1. Δευτερεύουσες
επιρρηματικές
προτάσεις

2. Τελικές
δευτερεύουσες
• εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους
για να, να
• εκφράζουν σκοπό (τέλος)
• συντακτικά λειτουργούν ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί του σκοπού

3. Αιτιολογικές
δευτερεύουσες
• εισάγονται με τους αιτιολογικούς
συνδέσμους γιατί, επειδή, αφού, καθώς
επίσης και με τα καθώς, μια και, που,
διότι, εφόσον
• εκφράζουν αιτία
• συντακτικά λειτουργούν ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί της αιτίας
* Οι δευτερεύουσες αιτιολογικές που εισάγονται με το που συνήθως
προσδιορίζουν ρήματα ψυχικού πάθους (που δηλώνουν
συναίσθημα).

4. Χρονικές
δευτερεύουσες
• εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους ή με
χρονικές εκφράσεις
 ενώ, ενόσω, καθώς, εκεί που, όσο, όποτε, όταν, σαν :
ταυτόχρονο (γεγονός που έγινε την ίδια ώρα με άλλο)
 αφού, αφότου, μόλις, άμα, μετά που, όποτε, όταν, σαν :
προτερόχρονο (γεγονός που συνέβη πριν από εκείνο της κύριας)
 μέχρι να / που, όσο να / που, πριν (να), προτού (να), ωσότου
(να), ώσπου (να), όποτε, όταν : υστερόχρονο (γεγονός που
συνέβη ύστερα από εκείνο της κύριας)
• εκφράζουν χρονική σχέση
• συντακτικά λειτουργούν ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί του χρόνου

5. Υποθετικές
δευτερεύουσες
• εισάγονται με τους υποθετικούς συνδέσμους
αν, εάν, άμα, σαν καθώς και με ανάλογες
εκφράσεις, όπως εφόσον, έτσι και, σε
περίπτωση που
• εκφράζουν προϋπόθεση
• συντακτικά λειτουργούν ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί της προϋπόθεσης
• μαζί με την κύρια που προσδιορίζουν
(απόδοση) σχηματίζουν έναν υποθετικό λόγο
(υποθετικός λόγος = υπόθεση + απόδοση)

6. Υποθετικοί Λόγοι
Οι υποθετικοί λόγοι δηλώνουν :
•το πραγματικό : αν αληθεύει η υπόθεση, αληθεύει και
η απόδοση
[ΥΠΟΘΕΣΗ: οριστική (όχι σε παρατατικό ή υπερσυντέλικο),
ΑΠΟΔΟΣΗ: οποιαδήποτε έγκλιση]
•το μη πραγματικό : η υπόθεση δεν έχει (ή δε θα)
πραγματοποιηθεί, άρα το ίδιο και η απόδοση
[ΥΠΟΘΕΣΗ: παρατατικός ή υπερσυντέλικος,
ΑΠΟΔΟΣΗ: θα + παρατατικός ή υπερσυντέλικος]
•Άλλα είδη υποθετικών λόγων : απλή σκέψη του ομιλητή,
προσδοκώμενο, επαναλαμβανόμενο
•Επίσης και οι χρονικές προτάσεις του προτερόχρονου δηλώνουν συχνά και
προϋπόθεση (και λέγονται χρονικοϋποθετικές).

7. Αποτελεσματικές
δευτερεύουσες
• εισάγονται με τους αποτελεσματικούς
συνδέσμους ώστε (να), που (να)
• εκφράζουν αποτέλεσμα
• συντακτικά λειτουργούν ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί του αποτελέσματος

8. Εναντιωματικές
δευτερεύουσες
• εισάγονται με τους εναντιωματικούς /
παραχωρητικούς συνδέσμους αν και,
μολονότι, ενώ, καθώς και με λέξεις ή φράσεις
που δηλώνουν αντίθεση, όπως αντί να, και ας,
παρόλο που, ακόμη κι αν, έστω κι αν, και
που
• εκφράζουν αντίθεση προς αυτό που δηλώνει η
κύρια πρόταση:
• (εναντίωση, αντίθεση προς μια πραγματική κατάσταση, ή
παραχώρηση, αντίθεση προς μια υποθετική κατάσταση)
• συντακτικά λειτουργούν ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί της αντίθεσης (και κρύβουν μέσα
τους υπόθεση)

