tieu luan de an mon hoc 64+ (16).doc

http://luanvan.forumvi.com email: luanvan84@gmail.com
A. ĐẶT VẤN ĐỀ

Download đề án, luận văn, báo cáo tốt nghiệp tại http://luanvan84.com

Trong khoảng thời gian mười năm trở lại đây qua các phương tiện thông tin
đại chúng mà mọi người được làm quen với khái niệm kiểm toán nói chung và kiểm
toán Nhà nước, kiểm toán nội bộ, các công ty dịch vị tư vấn kế toán- kiểm toán nói
riêng. Việc hình thành và phát triển dịch vụ kiểm toán là nhu cầu không thể thiếu của
nền kinh tế thị trường nhằm thích ứng với yêu cầu của nền kinh tế chuyển đổi và hội
nhập quốc tế, hoạt động kiểm toán ở nước ta đã nhanh chóng hình thành và phát
triển.Vậy kiểm toán là gì? “Kiểm toán là quá trình mà theo một cá nhân độc lập, có
thẩm quyền thu thập và đánh giá các bằng chứng về các thông tin số lượng có liên
quan đến một tổ chức kinh tế cụ thể nhằm mục đích xác định và báo cáo mức độ phù
hợp giữa thông tin số lượng đó với các chuẩn mực đã được xây dựng".
Cũng như mọi hoạt động có ý thức khác của con người, đặc biệt với tinh chất
của một hoạt động chuyên sâu cao về nghề nghiệp, kiển toán cũng có chức năng hoạt
động của riêng mình nhằm tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát và giám sát quá
trình sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính của doanh nghiệp được thể hiện trên
các báo cáo tài chính(BCTC). Vì vậy, chất lượng kiểm toán BCTC không những là
thước đo về tính hiệu quả của hoạt động kiểm toán mà chất lượng BCTC còn dược thể
hiện bằng việc đưa ra lời nhận xét đúng đắn về tính trung thực hợp lý và hợp pháp các
thông tin được kiểm toám trên BCTC nhằm phục vụ cho công tác quản lý và điều hành
ngân sách Nhà nước của các cấp chính quyền, các hoạt động quản trị doanh nghiệp,
đối với các nhà quản lý, các hoạt động đầu tư tài chính và các quan hệ giao dịch
khác.Như vậy chất lượng BCTC có vai trò quan trọng trong việc đưa ra các quyết định
trong quản lý kinh tế, nếu kết quả kiểm toán đưa ra những nhận xét không phù hợp về
các thông tin dược kiểm toám trên BCTC sẽ dẫn rới những hậu quả khó lường trong
hoạt động kinh tế, tài chính đặc biệt trong thời gian vừa qua nhất là trên các phương
tiện thông tin đại chúng đề cập tới các vụ đổ bể của không ít doanh nghiệp (kể cả một
số doanh nghiệp Nhà nước) dẫn tới tình trạng không bảo toàn vốn sản xuất kinh
doanh, thất thoát nghiêm trọng về tài chính cà tài sản, hàng năm lao động bị mất việc
làm hoặc việc làm không ổn định gây nên những xáo động dư luận xã hội.Không ít
những bài báo thực hiện“ đòi hỏi“ công ty kiểm toán có trách nhiệm như thế nào đối
với kiển toán chất lượng BCTC ?Vì vậy trách nhiệm của kiểm toán viên (KTV) có vị
trí rất quan trọng trong chất lượng BCTC và đòi hỏi phải nắm vữg chức năng hoạt
động nghề nghiệp của mình.


Do dó, với tính chất như vậy em xin mạnh dạn nghiên cứu đề tài“ Mối quan
hệ giữa chức năng kiển toán với trách nhiệm của kiển toán viên về chất lượng
kiểm toán báo cáo tài chính.


B.NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận:
1. Chức năng của kiểm toán
Hoạt động kiểm toán thực hiện hai chức năng cơ bản xác minh và bày tỏ ý kiến
về đối tượng kiểm toán. Đối tượng kiểm toán nói chung và đối tượng kiểm toán nói
riêng luôn chứa đựng nhiều mối quan hệ về kinh tế, về pháp lý phong phú và đa dạng.
Do đó chức năng xác minh và bày tỏ ý kiến cần được xác định thật khoa học. Hơn nữa
trong kiểm toán tài chính ý kiến hay kết luận kiểm toán không phục vụ cho người lập
hay người xác minh mà phục vụ cho người quan tâm đến tính trung thực và hợp pháp
của BCTC. Do đó kết luận này phải dựa trên bằng chứng đầy đủ và có hiệu lực với chi
phí kiểm toán thấp nhất. Do vậy việc xác định mục tiêu kiểm toán khoa học trên cơ sở
các mối quan hệ vốn có của khách thể kiểm toán sẽ giúp KTV thực hiện đúng hướng
và có hiệu quả hoạt động kiểm toán. Đặc điểm cơ bản trong triển khai chức năng
chung của kiểm toán trong kiểm toán BCTC là thu nhập bằng chứng từ (hay xác
minh), để hiểu rõ hơn chức năng này chúng ta đi tìm hiểu:
1.1/ Chức năng xác minh
Chức năng xác minh nhằm khẳng định mức độ trung thực của tài liệu, tính
pháp lý của việc thực hiện các nghiệp vụ hay việc lập các BCTC. Xác minh là chức
năng cơ bản gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của hoạt động kiểm toán. Bản
thân chức năng này không ngừng phát triển và được thể hiện khác nhau tuỳ từng đối
tượng cụ thể của kiểm toán là BCTC hay nghiệp vụ kinh tế cụ thể hoặc toàn bộ tài liệu
kế toán. Đối với các BCTC việc thực hiện chức năng xác minh này trước hết được thể
hiện ở sự xác nhận của người kiểm tra độc lập ở bên ngoài. Ngay từ thời Trung cổ
những KTV độc lập mà Edword Đệ nhất và các nam tước tuyển dụng cũng chỉ ghi
một chữ " chứng thực " trên BCTC. Cho đến ngày nay, do quan hệ kinh tế ngày càng
phức tạp và yêu cầu pháp lý ngày càng cao nên việc xác minh các BCTC được cụ thể
hoá thành các mục tiêu. Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 200 - khoản 11 quy
định "mục tiêu của kiểm toán BCTC là giúp cho KTV và công ty kiểm toán đưa ra ý
kiến xác nhận rằng BCTC có được lập trên cơ sở các chuẩn mực và chế độ kế toán
hiện hành hoặc được chứng nhận có tuân thủ pháp luật liên quan và có phản ánh
trung thực và hợp lý tình hình tài chính trên các khía cạnh trọng yếu hay không ?"


Mục tiêu kiểm toán tài chính còn giúp cho các đơn vị được kiểm toán thấy rõ
những tồn tại sai sót để khắc phục nhằm nâng cao chất lượng thông tin tài chính của
đơn vị. Trong đó các khái niệm trung thực, hợp lý, hợp pháp được hiểu:
- Trung thực là thông tin tài chính và tài liệu kế toán phản ánh đúng sự
thật nội dung, bản chất và giá trị của NVKTPS.
- Hợp pháp là thông tin tài chính và tài liệu kế toán phản ánh đúng pháp
luật, đúng chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành (hoặc được chấp
nhận).
- Hợp lý là thông tin tài chính và tài liệu kế toán phản ánh trung thực
cần thiết và phù hợp về không gian thời gian và sự kiện được nhiều
người thừa nhận.
Để đạt được mục tiêu tổng quát nói trên cần cụ thể hoá hơn nữa cơ sở để thu
nhập thông tin cấu thành và tiến trình thực hiện các yêu cầu trung thực, hợp lý, hợp
pháp trong chức năng xác minh, cơ sở để thu nhập thông tin xuất phát từ đặc điểm đối
tượng kiểm toán tài chính. Có thể thấy đặc điểm nổi bật là BCTC được hình thành qua
công nghệ xử lý thông tin kế toán.
1.1.1/Cơ sở công nghệ thông tin kế toán với việc xác định mục tiêu kiểm toán
Trong quá trình xử lý thông tin kế toán các phương pháp kĩ thuật riêng có của
kế toán như chứng từ, tính giá, đối ứng tài khoản và tổng hợp – cân đối kế toán kết hợp
chặt chẽ và tạo thành quy trình có tính liên hoàn để tạo ra sản phẩm cuối cùng là
BCTC. Do vậy tính trung thực và hợp lý của BCTC với ý nghĩa là mục tiêu chung phải
được xác định cụ thể từ chính các yếu tố đó đã được thể chế qua các văn bản pháp lý
cụ thể.
Để có cơ sở và xác định các mục tiêu này cần xem xét chức năng hình thức của
mỗi phương kế toán và yêu cầu quản lý vốn và tài sản từ mỗi phương pháp kế toán.
Đầu tiên, chứng từ kế toán là phương pháp thông tin và minh chứng về sự hình
thành của các nghiệp vụ kinh tế tài chính. Để thực hiện được những chức năng này đòi
hỏi mỗi bản chứng từ phải được ghi chép đúng về số lượng, đơn giá và tính toán chính
xác thành tiền qua các phép toán số học. Đồng thời, mỗi bản chứng từ cần tạo ra mối
liên kết có tính liên hoàn với các sổ tổng hợp (qua định khoản kế toán) và các sổ chi
tiết thông qua việc xác định và ghi đủ các yếu tố giúp cho việc phân loại chi tiết các
nghiệp vụ phát sinh. Về mặt pháp lý, bước công nghệ chứng từ còn đòi hỏi tuân thủ


