1. 1.- COMPLETA A LIÑA DO TEMPO COS DATOS QUE SE CHE OFRECEN:
A Historia vai desde a aparición da escritura ata a actualidade A Idade Antiga é
a primeira etapa da Historia e vai desde a aparición da escritura ata l caída do
Imperio romano.
APARICIÓN DA ESCRITURA
PREHISTORIA HISTORIA
3.000 a. C. 476 d. C.
Cando se inventou a escritura non se facía como o facemos hoxe, senón que se
trazaban símbolos e debuxos sobre pedras ou outros materiais. Tampouco sabía
escribir moita xente se non sómente uns poucos. Pero grazas a o que eles
escribiron podemos coñecer moito sobre aqueles tempos.
1
2. 2.- COMPLETA O ESQUEMA SEGUINTE CON ESTES DATOS:
- OS ÍBEROS: ocuparon o este e o sur da P. I. E as Illas Baleares. Tiñan a súa propia
lingua e un alfabeto moi complicado.
- OS CELTAS: ocuparon o norte e o oeste da P.I. e construíron poboados amurallados
chamados “castros”.
- OS CELTÍBEROS: ocuparon o centro da P. I.
- OS FENICIOS: viñeron para comerciar e fundaron cidades como Cádiz e Málaga.
- OS GREGOS: fundaron colonias ao sur e ao este da P.I. e Illas Baleares.
- OS CARTAXINESES: estableceron cidades na Península Ibérica.
- OS ROMANOS:
ESPAÑA NA IDADE ANTIGA
POBOS QUE
HABITABAN A
CONQUISTADORES
PENÍNSULA IBÉRICA POBOS
COLONIZADORES No 218 a.C. ao 19
PRERROMANOS
a.C.
No 509 a.C.chegan
(3.500 a.C. ao 218 a.C.) 2
pobos dende o Norte de
África
3. 3.- OBSERVA ESTE MAPA ONDE SE LOCALIZAN OS POBOS PRERROMANOS QUE
HABITARON A PENÍNSULA IBÉRICA.
3
4. 4.- COMPLETA A TÁBOA COS DATOS DO MAPA:
Pobos que se Pobos que se Pobos que se Pobos que se Pobos que se
sitúan ao sitúan ao sitúan ao sitúan ao ESTE sitúan ao SUR
CENTRO da P.I. NORTE da P.I. OESTE da P.I. da P.I. da P.I.
5.- RESPONDE A ESTAS PREGUNTAS:
CELTAS ÍBEROS CELTÍBEROS
EN QUE ÉPOCA
VIVIRON?
DE ONDE PROCEDEN?
EN QUE ZONA DA P.I.
SE ASENTARON?
EN QUE TIPO DE
POBOADOS VIVÍAN?
A QUE SE ADICABAN
PARA SOBREVIVIR?
QUE OUTRAS
ACTIVIDADES
ECONÓMICAS
PRACTICABAN?
COÑECÍAN A
ESCRITURA?
USABAN MOEDAS PARA
O INTERCAMBIO
COMERCIAL?
4
5. OS POBOS COLONIZADORES: OS FENICIOS
O territorio do pobo fenicio ocupaba una franxa de 200 km de longo por 30 km de ancho,
entre o mar Mediterráneo e os montes do Líbano.
Polo que se pode saber, foi arredor do ano 5.000 ou 4.000 antes da nosa era cando un grupo
de homes de raza semita, procedente do Golfo Pérsico ou Arabia establecéronse nesta zona
illada do resto do continente polos montes do Líbano, cubertos entón por espesos bosques de
cedro. A madeira destes bosques era o que os fenicios necesitaban para construír as súas
excelentes naves, e incluso para suministrála a un alto prezo ao Exipto faraónico.
Os fenicios eran unha raza de homes hábiles e ben dotados para os oficios da guerra e da
paz; eles inventaron as letras e outras obras da literatura e das artes, como recorrer os
mares con naves, combater coas súas escuadras e gobernar aos pobos.
Os fenicios foron os máis destacados navegantes, mercadores, artesáns ambulantes,
exploradores e construtores navais da súa época.
Cara o ano 1100 a. C. os fenicios chegaron á Península por intereses comerciais e fundaron a
factoría de Gades (Cádiz). Deste modo,aseguraban as navegacións regulares mediante o
establecemento dunha serie de colonias no Norte de África, das cales Útica e Cartago
alcanzaron un gran éxito.
5
6. Os principais testemuños arqueolóxicos da actividade colonial fenicia foron as cerámicas e
vasillas de bronce. As grandes posibilidades deste comercio deu no considerable
desenvolvemento de aquelas colonias e na riqueza dos seus mercadores.
