SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  36
Télécharger pour lire hors ligne
IZAKI
BIZIDUNAK
Zer daukagu komunean izaki
bizidunok?
• Hiru bizi-funtzioak betetzen ditugu:
nutrizioa, ugalketa eta harremana.
• Osagai kimiko berdinak ditugu:
bioelementuak eta biomolekulak
• Zelula batez edo gehiagoz osaturik gaude.
Bizi-funtzioak: nutrizioa

Nutrizioaren bidez, izaki bizidunok
substantziak eta energia trukatzen
ditugu ingurunearekin.
Bizi-funtzioak: ugalketa

Ugalketaren bidez, izaki bizidunok
gure ezaugarri bereko
ondorengoak sortzen ditugu
Bizi-funtzioak: harremana

Erlazioaren bidez, izaki bizidunok
inguruneko aldaketak hauteman
eta erantzun egokiak ematen
dizkiegu
Izaki bizidunen ezaugarriak
Bizi-funtzioak
Harremana

Nutrizioa
Heterotrofoak

Autotrofoak

Ugalketa sexugabea

Ugalketa

Sexu bidezko ugalketa

Ariketak: Izaki bizidunen nutrizioa, harremanak eta ugalketa
BIOELEMENTUAK
BIOMOLEKULAK

Ura
Glukosa

Glukogenoa
ADNa
BIOMOLEKULEN SAILKAPENA
Biomolekula
mota?

EZORGANIKOAK

ORGANIKOAK

Nolakoak dira
molekulak,
bakunak ala
konplexuak?

MOLEKULA
BAKUNAK DIRA

MOLEKULA
KONPLEXUAK
DIRA

Karbono
atomoen katez
osaturik daude
molekulak?

EZ

BAI

Adibideak

•URA ( H2O)
•GATZ
MINERALAK

•GLUZIDOAK
(glukosa,
glukogenoa eta
zelulosa)
•PROTEINAK
•LIPIDOAK
•ADNa

Izaki
bizidunetan
soilik topatu
ditzakegu?

EZ, MATERIA
BIZIGABEAN
ERE TOPATU
DITZAKEGU

BAI, SOILIK
IZAKI
BIZIDUNETAN
TOPATU
DITZAKEGU.
Zenbat gramo ur eta zenbat gramo karbono ditu
zure gorputzak?
Lurra

Izaki bizidunak

Lurrazala

Uraren portzentaia

%80

%60

%50
Izaki bizidunen konposizio kimikoa
karbonoa (C), hidrogenoa (H), oxigenoa (O), nitrogenoa (N)
substantzia organikoak

substantzia ez-organikoak
ura

gatz mineralak

gluzidoak lipidoak

proteinak azido nukleikoak

bitaminak

Landareak

Animaliak
% 74

% 0,8
% 19

% 60

% 20
% 0,6

% 3,2
% 3,2

% 3,4

% 16
Zer da zelula?
Osatu zelularen definizioa honako hitz hauek erabiliz:
UNITATE, IZAKI BIZIDUN, TXIKI eta BIZI-FUNTZIO.

Zelula da izaki bizidunek duten eta bizifuntzioak bete ditzakeen unitaterik txikiena.
Zelula prokariotoa eta eukariotoa
ADNa (nukleoan)

Zitoplasma
ADNa (zitoplasman)

Mintz plasmatikoa
Zelula guztien oinarrizko egiturak
• Mintz plasmatikoa zelula inguratzen duen bilkin
mehea da. Inguruarekin substantzien trukeaz arduratzen
da.

• Zitoplasma zelularen barrukoa da: likidoa gehi
organuluak.

• Material genetikoa (ADN) zuntz-itxurako
substantzia da. Zelularen funtzionamendu osoa
kontralatzen du.
 Zitoplasman dago zelula

prokariotoetan.
 Nukleoaren barnean dago zelula eukariotoetan.
Zelulen konposizioa

Animaliak

Landareak

Bakterioak

Zelula eukariotoak
Animalia-zelula

Mintz plasmatikoa

Zelula prokariotoak
Zitoplasma

Landare-zelula

Zitoplasma
Mintz plasmatikoa

Nukleoa
Material genetikoa

Material genetikoa

Ikusi
desberdintasunak

Mintz plasmatikoa

Zitoplasma

Material genetikoa

Nukleoa

Zelula eukariotoak

Bai

Bai

Bai

Bai

Zelula prokariotoak

Bai

Bai

Bai

Ez
Animalia-zelulen eta landare-zelulen arteko desberdintasunak
ZELULA-PARETA
(gogorra)

