Агуулгын дидактик хувиргал нь математикийн дидактикийн онолын ч, практикийн ч тулгамдсан асуудал мөн.

1. Математикийн дидактикийн онол,
практикийн тулгамдсан асуудал, арга зам
(дидактик хувиргалт)
Илтгэгч: проф. Ц.Лувсандорж
докторант Т.Ганбаатар, Э.Чойсүрэн, Г.Оюунсайхан
МУБИС-ийн Математик, Байгалийн Ухааны сургуулийн
“АСУУДАЛ, ШИЙДЭЛ, АРГА ЗАМ” дидактикийн их семинар
Улаанбаатар
2014

2. Агуулга
• Математик агуулгын дидактик хувиргалтыг бид
хэрхэн хийж ирэв ээ?
• Дидактик хувиргалтыг хэрхэн онож хийх бэ?
• Энэ асуулт нь онолын ч, практикийн ч
тулгамдсан асуудал мөн.
• Дидактик хувиргалт гэж юу?
• Зарим агуулгын дидактик хувиргалт жишээ
• Агуулгын дидактик хувиргалт ерөнхий аргачлал
• Дидактик хувиргалт нь математикийн
дидактикийн үндсэн асуудлыг практикт шийдэх
нэгэн арга зам мөн.

3. Математик агуулгын дидактик хувиргалтыг бид
хэрхэн хийж ирэв ээ?
• Математик агуулга (ухагдахуун, тодорхойлолт, харьцаа, хамаарал,
үндэслэл, баталгаа, мэдлэг, чадвар, үнэн, худал, сэтгэх ур ухаан)
математикч, мэргэжлийн бүлийн мэргэжлийн бүтээл, их соёл (МЭӨ VII
зуунаас XXI зууны энэ цаг хүртэл бий болсоор л)
• Энэ соёлоо хойч үед өвлүүлэх нь иргэншил, тэгэхээр боловсрол.
Математик боловсрол хүний иргэншил, ерөнхий хөгжлийн нэгэн
тулгуур хэмжээс.
• Мэргэжлийн хүний бүтээснийг хүн бүр, тэр тусмаа хүүхэд бүр тийм ч
амархан “бариад” авчихгүй. Хүн ялгаатай.
• Тэгэхээр мэргэжлийн хүний бүтээлийг мэргэжлийн бус хүнд,
тухайлбал, хүүхэд, тэр тусмаа өөрчлөгдөж буйд хэрхэн хүргэх бэ? Энэ
хялбар уу?
Хариулт: Хялбар биш. Нэн хэцүү. Учир нь хүүхэд өөрчлөгдөж, онол
үгүйлэгдэж, туршлага дутагдана. Харин хүүхдийг “бүлэг” эсвэл “анги” гэж
албаар андуурагсдад энэ нь тийм ч хүнд биш. Учир нь, суралцагч хүн биш мэт
болчиход “яаж ч байсан ч яадаг юм” гэсэн хандлага амилна. Энэ уруудахын
үндэс.

4. Дидактик хувиргалт гэж юу вэ?
Хичээлийн чанар нь юуны өмнө агуулгын чанараас
хамаарна. (Quality of a course is, first of all, the quality of its
content).
Харин агуулгын чанар нь түүний дидактик хувиргалтын
чанараас хамаарна. (Quality of course content is the quality
of didactic transformation of the content.)
Дидактик хувиргалтын чанар нь уг хичээлийн
математик үйл ажиллагааны чанар, түвшнээс
хамаарна. (Quality of didactic transformation is the quality
and depth of mathematical work involved) (Alexandre Brovik,
2008)

5. Багш
СуралцагчАгуулга
Судлаач,
дидактикч...
5-р ангийн сурагч
-Тухайн үйл
ажиллагааг
хийж чадах
түвшний
Математик
агуулга-Ахуй
амьдралын
хэрэгцээ
Суралцах
Багш-суралцагч:
- Хүн судлал
- Сэтгэл судлал
- Гүн ухаан
- ...
Суралцагч-багш:
- Багшийн имидж
- Багшийн ёс зүй
- Багшийн нэр хүнд
- ...
Суралцагч-агуулга:
- Хувь хүний хэрэгцээ
- Нийгмийн хэрэгцээ
- ...
Агуулга-суралцагч:
- Боловсролын зорилго
- Стандарт
- Хөтөлбөр
- Сурах бичиг
Багш-агуулга:
- Онолын мэдлэг (мат)
- Багшлахуйн мэдлэг, чадвар
- Суралцагчийн агуулгын
мэдлэг (элементарчилал)
- ...
Агуулга-багш:
- Боловсролын зорилго
- Стандарт
- Хөтөлбөр
- Сурах бичиг
Дидактик анализ
Шингэний
эзлэхүүн

6. Жишээ-1
• Хичээлийн судалгаа. DVD хичээл. “Багшлахуйн
арга зүйн хөгжлийг түгээн дэлгэрүүлэх тогтолцоог
бэхжүүлэх” төсөл. 2013 он.

7. Жишээ-2
• Уртыг хэмжих (Япон, бага ангийн мат)

12. Дидактик хувиргалт хийх ерөнхий аргачлал
• Хичээлд судалгааны үндэстэй хандах:
– Агуулгаа судлах
– Хүүхдээ судлах
– Хэрэглэгдэхүүнээ судлах
– Арга зүйгээ судлах
– Үнэлгээг судлах
• Математик агуулгыг дидактик хувиргалт хийх замаар
хүүхдэд зориулж өөрчлөх, гэхдээ математик мөн чанарыг
алдагдуулж болохгүй.

13. Ном зүй
• Alexandre Brovik (2008), Didactic
transformtion, University of Manchester,
Warwick.
• Hiroshi Tanaka (2007), Discussion-Oriented
Teaching Methods and Examples, Japanese
Lesson Study in Mathematics, pp106-110.