các thủ tục về chứng từ kể cả việc xác định và ghi chép qua kiểm soát và xét duyệt đến
luân chuyển và lưu trữ chứng từ.
Thứ hai, tính giá là phương pháp biểu hiện giá trị của các loại tài sản, dịch vụ
khác nhau thành thước đo chung (tiền tệ) để tổng hợp chúng theo đơn vị đo lường
thống nhất. Trong kế toán, giá của tài sản, dịch vụ là giá trị thực mà đơn vị kế toán (tổ
chức kinh tế và cơ quan) bỏ tiền ra mua (giá trị thực tế). Do đó tính giá phải tôn trọng
một trong những nguyên tắc cơ bản của kế toán là nguyên tắc "hoạt động liên tục".
Đồng thời để tính giá từng loại tài sản đòi hỏi phải phân loại đúng đối tượng tính giá
(đặc biệt là loại dịch vụ, sản phẩm để tính giá) theo yêu cầu quản lý và đặc điểm của
đơn vị kế toán để mở sổ chi tiết thích hợp.
Thứ ba, đối ứng tài sản là phương pháp phân loại tài sản và (nguồn) vốn để
phản ánh sự vận động từng loại tài sản, từng loại nguồn vốn theo quan hệ đối ứng "nợ
- có" . Dựa vào thông lệ chung của kế toán quốc tế và đặc điểm cùng yêu cầu quản lý
của mỗi quốc gia trong mỗi thời kỳ cụ thể người ta xây dựng những văn bản pháp lý
quy định hệ thống tài khoản cụ thể cùng các quan hệ đối ứng của các nghiệp vụ cơ bản
tạo ra "công nghệ chuẩn " cho việc phân loại và phản ánh các nghiệp vụ trong quá
trình hoạt động của từng loại đơn vị kết toán (loại doanh nghiệp hoặc đơn vị công
cộng) theo từng hình thức kế toán (loại sổ tổng hợp cùng liên kết giữa sổ tổng hợp với
chứng từ, sổ chi tiết với BCTC). Do vậy, trước hết các đơn vị kế toán phải phân loại và
phản ánh đúng các quan hệ đối ứng đã được quy định. Tuy nhiên, dù cụ thể đến thế
nào, các văn bản pháp lý cũng không thể dự kiến hết các nghiệp vụ cụ thể phát sinh
cần phân loại cùng các quan hệ đối ứng thích hợp. Do vậy đơn vị kế toán cơ sở phải
dựa vào bản chất và các quan hệ vốn có của các nghiệp vụ để phân loại và định khoản
đúng các nghiệp vụ phát sinh để ghi sổ. Đồng thời với các việc ghi chép, phải thực
hiện việc xét soát lại các nghiệp vụ để đảm bảo đúng đắn (không khai khống) và đầy
đủ (không bỏ sót). Trên cơ sở đó, cuối kỳ kế toán cần cộng số phát sinh và tính ra số
dư chính xác để kết chuyển vào các BCTC cùng các bảng tổng hợp khác.
Tổng hợp – cân đối kế toán là phương pháp khái quát các quan hệ kinh tế tài
chính theo mối quan hệ vốn có thành bảng tổng hợp – cân đối với những chỉ tiêu
(khoản mục) được phân loại nhất quán với loại tài khoản và thống nhất về pháp lý trên
những nguyên tắc cơ bản. Để có BCTC trung thực, hợp lý và hợp pháp, trước hết các
bảng tổng hợp phải phù hợp về nội dung và số tiền trên từng khoản mục về hệ thống


tài khoản (tổng hợp và chi tiết) cụ thể số tiền phản ánh trên các tài khoản phải được
chuyển vào bảng tổng hợp vừa đầy đủ về cơ cấu (trọn vẹn) vừa đúng với thực tế phát
sinh của nghiệp vụ và tồn tại của tài sản (hiệu lực). Tiếp đó, mỗi bảng tổng hợp phải
thực hiện sự cân đối vốn có giữa các mặt của các mối quan hệ kinh tế trong bảng : cân
đối giữa vốn và tài sản, cân đối giữa số dư đầu kỳ và số phát sinh tăng với số phát sinh
giảm và số dư cuối kỳ ; cân đối giữa thu với chi và thu nhập. Đặc biệt, trong bảng cân
đối tài sản còn phải phân định giữa quyền sở hữu tài sản với quyền sử dụng tạm thời
đối với tài sản, giữa nghĩa vụ và pháp lý về vốn với các nghĩa vụ hợp đồng ngắn hạn,
tạm thời về vốn./
Các bước trên được thực hiện trong quan hệ liên hoàn, kế tiếp nhau để hình
thành BCTC với những khoản mục cụ thể. Mỗi khoản mục lại chứa đựng cả mặt định
lượng (số tiền), và mặt định tính (nội dung kinh tế) và được thể chế hoá trên những
văn bản pháp lý cụ thể. Có thể khái quát các bước công việc chính của công nghệ xử lý
thông tin kế toán trong quan hệ và việc xác định mục tiêu cụ thể của kiểm toán tài
chính qua bảng dưới đây:
Yêu cầu quản lý và phương
Quy trình công nghệ kế toán
hướng
Phương Hình thức Mục tiêu cơ bản của xác
Chức năng
pháp cơ bản minh và điều chỉnh
-Thông tin về nghiệp vụ -Ghi đúng số lượng, đơn giá
-Minh chứng cho nghiệp và thành tiền.
Bản chứng
Chứng từ vụ -Tuân thủ các thủ tục chứng
từ
từ
-Liên kết với các bước sau
-Phản ánh giá trị thực -Phân loại đối tượng tính
của tài sản giá
Tính giá -Tập hợp chi phí theo Sổ chi tiết -Phản ánh giá trị thực của
loại tài sản dịch vụ theo nguyên
tắc hoạt động liên tục
-Phân loại tài sản và vốn -Phân loại đúng yêu cầu
-Phản ánh vận động của quản lý
Đối với tài Sổ tổng
tài sản và vốn qua từng -Định khoản và ghi sổ đúng,
khoản hợp
nghiệp vụ cộng dồn số dư và chuyển
số chính xác


-Khái quát các quan hệ -Phân tích quyền sở hữu (tài
tài chính sản) và nghĩa vụ (vốn) với
-Cân đối tổng thể hoặc quan hệ hợp đồng (ngoài
Tổng hợp bộ phận bảng)
Bảng tổng
– cân đối -Cân đối tài sản với vốn, thu
hợp
kế toán và chi (và số dư)
-Chuyển đúng với số dư
(hoặt số phát sinh) vào
khoản mục tương ứng

Bảng 1: Công nghệ kế toán với việc xác định mục tiêu kiểm toán
Từ tất cả những điều trình bày trên, có thể thấy mục tiêu xác minh tính trung
thực, hợp lý và hợp pháp của BCTC cần được cụ thể hoá theo các yếu tố của hệ thống
kế toán (phương pháp kế toán) trong quan hệ trực tiếp với việc hình thành các bảng
này. Theo đó mục tiêu xác minh cần phải hướng tới là:
Tính có thực của các thông tin với ý nghĩa các thông tin phản ánh tài sản hoặc
vốn phải được đảm bảo bằng sự tồn tại của tài sản, vốn hoặc tính thực tế xảy ra của
các nghiệp vụ.
Tính trọn vẹn của thông tin với ý nghĩa thông tin phản ánh trên bảng khai tài
chính không bị sót trong quá trình xử lý.
Tính đúng đắn của việc tính giá với ý nghĩa giá tài sản cũng như giá phí (giá
thành) đều được hình thành theo phương pháp kế toán là giá thực tế đơn vị phải chi để
mua hoặc thực hiện các hoạt động.
Tính chính xác về cơ học trong các phép tính số học cộng dồn cũng như khi
chuyển số, sang trang trong công nghệ kế toán.
Tính đúng đắn trong phân loại và trình bày với ý nghĩa tuân thủ các quy định cụ
thể trong phân loại tài sản và vốn cũng như các quá trình kinh doanh qua hệ thống tài
khoản tổng hợp và chi tiết cùng việc phản ánh các quan hệ đối ứng để có thông tin
hình thành BCTC. Những trường hợp đặc thù đều phải được giải trình rõ ràng.
Tính đúng đắn trong việc phản ánh quyền và nghĩa vụ của đơn vị kế toán trên
BCTC với ý nghĩa tài sản phản ánh trên báo cáo phải thuộc quyền sở hữu (hoặc sử
dụng lâu dài) của đơn vị, còn vốn và công nợ phản ánh đúng nghĩa vụ của đơn vị này.


Những hướng xác minh kể trên được dùng cho mọi khoản mục mọi thành
phần(gọi chung là phần hợp thành) kiểm toán như một "khung" chung nên được gọi là
mục tiêu chung. Khi áp dụng vào từng phần hợp thành kiểm toán, cần xuất phát từ đặc
điểm riêng của từng phần hợp thành để xây dựng "khung" cụ thể hơn cho từng phần và
gọi là mục tiêu đặc thù. Đây là một trong những nội dung chính trong kiểm toán. Ở
đây, cần đặc biệt quan tâm đến quan hệ giữa mục tiêu hợp lý chung của toàn bộ BCTC
với các mục tiêu chung của kiểm toán cho mọi phần hành mà cả các nhà quản lý và
KTV phải cam kết và quán triệt.
Cũng như các tài liệu kế toán khác, các bảng tổng hợp kế toán được hình thành
từ những người làm công tác kế toán và quản lý ở đơn vị được kiểm toán(khách thể
kiểm toán) và được gọi chung là nhà quản lý. Trong một tổ chức hoặc cơ quan, người
đại diện hợp pháp cao nhất là thủ trưởng (giám đốc, Tổng giám đốc các doanh nghiệp
và thủ trưởng các tổ chức, cơ quan khác). Theo tính phổ biến của pháp lý, thủ trưởng
đơn vị phải chịu trách nhiệm về mọi hoạt động trong đơn vị, trong đó có cả trách
nhiệm về quá trình hình thành các BCTC. Quá trình hình thành tài liệu này bao gồm cả
các công việc lập, kiểm tra, kiểm soát theo yêu cầu về pháp lý với từng tài liệu cụ thể
và thuộc trách nhiệm của nhà quản lý. KTV thực hiện chức năng xác minh và bày tỏ ý
kiến các đối tượng này. Tất nhiên, kiểm toán tài chính không phải là quá trình xét
duyệt lại các nghiệp vụ theo phương pháp kế toán và kiểm tra của các nhà quản lý mà
bằng phương pháp chuyên môn của kiểm toán với trách nhiệm riêng của KTV để thu
được những sản phẩm riêng theo chuẩn mực của kiểm toán. Tuy nhiên,giữa quá trình
hình thành các thông tin và quá trình kiểm toán các thông tin đó đều có đối tượng
chung và có phần mục đích chung và phục vụ yêu cầu của những người quan tâm. Do
vậy các mục tiêu kiểm toán cần được xác định trong quan hệ trong quan hệ về trách
nhiệm giữa nhà quản lý và KTV.Trong quan hệ này nhà quản lý trước hết là thủ
trưởng đơn vị kiểm toán phải chịu trách nhiệm về tính trung thực, hợp lý, hợp pháp
của các thông tin. Trong quản lý hiện đại, trách nhiệm này được chuẩn hoá trong các
văn bản pháp lý, trong đó quy định nhà quản lý phải lập các giải trình hoặc xác nhận
hay cam đoan về độ tin cậy của các thông tin và tính tuân thủ các chuẩn mực trong
việc lập và trình bày các BCTC. Trên cơ sở đó KTV xác minh lại các thông tin trên
từng phần hoặc khoản mục cũng như trên toàn bộ BCTC. Có thể khái quát các mối
quan hệ cơ bản qua sơ đồ:



Người quan tâm

Các bộ Xác nhận Xác nhận Bằng
Báo cáo phận hợp của nhà của kiểm chứng
tài chính thành quản lý toán viên kiểm toán

Kiểm toán và kiểm Cam kết về trách nhiệm và Xác định tính hợp
soát quan hệ công tác lý chung

Tính Tính
Tính đầy Tính Tính
Tính có đúng đắn đúng đắn
đủ của đúng đắn chính xác
thực của của việc của thông
thông tin của tính cơ học
thông tin phân loại, tin trong
trong giá tài của việc
về tài sản, trình bày phản ánh
khoản sản, dịch ghi sổ
nghiệp vụ các khoản quyền và
mục vụ chuyển sổ
mục nghĩa vụ

