2. TEMA: OS ALCUMES
 

 1.- INTRODUCCIÓN:

 O SEGUINTE TRABALLO TEN COMO OBXECTIVO
COMPRENDER A ORIXE E IMPORTANCIA DOS ALCUMES
 ÍNDICE: NA ZONA DE BERGANTIÑOS, AINDA QUE ESTE
SOBRENOME É COMÚN EN TODA GALICIA.

 OS ALUMNOS DE SEXTO DO COLEXIO “A CRISTINA” DE
 INTRODUCCIÓN. CARBALLO, SAÍMOS Á RÚA COA INTENCIÓN DE
 INVESTIGAR.
 ORIXE DOS ALCUMES.  CADA UN DE NÓS PREGUNTABA, CADERNO EN MAN
 PARA TOMAR NOTAS, A AMIGOS, VECIÑOS, AVÓS, PAIS…E
 ALCUMES HABITUAIS DA ZONA DE BERGANTIÑOS. DÉMONOS CONTA A GRANDE CANTIDADE DE APODOS
 QUE ÍAN SAÍNDO, TAMÉN OBSEVAMOS COMO A XENTE
 OPINIÓN PERSOAL DO GRUPO SOBRE O TRABALLO. MAIOR ERA A QUE MAIS SABÍA, PORQUE NA SÚA
 MOCIDADE, DICÍAN QUE ERA MOI RARO QUE HOUBESE
 FONTES UTILIZADAS ALGUNHA FAMILIA QUE NON FOSE COÑECIDA POR UN
ALCUME.
 NESTE TRABALLO AMOSARÉMOSLLE ALGÚNS DELES.





3. Alcumes
 
 2.- ORIXE:  3.-ALCUMES DA ZONA:
 
 O ALCUME VEN SER UN SOBRENOME CO QUE SE COÑECE 
UN INDIVIDUO OU FAMILIA. É UN FENÓMENO SOCIAL  1.ALGARROBO: Chamábanlle así a un home que era moi
DE CASE TODAS AS CULTURAS DO MUNDO E DENDE A forte e cando pelexaba sempre gañaba e era moi parecido a
ANTIGUEDADE CASA NINGUÉN SE LIBRABA DO SEU un actor daquel tempo que facía a película de “Curro
PROPIO APODO. Jimenez” que se chamaba Algarrobo.
 NON SE PODEN ESTABLECER NORMAS OU TEORÍAS 
EXACTAS SOBRE A ORIXE DOS ALCUMES, PERO  2.A GATIÑEIRA:O alcume puxéronllo a unha casa que foi a
ALGUNHAS DELAS PODEN SER: primeira que se fixo nunha aldea da parroquia en Muiño
 POR RAZÓN DE OFICIO, PROFESIÓN…(O ZAPATEIRO, A (Zás) que se chamaba o lugar da gatiñeira. Primeiro
COSTUREIRA ETC). quedoulle o nome “A casa da Gatiñeira”e despois pasou as
 POR CARACTERES FÍSICOS… (O CHOSCO, A COXA, O persoas da casa “Antonio da Gatiñeira”, “Os da Gatiñeira” é
MANCO ETC) aínda que agora hai máis casas no mesmo lugar, só esa casa
 POR VICIOS OU DEFECTOS NA FALA… (O TATEXO, O segue tendo ese alcume.
BORRACHÍN ETC). 
 POR RAZÓN DO LUGAR DE PROCEDENCIA… ( O  3.ANTONIA DA RISCA: Chamábanlle así a unha señora que
ALEMÁN, O CATALÁN ETC). riscaba moi ben a pandeireta e aproveitaba calquera
 POR REITERARSE MOITO NA REPETICIÓN DE ALGO… ocasión para tocala e votar unhas cantigas.
 
 A ACEPTACIÓN DO ALCUME É MOI DIVERSA, UNS
ACÉPTANO PERFECTAMENTE, MENTRAS QUE OUTROS
SÉNTENSE OFENDIDOS.




4. Alcumes

 4.ARROVELLA: Quedoulle este alcume a  7.MATACHÍN: Chamábanlle así a un señor
unha familia que o seu avó tiña un rabaño que se adicaba a matar os porcos de todos
moi grande de ovellas e sempre andaba os veciños dos pobos cercanos.
con ellas polas fincas e guiabaas dicindo 
“Arre ovella” e quedoulle este nome á  8.O AVÓ: Chamábanlle así a un señor de
familia desde hai uns 80 anos. Muiño (Zás) que tiña 98 anos era o home
 máis vello de todo o pobo e moi boa
 5.CLARETES: É o alcume que lle puxeron a persoa. Tíñanlle este alcume cariñoso e
un mozo que bebía moito pero tratábano como o avó de toda a parroquia.
sempre, viño clarete. 
  9.O Finisterre:Chamábanlle así a un mozo
 6.CINTURIÑAS: Chamábanlle así aos que
empleados dunha fábrica a súa xefa  andaba na moto facendo sempre a mesma
porque estaba moi gorda e sempre entraba ruta para
na fábrica berrando  ver a súa moza e quedoulle o nome do
autobús que
 antes facía a mesma ruta.


5. 
 Alcumes
 14.A Perrachica: Chamábanlle así a muller do Patacón que
tamen era baixa e a Perra chica era unha moeda ainda mais
pequena ca o Patacón.
 10.O Galo:Quedoulle este alcume a un home 
 dunha aldea que se chama Pudenza(Zas)que se  15.O Cerralleiro: É un home que arregla potas e botalle o
levantaba sempre moi cedo e espertaba a todos os cú os caldeiros.
veciños. 
 16.Gorrión: por ser moi pequeño.


