Zgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woli
O potrzebie szkolenia z usg w anestezjologii.
1. Potrzeba wprowadzenia szkolenia i akredytacji w zakresie
usg i echokardiografii do programu szkolenia specjalizacyjnego
i ustawicznego w anestezjologii i intensywnej terapii
The need for training and accreditation in ultrasonography
and echocardiography in the specialization and countinuous education
programme in anaesthesiology and intensive therapy
Janusz Andres
katedra i zakład anestezjologii i intensywnej terapii UJcM,
szpital Uniwersytecki w krakowie ul. kopernika 17, 31-501 kraków, msandres@cyf-kr.krakow.pl
Prezes Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii, www.anestezjologia.org.pl,
Prezes Polskiej Rady Resuscytacji, www.prc.krakow.pl
Streszczenie
Rozwój technologii ultrasonograficznych spowodował w ostatnim dziesięcioleciu dynamiczny rozwój
klinicznego zastosowania technik obrazowania w anestezjologii i intensywnej terapii. Dotyczy to głów-
nie ultrasonografii przezklatkowej płuc i serca, echokardiografii przezprzełykowej, kaniulacji naczyń
oraz blokad nerwów obwodowych w celu znieczulenia regionalnego. Polskie towarzystwo anestezjologii
i intensywnej terapii zamierza wprowadzić program szkolenia i certyfikacji w zakresie usg i echokar-
diografii dla anestezjologów w szkoleniu specjalizacyjnym i ustawicznym we współpracy w Polskim
towarzystwem Ultrasonograficznym i Polskim towarzystwem kardiologicznym.
Summary
Dynamic development of ultrasound technology in last decade made the use of ultrasounds in clinical
anaesthesiology and intensive therapy very popular. there are areas of special interest for anaesthesiolo-
gists like transthoracic ultrasonography, transoesophageal echocardiography, ultrasound guided vascular
access and ultrasound guided nerve blocks for regional anaesthesia. Polish society of anaesthesiology
and intensive therapy in the cooperation with Polish society of Ultrasonography and Polish society of
cardiology would like to develop the training and accreditation programme with certification in ultraso-
und and echocardiography technigues in anaesthesia and intensive therapy.
Słowa kluczowe
ultrasonografia, echokardiografia, kaniulacja naczyń przy pomocy usg, blokady nerwów obwodowych
przy pomocy usg, anestezjologia i i intensywna terapia
Key words
ultrasonography, echocardiography, ultrasound-guided vascular access, ultrasound guided nerve
blocks, anaesthesiology and intensive therapy
Pionierskie zastosowania kliniczne ultrasonografii przewagą ultrasonografii nad innymi metodami diag-
miały miejsce w położnictwie, ale to radiolodzy jako nostycznymi jest fakt, iż to sprzęt diagnostyczny może
pierwsi wprowadzili tę metodę diagnostyczną do pro- być dostarczany do pacjenta, a nie pacjent przychodzić
gramu specjalizacji, co spowodowało, ze rozwijała się na do badania, jak to ma miejsce w przypadku tomografii
ona na równi z innymi nowymi technikami obrazowania czy rezonansu magnetycznego. obserwowany aktualnie
jak np. tomografią komputerowa i rezonansem magne- dynamiczny rozwój technologii ultrasonograficznych
tycznym i jest dzisiaj na równi z nimi popularna. Wielką powoduje, że wiele specjalizacji lekarskich planuje
32 Ultrasonografia nr 45, 2011
2. wprowadzenie programów szkolenia specjalizacyjnego w którym została przedstawiona polska nomenklatura
i ustawicznego w zakresie ultrasonografii. projekcji echokardiografii przezprzełykowej.
anestezjologia i intensywna terapia jest specjalnoś-
cią, która w praktyce klinicznej zajmuje się pacjentami Ad. 3. od ponad dziesięciu lat rekomenduje się sto-
w okresie okołooperacyjnym tzn. przygotowaniem do sowanie ultradźwięków w obrazowaniu naczyń w celu
operacji, znieczuleniem z zapewnieniem bezpieczeń- kaniulacji. zarówno ośrodkowe, jak i obwodowe żyły
stwa pacjenta w sali operacyjnej. Jednym z głównych oraz tętnice mogą być skutecznie obrazowane, a ich
obszarów kompetencji anestezjologów jest leczenie kaniulacja efektywna i bezpieczna (6).
pacjentów w stanie bezpośredniego zagrożenia życia,
wymagających intensywnej terapii, resuscytacji krąże- Ad. 4. Również od ponad dziesięciu lat lawinowo
niowo-oddechowej oraz leczenia bólu. Wielu aneste- wprost wzrosła ilość publikacji na temat zastosowania
zjologów pracuje w zespołach leczących pacjentów po ultrasonografii w znieczuleniu regionalnym (7). należy
urazach. techniki ultrasonograficzne znalazły aktualnie się spodziewać dalszego rozwoju technik blokad ner-
miejsce we wszystkich wyżej wymienionych działa- wów obwodowych w celu znieczulenia do różnego typu
niach anestezjologa, z czego wynika potrzeba szkolenia operacji nie tylko ze względu na postęp technologicz-
w zakresie wykorzystania technik ultrasonograficznych ny w ultrasonografii, ale także ze względu na szeroko
w praktyce. stosowaną profilaktykę zakrzepowo zatorową, która
szkolenie to może i powinno rozpoczynać się na może stanowić dodatkowe ryzyko dla stosowaniu blo-
etapie specjalizacji z anestezjologii i intensywnej tera- kad centralnych. obwodowe blokady nerwowe są coraz
pii, co jest przewidywane w ujednoliconym programie bardziej bezpieczne i efektywne (8).