Theo sơ đồ trên bố cục được dùng để triển khai các mục tiêu kiểm toán bao gồm
xác nhận (giải trình) của nhà quản lý và các mục tiêu kiểm toán chung và các mục tiêu
kiểm toán đặc thù.
1.1.2/ Xác nhận (giải trình) của nhà quản lý (giám đốc)
Những xác nhận của nhà quản lý trực tiếp liên quan với các nguyên tắc kế toán
đã được thừa nhận. Những xác nhận là bộ phận của tiêu chuẩn mà ban giám đốc dùng
để ghi sổ và tiết lộ các thông tin kế toán trên các BCTC. Mặt khác, theo nguyên lý
chung về phân định chức năng quản lý, nhà quản lý với đại diện cao nhất là giám đốc
hay thủ trưởng đơn vị được kiểm toán (khách thể kiểm toán) phải chịu trách nhiệm về
độ tin cậy hợp lý về các thông tin trên BCTC thông qua việc xây dựng hệ thống kiểm
soát nội bộ nói chung về hệ thống kế toán nói riêng đủ mạnh: KTV có chức năng đưa
ra ý kiến xác minh về sự tin cậy, hợp lý của các thông tin trên BCTC với những bằng
chứng thuyết phục. Trong quản lý hiện đại, các nguyên lý được thể chế hoá thành các


văn bản pháp lý cụ thể trong đó có hệ thống chuẩn mực kiểm toán. Chuẩn mực quốc tế
và chuẩn mực riêng của từng quốc gia trong hiệp hội kế toán quốc tế đều có những
chuẩn mực quy định rõ ràng trách nhiệm của nhà quản lý và của KTV về độ tin cậy,
hợp lý của các BCTC. Trong quan hệ đó nhà quản lý cần cam kết trách nhiệm quản lý
của mình trong việc trình bày các thông tin tài chính cần được kiểm toán. Về nội dung
thì các thông tin này rất đa dạng nhưng có ba loại chính sau đây:
1. Những cam kết chung về trách nhiệm của nhà quản lý trong việc trình

bày đúng các BCTC. Thuộc loại này có cam kết hoặc giải trình về tính
độc lập khách quan và trung thực của những nhà quản lý cấp cao và
những người có liên quan trực tiếp đến việc hình thành các thông tin tài
chính, cam kết và giải trình về hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ
nói chung và hệ thống kế toán nói riêng trong quan hệ với tính trọng yếu
của thông tin trong BCTC.
2. Những cam kết về từng mặt, từng yếu tố cấu thành sự trung thực và hợp

lý. Các yếu tố cụ thể cần xét trong quan hệ trách nhiệm của nhà quản lý
trong tổ chức và thực hiện công nghệ kế toán trong quan hệ với kiểm
soát nội bộ. Trong quan hệ với công nghệ xử lý thông tin kế toán, mỗi số
dư hoặc số phát sinh ghi trên mỗi khoản mục của BCTC đều phải qua
các bước công nghệ từ chứng từ kế toán đến các bảng tổng hợp – cân đối
kế toán. Các thao tác cụ thể trong mỗi bước công nghệ này cũng được
thể chế hoá trong các văn bản pháp lý về kế toán đòi hỏi nhà quản lý
phải tuân thủ theo một quy định công nghệ nào đó, mỗi con số trên các
BCTC trong hệ thống bảng tổng hợp – cân đối đều phải lường tới các
mục tiêu chung: có thực, trọn vẹn, chính xác cơ học, phản ánh đúng
quyền và nghĩa vụ, loại và giá cả tài sản, của vốn và nghiệp vụ theo đúng
quy định trong văn bản pháp lý đang có hiệu lực. Vì vậy trong quan hệ
với trách nhiệm về sự trung thực hợp lý chung với các BCTC, nhà quản
lý cũng phải chịu trách nhiệm ngay từ các yếu tố cụ thể nói trên của đòi
hỏi trung thực hợp lý. Chuẩn mực kiểm toán của Mỹ đã phân chia năm
loại xác nhận của nhà quản lý chung cho các bộ phận hợp thành của
BCTC:


Thứ nhất: Xác nhận về sự tồn tại hoặc phát sinh: là sự cam kết về tính có
thực của các con số trên BCTC: các số dư trên bảng cân đối tài sản
chẳng hạn, nhà quản lý xác nhận mọi số dư về tài sản, về vốn đều tồn tại
thực tế vào ngày lập bảng; với các phát sinh (trong báo cáo kết quả kinh
doanh) nhà quản lý phải cam kết là thực tế đã xảy ra trong kỳ kế toán.
Xác nhận này nhằm tránh tình trạng khai không đúng hoặc khai không
các khoản tiền không có thực vào BCTC.
Thứ hai: Xác nhận về sự trọn vẹn: Là sự cam kết đã bao hàm trong các
BCTC tất cả các nghiệp vụ, các số dư cần và có thể trình bày trong bảng
tương ứng. Xác nhận về sự trọn vẹn có quan hệ ngược với xác nhận về
sự tồn tại hoặc phát sinh, xác nhân về sự trọn vẹn có quan hệ với khả
năng bỏ sót những nghiệp vụ đáng phải phản ánh trong các BCTC. Trái
lại xác nhận về sự tồn tại và phát sinh lại quan hệ với khả năng dôi ra của
những khoản tiền đáng ra không được ghi vào bảng này. Trong chuẩn
mực kiểm toán Việt Nam, cả hai mặt đối lập này được hợp nhất trong
khái niệm "đúng đắn" được ghi trong cam kết số 6 của chuẩn mực 580:
"Các yếu tố sau đây được ghi nhận một cách đúng đắn và trong trường
hợp cần thiết các thông tin thích hợp đã được nêu ra trong phần thuyết
minhBCTC
-Số dư và nghiệp vụ được thực hiện với các bên có liên quan
-Thua lỗ từ các hợp đồng mua bán
-Thoả thuận và các khả năng mua lại tài sản đã được chuyển
nhượng trước đây
-Các tài sản được đem đi thế chấp"
Thứ ba: Xác nhận về quyền và nghĩa vụ: Là sự cam kết trong các BCTC
các tài sản thuộc quyền sở hữu hoặc sử dụng lâu dài của đơn vị và công
nợ thuộc nghĩa vụ thanh toán của đơn vị tại thời điểm lập bảng. Trong
chuẩn mực kiểm toán Việt Nam cam kết số 9 và 10 của chuẩn 580 nêu
rõ:"Công ty là chủ sở hữu tất cả các tài sản trên báo cáo tài chính và
không có bất kỳ tài sản nào bị cầm cố thế chấp hoặc bị cầm giữ, ngoại
trừ những tài sản được nêu trong phần thuyết minh X của báo cáo tài
chính. Tất cả các khoản nợ, cam kết vay và các khoản bảo lãnh của


công ty với bên thứ ba đã được công ty thanh toán và giải trình trong
phần X " .(3, 580)
Thứ tư: Xác nhận về định giá và phân bổ: Giá trong kế toán được xác
định theo nguyên tắc "hoạt động liên tục" và do đó giá trong kế toán biểu
hiện giá tài sản do đơn vị thực tế bỏ tiền ra mua hoặc thực hiện dịch vụ.
Vì vậy, xác nhận về định giá là sự cam kết về sự thích hợp về giữa số
tiền phản ánh trên BCTC với số tiền đơn vị chi ra cho tài sản, vốn, cổ
phần, thu nhập,và chi phí ghi trên bảng từ đó các khoản tính vào thu
nhập và phân phối cũng phản ánh giá trị thực tế.
Thứ năm: Xác nhận về phân loại và trình bày là cam kết về sự phù hợp
giữa sự phân loại và trình bày các phần hợp thành của BCTC với những
quy định đang có hiệu lực về sự phân loại và thuyết trình các bộ phận
này.
3. Những cam kết (giải trình) về mối quan hệ của nhà quản lý với KTV.
Tuỳ theo luật định và thực tiễn phát sinh cũng như nhu cầu giải quyết về
mối quan hệ giữa khách thể và chủ thể kiểm toán. Loại cam kết thứ ba
này có thể bao gồm các vấn đề về tính độc lập khách quan của giám đốc,
của ban kiểm toán nội bộ và KTV bên ngoài; về cách thức làm việc và
phối hợp giữa ban quản lý, bộ phận kiểm toán nội bộ với KTV bên ngoài
Về hình thức, xác nhận hay giải trình của nhà quản lý có ý nghĩa khác
nhau trong quan hệ với bằng chứng kiểm toán cũng rất đa dạng. Chuẩn
mực kiểm toán Việt Nam số 580 khoản 13 xác định:
"Các giải trình bằng văn bản được đánh giá là các bằng chứng kiểm
toán có giá trị hơn các giải trình bằng lời nói. Các giải trình bằng văn
bản được thể hiện dưới các hình thức :
- bản giải trình của giám đốc
-Thư của KTV liệt kê ra tất cả những hiểu biết của mình về các giải
trình của giám đốc và được giám đốc xác nhận là đúng
-biên bản họp hội đồng quản trị hoặc báo cáo tài chính đã được giám
đốc ký "
Về cách thức sử dụng xác nhận hay giải trình, KTV phải thu nhập và lưu vào hồ
sơ kiểm toán để làm bằng chứng kiểm toán. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp các


bằng chứng này không thể thay thế các bằng chứng khác như hoá đơn, quyết toán, biên
bản kiểm kê... Trong trường hợp nhà quản lý từ chối cung cấp giải trình theo yêu cầu
của KTV làm hạn chế phạm vi kiểm toán thì KTV phải đưa ra ý kiến chấp nhận từng
phần hoặc ý kiến từ chối.
Nếu cam kết của nhà quản lý phải hướng tới bước đòi hỏi của công nghệ kế
toán thì xác minh của KTV trước hết phải tập trung vào việc xem xét độ tin cậy của
các cam kết trên. Hơn nữa trách nhiệm chung của nhà quản lý, và KTV là đảm bảo độ
tin cậy cảu thông tin trong BCTC. Do vậy giữa xác nhận của nhà quản lý và mục tiêu
kiểm toán có quan hệ chặt chẽ với nhau về cả nội dung và các yếu tố cấu thành độ
trung thực hợp lý của BCTC. Do đó trong hệ thống mục tiêu kiểm toán bao gồm các
mục tiêu kiểm toán chung.
1.1.3/ Mục tiêu kiểm toán chung:
Được chia làm hai loại : mục tiêu hợp lý chung và mục tiêu chung khác.
1.1.3.1/ Mục tiêu hợp lý chung:
Mục tiêu này bao hàm việc xem xét, đánh giá tổng thể số tiền ghi trên khoản
mục trên cơ sở cam kết chung về trách nhiệm của nhà quản lý và thông tin thu được
qua khảo sát thực tế ở khách thể kiểm toán trong quan hệ với việc lựa chọn các mục
tiêu khác. Do đó đánh giá sự hợp lý chung cũng hướng tới khả năng sai sót cụ thể của
các số tiền trên khoản mục. Trên cơ sở đó có thể đánh giá khả năng đạt được của các
mục tiêu khác. Nếu KTV không nhận thấy mục tiêu hợp lý chung đã đạt được tất yếu
phải dùng đến mục tiêu chung khác. Từ đó KTV sẽ lập kế hoạch thu thập những bằng
chứng chi tiết hơn trên các khoản mục hay phần hành động cụ thể với những mục tiêu
xác định. Việc định vị các bộ phận cấu thành kèm theo định hướng mục tiêu tương ứng
này sẽ giúp ích rất lớn cho kiểm toán nâng cao hiệu suất hoạt động do có được kết luận
đúng đắn, trên cơ sở đó có bằng chứng đầy đủ và có hiệu lực và chi phí kiểm toán ít.
Đồng thời, mục tiêu hợp lý chung đòi hỏi sự nhạy bén, khả năng phán đoán
cùng tác phong sâu sát với thực tế ở đơn vị của KTV.
1.1.3.2/ Mục tiêu chung khác:
Những mục tiêu chung khác này được đặt ra tương ứng với cam kết của nhà
quản lý là hiệu lực, tính trọn vẹn, quyền và nghĩa vụ, chính xác cơ học, phân loại và
trình bày.