NUKLEOA
KLOROPLASTOA
(fotosintesia)

BAKUOLOAK
ZITOPLASMA
MITOKONDRIOAK

ANIMALIA-ZELULA

MINTZ
PLASMATIKOA

LANDARE-ZELULA
Animalien eta landareen zelulak
Zelularen organuluak: zelularen funtzioak
betetzen dituzten egiturak dira. Adibidez, kloroplastoak eta
mitokondrioak.
Organulua

Eskema

Mikroskopiozko
irudia

Funtzioa

Kloroplastoa

Fotosintesia

Mitokondrioa

Arnasketa
Birusak bizidunak dira?
MIKROSKOPIOA
Izaki bizidunak aurkezpena (R300)
PRAKTIKA: Zelularen behaketa
Ekin
1.- Zerba hosto baten azpialdetik epitelioa
askatu.
2.- Porta garbi bat hartu eta epitelioaren zati bat
jarri.
3.- Metileno-urdinezko tanta batzuk bota itzazu.
4.- Siku dagoenean, ur tanta batzuk bota itzazu,
soberako koloratzailea ken dadin.
5.- Azkenean, estalkiz tapatuko duzu prestakina.
6.- Prestakina mikroskopioan jarri eta begiratu.
Lehenengoz, gutxien handitzen duen
objektiboaren bidez; gero, objektibo
ertainaren bidez; eta, azkenean, objektibo
handienaren bidez.
Erantzun
a.- Ikusi duzuna marraztu.
b.- Zer dira zelula horiek?
c.- Ze funtzio dute landare-epitelioko zelulek?
d.- Ze funtzio dute estomek?
PRAKTIKA: Zelularen behaketa

Prozedura
1.Ebaki tipula bi zatitan, eta hartu matxardekin barrualdeko mintz zatitxo fin bat.
2.Moztu, labana erabiliz, 1 cm 2-ko azalera duen laukitxo bat.
3.Jarri porta batean ur tanta pare bat, eta jarraian kokatu, tolestu barik, prestatu duzun mintz
zatitxoa.
4.Bota gainean tanta bat edo bi metileno urdin. Itxaron minutu batzuk lagina urdinez tindatu arte.
5.Ipini estalkia, eta behatu mikroskopioan.
6.Aldatu objektiboak, txikienetik handienera, eta jarraitu behaketarekin .

Galderak
1. Marraztu erabili duzun handipen bakoitzari dagokion irudia
2. Identifikatu duzu unitate edo zelula horien barnean dagoen egituraren bat?
Zein?
3. Identifikatu eta bereiztu dituzun zelulak oinarritzat hartuz, definitu ehuna.
Izaki bizidunak aurkezpena (R300)
KONPLEXUENERA

SINPLEENETIK

IZAKI BIZIDUNEN
ANTOLAKUNTZA MAILAK
• Atomoak
• Molekulak
• Organuluak
• Zelula
• Ehunak
• Organoak
• Aparatuak eta Sistemak
• Izaki zelulanitza
Antolaketa-mailak
IZAKI BIZIDUNAK
Zelulabakarrak

Gihar-zelulak

Zelulaniztunak

Hezur-zelula

Zelulak

zelula bat

Ehunak

koloniak

Gihar-ehuna

Hezur-ehuna

Organoak
Sistemak

Bakterioa
Organoa: giharra

Alga
zelulabakarra
(Volvox)
Zelula-elkarketa (zelula bakoitzak
bere kabuz egiten ditu funtzioak)

Giharsistema
Zelulek
elkarren
beharra
dute bizi
ahal
izateko

Aparatuak

Organoa: hezurra

Eskeletosistema

Lokomozio-aparatua
atomoa
molekula

aparatua
makromolekula

organulua

zelula

organoa

ehuna

izaki zelulanitza
Kategoria taxonomikoak

ERREINUA

Tipoa

oa
Tip
m
III.
XV

Familia
ro
Gene

Tipoa

Generoa
a

Klasea
Generoa

Ordena

.

