane.

4. PIKTURA ROMAKE
 Piktura romake shfaq ndikimin grek. Kjo gje
duket ne afresket e perdorura per te
zbukuruar muret dhe tavanet e vilave ne
fshat.
 Historia e piktures romake ndahet ne kater
periudha:
1. Fillimi i shek. II – fillimi i shek. I p.e.s
2. Fillimi i shek. I
3. Gjate sundimit te Augustit
4. Shek. I pas Krishtit

5.  Ne periudhen e pare, piktura romake
perbehej kryesisht nga imitime ne mermere.
Ndonjehere perfshinte edhe vizatime te
personazheve mitologjike.
 Ne periudhen e dyte kemi vizatimin e
peisazheve dhe tipareve arkitekturore ne
menyre sa me realiste, ne tre dimensione.
 Ne periudhen e trete, skena arkitekturore,
peisazhi apo dizajni abstrakt vendoseshin ne
nje sfond monokrom.
 Ne periudhen e katert, kemi pershkrimin e
skenave mitologjike, ndonese u ruajten
detajet arkitekturore dhe modelet abstrakte.

7. SKULPTURA ROMAKE
 Skulptura romake u mbeshtet tek arti grek
klasik dhe helenik.
 Nepermjet saj, artisti duhet te pershkruaje, te
tregoje nje ngjarje.
 Skulptoret romake arriten rezultate shume
origjinale ne portret. Ata arriten te prodhonin
fizionomine e portretit, duke i kushtuar nje
rendesi vecorive te karakterit.

9. ARKITEKTURA ROMAKE
 Arkitektura romake ndryshoi dhe perparoi ne
saje te futjes se metodave te reja : harqeve
dhe kolonave.
 Permes tyre, romaket ishin ne gjendje te
ndertonin tempuj e ndertesa te medha, qe
nuk i kishin ndertuar kurre me pare.
 Gjate historise, romaket perdoren tre stile per
ndertimin e kolonave.

10.  Stili i pare ishte ai dorik. Me teper se
terheqes, ky stil i thjeshte ishte i
dobishem, pasi sherbente per te mbajtur
ndertesa te medha e te renda.
 Stili jonik, me dekorime ne fund e maje,
ishte stili i dyte qe u perdor. Ai kishte te
njejtin qellim si stili dorik, por rriti me tej
fuqine e nderteses ne te cilen perdorej.
 Stili korintias ishte mbreti i te gjithe
kolonave. Ai bente qe stili dorik dhe jonik
te dukeshin te rendomte.

11. SHTEPITE ROMAKE
 Shtëpitë e romakëve, përpara pushtimit të Lindjes, ishin relativisht
të thjeshta. Shumë shtëpi pa përmasa u ngritën më pas, të
zbukuruara me kolona, piktura, statuja dhe punime arti të
kushtueshme. Hyrja (Vestibulum) ishte një shesh i rrethuar nga
shtëpi në të tri anët dhe faqja e katërt me pamje nga rruga.
Ostiumi ishte në përgjithësi si paradhomat moderne. Prej saj
hapej një derë në atrium, që ishte një dhomë e madhe me një
vrimë në qendër të çatisë, përmes së cilës uji i shiut mbahej në
një çisternë të vendosur në dysheme. Nga e djathta dhe e majta
e atriumit gjendeshin dhoma të quajtura alae dhe tablinumi ishte
një ballkon i ngjitur pas tij. Korridoret nga atriumi për në brendësi
të shtëpisë quheshin fauces. Peristyliumi ishte një oborr i hapur, i
rrethuar nga kolona dhe i zbukuruar me lule dhe shkurre.
Peristylium ishte disi më i gjerë se atriumi.

12.  Dyshemetë ishin të mbuluara me gurë,
mermer ose mozaikë. Muret ishin të vijëzuara
me rrasa mermeri ose afresko. Prej tavanëve
të zbuluar dukeshin trarët, ndërsa shtëpitë
më të vogla mbuloheshin me fildish, ar dhe
mozaikë.
 Dhomat e pasanikëve ishin madhështore. Në
mure kishte afreske që pasqyronin skena nga
mitologjia dhe peizazhet greke. Në holle
gjendeshin skulptura fine, mure mermeri të
kushtueshëm. Dyert zbukuroheshin me ar,
argjend dhe guaska të rralla. Në holle kishte
gjithashtu edhe rrugica të shtrenjta nga
Lindja, dhe në fakt, gjithçka tjetër që mund të
blihej për t'ia shtuar hijeshinë dhomës.

