projekt edukacyjny

1. Bonżurka na etażerce – czyli
zapożyczenia z języka francuskiego w
języku polskim.
Wykonał:
Kamil Wójcik
Z klasy 2c
Gimnazjum nr.2
W Luboniu

2. Galicyzmy – definicja
• Galicyzmy są to wyrazy zapożyczone z języka francuskiego.
• Najwięcej pojawiło się ich w XVIII wieku, kiedy na dworach
panowała moda na Francję i wszystko, co było z nią związane –
ubiory francuskie, kosmetyki, książki, jedzenie i oczywiście
język. Nie wypadało wtedy człowiekowi dobrze
wykształconemu nie znać francuskiego!
• Do dobrego tonu należały konwersacje prowadzone w tym
właśnie języku.

3. Geneza galicyzmów w Polsce
• Język francuski pojawił się w Polsce za panowania króla Władysława IV, a
dokładnie za sprawą jego pochodzącej z Francji małżonki Marii Ludwiki.
• Królowa przeniosła do Polski francuskie słownictwo, obyczaje czy też
elementy stroju.
• Szlachta nie przepadała za nią, dlatego wpływy języka francuskiego z tego
okresu najłatwiej znaleźć w języku potocznym.
• W tym czasie rozwijał się dramat i komedia stanisławowska. Były one
zapożyczone właśnie z francuskiej kultury i posługiwały się językiem
potocznym. Bardzo często wystawiano także komedie francuskich pisarzy,
a zwłaszcza Moliera.
Molier

4. • Jeszcze szerszy wpływ języka francuskiego rozpoczął się po
ślubie Jana III Sobieskiego z kolejną francuską markizą, zwaną
w Polsce Marysieńką. Niedługo po jej pojawieniu się na
naszym dworze Paryż stał się stolicą kulturową Europy.
Wprawdzie w Polsce działała dosyć szeroko zakrojona
kampania na rzecz ochrony języka polskiego przed francuskimi
wpływami, jednak jego wpływ był coraz bardziej widoczny i
zaczął on przenikać nawet do warstw szlacheckich.
Jan III Sobieski

5. Romantyzm – XIXw.
• Prawdziwa fascynacja francuską kulturą następuje w okresie romantyzmu.
• Zmiana światopoglądu powoduje, że w Polsce nie przestrzega się już tak
bardzo czystości językowej, a nowe gatunki literackie zaczynają mieć coraz
większe znaczenie.
• Dodatkowo następuje fascynacja językiem potocznym, który zaczyna
wkraczać do literatury.
• Jest jeszcze jeden powód wzrastającego wpływu francuskiego na język
polski – walka Polski i Francji ze wspólnymi wrogami: Austrią, Prusami i
Rosją.
• We Francji powstały Legiony Polskie u boku Napoleona, a po upadku
Powstania Listopadowego w 1830 r. do Paryża wyemigrowali najwięksi
przedstawiciele polskiego romantyzmu: Adam Mickiewicz, Juliusz
Słowacki, Fryderyk Chopin, Józef Bem czy książę Adam Jerzy Czartoryski.

6. • Na ziemiach polskich pojawiły się francuskie guwernantki,
które dbały o wykształcenie polskiej młodzieży
• To wszystko spowodowało, że galicyzmy pojawiły się
praktycznie w każdej sferze językowej:
⁻ sztuka: plener, wernisaż, pejzaż,
⁻ literatura: dekadencja, felieton, reportaż,
⁻ teatr: kulisy, romans,
⁻ życie salonowe: bal, wizyta, bilet, krawat, butonierka, perfumy, dama,
gorset, peruka,
⁻ kuchnia: bulion, szampan,
⁻ wojsko: garda, batalia, brygada, pistolet, atak, dezerter,
⁻ polityka: prezydent, parlament.

7. XX wiek
• Jeszcze na początku XX wieku widać dużą fascynację
francuską kulturą, zwłaszcza w ilości przekładów dzieł
francuskich pisarzy na język polski. Wśród tłumaczy
przoduje m.in. Zenon Przesmycki „Miriam” czy tez
Leopold Staff. Dzieła francuskie czytane są również w
oryginale. Polska szlachta doskonale zna dzieła
Villona, Baudelaire’a czy Balzac’a.

8. XXIw. - współczesność
• Obecnie wpływ języka francuskiego jest dużo
słabszy niż w poprzednich wiekach.
Praktycznie zupełnie został on wyparty przez
język angielski.
• Jednak galicyzmy na stałe weszły do języka
polskiego.

9. Liczba zapożyczeń na podstawie informacji etymologicznych w
Wielkim słowniku wyrazów obcych PWN

10. Mini-słownik galicyzmów
• à propos – powiedzieć coś przy sposobności,
w związku z tematem
• au courant – na bieżąco
• bon mot – dobre słowo

11. • carte blanche – dać komuś carte blanche, czyli
wolną rękę (dosł. białą kartę)

12. • chapeaux bas – kapelusze z głów (w ramach
wielkiego szacunku)

13. • comme il faut – tak jak trzeba
• en bloc – w całości, ogółem
• en face – z przodu

14. • déjà vu – już widziany, złudzenie, że widziało
się pewien obraz człowieka, sytuacji, rzecz w
przeszłości

15. • l’enfant terrible – osoba niedyskretna,
nietaktowna (dosł. okropne dziecko)

16. • faux pas – pomyłka, lapsus (popełnić faux pas)

17. • femme fatale – kobieta fatalna, przez którą są
same kłopoty

18. • fin de siècle – koniec wieku
• noblesse oblige – szlachectwo zobowiązuje
• par excellence – w całym tego słowa znaczeniu
• va banque – na całość
• vis-à-vis – naprzeciwko

19. • porte-parole – rzecznik (prasowy)

20. Inne galicyzmy
• makijaż, tiul, żorżeta, apaszka, bilateralny,
brylować, garsonka, kategoryczny, kostium,
krawat, szal, beszamel, beza, bulion, konfitura,
korniszon, krokiet, bagietka, majonez,
szarlotka, atelier, balkon, loża, parkiet, salon,
suterena, szalet, fotel, komoda, sofa, szezlong,
wersalka, lustro, witraż, żyrandol

21. KONIEC
Dziękuję za uwagę.