Espeziea

Klasea

Tipoa

Or

a
en
d
Familia

Orden

Carl von Linné

Ge
ne
ro
a

a

Taxonomia: izaki bizidunen sailkapen hierarkikoa
Ikerkuntza-lana: Izaki bizidunen erreinuak
SARRERA:
Lurrean, mota askotako izaki bizidunok bizi gara, eta ikasitako 3 ezaugarri
komunean izan arren, alde handiak ere baditugu gure artean. Horrexegatik,
izaki bizidunak taldekatu egin behar ditugu komunean dituzten ezaugarrien
arabera. Horrela sortzen dira ezagutzen dituzuen 5 erreinuak:

Izaki bizidunen
erreinuak

Moneroak

Protoktistoak

Onddoak

Landareak

Animaliak
Erreinua

Moneroak
Protoktistoak
Onddoak
Landareak
Animaliak

Zelula
kopurua

Zelula
mota

Nutrizio
mota

Adibideak
Bost erreinuak
Protisto-erreinua

Monero-erreinua

Onddo-erreinua

• Zelulabakarrak

• Zelulabakarrak / zelulaniztunak

• Zelulabakarrak / zelulaniztunak

• Prokariotoak
• Autotrofoak / heterotrofoak

• Eukariotoak
• Autotrofoak / heterotrofoak

• Eukariotoak
• Heterotrofoak

Landare-erreinua

• Zelulaniztunak
• Eukariotoak
• Autotrofoak

Animalia-erreinua

• Zelulaniztunak
• Eukariotoak
• Heterotrofoak
Espezieak
Nomenklatura binomiala

Hibridoak sortzea

Izen arrunta:
Panda gorria
Astoa

Behorra

Izen zientifikoa:
Ailurus fulgens
Mandoa

generoa

Dimorfismo sexuala
Espeziea:
Elkarren artean ugaltzen diren
eta ondorengo ugalkorrak
ematen dituzten antzeko
banakoen multzoa.

arra

emea

Ariketak: Izaki bizidunen bost erreinuak
Bioaniztasunaren jatorria

Duela milioika urte

Aniztasun biologikoa

BILAKAERA

Gaur egun
Bioaniztasuna galtzea
Bioaniztasuna galtzearen arrazoiak
Habitatak hondatzea eta zatitzea
Meatzaritza

Presak
Uren, lurzoruen eta atmosferaren kutsadura

Hondakinak

Industriak

Kontrolik gabeko
ehiza

Espezie exotikoak sartzea

Ibai-karramarroa
Bioaniztasunari eutsi beharra
Etikoak
Merkataritzaarrazoiak
Bioanistasunari eusteko
arrazoiak

- Lehengaiak
- Antibiotikoak

Zientifikoak
Estetikoak eta
aisialdiarekin loturikoak
Doñanako
Parke
Nazionala

Neurriak, bioaniztasuna ez galtzeko
- Naturagune babestuak sortzea.
- Galtzeko arriskuan dauden espezieak ugaltzea.
- Galtzeko arriskuan dauden espezieak babestea.

Iberiar katamotza
(Linx pardinus)

Contenu connexe

Tendances

ПРЕНОС СИГНАЛА УНУТАР И ИЗМЕЂУ ЋЕЛИЈА (3).ppt
ПРЕНОС СИГНАЛА УНУТАР И ИЗМЕЂУ ЋЕЛИЈА (3).pptПРЕНОС СИГНАЛА УНУТАР И ИЗМЕЂУ ЋЕЛИЈА (3).ppt
ПРЕНОС СИГНАЛА УНУТАР И ИЗМЕЂУ ЋЕЛИЈА (3).pptBranislavivkovi1
 
3 izaki bizidunak azterketa
3 izaki bizidunak azterketa3 izaki bizidunak azterketa
3 izaki bizidunak azterketaidoialariz
 
Proces reprodukcije
Proces reprodukcije Proces reprodukcije
Proces reprodukcije dr Šarac
 
Rakovi- Vuk Popović- Marija Cvetković
Rakovi- Vuk Popović- Marija CvetkovićRakovi- Vuk Popović- Marija Cvetković
Rakovi- Vuk Popović- Marija Cvetkovićnasaskolatakmicenja
 