6
8. OS POBOS COLONIZADORES: OS GREGOS
Cando comezou a civilización occidental
A Grecia antiga chámase "o berce da civilización occidental". Cerca de hai 2.500 anos, os
gregos crearon unha forma de vida que outras persoas admiraron e copiaron.
Os romanos copian a arte grega e os deuses gregos.
Os antigos gregos aproban a Democracia, comezaron os Xogos Olímpicos e aportaron novas
ideas na ciencia, o arte e a filosofía.
Os antigos gregos vivían na Grecia continental e as illas gregas, e tamén no que hoxe é
Turquía, e en colonias dispersas arredor da costa do mar Mediterráneo. Había gregos en
Italia, Sicilia, norte de África e o oeste ata Francia. Navegaron polo mar para o comercio e a
busca de novas terras, os gregos levaron a súa forma de vida a moitos lugares.
8
9. Como se vivía en Grecia?
A antiga Grecia tiña un clima cálido e seco, como Grecia na actualidade. A xente vivía da
agricultura, a pesca e o comercio. Algúns eran soldados. Outros eran académicos , científicos
ou artistas. A maioría dos gregos vivían en pobos ou en cidades pequenas. Había fermosos
templos de pedra con columnas e estatuas, e teatros ao aire libre onde as persoas se
sentaban a ver obras de teatro.
Moitos gregos eran pobres. A vida era dura, xa que as terras de cultivo, auga e madeira para
a construción eran escasos. É por iso que moitos gregos navegaron para buscar novas terras
para asentarse.
Como foi gobernada Grecia?
Non había un país chamado "a antiga Grecia." En cambio, houbo pequenas ' cidades-estado ".
Cada cidade-estado tiña o seu propio goberno. Ás veces, as cidades-estado loitaron entre si,
unhas veces uníanse contra un inimigo máis grande, o Imperio Persa.
Atenas , Esparta , Corinto e Olimpia foron catro destas cidades-estado. Só un gobernante
moi poderoso podía controlar toda Grecia; este home foi Alexandro o Grande, de Macedonia
no ano 300 a. C., levou ao seu exército para conquistar no só Grecia, senón un imperio que se
estendía asa Afganistán e a India.
Cando comeza a civilización grega?
Os Minoicos:
Cara o 3.000 a.C, vivía na illa de Creta, un pobo que se chamaba minoico. O nome provén do
seu rei Minos.
Minos e outros reis minoicos enriquecéronse co comercio, e construíron fermosos palacios.
A civilización minoica terminou arredor do ano 1450 a.C.
Os Micénicos:
Despois dos minoicos chegaron os micénicos. Eran soldados da Grecia continental, e foron os
gregos que loitaron en Troia no ano 1.200 a.C.
Despois da Idade Micénica terminou, arredor do 1.100 a.C, Grecia entrou nunha "Idade
Escura". Isto durou ata o año 800 a.C., cando os gregos partiron por mar para explorar e
establecer colonias .
9
12. DÚAS CIDADES IMPORTANTES:
- ATENAS:
Por que Atenas foi xenial?
Atenas era a cidade máis
grande de Grecia, e está
nunha rexión chamada Attica
.
Entre as moitas montañas que
hai nesa rexión tamén había
fértiles vales, con moitas
granxas. Atenas converteuse
nunha cidade rica porque na
Attica había moita prata,
chumbo e mármore.
Atenas tamén tivo a maior
flota mariña de guerra en
Grecia.
Era unha cidade fermosa e
chea de xente, é dicir, moi
concorrida. A xente viña á
cidade desde todas partes de
Grecia e doutros países, para
estudar e para o comercio.
O edificio máis famoso da cidade era o templo chamado o Partenón . Encontrábase nun
outeiro rochoso, a Acrópolis .
No interior do Partenón había unha estatua da deusa protectora da cidade, Atenea .
A vida en Atenas
Atenas tiña festivais anuais con atletismo, teatro e festas relixiosas.
Os impostos pagaban as costas destes festivais, pero os cidadáns ricos tiñan que pagar extra.
As persoas mais importante en Atenas foron os estrategos, que eran dez xenerais elixidos
de cada unha das dez tribos "dos cidadáns mais ilustres”.
Tamén houbo nove arcontes.: os seus traballos foron principalmente actividades cerimoniais,
todo o que tiña que ver coas festas e os asuntos da familia.
Todos os homes de entre 20 e 50 anos poderían ser chamados para o servizo militar.