Mục tiêu hiệu lực là tính xác minh vào tính có thật của số tiền trên các khoản
mục. Có thể xem mục tiêu này là hướng tới tính đúng đắn về nội dung kinh tế của
khoản mục trong quan hệ với các nghiệp vụ, các bộ phận cấu thành khoản mục đó. Từ
đó số tiền ghi vào BCTC phải là những con số thực tế, tức là những xác nhận này đề
cập tới vấn đề tài sản, nợ và vốn cân đối trong bảng cân đối tài sản có thực vào ngày
lập bảng cân đối tài sản hay không. Như vậy mục tiêu hiệu lực là hướng xác minh bổ
sung vào cam kết về sự tồn tại của nhà quản lý.
Mục tiêu trọn vẹn là hướng xác minh về sự đầy đủ về nội dung cấu thành số
tiền ghi trên các khoản mục. Cụ thể mục tiêu này liên quan đến tính đầy đủ của các
nghiệp vụ, tài sản và vốn cần được tính vào khoản mục. Mục tiêu này hướng xác minh
bổ sung cho xác nhận về tính trọn vẹn của nhà quản lý.
Các mục tiêu trọn vẹn và hiệu lực hướng trọng tâm chú ý vào những quan hệ
kiểm toán ngược nhau. Mục tiêu hiệu lực có quan hệ đến khả năng phóng đại số tiền
bởi những nghiệp vụ, tài sản vốn không có thực trong khi mục tiêu trọn vẹn lại quan
hệ tới nhưng bộ phận thực tế phát sinh nhưng không ghi sổ.
Mục tiêu quyền và nghĩa vụ: Những xác nhận này của ban quản trị đề cập đến
liệu tài sản có thuộc quyền sở hữu của công ty hay không và nợ có phải là nghĩa vụ
của công ty vào ngày được xét hay không ? Mục tiêu này bổ sung cho cam kết về
quyền và nghĩa vụ với ý nghĩa xác minh lại quyền sở hữu (hoặc sử dụng lâu dài được
luật định thừa nhận) của tài sản và nghĩa vụ pháp lý (hoặc hợp đồng dài hạn) của các
khoản nợ và vốn. Thực chất của mục tiêu này là hướng tới mối quan hệ giữa các bộ
phận và giữa các khoản mục trong và ngoài bảng cân đối tài sản.
Mục tiêu định giá là hướng xác minh vào cách thức và kết quả biểu hiện tài sản,
vốn và các hoạt động (chi phí, chiết khấu, thu nhập...) thành tiền. Như vậy, mục tiêu
này nghiêng về thẩm tra giá trị thực kể cả cách đánh giá theo nguyên tắc kế toán, thực
hiện các phép toán theo nguyên tắc toán học. Tuy nhiên mục tiêu này không loại trừ
xem xét tới liên hệ về cơ cấu có ảnh hưởng tới số tiền ghi trong BCTC như việc thẩm
tra các khoản cổ tức, lãi suất, hối khấu... Đây là những khoản cấu thành chi phí, thu
nhập, tài sản, vốn. Mục tiêu này được sử dụng để làm rõ hơn cam kết của nhà quản lý
về định giá và phân phối.
Mục tiêu phân loại là hướng xem xét lại việc xác định các bộ phận, nghiệp vụ
được đưa vào tài khoản cùng việc sắp xếp các tài khoản trong các BCTC theo bản chất


kinh tế của chúng được thể chế bằng các văn bản pháp lý cụ thể đang có hiệu lực.
Trong các văn bản này, hệ thống tài khoản là cơ sở ban đầu để thẩm tra phân loại tài
sản, nghiệp vụ và vốn của khách hàng. Đồng thời giới hạn về thời gian, đặc biệt là
nghiệp vụ xảy ra cuối kỳ kế toán cũng là một trọng tâm rà soát việc ghi vào các tài
khoản. Với nội dung trên mục tiêu này là sự bổ sung cần thiết vào cam kết phân loại
và trình bày.
Mục tiêu chính xác cơ học: là hướng xác minh về sự đúng đắn tuyệt đối qua các
con số cộng sổ và chuyển sổ, các chi tiết trong số dư (cộng số phát sinh) của tài khoản
cần nhất trí với các con số trên các sổ phụ tương ứng, số cộng gộp các tài khoản trùng
hợp với số tổng cộng trên các số phụ có liên quan, các con số chuyển sổ, sang trang
phải thống nhất.
Thực tế số dư (tổng phát sinh) của tài khoản được phản ánh vào các khoản mục
xác định của BCTC. Các con số này được minh chứng từ các sổ chi tiết trong các sổ
phụ được liệt kê từ các bảng kê , nhật ký và các bảng phụ lục do khách hàng lập. Mục
tiêu chính xác cơ học sẽ bổ sung cho cam kết này của nhà quản lý với hàm ý khẳng
định mức chính xác số tổng cộng của chúng với sổ cái.
Mục tiêu trình bày hướng xác minh vào cách ghi và thuyết trình các số dư (hoặc
tổng số phát sinh của tài khoản) vào các BCTC. Thực hiện mục tiêu này đòi hỏi KTV
thử nghiệm chắc chắn là tất cả các tài khoản thuộc bảng cân đối tài sản và báo cáo kết
quả kinh doanh cùng các thông tin có liên quan đã được trình bày đúng và thuyết minh
rõ trong các bảng và giải trình kèm theo. Với ý nghĩa đó, mục tiêu này là phần bổ sung
của KTV vào xác nhận của nhà quản lý về sự trình bày và thuyết minh.
Tuy nhiên với KTV việc xác minh không chỉ dừng ở mục tiêu (như đã trình bày
ở trên) mà phải cụ thể vào từng khoản mục hay thành phần kiểm toán (gọi là mục tiêu
đặc thù).
1.1.4/ Mục tiêu kiểm toán đặc thù:
Mục tiêu kiểm toán đặc thù được xác định trên cơ sở mục tiêu chung và đặc
điểm của khoản mục hay phần hành cùng cách phản ánh theo dõi chúng trong hệ thống
kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ. Theo đó mỗi mục tiêu chung có ít nhất một mục
tiêu đặc thù. Tuy nhiên việc xác định mục tiêu đặc thù còn tuỳ thuộc vào tình huống cụ
thể và phán đoán của KTV. Vì vậy cũng có thể không có mục tiêu đặc thù được áp
dụng phổ biến trong trường hợp khác nếu KTV xét thấy mục tiêu đó không thích hợp


hoặc không quan trọng với khoản mục hay chu trình nào đó trong tình huống cụ thể
của cuộc kiểm toán. Tình huống cụ thể thì rất đa dạng nên kinh nghiệm và khả năng
phán đoán của KTV có vai trò quan trọng trong quá trình này. Trong khi đó sự tương
ứng giữa mỗi mục tiêu chung với một hoặc nhiều mục tiêu đặc thù thích hợp phải
được hoạch định trên những luận cứ chung như mục tiêu kiểm toán chung, đặc điểm
của khoản mục hay phần hành kiểm toán, đặc điểm tổ chức của hệ thống kiểm toán và
kế toán. Mối quan hệ đó có thể khái quát theo sơ đồ sau:

éặc điểm của cỏc
Mục tiờu kiểm bộ phận cấu thành
toỏn chung đối tượng kiểm
toỏn

Mục tiờu kiểm
toỏn đặc thự

éặc điểm của hệ
thống kế toỏn và
kiểm soỏt

Trên góc độ xác định mục tiêu đặc thù của kiểm toán cần xem xét những đặc
điểm này trong quan hệ với chức năng các mục tiêu chung của kiểm toán. Như chúng
ta biết đối tượng chung của kiểm toán tài chính có thể phân thành các phần hành kiểm
toán theo loại khoản mục hoặc theo chu trình:mua hàng và thanh toán, tiền lương và
nhân viên, bán hàng và thu tiền... Kiểm toán mỗi chu trình hay loại khoản mục này đều
hướng tới những mục tiêu chung từ tính hợp lý chung đến hiệu lực, trọn vẹn, tính giá
quyền và nghĩa vụ, phân loại và trình bày, chính xác cơ học. Tuy nhiên đối tượng cụ
thể của mỗi phần hành kiểm toán có những điểm khác nhau nên cách cụ thể hoá các
mục tiêu chung vào từng phàn hành cũng khác nhau. Chẳng hạn mục tiêu hiệu lực có
hướng chung là không khai khống. Nếu cụ thể hoá mục tiêu này vào hàng tồn kho có
nghĩa là hàng hoá phải còn tồn tại thực tế... Trường hợp các phần hành có liên quan tới
cả hai mặt về tài sản và vốn cũng phải cụ thể hoá vào cả hai mặt đó cho sát thực với
mục tiêu kiểm toán. Việc định ra các mục tiêu kiểm toán đặc thù trước hết phải dựa
vào bản chất của đối tượng kiểm toán cụ thể (từng khoản mục hay từng chu trình).
Song thực tế, việc phân định này thường gắn với đối tượng của hạch toán kế toán:tài