Биљни и животињски свет
Биљни и животињски светБиљни и животињски свет
Биљни и животињски светprijicsolar
 
Зүрхний гипертрофи
Зүрхний гипертрофиЗүрхний гипертрофи
Зүрхний гипертрофиCardiologistofmnums
 
Uslovi života na Zemlji
Uslovi života na ZemljiUslovi života na Zemlji
Uslovi života na ZemljiEna Horvat
 
C:\Fakepath\1 M 13 Gaia Ibaietako Zibilizazioak Mesopotamia Zs Rg
C:\Fakepath\1  M   13  Gaia   Ibaietako Zibilizazioak   Mesopotamia   Zs   RgC:\Fakepath\1  M   13  Gaia   Ibaietako Zibilizazioak   Mesopotamia   Zs   Rg
C:\Fakepath\1 M 13 Gaia Ibaietako Zibilizazioak Mesopotamia Zs RgIES F.J.Z. BHI
 
уушигны завсрын эдийн өвчнүүд
уушигны завсрын эдийн өвчнүүдуушигны завсрын эдийн өвчнүүд
уушигны завсрын эдийн өвчнүүдHaliunaa Battulga
 
ћелијски циклус
ћелијски циклусћелијски циклус
ћелијски циклусMaja Simic
 
Etika:Prekid trudnoće
 Etika:Prekid trudnoće Etika:Prekid trudnoće
Etika:Prekid trudnoćedr Šarac
 

Tendances (18)

Sustemaatika
SustemaatikaSustemaatika
Sustemaatika
 
ПРЕНОС СИГНАЛА УНУТАР И ИЗМЕЂУ ЋЕЛИЈА (3).ppt
ПРЕНОС СИГНАЛА УНУТАР И ИЗМЕЂУ ЋЕЛИЈА (3).pptПРЕНОС СИГНАЛА УНУТАР И ИЗМЕЂУ ЋЕЛИЈА (3).ppt
ПРЕНОС СИГНАЛА УНУТАР И ИЗМЕЂУ ЋЕЛИЈА (3).ppt
 
3 izaki bizidunak azterketa
3 izaki bizidunak azterketa3 izaki bizidunak azterketa
3 izaki bizidunak azterketa
 
Landareen sailkapena
Landareen sailkapenaLandareen sailkapena
Landareen sailkapena
 
Proces reprodukcije
Proces reprodukcije Proces reprodukcije
Proces reprodukcije
 
Rakovi- Vuk Popović- Marija Cvetković
Rakovi- Vuk Popović- Marija CvetkovićRakovi- Vuk Popović- Marija Cvetković
Rakovi- Vuk Popović- Marija Cvetković
 
6 Jarduerak
6 Jarduerak6 Jarduerak
6 Jarduerak
 
Keskmine rauaaeg
Keskmine rauaaegKeskmine rauaaeg
Keskmine rauaaeg
 
Биљни и животињски свет
Биљни и животињски светБиљни и животињски свет
Биљни и животињски свет
 
Barokk-konspekt
Barokk-konspektBarokk-konspekt
Barokk-konspekt
 
Presentation1
Presentation1Presentation1
Presentation1
 
Зүрхний гипертрофи
Зүрхний гипертрофиЗүрхний гипертрофи
Зүрхний гипертрофи
 
Uslovi života na Zemlji
Uslovi života na ZemljiUslovi života na Zemlji
Uslovi života na Zemlji
 
C:\Fakepath\1 M 13 Gaia Ibaietako Zibilizazioak Mesopotamia Zs Rg
C:\Fakepath\1  M   13  Gaia   Ibaietako Zibilizazioak   Mesopotamia   Zs   RgC:\Fakepath\1  M   13  Gaia   Ibaietako Zibilizazioak   Mesopotamia   Zs   Rg
C:\Fakepath\1 M 13 Gaia Ibaietako Zibilizazioak Mesopotamia Zs Rg
 
уушигны завсрын эдийн өвчнүүд
уушигны завсрын эдийн өвчнүүдуушигны завсрын эдийн өвчнүүд
уушигны завсрын эдийн өвчнүүд
 
Silm nagemine
Silm nagemineSilm nagemine
Silm nagemine
 
ћелијски циклус
ћелијски циклусћелијски циклус
ћелијски циклус
 
Etika:Prekid trudnoće
 Etika:Prekid trudnoće Etika:Prekid trudnoće
Etika:Prekid trudnoće
 