9. Εξάσκηση
Να μετασχηματίσετε τα υπογραμμισμένα τμήματα των
παραδειγμάτων σε ισοδύναμες εκφράσεις σκοπού:
Βγήκε βόλτα.
Της ζήτησε δανεικά για να αγοράσει ένα νέο αυτοκίνητο.
Αποσκοπώντας στη διεθνή αναγνώριση, έγινε πυρηνικός φυσικός.
Πηγαίνει συχνά στο Λονδίνο για ψώνια.
Να διακρίνετε ποιες από τις δευτερεύουσες προτάσεις είναι
ονοματικές (βουλητικές) και ποιες επιρρηματικές (τελικές):
Δεν έχετε δικαίωμα να πάρετε μέρος στις εξετάσεις.
Να σε βοηθήσω, ήρθα.
Βιάστηκε να φύγει, να προλάβει τη συγκέντρωση.
Πρέπει να ντυθείς καλά, να μην κρυώσεις.
Κοίτα να είσαι φρόνιμος!

10. Να μετασχηματίσετε τα υπογραμμισμένα τμήματα των
παραδειγμάτων σε ισοδύναμες εκφράσεις αιτίας:
Με συγχωρείτε για την αιφνίδια αναχώρησή μου.
Καθώς δεν είχε βρέξει πολύ καιρό, η σοδειά καταστράφηκε.
Ήταν πολύ χαρούμενη με την επίδοσή της στη φυσική.
Φέρθηκε προσβλητικά στον πατέρα του λόγω έλλειψης σεβασμού.
Έγινε μούσκεμα, επειδή έβρεχε.
Να διακρίνετε ποιες από τις δευτερεύουσες προτάσεις είναι
ονοματικές (πλάγιες ερωτηματικές) και ποιες επιρρηματικές
(αιτιολογικές):
Δε ρώτησε γιατί αργήσαμε, γιατί μας εμπιστευόταν.
Έπρεπε να βιαστεί, γιατί δεν είχε χρόνο.
Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν απαντάτε.
Δεν τα πήγε καλά στο διαγώνισμα, γιατί δεν είχε διαβάσει αρκετά.

11. Να μετασχηματίσετε τα υπογραμμισμένα τμήματα των
παραδειγμάτων σε ισοδύναμες εκφράσεις χρόνου:
Καθώς πήγαινε στο σχολείο, άκουσε τη σειρήνα ενός ασθενοφόρου.
Μόλις άκουσε τη χαρμόσυνη είδηση, λιποθύμησε.
Μερικές μέρες μετά έμαθε ότι πέρασε στο Πανεπιστήμιο.
Περιμένω τις εργασίες σας μέχρι το τέλος του τριμήνου.
Συνήλθε από το σοκ, αφού πέρασαν μερικές ώρες.
Με την ανατολή του ήλιου φάνηκε ο αντίπαλος στόλος.
Να προσδιορίσετε αν οι χρονικές προτάσεις της προηγούμενης
άσκησης δηλώνουν ταυτόχρονο, προτερόχρονο ή υστερόχρονο.
Να διακρίνετε ποιες από τις παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις
είναι χρονικές και ποιες εναντιωματικές:
Ενώ πήγαινε στο σχολείο, άκουσε τη σειρήνα ενός ασθενοφόρου.
Ενώ σου είχα πει να προσέχεις, εσύ δεν με άκουσες.
Ενώ δεν του ήταν ευχάριστο, αποφάσισε να τον καλέσει στο γάμο.
Ενώ τον βοήθησα πολλές φορές, εκείνος φάνηκε αχάριστος.