sản, vốn và quá trình tuần hoàn của tài sản. Cụ thể hơn, có thể dựa vào các quy định
trong văn bản pháp lý về tài chính, về kế toán... bởi lẽ khi soạn thảo và ban hành các
văn bản này, các nhà hoạch định chính sách đã quan tâm đến đặc điểm thuộc bản chất
của từng đối tượng. Tuy nhiên mọi chính sách đều có thể trở nên lạc hậu tại một thời
điểm nào đó. Khi đó cần trở lại bản chất của đối tượng và nguyên tắc thông lệ chung.
Trong khi xem xét về bản chất của mỗi loại đối tượng trên cần kết hợp xem xét về
hình thức biểu hiện chúng. Có nhiều khoản mục hay phần hành có bản chất giống nhau
nhưng do hình thức biểu hiện khác nhau thì hướng kiểm toán cụ thể cũng khác nhau.
Ví dụ tài sản có thể là tài sản cố định cũng có thể là hàng hoá, khoản phải thu... Như
vậy, với mỗi hình thức vật chất đó việc lựa chọn mục tiêu kiểm toán chung cũng như
việc cụ thể hoá chúng cũng phải được quan tâm để chọn ra phương sách kiểm toán
theo hướng thích hợp
Trong việc định ra mục tiêu kiểm toán đặc thù, cùng với bản chất chung của đối
tượng kiểm toán cần phân tích sâu hơn cụ thể tính chất của đối tượng. Ví dụ giữa tài
sản cố định, hàng hoá, tiền... có độ biến động rất khác nhau, từ đó nội dung, trình tự,
cách tính giá của các đối tượng cũng khác nhau. Vì thế việc lựa chọn mục tiêu kiểm
toán đặc thù và cụ thể hoá chúng cho từng loại, từng thứ đã được phản ánh trên BCTC
phải quan tâm đầy đủ đến từng mặt thuộc đặc tính của từng đối tượng kiểm toán cụ
thể. Mục tiêu đặc thù cần được hướng tới từng loại đối tượng kiểm toán để có thể tập
trung chú ý vào các trọng điểm và xác định cách thức, trình tự xác minh chẳng hạn,
với doanh thu và chi phí, trọng tâm chú ý của phân loại và trình bày lại là ranh giới
giữa các loại thu, chi với nghiệp vụ thực tế đã xảy ra với nghiệp vụ có thể xảy ra kể cả
các nghiệp vụ kinh tế bất thường chưa xử lý đến cùng như là các vụ kiện chưa xử lý
xong, các tổn thất hay thu nhập bất thường chưa có quyết định xử lý đến cùng theo
nguyên tắc thận trọng với đòi hỏi chỉ ghi những chi phí có thể xảy ra, không ghi những
khoản thu có thể xảy ra .
Cùng các vấn đề chung về các quan hệ kinh tế, pháp lý của đối tượng kiểm
toán, việc xác định mục tiêu kiểm toán đặc thù cần phải đặc biệt chú ý đến các đặc
điểm về tổ chức kế toán và kiểm soát từng phần hành hay khoản mục cần xác minh.
Tất nhiên, mọi phần hành, mọi khoản mục đều phải dựa trên các nguyên lý, nguyên tắc
kế toán và kiểm soát nói chung. Tuy vậy nguyên lý hay nguyên tắc được ứng dụng
khác nhau vào từng phần hành cả về số lượng, cơ cấu sổ sách cũng như trình tự ghi sổ


và tổ chức kiểm soát nội bộ kế toán và về quản lý. với nội dung, hình thức và trình tự
kế toán khác nhau thì các mục tiêu kiểm toán chung được cụ thể hoá thành các mục
tiêu kiểm toán đặc thù cũng khác nhau.
Cần chú ý rằng vấn đề đặt ra không phải là số lượng các mục tiêu kiểm toán
chung và số lượng các mục tiêu kiểm toán đặc thù tương ứng với mỗi mục tiêu kiểm
toán chung. Điều quan trọng nhất là tính đúng phương hướng và bước đi cho cả cuộc
kiểm toán cũng như cho từng phần hành kiểm toán cụ thể. Trong quan hệ đó có thể bổ
sung vào các mục tiêu kiểm toán chung “mục tiêu giới hạn“ để xác minh việc thực
hiện nguyên tắc nhất quán về thời hạn tính nhập các khoản thu chi vào cuối kỳ kế toán.
Đây là một công việc tất yếu phải làm song có thể tách ra một mục tiêu chung độc lập
hoặc có thể gộp vào mục tiêu phân loại và trình bày.
Mỗi mục tiêu kiểm toán chung cần có mục tiêu kiểm toán đặc thù tương ứng
vào từng khoản mục, từng chu trình song số lượng mục tiêu kiểm toán đặc thù tương
ứng lại không phải máy móc là một hoặc nhiều mục tiêu. Tuy nhiên cũng có thể tách
riêng những hướng trọng tâm phải xác minh thành những mục tiêu đặc thù độc lập.
Như vậy chức năng xác minh của kiểm toán được cụ thể hoá thành các mục tiêu
như trên là một điều hợp lý qua đó có thể nâng cao chất lượng thông tin tài chính. Bên
cạnh chức năng xác minh thì một chức năng rất quan trọng nữa và không thể thiếu
được là chức năng bày tỏ ý kiến.
1.2/ Chức năng bày tỏ ý kiến
Chức năng này có thể được hiểu rộng với ý nghĩa cả kết luận về chất lượng
thông tin và cả pháp lý, tư vấn qua xác minh. Nếu kết luận về chất lượng thông tin có
quá trình phát triển lâu dài từ chỗ chỉ có từ xác nhận đến hình thành báo cáo kiểm toán
theo chuẩn mực chung thì kết luận về pháp lý hoặc tư vấn cũng có quá trình phát triển
lâu dài. Trong quá trình đó sản phẩm cụ thể của bày tỏ ý kiên chỉ thấy rõ ở thế kỷ XX.
Tuy nhiên ngay ở thời kỳ đầu ngắn ngủi này, cách thức thực hiện chức năng về
bày tỏ ý kiến trách nhiệm và tư vấn cũng rất khác biệt giữa các khách thể kiểm toán và
giữa các nước có cơ sở kinh tế và pháp lý khác nhau.
Ở các khu vực công cộng (bao gồm cả các xí nghiệp công, các đơn vị sự nghiệp
và các cá nhân hưởng thụ ngân sách nhà nước) đều đặt dưới sự kiểm soát của kiểm
toán nhà nước. Trong quan hệ này chức năng xác minh và kết luận về chất lượng


thông tin được thực hiện tương tự nhau. Tuy nhiên, chức năng bày tỏ ý kiến về pháp lý
và tư vấn kiểm toán lại rất khác nhau.
1.2.1/ Báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính
Đây là loại báo cáo bằng văn bản do KTV lập và công bố để nêu rõ ý kiến
chính thức của mình về BCTC của một đơn vị (tổ chức, doanh nghiệp) đã được kiểm
toán. Báo cáo kiểm toán về BCTC có vai trò, ý nghĩa quan trọng trong hoạt động kiểm
toán và với người sử dụng BCTC.
Đối với hoạt động kiểm toán, báo cáo kiểm toán về BCTC là khâu cuối cùng
trong quá trình thực hiện cuộc kiểm toán BCTC để trình bày kết quả của cuộc kiểm
toán bằng những ý kiến đánh giá của KTV về thông tin định lượng và trình bày BCTC
theo quy định của chuẩn mực hoặc chế độ kế toán hiện hành.

Báo cáo
Thực Kết thúc
Chuẩn bị kiểm toán
hiện cuộc cuộc
kiểm toán về báo cáo
kiểm toán kiểm toán
tài chính

Hình 2: Trình tự thực hiện cuộc kiểm toán báo cáo tài chính

Đối với người sử dụng BCTC, khi sử dụng BCTC có báo cáo kiểm toán về
BCTC đính kèm giúp cho người sử dụng BCTC đánh giá được độ tin cậy của các
thông tin định lượng trên BCTC trên cơ sở đó mà họ có các quyết định kinh tế đúng
đắn, hiệu quả trong mối quan hệ kinh tế đối với tổ chức hoặc doanh nghiệp có BCTC
này.
Với chức năng hoạt động của mình, ý kiến của KTV trình bày trên báo cáo
kiểm toán về BCTC nhằm thực hiện chức năng bày tỏ ý kiến :
Ý kiến của KTV trình bày trên báo cáo kiểm toán về BCTC là một trong những
nội dung quan trọng của báo cáo kiểm toán về BCTC. Ý kiến này đưa ra đánh giá của
KTV trên các phương tiện phản ánh (hoặc trình bày) trung thực và hợp lý trên các khía
cạnh trọng yếu các thông tin định lượng của BCTC và sự tuân thủ các chuẩn mực và


chế độ kế toán hiện hành (hoặc được chấp nhận) và việc tuân thủ các quy định pháp lý
có liên quan.
Ý kiến đánh giá về BCTC được kiểm toán được kiểm toán phản ánh trung thực
và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu. Nghĩa là ý kiến của KTV đưa ra trên báo cáo
kiểm toán về BCTC một sự đảm bảo chắc chắn rằng BCTC đã phản ánh trung thực và
hợp lý trên khía cạnh trọng yếu nhưng không bảo đảm tuyệt đối rằng không có bất kỳ
một sai sót nào trên BCTC đã được kiểm toán. KTV chỉ quan tâm đến các yếu tố trọng
yếu của các BCTC.
1.2.2/ Thư quản lý
Bên cạnh sản phẩm của "bày tỏ ý kiến" kết quả xác minh về độ tin cậy của
thông tin là "báo cáo kiểm toán " thì sản phẩm của bày tỏ ý kiến dạng tư vấn là thư
quản lý.
Như vậy thư quản lý là hình thức bày tỏ ý kiến của KTV dưới dạng tư vấn. Đây
là hình thức chủ yếu mà KTV đưa ra những kết luận cuối cùng về đối tượng được
kiểm toán và đưa ra những ý kiến tư vấn về các lĩnh vực, các hoạt động mà đơn vị
kiểm toán quan tâm.
Ở mức độ cao của chức năng này là sự phán quyết như các quan toà. Có thể tìm
thấy biểu hiện rõ nét nhất ở toà thẩm kế của cộng hoà Pháp và các nước Tây Âu. ở đây
các cơ quan kiểm toán nhà nước có quyền kiểm tra tài liệu và tình hình quản lý của các
tổ chức sử dụng ngân sách nhà nước để xác minh tính chính xác và hợp lệ của tài liệu
thu chi và quản lý ngân sách. Đồng thời các cơ quan này cũng có quyền xét xử như
một quan toà bằng các phán quyết của mình. Để đảm bảo cho các cơ quan này thực
hiện chức năng của mình, KTV cao cấp được pháp luật thừa nhận những quyền đặc
biệt. chẳng hạn ở cộng hoà Pháp họ được pháp luật thừa nhận quyền "bất năng thuyên
chuyển"; hoặc ở cộng hoà liên bang Đức họ có quyền "bất năng thay đổi".
Khác với các nước Tây Âu, ở các nước Bắc Mỹ và nhiều nước khu vực châu Á
– Thái Bình Dương (đặc biệt là Australia và Singapore) chức năng bày tỏ ý kiến này
lại được thực hiện bằng phương thức tư vấn. Hoạt động tư vấn này trước hết trong lĩnh
vực nguồn thu và sử dụng công quỹ. Ngoài ra chức năng tư vấn bao hàm cả việc phác
thảo và xem xét những dự kiến về luật trước khi đưa ra quốc hội.
Ở khu vực kinh doanh hoặc các dự án ngoài ngân sách Nhà nước, chức năng
bày tỏ ý kiến cũng được thực hiện qua phương thức tư vấn. Tuy nhiên do khách thể


chủ yếu là các doanh nghiệp nên chức năng tư vấn chủ yếu được biểu hiện dưới hình
thức là lời khuyên hoặc các đề án. Do đó trong trường hợp này sản phẩm của bày tỏ ý
kiến gồm hai dạng đó là báo cáo kiểm toán và thư quản lý.
Như vậy chức năng của kiểm toán là "xác minh" và "bày tỏ ý kiến" có tác dụng
như thế nào trong trách nhiêm của KTV về chất lượng kiểm toán BCTC ? ta tìm hiểu
tiếp phần sau.
2/ Trách nhiệm của kiểm toán viên về chất lượng kiểm toán báo cáo tài
chính
2.1/ Trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp
Với mục đích để đảm bảo tính đúng đắn, hợp lý, hợp pháp của BCTC
thì trước hết trách nhiệm của KTV phải:
- Luôn coi trọng và chấp hành đúng pháp luật của Nhà nước trong quá
trình hành nghề kiểm toán.
- Trách nhiệm của KTV trong việc tuân thủ nguyên tắc đạo đức nghề
nghiệp không những được quy định trong chuẩn mực kiểm toán Việt
Nam số 200 mà còn được quy định trong chuẩn mực kiểm toán quốc tế
ISA quy định:
1. Tính độc lập: là nguyên tắc hành nghề cơ bản của KTV. Trong quá trình kiểm