14. COLOSEUM
 Koloseu (amfiteatri flavian) është një prej
ndërtesave më të famshme dhe monumenteve
më të qëndrueshëm të kulturës antike romake.
 Emrin Koloseu, ndërtesa e famshme e mori prej
statujës kolosale të Neros (40m e lartë), e cila
ndodhej pranë.
 Teatri gjigand u ndërtua duke rrethuar katër
kate. Tre katet e para kishin harqe hyrëse,
ndërsa kati i katërt përdorte hapësira dyersh
drejtkëndore.

15.  Koloseu mbante 45,000-55,000 spektatorë.
Amfiteatri jashtë është ndërtuar me travertin,
shtuf gëlqeror dhe brenda me tulla.
Bazamentët ishin prej blloqesh mermeri, që
peshonin 5 ton. Fillimisht blloqet e mëdha
prej mermeri mbaheshin bashkë me këmbë
metali. Ato u zëvendësuan me llaç.
 Koloseu kishte jo më pak se 76 hyrje të
numërueshme dhe 4 hyrje plotësuese, të
fshehura për perandorin, njerëz të tjerë të
rëndësishëm dhe gladiatoret.

16.  Monumenti madhështor brenda ndahej në tri pjesë:
arena, podiumi dhe Kavea.
 Auditori pas hyrjes në amfiteatër, ngjiste shkallët e
pjerrëta për t'u ulur në stolat sipas klasës që i përkiste.
Siç duket, sa më e lartë të ishte statusi social aq më i
mirë ishte vendi ku uleshe. Për shembull, gratë (
përveç bashkëshortëve dhe ndoshta familjeve
perandorake) dhe të varfërit uleshin në stolat prej druri
në radhën e katërt. Në kohë të nxehtë apo shirash,
hapej një tendë shumë e madhe me ngjyra për të
mbrojtur njerëzit. Dyshemeja e drunjtë mbulonte
dhomat e nëndheshme, ku qëndronin gladiatorët dhe
kafshët para se të dilnin në duel.
 Koloseu ishte skena e parë e perandorisë për luftimet
mes gladiatorëve për afro katër shekuj. Në një shfaqje
të ekstravagancës dhe bukurisë së Romës, gjatë
ceremonisë së hapjes në vitin 80 pas Krishtit,u
zhvilluan lojëra për 100 ditë me radhë.

18. ARTI ETRUSK
 Qysh në shekullin VIII deri në shekullin III
para erës së re, etruskët sunduan në një
zonë të gjerë të Italisë që ndodhej midis
Apenineve veriore, luginës së Teverit dhe
detit Tirren, duke i dhënë jetë qytetërimit të
parë të madh në Evropën perëndimore.
 Përveç bujqësisë dhe zejtarisë, etruskët kanë
ushtruar edhe artin e tregtisë, duke dhënë
përparësi shkëmbimeve me Azinë e Vogël
dhe Lindjen ku eksportonin më së shumti vaj,
verë e grurë.

19. MATERIALET E NDRYSHME
 Metalet (hekuri, ari etj) perdoreshin per
prodhimin e statujave. Me i perdoruri ishte
bronzi.
 Argjila perdorej ne statujat qe zbukuronin
varret dhe tempujt ose vazot e pikturuara.
 Alabastri i prere ne tabake te holle perdorej
per te zene siperfaqet e dritareve.

20. QYTETET ETRUSKE
 Ne fillim, qendrat e banuara perhapeshin ne
shesh pa rregull. Me pas, u perdoren mure te
medha ne rregullimin e formave.
 Hyrja ne qytet realizohej nga portat
monumentale te perbera nga nje hark.
 Ne nje vend te dukshem ndodhej Akropoli
me tempujt.

21. PUNOI:
 Lorena Shtrepi
 Sabina Laci
 Mariza Zerellari
 Kristi Basha
 Endri Malaj
KLASA : X-2

22. TEMPULLI ETRUSK
 Tempulli etrusk përbëhej nga një ose tri qela
(dhoma), të cilave u paraprinte një portik i
zbukuruar me kolona. Themelet përbëheshin
nga gurë të fortë, ndërkohë që vetë tempulli
ishte ndërtuar me tulla dhe lëndë drusore,
pra materiale të dëmtueshme, çka ka bërë
që shpesh të mos kenë mbërritur deri në
ditët tona.