Un home rico pode servir como capitán dun buque de guerra por un año. Este home vai ter que
pagar á tripulación e facer as reparacións.
12
13. - ESPARTA: aos espartanos tamén se lles chamaba hoplitas (Arturo Pérez- Reverte
escribiu un libro para nenos que narra a historia dun neno espartano e titulase “El
pequeño hoplita”).
Terra de dos reis
Mentres que Atenas estaba tratando da democracia como unha forma de goberno, o seu rival
Esparta, tivo dous reis. Un rei pode quedarse na casa, mentres que o outro estaba fora,
loitando en batallas.
Librar batallas era o que os espartanos fixeron moito
tempo, dicíase que nunha batalla un só espartano tiña
tanto valor como o de varios homes.
Os espartanos pasaron tempo entrenando tanto para
a batalla que haberían morto de fame, sen os
escravos que se chamaban ilotas .
Os ilotas traballaban no campo dos espartanos.
Cultivaban a comida para os soldados espartanos e as
súas familias.
Ser soldado do Estado
A pesar de todos os homes espartanos tiñan unha
granxa, pero pasaban moito do seu tempo
preparándose para a guerra.
Facíase soldado cando tiña 20 anos. Sen embargo, a
formación dun neno comezaba moito antes, cando saía
da súa casa á idade de 7 anos, e ía vivir nunha escola
militar.
A disciplina era dura. Só se lle permitía unha túnica ,
e tiña que camiñar descalzo, incluso en climas fríos.
Ensinábanlle a vivir sen comodidades e a roubar comida. Dicíanlle que era unha parvada
emborracharse, como
tiñan por costume facer
outros gregos. Os homes
vivían nos campamentos do
exército, incluso despois
de que se casaran.
Crecer en Esparta
Era moi duro ser un
espartano. Os bebés
enfermos morría. Os
nenos corrían por aí
espidos; practican a loita
13
14. e o atletismo.
As nenas tamén facían
exercicios físicos. As mulleres
espartanas tiñan máis liberdade
que outras mulleres gregas –
unha muller espartana podía dar
ordes aos ilotas ou escravos .
Ás persoas maiores tamén se lle
mostraba máis respecto en
Esparta que en outros estados
gregos.
As nais espartanas dicían aos
seus fillos antes de saír para a
ba talla: "¡Volve co teu escudo ou
sobre el, pero nunca sen el. "
Os espartanos mortos eran levados a súa casa enriba dos seus escudos. Só un covarde
abandonaría o seu escudo para saír correndo.
Os 300 espartanos
A batalla máis famosa foi a das Termópilas. Era o ano 480 a. C., un enorme exército persa
estaba tratando de invadir Grecia. No paso de montaña das Termópilas había 300 soldados
espartanos liderados polo rei Leónidas, xunto con uns poucos centos de gregos.
A loita dos valentes espartanos durou tres días.
Unha historia di que despois de que romperon as
súas espadas, os espartanos loitaron contra os
persas coas súas propias mans e cos dentes! Ao
final, Leónidas e os seus soldados espartanos
xacían mortos. Os persas marcharon para capturar
Atenas . Pero pouco despois os gregos derrotaron
ao exército persa na batalla naval de Salamina.
14
15. CURIOSIDADES DA ANTIGA GRECIA:
OS ANTIGOS XOGOS OLÍMPICOS:
os antigos Xogos Olímpicos foron bastante diferentes dos modernos; había menos eventos e
só os homes libres que falaban grego podían competir, ademais, celebrábanse sempre en
Olimpia, en vez de
moverse a diferentes
lugares cada vez. Facíanse
cada catro años en honor
do Deus Zeus.
O premio era unha cora
de loureiro
OS DEUSES
GREGOS
15
16. A súa economía medrou grazas ao comercio que fixeron viaxando por mar a outros lugares,
Aínda que non se apartaban moito da costa, pois non tiñan instrumentos de navegación para
non perderse e guiábanse mirando a costa.
Non todos os barcos gregos eran para comerciar, senón que tamén había barcos de guerra
para defender aos barcos comerciantes dos piratas, e tamén para combater e defenderse.
16
18. - Que buscaban os emigrantes gregos nas colonias?
- Que é unha colonia? ¿e unha Polis?
- Por que era necesario encontrar materias primas?
- Que vendían os gregos?
- Que actividades artesanais eran propias da cidade?
Observa o mapa e comenta:
En que costas do Mediterráneo fundaron colonias os gregos?