toán, KTV phải thực sự không bị chi phối hoặc bị tác động bởi bất cứ lợi ích vật
chất hoặc tinh thần nào làm ảnh hưởng tới sự trung thực khách quan và độc lập
nghề nghiệp của mình. KTV không được nhận làm kế toán cho các đơn vị mà
mình có quan hệ kinh tế và quyền lợi kinh tế như góp vốn cổ phần, cho vay
hoặc vay vốn từ khách hàng, hoặc cổ đông chi phối của khách hàng hoặc có kí
kết hợp đồng gia công dịch vụ , đại lý tiêu thụ hàng hoá... KTV không được
nhận làm kiểm toán ở những đơn vị mà bản thân có quan hệ họ hàng thân thích
với những người trong bộ máy quản lý trong đơn vị được kiểm toán. KTV
không được vừa làm dịch vụ kế toán (như trực tiếp ghi chép, giữ sổ kế toán và
lập BCTC) vừa làm dịch vụ kiểm toán cho cùng một khách hàng. Trong quá
trình kiểm toán, nếu có sự hạn chế về tính độc lập thì KTV phải tìm cách loại
bỏ được sự hạn chế này. nếu không loại bỏ được thì KTV phải nêu rõ điều này
trong báo cáo kiểm toán. Tính độc lập trong kiểm toán có nghĩa là việc có một
quan điểm vô tư khi thực hiện khảo sát kiểm toán, đánh giá các kết quả và công


bố các báo cáo kiểm toán. Tính độc lập nhất định phải được xem như một trong
những phẩm chất chủ yếu nhất của kiểm toán. Lý do mà rất nhiều người sử
dụng thuộc nhiều thành phần khác nhau sử dụng báo cáo kiểm toán của kiểm
toán viên về tính trung thực của các BCTC là sự tin tưởng của họ vào quan
điểm vô tư đó. Điều cơ bản không chỉ là KTV phải giữ thái độ độc lập khi thực
thi trách nhiệm của mình mà còn cả những người sử dụng các BCTC phải có
niềm tin vào tính độc lập đó. Hai mục đích này thường được gọi là tính độc lập
thực sự và tính độc lập bề ngoài. Tính độc lập thực sự có khi KTV thực tế có
thể duy trì thái độ vô tư trong suốt quá trình kiểm toán trong khi độc lập bề
ngoài là kết quả của những lời giải thích của những người khác về tính độc lập
đó.
2. Chính trực: KTV phải thẳng thắn trung thực và có chính kiến rõ ràng.
3. Khách quan: KTV phải công bằng tôn trọng sự thật và không được thành kiến

thiên vị. Tức là một KTV không được chú tâm phản ánh sai sự việc và khi hợp
đồng thực hiện kiểm toán độc lập (kể cả cung cấp dịch vụ khai thuế và dịch vụ
tư vấn cho ban quản trị) KTV không được để sự phán xét của mình lệ thuộc vào
người khác.
4. Năng lực chuyên môn và tính thận trọng: KTV phải thực hiện công việc với đầy

đủ năng lực chuyên môn cần thiết, với sự thận trọng cao nhất và tinh thần làm
việc chuyên cần, KTV có nhiệm vụ duy trì, cập nhật và nâng cao kiến thức
trong hoạt động thực tiễn, trong môi trường pháp lý và các tiến bộ kỹ thuật để
đáp ứng yêu cầu công việc.
5. Tính bí mật: KTV phải đảm bảo bí mật thông tin có được trong quá trình kiểm

toán, không được tiết lộ bất kỳ một thông tin nào khi chưa được phép của người
có thẩm quyền, trừ khi có nghĩa vụ phải công khai theo yêu cầu của pháp luật
hoặc trong phạm vi quyền hạn nghề nghiệp của mình.
6. Tư cách nghề nghiệp: KTV phải trau dồi và bảo vệ uy tín nghề nghiệp, không

được gây ra những hành vi làm giảm uy tín nghề nghiệp của mình.
7. Tuân thủ chuẩn mực chuyên môn: KTV phải thực hiện công việc kiểm toán

theo những kỹ thuật và chuẩn mực chuyên môn đã quy định trong chuẩn mực


kiểm toán Việt Nam và các chuẩn mực kiểm toán quốc tế được Việt Nam chấp
nhận theo các quy định pháp luật hiện hành.
Trên đây là quy định, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp mà KTV phải tuân thủ trong
công việc của mình. Vậy thì trách nhiệm đối với BCTC thuộc về ai? điều này được
quy định trong chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và quốc tế.
2.2/ Trách nhiệm đối với báo cáo tài chính
*/ Trong chuẩn mực kiểm toán Việt Nam giám đốc (hoặc người đứng đầu)
đơn vị được kiểm toán chịu trách nhiệm lập, trình bày trung thực, hợp lý BCTC
theo đúng chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành (hoặc được chấp thuận) và các
quy định có liên quan. KTV và công ty kiểm toán phải chịu trách nhiệm kiểm tra,
chuẩn bị và trình bày ý kiến của mình về BCTC. Việc kiểm toán tài chính không
làm giảm nhẹ trách nhiệm của giám đốc đơn vị được kiểm toán đối với BCTC.
*/ Trong chuẩn mực kiểm toán quốc tế: Trách nhiệm lập và trình bày BCTC
thuộc về ban giám đốc công ty, chuyên gia kiểm toán chỉ chịu trách nhiệm hoàn
thành và diễn đạt ý kiến về BCTC. Việc kiểm toán BCTC cũng không miễn hoàn
toàn trách nhiệm của ban giám đốc.
2.3/ Trách nhiệm pháp lý:
KTV không những phải tuân thủ trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp mà còn phải
tuân thủ trách nhiệm pháp lý của mình. Viêc xác định trách nhiệm pháp lý của
KTV tuỳ thuộc vào pháp luật của từng quốc qia gồm:
2.3.1/ Trách nhiệm dân sự
Nhìn chung, nguyên nhân chủ yếu của những sai phạm có thể dẫn tới trách
nhiệm dân sự thường do KTV thiếu thận trọng đúng mực, hoặc do không tôn trọng
các chuẩn mực nghề nghiệp. Lúc này họ có thể chịu trách nhiệm dân sự trước các
đối tượng:
- Chịu trách nhiệm đối với khách hàng là người thuê kiểm toán BCTC thường
liên quan đến việc không hoàn thành hợp đồng kiểm toán và gây thiệt hại cho
khách hàng.
- Chịu trách nhiệm đối với người sở hữu chứng khoáng của công ty
- Chịu trách nhiệm với các bên thứ 3 có liên quan
2.3.2/ Trách nhiệm hình sự


Ngoài trách nhiệm dân sự nếu do gian lận, KTV còn phải chịu trách nhiệm hình
sự về những sai phạm của mình. Tại nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam KTV sẽ bị
truy tố và Toà án hình sự sẽ xét xử.
Với những trách nhiệm đạo đức, pháp lý ... được trình bày ở phần trên thì nếu
KTV tuân thủ đúng đắn sẽ hạn chế không những được rất nhiều sai phạm mà còn tăng
chất lượng kiểm toán BCTC.
II/ CƠ SỞ THỰC TIỄN
1/ Mối quan hệ giữa chức năng kiểm toán với chất lượng báo cáo tài chính
1.1/ Những yếu tố quyết định chất lượng báo cáo tài chính :
Đầu tiên là tính độc lập của cơ quan kiểm toán là vấn đề cơ bản cho công tác
kiểm tra tài chính có hiệu lực và hiệu quả. Kết quả kiểm tra tài chính đối với tất cả các
cơ quan, đơn vị, các tổ chức... nói chung chịu nhiều tác động về nhiều mặt. Tính độc
lập đầy đủ của cơ quan kiểm toán, cũng như KTV là yếu tố quan trọng trực tiếp tác
động đến chất lượng kiểm toán bởi vì trong hoạt động kiểm toán mọi ý kiến đánh giá,
nhận xét và kết luận của KTV đều dựa vào bằng chứng kiểm toán và tuân thủ pháp
luật không chịu sự tác động của bất kì sức ép nào nhất là sức ép quyền lực.
Thứ hai: trình độ nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp của KTV là nhân tố quyết
định đến chất lượng kiểm toán. Nếu tất cả các yếu tố hợp thành tạo nên môi trường
kiểm toán thuận lợi nhưng do KTV thiếu trình độ nghiệp vụ không đáp ứng nhiệm vụ
được giao hoặc không trung thực, khách quan hoặc để các lợi ích cá nhân chi phối đến
hoạt động kiểm toán thì kết quả kiểm toán sẽ bị sai lệch, bóp méo.
Thứ ba là cơ cấu tổ chức và cơ chế phân cấp phân nhiệm của cơ quan kiểm toán
có tác động đến chất lượng kiểm toán. Nếu cơ cấu tổ chức hợp lý quy định rõ chức
năng nhiệm vụ của đơn vị theo từng chuyên ngành sẽ tạo điều kiện cho các đơn vị
chuyên môn hoá hoạt động kiểm toán theo hướng chuyên sâu thì hiệu quả chất lượng
kiểm toán từng bước được nâng cao và ngược lại. Việc bố trí hợp lý và giao việc phù
hợp với khả năng chuyên môn nghiệp vụ của từng thành viên trong đoàn là yếu tố
quyết định đến chất lượng và hiệu quả kiểm toán.
Yếu tố tiếp theo ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán BCTC là việc tuyển dụng
cán bộ, KTV: KTV là nhân tố quan trọng quyết định chất lượng kiểm toán, ngoài
những tiêu chuẩn của một công chức khi tuyển dụng KTV cần đặc biệt chú ý đến hai
tiêu chuẩn đó là: phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ và có kiến thức về pháp luật