 11.O Raposo:Quedoulle este alcume a un home  17.Barrigón: por ter moita barriga.
 que cazou o raposo no galiñeiro despois de levalo 
 vixiando seis noites seguidas.  18.Valente: por non ter medo a nada.
 
 19.O paxaro: porque sempre andaba cantando.
 12.O Trancas:Chamanlle así a un home que ten

as pernas moi longas,os pés moi abertos e unha
 20.Alicates: por ter as pernas moi longas.
rara forma de andar.

  21.Cantarolo:por ser gordo e pequeño.
 13.Patacón:Chamábanlle así a un home que era 
moi baixo e quedoulle o nome de Patacón que era  22.A do naris encarnado:por ter a nariz
unha moeda antiga que tiña pouco valor  colorada.

 23.O melenas:por ter sempre o pelo moi longo.

 24.José dos rapaces:porque tiña moitos fillos.

 25.Barriga verde:porque tiña moita forza.


6. Alcumes

 26.O lorito:porque falaba moito.  35.A cotareira:porque a zona onde estaba a súa
  casa chamábase así.
 27.Casa blanca:por ter a casa de blanco. 
  36.O feixe:porque era un home bastante gordo.
 28.Casa de riba:por estar a casa nun alto. 
  37.A Casa do Escudo:chamábanlle así a unha
 29.O raposo:por ser moi peludo.  casa que enriba da porta tiña un escudo.
 
 30.O xílgaro:púxolle o alcume un avó ao seu  38.A Casa do Cruceiro:chámanlle a unha casa
 neto porque non tiña parado. porque alí había un cruceiro.
 
 31.O chorón:porque sempre se queixaba.  39.O largo:chámanlle así a un señor que era moi

alto.

 32.O xusto:porque metía a todos en xuizos.
 40.A casa do mutilado:chámanlle así a unha

casa que nela vivía un señor que fora a guerra e lle
 33.A viuda de ONASIS:porque era viuva e estaba faltaban as dúas pernas.
 sempre moi preparada. 

 34.O miñato:porque se quedaba mirando moi
 atentamente.


7. Alcumes
 41.A paroleira:chámanlle así a unha señora que  49.Calzacarros:chámanlle así porque lle poñía
falaba moito. pedras nas rodas dos carros aos veciños para
 gastarlle bromas.
 42.A casa da trenca:chámanlle así a unha casa na 
que vivía unha señora que ten as pernas torcidas.  50.Martes de entroido: chámanlle así porque o
 señor era moi feo.
 43.A Cascarilla:chámanlle así a un señor que 
traballaba coa madeira.  51.Pepe da mexa: porque mexou moito tempo
 por él,case ata que foi mozo.
 44.A Petila:chámanlle así a unha señora que 
fumaba moito.  52.Pipas:porque fumaba en pipa e tíñaa na boca
 ainda que non estuvera encendida.
 45.Pipi:porque lle quedou de nena.  53.Guerrilleiro:porque sempre se metía en líos.
 
 46.Nanaina:porque non falaba ben.  54.Divina pesta:porque cando era pequena era

moi rubiña e feitiña.

 47.Araña blanca:porque era moi mala.

 48.A casa do cereiro:chámanlle así porque
facían velas de cera.


8. Alcumes
 55.Casa do pombeiro:A casa estaba nunha 
pedreira,onde ivan as pombas.  62.Os do “jorcheteiro”:Porque vendían
 ou fabricaban jorchetes.
 56.O pin:Era un home cazador,cando 
disparaba dicía``Pin Pin´´ e quedoulle ese  63.Os da “chira”:Porque tiñan galiñas,e
nome. cando as chamaban para darlle de comer
 decíanlle “chiras,chiras”.
 57.A casa de lañares:Era unha casa que 
sempre tivo moita madeira.  64.O zamarras:Porque sempre levaba
 uns abrigos moi quentes aos que se lle
 58.O bellotas:Un home que vive nun chaman “zamarras”.
lugar no que hai moitos carballos,e él 
apañaba moitas bellotas.  65.A casa dos do carballo:Porque tiña
 dous carballos moi vellos.
 59.A casa dos capadores:Eran 4 irmáns e 
eran todos capadores.  66.A casa grande:Porque era a máis
 grande das Salgueiras.
 60.Mil mañas:Eran un home que 
intentaba aranxar de todo.

 61.O periódico:Enterábase de todo o que
pasaba.

9. 
Alcumes

67 .A casa dos esclavos:Porque  4.-OPINIÓN PERSOAL:
antiguamente exclavizaban os 
 Nós,os alumnos de 6º fixemos un traballo
obreiros. sobre os alcumes das diferentes zonas de
Bergantiños.
 
 Pareceunos un traballo moi
 68 .A casa do interesante,entretido e enriquecedor.

cruceiro:Chamabanlle asi porque  Tivemos que sair a rúa e para elaboralo
ten un cruceiro no medio da preguntamoslle aos nosos avós,veciños,amigos
etc...
leira. 
 Os veciños e sobre todo os avós eran os que
 máis sabían.Cando empezaban a dicir
nomes,primeiro
 69 .A casa do  escoitábamos con moita atencion e interés e logo
comezabamos a escribir o que nos dicían.
Americano:Chamabanlle asi 
porque foi o primeiro da  Todos eles estaban encantados de que lle
preguntásemos sobre os alcumes que poñían,e a
Salgueiras que foi a América. nós tamén nos interesaba o que eles dicían.

 70 ……………………………………  Con este traballo non só aprendemos,senón
que tamén nos divertimos.
 



10. Alcumes

 5.-FONTES UTILIZADAS



 As fontes utilizadas foron
especialmente orais.
 Avós, bisavós, veciños, amigos
de meus avós...

 ALUMNOS DE 6º