En vedette

202_1.froga axular lizeoa 0809.ppt
202_1.froga axular lizeoa 0809.ppt202_1.froga axular lizeoa 0809.ppt
202_1.froga axular lizeoa 0809.pptElhuyarOlinpiada
 
Wikis en Moodle: Nociones básicas
Wikis en Moodle: Nociones básicasWikis en Moodle: Nociones básicas
Wikis en Moodle: Nociones básicasUnai Martinez
 
Izaki bizidunak / galdera batzuekin
Izaki bizidunak / galdera batzuekinIzaki bizidunak / galdera batzuekin
Izaki bizidunak / galdera batzuekinApuntes300
 
Proyecto conociendo los seres vivos
Proyecto conociendo los seres vivosProyecto conociendo los seres vivos
Proyecto conociendo los seres vivosProyectos2013
 
Tutorial De Bloglines
Tutorial De BloglinesTutorial De Bloglines
Tutorial De BloglinesIsabel Leal
 

En vedette (7)

202_1.froga axular lizeoa 0809.ppt
202_1.froga axular lizeoa 0809.ppt202_1.froga axular lizeoa 0809.ppt
202_1.froga axular lizeoa 0809.ppt
 
Ugalketa funtzioa
Ugalketa funtzioaUgalketa funtzioa
Ugalketa funtzioa
 
Izaki bizidunak
Izaki bizidunakIzaki bizidunak
Izaki bizidunak
 
Wikis en Moodle: Nociones básicas
Wikis en Moodle: Nociones básicasWikis en Moodle: Nociones básicas
Wikis en Moodle: Nociones básicas
 
Izaki bizidunak / galdera batzuekin
Izaki bizidunak / galdera batzuekinIzaki bizidunak / galdera batzuekin
Izaki bizidunak / galdera batzuekin
 
Proyecto conociendo los seres vivos
Proyecto conociendo los seres vivosProyecto conociendo los seres vivos
Proyecto conociendo los seres vivos
 
Tutorial De Bloglines
Tutorial De BloglinesTutorial De Bloglines
Tutorial De Bloglines
 

Similaire à Izaki bizidunak aurkezpena (R300) (20)

Izaki bizidunak
Izaki bizidunakIzaki bizidunak
Izaki bizidunak
 
Izaki bizidunak
Izaki bizidunakIzaki bizidunak
Izaki bizidunak
 
Natur
NaturNatur
Natur
 
Zelula
ZelulaZelula
Zelula
 
Asier laburpena‮cod
Asier laburpena‮codAsier laburpena‮cod
Asier laburpena‮cod
 
Arkaitz
ArkaitzArkaitz
Arkaitz
 
izaki bizidunak Arkaitz
izaki bizidunak Arkaitzizaki bizidunak Arkaitz
izaki bizidunak Arkaitz
 
Arkaitz
ArkaitzArkaitz
Arkaitz
 
Izaki bizidunen 1 dbh
Izaki bizidunen 1 dbhIzaki bizidunen 1 dbh
Izaki bizidunen 1 dbh
 
1 - LANDAREAK -Anaya Haritza 5
1 - LANDAREAK -Anaya Haritza 51 - LANDAREAK -Anaya Haritza 5
1 - LANDAREAK -Anaya Haritza 5
 
Ibai
IbaiIbai
Ibai
 
3 ehunak
3 ehunak3 ehunak
3 ehunak
 
Giza gorputza (nutrizioa eta ugalketa)
Giza gorputza (nutrizioa eta ugalketa)Giza gorputza (nutrizioa eta ugalketa)
Giza gorputza (nutrizioa eta ugalketa)
 
Zelula eukariota
Zelula eukariotaZelula eukariota
Zelula eukariota
 
Zelula prokariotoa
Zelula prokariotoaZelula prokariotoa
Zelula prokariotoa
 
Izaki bizidunak
Izaki bizidunakIzaki bizidunak
Izaki bizidunak
 
Andreea
AndreeaAndreea
Andreea
 
Izaro
IzaroIzaro
Izaro
 
Ehunak
EhunakEhunak
Ehunak
 
Maddi
MaddiMaddi
Maddi
 

Izaki bizidunak aurkezpena (R300)