có nghĩa là người đó đã tốt nghiệp theo một chuyên ngành về mặt pháp lý và kinh
nghiệm thực tiễn trong lĩnh vực được đào tạo. Việc đánh giá về phẩm chất đạo đức
được thực hiện chủ yếu là đánh giá trên hai góc độ đó là về mặt lý lịch về lịch sử cá
nhân thông qua cơ quan quản lý cán bộ và các tổ chức, đoàn thể mà người đó đã từng
tham gia đồng thời phải kết hợp với việc thăm dò dư luận của quần chúng để xác định
đối chiếu những ý kiến nhận xét đã nêu trong lí lịch.
Mặt khác chính sách cán bộ và đào tạo cũng ảnh hưởng đến chất lượng kiểm
toán BCTC. Chính sách này luôn tác động trực tiếp đến tâm lý làm việc của KTV, nếu
chính sách cán bộ tốt sẽ khuyến khích KTV hăng say có trách nhiệm trong công việc
được giao và ngược lại. Vì vậy muốn xây dựng, ban hành các chính sách cán bộ để
mọi KTV biết lấy đó làm mục tiêu phấn đấu. Việc đánh giá năng lực để phân loại đề
bạt khen thưởng KTV phải được thực hiện thường xuyên, việc đánh giá phải dựa trên
kết quả các cuộc kiểm toán mà KTV đó có thực hiện, thông qua hội đồng bình xét theo
từng cấp độ để đảm bảo tính dân chủ, khách quan, tránh mọi biểu hiện định kiến cá
nhân. Vì vậy việc đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ kiểm toán và pháp luật là hết sức
quan trọng nhất là trong giai đoạn hiện nay.
Yếu tố thứ sáu ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán BCTC là hệ thống văn bản
quy định chuyên môn nghiệp vụ. Việc hoàn thiện hệ thống văn bản chuyên môn,
nghiệp vụ không những là yếu tố quan trọng tác động đến chất lượng kiểm toán mà
còn là cơ sở pháp lý đảm bảo tính độc lập khách quan cho hoạt động kiểm toán tạo
niềm tin cho những người sử dụng kết quả kiểm toán.
Quan hệ với đơn vị được kiểm toán là yếu tố tiếp theo ảnh hưởng tới chất lượng
kiểm toán BCTC. Nếu KTV có quan hệ với đơn vị được kiểm toán về lợi ích kinh tế
hoặc tình cảm sẽ làm ảnh hưởng đến tính khách quan và chi phối đến các ý kiến nhận
xét, kết luận trong báo cáo kiểm toán. Để đảm bảo tính khách quan cho KTV trong quá
trình kiểm toán, Nhà nước và cơ quan kiểm toán phải quy định rõ các trường hợp KTV
không được vào kiểm toán tại đơn vị, nếu KTV có quan hệ gia đình hoặc có lợi ích
kinh tế và các lợi ích khác với đơn vị được kiểm toán.
Yếu tố cuối cùng ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán là kiểm tra, giám sát.
Kiểm tra là một chức năng của quản lý đối với hoạt động kiểm toán thì chức năng này
càng phải được đề cao hơn nhằm ngăn chặn biểu hiện làm việc qua loa, đại khái, hoặc
có tư tưởng thiên vị vì lợi ích cá nhân ... làm ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán. Để


nâng cao chất lượng kiểm toán cơ quan kiểm toán phải có quy chế công khai quy định
cụ thể việc kiểm tra, giám sát hoạt động kiểm toán theo từng cấp, trách nhiệm của
KTV và cán bộ quản lý đối với nhiệm vụ được giao.
Bên cạnh những yếu tố làm ảnh hưởng tới chất lượng của BCTC còn có những
yếu tố thuộc về khách hàng và công ty kiểm toán.
1.2/ Các sai phạm thuộc về khách hàng ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán BCTC
Như chúng ta đã nghiên cứu ở trên chức năng của kiểm toán là “xác minh“ và
“bày tỏ ý kiến“. Vậy với hành vi vi phạm (như gian lận và sai sót...) trên BCTC thì
KTV có nên “bày tỏ ý kiến“ với cơ quan pháp luật về hành vi đó hay không sau khi
xác định được các sai phạm đó trên BCTC ? trong khi một trong những chuẩn mực
nghề nghiệp của KTV là "bảo mật". Câu hỏi này đã được trả lời trong chuẩn mực kiểm
toán Việt Nam số 240:
"* KTV và công ty kiểm toán phải thông báo kịp thời những phát hiện của mình cho
giám đốc đơn vị được kiểm toán trong thời hạn nhanh nhất trước ngày phát
hànhBCTC hoặc trước ngày phát hành báo cáo kiểm toán khi:
- KTV nghi ngờ có gian lận, mặc dù chưa đánh giá được ảnh hưởng của
gian lận này tới BCTC
- Có gian lận
- Có sai sót trọng yếu
* Khi nghi ngờ có sai phạm hoặc sai sót trọng yếu đã xảy ra hoặc có thể xảy ra KTV
phải cân nhắc tất cả các tình huống xem cần thông báo cho cấp nào. Trường hợp có
gian lận KTV phải đánh giá khả năng gian lận này liên quan đến cấp quản lý nào.
Trong hầu hết các trường hợp xảy ra gian lận KTV và công ty kiểm toán phải thông
báo cho cấp quản lý cao hơn cấp của người có dính líu đến gian lận đó.
* KTV và công ty kiểm toán có trách nhiệm bảo mật các thông tin số liệu của khách
hàng, trừ trường hợp đơn vị được kiểm toán có gian lận và sai sót mà theo quy định
của pháp luật kiểm toán viên và công ty phải thông báo hành vi này cho cơ quan chức
năng có liên quan ".
Như vậy đối với một số doanh nghiệp còn nhiều hạn chế, BCTC doanh nghiệp
lập ra chưa đảm bảo thể hiện một cách trung thực và hợp lý thì KTV độc lập sẽ đưa ra
các yêu cầu điều chỉnh lại các thông tin trên BCTC. Trong trường hợp doanh nghiệp
không muốn điều chỉnh lại do không thể khắc phục được mà các thông tin này ảnh


hưởng trọng yếu tới thông tin trình bày trong BCTC thì báo cáo của KTV sẽ nêu ra
dưới dạng xác nhận không toàn bộ (có ngoại trừ). Các điểm ngoại trừ có thể được coi
là điểm kiểm toán không xác nhận tính trung thực và hợp lý của các thông tin, điều
này trở thành điểm yếu của BCTC làm hạn chế và ảnh hưởng không tốt tới các giao
dịch và quan hệ kinh tế với doanh nghiệp. Trong trường hợp báo cáo kiểm toán được
cơ quan quản lý xem xét thì đây cũng là những vấn đề mà nhà quản lý không mấy hài
lòng. Do đó khi trên BCTC mà KTV phát hiện ra những sai phạm thì còn tuỳ thuộc
vào mức độ sai phạm lớn hay nhỏ làm ảnh hưởng tới BCTC như thế nào thì KTV mới
quyết định báo cáo hoặc không báo cáo với cơ quan pháp luật hoặc để cho khách hàng
tự sửa đổi.
1.3/ Những sai phạm ở đơn vị làm ảnh hưởng tới chất lượng của BCTC
Trong quá trình hoạt động của một đơn vị, nhiều sai phạm có thể xảy ra và dẫn
đến khả năng là các BCTC sẽ phản ánh không trung thực về thực trạng tài chính của
họ. Để xem xét trách nhiệm của KTV đối với các sai phạm diễn ra tại đơn vị, các
chuẩn mực kiểm toán thường đề cập đến ba nhóm hành vi sai phạm bao gồm sai sót
gian lận và không tuân thủ luật định:
*Các sai sót:
-Nhầm lẫn số học, hoặc ghi chép trong dữ liệu kế toán.
-Bỏ sót hoặc hiểu sai sự kiện.
-Áp dụng sai các phương pháp kế toán
*Gian lận như:
-Sửa đổi nguỵ tạo tráo đổi sổ sách chứng từ.
-Tham ô tài sản.
-Che giấu, bỏ sót các nghiệp vụ trên sổ sách hay chứng từ
-Ghi chép các nghiệp vụ không có thật
-Áp dụng sai các phương pháp kế toán.
*Không tuân thủ: là hành vi thực hiện sai, bỏ sót, thực hiện không đầy đủ
không kịp thời hoặc không thực hiện pháp luật và các quy định dù là vô tình hay cố ý
của đơn vị gồm tất cả những hành vi của tập thể, cá nhân mang danh nghĩa đơn vị gây
ra.
Sự phân biệt giữa các sai phạm trên không có ranh giới rõ ràng. Giữa gian lận
và sai sót tuy có sự khác biệt về bản chất nhưng trong thực tế rất khó xác định được,


mặt khác hành vi không tuân thủ chủ yếu là các sai phạm dưới góc độ của đơn vị hơn
là của các cá nhân và không cần phân biệt cố ý hay vô tình.
Đối với các sai phạm nêu trên thì người quản lý phải ngăn ngừa và phát hiện
những sai phạm đặc biệt là hành vi gian lận và không tuân thủ. Bởi lẽ nếu không thực
thi được điều này thì chắc chắn thông tin sẽ không trung thực và thậm chí đơn vị có
thể sẽ bị giải thể vì những hành vi không tuân thủ.
Bên cạnh trách nhiệm của nhà quản lý thì KTV cũng có trách nhiệm với việc
phát hiện các loại sai phạm trong quá trình kiểm toán:
*Đối với gian lận và sai sót: trách nhiệm của KTV là xem xét rủi ro tồn tại các
sai lệch trong BCTC do những gian lận và sai sót gây ra.
*Đối với hành vi không tuân thủ: mặc dù chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số
250 quy định hành vi không tuân thủ pháp luật và các quy định nói chung không phải
là trách nhiệm nghề nghiệp của KTV và công ty kiểm toán nhưng KTV cần ghi nhận
về các hành có thể gây ảnh hưởng trọng yếu đến BCTC.
Như vậy, với những yếu tố thuộc về khách hàng, thuộc về đơn vị (công ty)
kiểm toán có ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng kiểm toán BCTC thì trên cơ sở chức
năng của kiểm toán có thể hạn chế hay khắc phục được những sai phạm nhờ đó làm
tăng tính trung thực hợp lý, hợp pháp cuả BCTC từ đó nâng cao hơn chất lượng của
kiểm toán. vậy thì thực trạng chất lượng kiểm toán BCTC ở nước ta như thế nào ?
2/ Thực trạng và nguyên nhân về chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính hiện
nay ở nước ta
2.1/ Thực trạng:
Chất lượng của kiểm toán BCTC ở nước ta bước đầu đã được khách hàng tin
tưởng và ngày càng có uy tín. Tuy vậy trên thực tế sự phát triển của hoạt động kết
toán, kiểm toán hiện nay vẫn còn nhiều bất cập gây trở ngại không ít đối với quá trình
hội nhập quốc tế và khu vực. Trình độ, năng lực hành nghề của nhiều công ty kế toán,
kiểm toán ở nước ta còn nhiều hạn chế, các loại hình dịch vụ chưa đủ sức cạnh tranh
với các công ty nước ngoài, tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các công ty
trong nước thông qua việc giảm giá chi phí vẫn còn tồn tại, chất lượng dịch vụ chưa
đáp ứng được thực tế đòi hỏi. Bên cạnh đó nhận thức của xã hội về các hoạt động kiểm
toán còn nhiều hạn chế. Khuôn khổ hoạt động kiểm toán tuy đã có nhiều đổi mới