szkolenia anestezjologów w Europie i kontynuowane
w szkoleniu ustawicznym (1). certyfikowane i regular- W celu opracowania zasad szkolenia i certyfikacji
nie recertyfikowane szkolenia w zakresie kompetencji w w/w zakresach umiejętności, w 2010 roku została
w używaniu technik ultrasonograficznych w aneste- powołana grupa Robocza ds. Usg i Echokardiografii
zjologii i intensywnej terapii prowadzone w ośrodkach (gRdsUE) Polskiego towarzystwa anestezjologii
akredytacyjnych nadzorowanych (audytowanych) przez i intensywnej terapii (Ptaiit). szczegóły organiza-
Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej cyjne i program działania gRdsUE już wkrótce będą
terapii w ścisłej współpracy z Polskim towarzystwem dostępne na stronie www.anestezjologia.org.pl
Ultrasonograficznym oraz Polskim Towarzystwem spotkanie naukowe w dniu 22 stycznia 2011 roku nt.:
kardiologicznym powinny mieć miejsce w regularnych „Ultrasonografia w stanach zagrożenia życia w aneste-
odstępach czasowych (np. certyfikat ważny przez 5 lat) zjologii i intensywnej terapii” organizowane przez
i dotyczyć umiejętności zastosowania technik ultraso- Polskie towarzystwo Ultrasonograficzne oraz gRdsUE
nograficznych w następujących działaniach klinicznych było kolejnym etapem w procesie tworzeniu praktycz-
anestezjologów: nych rozwiązań w planowanych przez Ptaiit szko-
1. echokardiografia przezklatkowa w anestezjologii leniach i certyfikacji z zakresu usg i Echokardiografii
i intensywnej terapii w anestezjologii i intensywnej terapii w Polsce.
2. echokardiografia przezprzełykowa w anestezjologii
i intensywnej terapii
3. kaniulacja naczyń przy pomocy technik usg Piśmiennictwo:
4. znieczulenie regionalne przy pomocy technik usg
1. www.eba-uems.eu (zunifikowany europejski projekt
Ad.1. W ciągu ostatnich piętnastu lat rozwój tech- specjalizacji z anestezjologii i intensywnej terapii,
nik przyłóżkowego obrazowania echokardiograficz- w przygotowaniu)
nego umożliwił szybką ocenę globalnej funkcji serca, 2. Beaulieu Y, Bedside echocardiography in the assess-
jego kurczliwość, obciążenie wstępne (preload) oraz ment of the critically ill, crit care Med 2007, 35, 5
następcze (afterload) u krytycznie chorych. aktualne 3. flachskampf fa et al.: Recommendations for transoe-
rekomendacje przezklatkowej echokardiografii pozwa- sophageal echocardiography: update 2010, European
lają na wykorzystanie standardowych kilku projekcji Journal of Echocardiography 2010, 11, 557-576 on
w celu szybkiej diagnozy ostrych zaburzeń hemody- behalf of European association of Echocardiography,
namicznych chorych hospitalizowanych w oddziałach European association of cardiothoracic
anestezjologii i intensywnej terapii (2). anaesthesiologists
4. www.ceea.pl (podręczniki do kursów cEEa)
5. andres J i wsp. Echokardiografia śródoperacyjna.
Ad. 2. Echokardiografia przezprzełykowa od bli-
Rozdział 6. Echokardiografia Praktyczna. tom i pod
sko trzydziestu lat jest domeną kardioanestezjologów,
redakcją Piotra Podolca, Wiesławy tracz, Piotra
a ostatnie rekomendacje do stosowania echokardio-
Hoffmana, Medycyna Praktyczna, kraków 2005
grafii przezprzełykowej Europejskiego towarzystwa 6. kumar a, et al.: Ultrasound guided vascular access:
kardiologicznego są również dokumentem rekomen- efficacy and safety, Best Practice and Research clinical
dowanym przez Europejskie towarzystwo kardio- anaesthesiology 2009 (23), 299-311
torakoanestezjologów (3). W Polsce na uwagę zasługu- 7. kessler J, Marhofer P, Rapp H-J, Hollmann MW:
ją w tym zakresie prowadzone od 2001 roku cykliczne Ultraschallgezielte anaesthesie perifere nerven
kursy Europejskiego szkolenia Ustawicznego w zakre- anaesthesist 2007, 56, 642-655
sie anestezjologii i intensywnej terapii (cEEa, szcze- 8. Warman P, nicholls B, Ultrasound-guided nerve blo-
góły www.ceea.pl (4)) a także rozdział w obszernym cks: efficacy and safety, Best Practice and Research
podręczniku echokardiografii w języku polskim (5), clinical anaesthesiology 2009, 23, 313-326
Ultrasonografia nr 45, 2011 33