Enumera as colonias gregas establecidas na P. I.:
18
20. COMPLETA ESTE MAPA CONCEPTUAL COAS APORTACIÓN DO MUNDO GREGO A
NOSA CULTURA:
LEGADO DA
ANTIGA GRECIA
1. Os principios de democracia e cidadanía
2. O pensamento racional: a filosofía
3. O teatro, a poesía,la historia
4. Os deuses e a mitoloxía
5. Avances nas ciencias: Matemáticas, física, astronomía, medicina
6. O ideal de beleza, proporción e harmonía na arte
20
21. OS POBOS CONQUISTADORES: OS CARTAXINESES
No século III a.C. (=antes de Cristo) , CARTAGO, colonia fenicia establecida no norte de
África (actual Túnez) era a potencia marítima que dominaba o mediterráneo.
Os cartaxineses estableceron cidades na Península Ibérica.
Na metade do século VII a. C., Cartago fundou unha factoría de metais na illa de Ibiza.
No ano 550 a. C. os cartaxineses puxeron guarnicións no litoral da península para axudar aos
fenicios contra os tartesos. Non se contentaron con isto, e someteron aos Íberos,
apoderándose da costa Mediterránea. Chegaron ata Cádiz e expulsaron aos fenicios (501 a.
C.)
Desexaban utilizar a España como plataforma de ataque contra Roma, o seu rival. Os
cartaxineses utilizaron a moitas tropas ibéricas. Introduciron armamento avanzado aos
Íberos.
No ano 248 a. C., os cartaxineses fixeron o primeiro tratado cos romanos, no que se poñía un
certo freo á ocupación cartaxinesa na Península Ibérica. Sen embargo no ano 219 a.C.,
atacaron Roma.
21
22. O xeneral cartaxinés Aníbal estivo ao fronte das tropas. Estas guerras con Roma foron
chamadas as guerras Púnicas.
Os cartaxineses pasaron as columnas de Hércules (Estreito de Xibraltar) e lanzaron os seus
barcos polo océano Atlántico, chegando polo norte ata Gran Bretaña e polo sur ata o Senegal.
Os cartaxineses introduciron en España os seus avanzadisimos sistemas de regadío que aínda
podemos ver en Levante e parcelaron o sureste da península dedicando cada zona a unha
produción distinta.
Sen embargo a principal fonte de riqueza era a minería: ouro, prata, cobre e estaño en tales
cantidades que converteron a España no país con maiores riquezas minerais do mundo antigo.
22
23. OS POBOS CONQUISTADORES: OS ROMANOS
O INICIO DO IMPERIO
A EXPANSIÓN DO IMPERIO ROMANO E AS SÚAS PROVINCIAS
23
24. 1.- A Civilización Romana:
Os romanos viviron en Italia hai mais de 2.000 años. Na súa época, pensaron que a súa orixe
proviña de dous irmás, Romulus e Remus, que construíron a cidade de Roma no 753 a.C.
O máis probable é que os Romanos descenderon dos seus veciños poderosos, os Etruscos, que
fundaron a cidade e gobernaron Roma ata que foron expulsados no 510 a.C.
A antiga Roma , que empezou sendo un pequeno poboado na ribeira do Tíber (753 a.C.), acabou
por converterse nun dos maiores imperios da Historia de Occidente, tanto en extensión
territorial, como en duración.
Compróbao no seguinte esquema :
24
25. Antes de nada, imos votar un ollo á sociedade romana:
25
26. A economía romana baseábase na agricultura (cereal, vide, oliveira) e gandería.
NESTE ESQUEMAS PODEMOS OBSERVAR AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS ÁS QUE SE
DEDICABAN:
26
27. A medida que Roma se estendía, primeiro pola Península Itálica, logo polo Mediterráneo
(“Mare Nostrum”), a propiedade da terra foi concentrándose en mans da alta nobreza
(patricios):
eran os latifundios, grandes explotacións agropecuarias traballadas por escravos, que
chegaban en gran número dos territorios conquistados.
Fundáronse numerosas colonias ao longo do Imperio e os poboados prerromanos adoptaron
enseguida as formas de vida urbana que os romanos estenderon xunto coa súa lingua (Latín),
as súas leis, a súa organización política, social e económica, e a súa cultura (Romanización).
As actividades artesanais e os intercambios comerciais, en mans dos plebeios (cidadáns
libres, pero sen dereitos políticos) adquiriron unha enorme importancia, así como as
actividades relacionadas coa minería.
Todo elo foi posibilitado pola existencia dunha ampla rede de calzadas que unían todas as
provincias do Imperio e dun ambiente de seguridade garantido polo potente exército
profesional (lexión).