12. Στα ακόλουθα παραδείγματα να ξεχωρίσετε την υπόθεση και
την απόδοση και να πείτε τι δηλώνει ο υποθετικός λόγος που
σχηματίζεται:
Να μη μιλάς, αν δεν καταλαβαίνεις.
Εγώ θα τους έδινα χρήματα, αν τα χρειάζονταν.
Εφόσον το επιθυμεί, θα αναλάβω την υπόθεση.
Πού θα συναντηθούμε, σε περίπτωση που βρέχει;
Αν είχες προσπαθήσει περισσότερο, θα τα είχες καταφέρει.
Άμα θέλεις, έλα.
Να μετασχηματίσετε τα υπογραμμισμένα τμήματα των
παραδειγμάτων σε ισοδύναμες εκφράσεις εναντίωσης /
παραχώρησης:
Η Αντιγόνη έθαψε τον αδερφό της παρά τη διαταγή του Κρέοντα.
Ενώ τον βοήθησα πολλές φορές, αυτός αποδείχτηκε αχάριστος.
Και ο πατέρας μου να ήταν, δε θα το ανεχόμουν.
Σε ενδεχόμενη ομολογία του, εγώ θα αρνιόμουν κάθε συμμετοχή στην
κλοπή.

13. Να διακρίνετε ποιες από τις δευτερεύουσες προτάσεις είναι
ονοματικές (πλάγιες ερωτηματικές) ή επιρρηματικές
(υποθετικές ή εναντιωματικές):
Οι κηδεμόνες των μαθητών θα κρίνουν αν θα έρθουν στην εκδρομή.
Εμπιστέψου με κι αν με ακούσεις, δε θα χάσεις.
Θα ομαλοποιηθεί η κατάσταση, όσο κι αν δεν το πιστεύετε.
Αν και είμαστε πολιτικοί αντίπαλοι, εκτιμάμε όμως ο ένας τον άλλο.
Να ενώσετε τις ακόλουθες προτάσεις με τρόπο ώστε να δίνεται
έμφαση άλλοτε στην αιτία και άλλοτε στο αποτέλεσμα:
Σε είδα ύστερα από τόσα χρόνια, χάρηκα. (αιτία)
Μου κακοφάνηκε τόσο πολύ η συμπεριφορά του, δεν τον συγχώρεσα
(αποτέλεσμα)
Δεν είναι ανόητος, μάλλον δε θα δεχτεί τους όρους σας. (αποτέλεσμα)
Δεν είχε χρόνο, έπρεπε να βιαστεί. (αιτία)
Μιλούσε τόσο σιγά, δύσκολα τον άκουγες. (αποτέλεσμα)

14. Να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες επιρρηματικές
προτάσεις που περιέχονται στα ακόλουθα παραδείγματα:
Αφού νομίζεις πως είναι σωστό, μην το διορθώνεις.
Μιλούσε τόσο σιγά, που με δυσκολία τον άκουγα.
Ενώ διάβαζε, ένιωσε μια δυσφορία.
Ενώ οι γιατροί του απαγόρευσαν το κάπνισμα, αυτός
καπνίζει μανιωδώς.
Στενοχωρήθηκα πολύ που δεν ήρθατε μαζί μας.
Δεν είμαι τόσο ανόητος, ώστε να πιστεύω ό,τι μου λες.
Κάθε φορά που πηγαίναμε να διασκεδάσουμε, έβρισκε μια
πρόφαση, για να μην έρθει.
Σαν χάσει ο άνθρωπος την ψυχή του, πώς μπορεί να κάνει το
καλό;
Αν κάποιος δε θέλει να μείνει, δεν είναι απαραίτητο.
Έπρεπε να τον τιμωρήσεις, να μην το ξανακάνει.

15. Να αντικαταστήσετε τις ενεργητικές μετοχές με ισοδύναμες
επιρρηματικές προτάσεις:
Παρακολουθώντας ένα καλό ντοκιμαντέρ, και διασκεδάζεις και
μαθαίνεις.
Τρώγοντας έρχεται η όρεξη.
Ακούγοντας την αυστηρή τιμωρία, όλοι ξαφνιάστηκαν.
Μελετώντας την ιστορία, βγάζουμε χρήσιμα συμπεράσματα.
Θα το δεχθείτε θέλοντας και μη.
Να αντικαταστήσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς
με την κατάλληλη κάθε φορά δευτερεύουσα επιρρηματική
πρόταση:
Με το χτύπημα της πόρτας πετάχτηκε πάνω κι άνοιξε.
Έκανε ό,τι μπορούσε για την επιτυχία της αποστολής.
Η εκδήλωση στέφθηκε με επιτυχία χάρη στον ζήλο του.
Από τη στενοχώρια του μαράζωσε.
Το σούρουπο μαζευόμασταν όλοι στα σπίτια.