nhưng chưa đồng bộ và đầy đủ, các tổ chức nghề nghiệp chưa đủ khả năng đảm nhận
việc tổ chức và hướng dẫn quản lý chuyên môn.
Mặt khác, chất lượng kiểm toán BCTC phản ảnh nội dung và hệ thống các chi
tiêu chưa hợp lý với yêu cầu, mục tiêu của nhiệm vụ kiểm tóan, chưa phản ánh những
vấn đề cơ bản trọng tâm của tình hình quản lý điều hành, sử dụng ngân sách nhà nước
của các cấp các ngành. Nội dung kiểm toán BCTC chỉ phản ánh ở tầm vi mô mà chưa
phản ánh đúng tầm vĩ mô. Kết quả kiểm toán ở các bộ, ngành Trung ương hoặc ngân
sách của một tỉnh (thành phố) còn mang tính liệt kê số liệu, liệt kê tình hình, liệt kê
những sai phạm chính sách, chế độ của các đơn vị thuộc và trực thuộc bộ ngành và địa
phương được kiểm toán.
Ngoài ra chất lượng kiểm toán BCTC còn mắc nhiều sai phạm về số liệu cách
trình bày về văn phạm.
Thêm vào đó hầu hết cán bộ, KTV tuổi đời còn rất trẻ, có trình độ học vấn
nhưng để giữ cương vị chủ chốt nhiều người thiếu sự chuẩn bị kĩ càng, chưa được rèn
luyện thử thách của thực tiễn, lãnh đạo các đơn vị lại thiếu kiểm tra đôn đốc thường
xuyên nên dễ sinh ra kiêu ngạo lợi dụng quyền hạn coi thường kỉ cương, kỉ luật.
2.2/ Nguyên nhân của thực trạng
Trước hết việc xác định mục tiêu kiểm toán hàng năm của các vụ kiểm toán
chuyên ngành và kiểm toán nhà nước nhiều khi còn chung chung, mục tiêu kiểm toán
chưa gắn kết với hệ thống các chỉ tiêu trọng điểm, chưa gắn kết với đối tượng kiểm
toán. Khi xây dựng kết hoạch kiểm toán việc lựa chọn xác định mục tiêu trọng tâm,
trọng điểm của một cuộc kiểm toán là rất quan trọng, giúp cho kết quả kiểm toán đạt
chất lượng, hiệu quả cao, nếu tất cả các cuộc kiểm toán đều phản ánh tập trung, thống
nhất vào các chỉ tiêu trọng tâm, trọng điểm của công tác quản lý, điều hành thu - chi
ngân sách của đối tượng được kiểm toán thì sẽ khắc phục được tình trạng kiểm toán
tràn lan, dàn trải, vụn vặt. Báo cáo kiểm toán không có định hướng, kết luận những
vấn đề nội dung không có giá trị ở tầm vĩ mô.
Bên cạnh đó việc xác đinh lựa chọn đối tượng kiểm toán hàng năm còn có
những bất hợp lý, chưa phù hợp với mục tiêu kiểm toán. Đối tượng kiểm toán hằng
năm thường vẫn là lần lượt, thứ tự từ đơn vị có nguồn thu – chi ngân sách lớn đến nhỏ,
chưa phải xuất phát từ mục đích kiểm toán hằng năm để chọn đối tượng kiểm toán phù
hợp, chưa xác định được mục tiêu kiểm toán trong năm đối với từng đối tượng kiểm


toán. Cho đến nay Vụ kiểm toán ngân sách và kiểm toán Nhà nước chưa nắm được các
thông tin cần thiết thông tin chủ yếu về tình hình kinh tế, tài chính – ngân sách của các
Bộ, ngành Trung ương và các địa phương để lựa chọn đối tượng kiểm toán có chiến
lược hàng năm phục vụ cho mục đích kiểm toán, chỉ đến khi lựa chọn được đối tượng
kiểm toán theo thứ tự lần lượt rồi mới đi khảo sát nắm tình hình và xác định mục tiêu
kiểm toán.
Đồng thời mẫu báo cáo kiểm toán mới sửa đổi, ban hành để sử dụng thống nhất
trong toàn ngành trong năm 2002 còn những bất hợp lý dẫn tới tình trạng chất lượng
kiểm toán chưa cao. Mẫu báo cáo kiểm toán của Bộ chưa hướng dẫn kiểm toán viên đi
vào trọng tâm, trọng điểm của chu trình lập, chấp hành cà quyết toán của đối tượng
được kiểm toán, cụ thể phần kết quả kiểm toán, không yêu cầu kiểm toán theo chu
trình vận động của ngân sách: lập, chấp hành, quyết toán mà chỉ có bảng số liệu phản
ánh chênh lệch về kinh phí, về tài sản, về hoạt động sự nghiệp giữa báo cáo tài chính
của đơn vị và của kiểm toán; sau đó giải thích nguyên nhân chênh lệch, nhưng lại đưa
nội dung phần lập và chấp hành dự toán vào phần nhận xét, đó là điều không hợp lý
làm cho kết quả kiểm toán đơn điệu, không phản ánh được tính hệ thống và bản chất
của vấn đề.
Mặt khác trình độ tổng hợp và viết báo cáo của KTV hiện nay còn qúa yếu
thêm vào đó việc chỉ đạo, phân công giữa KTV làm công tác kiểm toán tổng hợp của
một cuộc kiểm toán và KTV viết báo cáo tổng hợp lại không đồng bộ, sử dụng chưa
đúng người đúng việc. Do đó còn nhiều báo cáo kết quả kiểm toán chất lượng yếu và
còn nhiều sai sót là lẽ đương nhiên.
Dưới đây chúng ta sẽ tìm hiểu về chất lượng kiểm toán của một số nước phát
triển.
2.3/ Chất lượng công tác quản lý chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính ở
Thái Lan
Công tác quản lý chất lượng kiểm toán của kiểm toán nhà nước Thái Lan được
thể hiện trên 7 mặt:
1. Chất lượng của tổ chức quy trình kiểm toán

2. Chất lượng kiểm toán viên

3. Chất lượng của các phương tiện trong kiểm toán



4. Chất lượng của các tài liệu trong kiểm toán

5. Chất lượng của việc tổ chức thông tin trong kiểm toán

6. Chất lượng của môi trường kiểm toán

7. Chất lượng của công tác quản lý và giám sát kiểm toán.

Việc tổ chức đánh giá chất lượng kiểm toán của cấp quản lý (tổng kiểm toán
Nhà nước và các KTV ) thông qua các nhóm giúp việc, cụ thể : tại mỗi cơ quan kiểm
toán của Trung ương và mỗi kiểm toán của khu vực bố trí ba KTV thực hiện công tác
kiểm tra đánh giá chất lượng kiểm toán của các đoàn kiểm toán. Số chuyên viên kiểm
tra chất lượng kiểm toán này thực hiện công việc thông qua tiến hành kiểm tra trực
tiếp tại các đoàn kiểm toán. Tại kiểm toán nhà nước, giám đốc văn phòng là người
giúp tổng kiểm toán nhà nước thực hiện việc kiểm tra đánh giá chất lượng kiểm toán
BCTC.
Để hạn chế những nguyên nhân khắc phục thực trạng chất lượng kiểm toán
BCTC ở nước ta hiện nay mà nguyên nhân chủ yếu là trách nhiệm của KTV trong quá
trình hành nghề ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng kiểm toán BCTC.
3/ Giải pháp nâng cao trách nhiệm của kiểm toán viên
3.1/ Giải pháp tổ chức đào tạo: theo các bước sau:
1. Xác định loại hình đào tạo hợp lý: chất lượng kiểm toán nói chung và

chất lượng KTV nói riêng phụ thuộc rất lớn vào loại hình đào tạo. Do
vậy việc xác định loại hình đào tạo hợp lý sẽ nâng cao chất lượng đào
tạo. Ngoài ra còn có các chuẩn để có được chứng chỉ một KTV thực thụ
(bằng cấp, kinh nghiệm công tác, sát hạch chuẩn quốc gia... )
2. Các trường đại học, học viện thuộc khối kinh tế nơi đào taọ căn bản

bước đầu làm nền cho việc lập nghề kiểm toán, cung cấp nguồn nhân
lực cho các công ty kiểm toán cần mở chuyên ngành đào tạo kiểm toán.
Trên thực tế trong những năm qua đào tạo về kiểm toán chỉ là bước đầu
trong khối chuyên sâu của kế toán nên chưa phù hợp với những nhà
kiểm toán chuyên nghiệp do vậy cần thiết phải có một giáo trình độc lập
về kiểm toán nhằm cung cấp cho sinh viên những cái nhìn từ tổng quan
đến hệ thống về ngành kiểm toán và nghiệp vụ kiểm toán đi kèm là


những môi trường thực tiễn cho sinh viên thực hành cũng như phong
phú các loại tài liệu để tạo điều kiện cho sinh viên có thể đối chiếu so
sánh nâng cao khả năng tư duy.
3. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở đào tạo kiểm toán và các

công ty kiểm toán nhằm định hướng, giúp sinh viên kiểm tóan bước đầu
làm quen với môi trường kiểm toán để có thể nhận biết được quy trình
làm việc cũng như khả năng tác nghiệp.
4. Phát huy vai trò, chức năng và trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà

nước về kế toán, kiểm toán và hội nghề nghiệp. Cần xác định phân
nhiệm rõ ràng vai trò chức năng và trách nhiệm của các cơ quan quản lý
nhà nước cũng như của hội nghề nghiệp trong việc xây dựng chế độ,
chính sách và các quy định khác về tiêu chuẩn tuyển dụng theo từng
ngạch bậc cũng như việc thường xuyên kiểm tra khảo sát năng lực,
nghiệp vụ của đội ngũ KTV.
5. Cần thành lập các trung tâm bồi dưỡng chuyên sâu về kiểm toán. Hiện

nay đối với kiểm toán nhà nước cũng đã thành lập trung tâm bồi dưỡng
về kiểm toán và đã có những kết quả khả quan ban đầu. Ngoài ra Hội kế
toán Việt Nam cần phải có sự phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành liên
quan (Bộ tài chính, bộ tư pháp, các công ty kiểm toán...), và quốc tế để
thuận lợi trong việc cập nhật kiến thức cho đội ngũ KTV.
6. Các công ty kiểm toán nâng cao uy tín của mình thông qua chất lượng

dịch vụ, tư vấn bằng những kế hoạch cụ thể có hệ thống và dài hạn đối
với đội ngũ KTV của công ty (đào tạo tại chỗ, gửi đào tạo trong và
ngoài nước, kiểm tra sát hạch trình độ nội bộ.. ), thực hiện các chính
sách liên kết đào tạo, liên kết thực hành với các công ty cũng như các tổ
chức nghiệp vụ uy tín.
3.2/ Hoàn thiện khuôn khổ pháp luật
Bên cạnh giải pháp tổ chức đào tạo thì giải pháp hoàn thiện khuôn khổ pháp
luật cũng rất quan trọng. Việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về kế toán - kiểm toán với
văn bản pháp lý cao nhất là Luật kế toán đã được ban hành và có hiệu lực thi hành từ
ngày 1/1/2004 gồm các quy định về các vấn đề liên quan đến công tác kế toán, làm cơ


tieu luan de an mon hoc 64+ (16).doc

tieu luan de an mon hoc 64+ (16).doc

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Plus de Luanvan84

Plus de Luanvan84 (20)

tieu luan de an mon hoc 64+ (16).doc