Pero esta economía florecente entrou en CRISE no século III d. C. e terminou coa caída do
Imperio romano no 476 d.C. (fin da Idade Antiga e comezo da Idade Media).
Coa inseguridade pola presión dos bárbaros e o debilitamento político que conduciron ao fin
do Imperio Romano, as cidades van sendo abandonadas e vólvese ao campo (ruralización).
Os pequenos propietarios entregan as súas terras aos señores a cambio de protección, aínda
que seguen cultivándoas como usufrutuarios e suxeitos ao pago dun censo (colonato).
Se non posúen terras, realizan traballos persoais para o señor, tamén a cambio de protección
<<vasalaxe>> vínculo persoal feito mediante un xuramento, que implicaba obrigas por ambas
partes.
A economía e a sociedade volven a unha situación similar á do neolítico:
pequenas poboacións que se dedican á agricultura e a gandería, sen medios de comunicación co
exterior e uns aparentes gobernos que apenas manteñen o control fóra da cidade na que
residen.
Os pequenos ríos europeos nunca foron boas vías de comunicación e a rede de calzadas
romanas, atravesando descampados e bosques, requirían un forte dispositivo de policía.
27
28. Resume de Roma:
ORGANIZACIÓN
DO ESTADO
POLÍTICA
SISTEMAS
POLÍTICOS
SOCIEDADE
SECTOR
PRIMARIO
ECONOMÍA
SECTOR
SECUNDARIO
SECTOR
TERCIARIO
FILOSOFÍA
CULTURA
LITERATURA
LINGUA
28
30. O NOME DE HISPANIA:
Hispania foi a nome que os antigos romanos lle deron á Península Ibérica. Esa palabra quere
dicir “terra de coellos”. Os gregos tíñanlle chamado Iberia, “ terra dos Íberos”.
Cando os romanos chegaron a Hispania, no século III a.C., os habitantes de Hispania
adoptaron a organización política e social, os costumes e a cultura de Roma; a esto
chamóuselle “Romanización”. No sue e no este da Península Ibérica a romanización foi maior e
no oeste e no norte foi menos e moito mais tarde.
A CONQUISTA DE HISPANIA:
A finais do século III a. C. Roma e Cartago loitaban por dominar o mar Mediterráneo nas
Guerras Púnicas. Os cartaxineses xa estaban presentes en Hispania e posuían algunhas
cidades como Sagunto que era aliada de Roma.
30
31. Os romanos decidiron conquistar Hispania e desembarcaron en Ampurias.
Comezaron avanzando cara o centro e o oeste pero atoparon cos lusitanos que tiñan como
xefe a Viriato ( isto é o actual Portugal).
Os romanos na etapa final da conquista de Hispania tiveron que loitar cos cántabros, astures
e galaicos, tribos do norte de Hispania pero para os romanos estas zonas foron difíciles ainda
que impúxose a romanización coma no resto.
Así, no ano 19 a.C., o emperador romano Augusto deu por terminada a conquista de Hispania.
EN QUE CONSISTE A ROMANIZACIÓN?
Isto é un proceso no que os pobos de Hispania adoptan a cultura e a forma de vida romanas.
Este proceso tivo moita forza en Andalucia e nas costas do mar Mediterráneo que no norte.
Os pobos de Hispania tomaron como propio:
O latín que era a lingua dos romanos.
O dereito e as leis romanas.
As técnicas agrícolas, artesanais e mineiras, ...
A arte e culturas romanas.
E as formas sociais e económicas de Roma.
Todos estes elementos foron expandidos polo exército romano, polos comerciantes e
funcionarios do imperio.
O FINAL DA PRESENCIA ROMANA NA PENÍNSULA IBÉRICA:
A comezos de século V o imperio romano foi invadido definitivamente por pobos bárbaros,
está palabra significaba “estranxeiro”.
Os suevos, vándalos e alanos viñeron primeiro a Hispania pero no século VI chegaron tamén os
visigodos e estableceron un reino con capital en Toledo no que fora a Hispania romana.
31
32. COMPLETAMOS ESTA LIÑA DO TEMPO COS DATOS QUE APARECEN MÁIS ABAIXO
-____________________
-____________________
-____________________
SÉCULO__________ a. C.
-____________________
-____________________
POBOS
-____________________
ANO __________ a. C.
- _________________
ANO __________ a. C.
-____________________
-____________________
-____________________
SÉCULO ______ d.C.
FENICIOS IÍBEROS SUEVOS
218
GREGOS CELTAS VÁNDALOS
XI
CARTAXINESES CELTÍBEROS ALANOS
411
VI
ROMANOS
32
