3. Każda instytucja, aby poprawnie funkcjonować, musi być
właściwie
zorganizowana. W ZK strukturze organizacyjnej podlega
personel
penitencjarny.
Poddając analizie strukturę organizacyjną więzienia,
można wyodrębnić cztery kategorie personelu:
- Personel ochrony- priorytetem jest utrzymania
bezpieczeństwa w ZK, czy dwóch subzbiorowości-
personelu i skazanych;
- Personel obsługi- odpowiada za przyjęcie i
zwolnienie skazanych, troszczenie się o warunki
socjalno-bytowe oraz za obsługę sanitarno-
medyczną i inną;
.
4. - Personel resocjalizacyjny-
odpowiada za diagnostykę
penitencjarną, programowanie
oddziaływań resocjalizacyjnych,
terapeutycznych, ich organizowanie,
realizację i ocenę. Do zadań tego
personelu należy również kontakt z
rodzinami więźnia oraz z określonymi
wolnościowymi instytucjami;
5. - Personel administracyjny- w jego gestii
leży kierowanie zakładem, tak aby polityka
kadrowa była właściwa. Zajmuje się
również obsługą prawną oraz
zatrudnieniem więźniów
6. Na czele zakładu karnego stoi dyrektor zakładu.
Do jego podstawowych uprawnie należy:
ustalanie porządku wewnętrznego zakładu
karnego,
podejmowanie decyzji o cenzurowaniu
korespondencji skazanych,
wydawanie zezwoleń na podjęcie nauki, pracy
poza zakładem karnym
przyznawanie skazanym nagród związanych
z opuszczeniem Z.K,
wymierzanie najsurowszych kar
dyscyplinarnych,
składanie wniosków o przedterminowe
zwolnienie
7. Wg K. Jędrzejka, dyrektor ZK spełnia następujące
funkcje;
Jest menadżerem odpowiadającym za określone mienie (
budynki, zakłady produkcyjne, różnego typu urządzenia
itp.);
Zarządza dwiema społecznościami: personelem i
skazanymi. Sprawnie nimi kierując oraz stosując
mechanizmy kontroli, musi również umieć odczytywać
nieformalne uwarunkowania występujące w obu grupach;
Steruje konfliktem;
Kieruje rozwojem zawodowych karier swoich
podwładnych;
Reprezentuje organizacje na zewnątrz, współpracuje z
mediami;
Jest przedstawicielem władzy państwowej poprzez urząd
co powinno go mobilizować do zachowań godnych,
etycznych.
8. Struktura organizacyjna ZK
CZSW
OISW
Dyrektor ZK
Zastępca dyrektora ZK
[1] [2] [3] [4] [5] [6]
Populacja skazanych
Legenda
ZK- Zakład Karny
CZSW - Centralny
Zarząd Służby
Więziennej
OISW- Okręgowy
Inspektorat Służby
Więziennej
[1] Dział Ochrony
[2] Dział Penitencjarny
[3] Dział Ewidencji i
Zatrudnienia
[4] Dział Finansowy
[5] Dział
Kwatermistrzowski
[6] Służba Zdrowia
9. Służba więzienna jest zorganizowana na wzór
wojskowy i ma wyraźnie paramilitarny charakter.
Charakter ten przejawia się w obowiązku:
-umundurowania,
-uzbrojeniu
-w przepisach określających możliwość zastosowania broni
( paradoksalne, że akurat w obronie funkcji izolacyjnej, a nie
wychowawczej),
-w hierarchii stopni służbowych od (szeregowca do generała)
-w posłuszeństwie służbowym
-nakazie bezzwłocznego wykonywania poleceń i rozkazów
przełożonych
10. Paramilitarny charakter organizacji służby
więziennej pociąga za sobą jakby
nieuchronnie autokratyczny styl kierowania
instytucją. Funkcjonariusz więzienny jest
zobowiązany do bezwzględnego
wykonywania poleceń i oczekiwań
zwierzchników. Zwykle więc nie może
kwestionować bezduszności lub
niedorzeczności rozkazu – musi go wykonać.
W ten sposób odpowiedzialność służbowa w
zakładzie karnym wzrasta wraz z
zajmowaniem wyższego stanowiska w
hierarchii służbowej. Stąd też interes wielu
funkcjonariuszy polega na tym, aby ukrywać
zdarzenia, za które trzeba ponosić
odpowiedzialność, np. pijaństwo podwładnych
na terenie zakładu.
11. Zwierzchnicy nie lubią więc, gdy otrzymują
formalne zgłoszenia o wykroczeniach
funkcjonariuszy, głownie dlatego, że rzutuje to
negatywnie także na ich pracę. Byłoby najlepiej,
gdyby ich w ogóle nie było, ale ponieważ jednak
się zdarzają, trzeba przynajmniej cześć
przemilczeć lub odwlec ich załatwienie dla
wspólnego dobra. Takie przemilczenie jest
czasem dla winnych przekroczeń pułapką, bo
przełożony żąda często czegoś za wyrządzoną
przysługę np. informacji o tym, co się dzieje
wśród personelu. Tak powstaje jeden z
elementów sieci nieformalnych powiązań wśród
pracowników więziennych.
12. W zakładach karnych i aresztach
śledczych funkcjonują następujące
komórki organizacyjne:
dział ochrony i dowodzenia
dział penitencjarny
dział ewidencji i zatrudnienia
dział finansowy
dział gospodarczy
służba zdrowia
szkoła więzienna
13. Na czele zakładów karnych i aresztów
śledczych stoją naczelnicy/dyrektorzy,
którzy maja integrować pracę
poszczególnych działów. Naczelnik ma liczne
uprawnienia w zakresie kontroli, karania i
nagradzania, zarówno personelu zakładu jak i
osób skazanych. Od poziomu jego kwalifikacji
zawodowych, postaw oraz cech osobowości
zależy w dużym stopniu powodzenie
przedsięwzięć resocjalizacyjnych i atmosfera
w zakładzie.
14. Dla pracowników działu ochrony
najważniejszy jest oczywiście ład,
dyscyplina, porządek i bezpieczeństwo w
zakładzie. Dla pracowników działu
gospodarczego najważniejsza jest praca,
jej organizacja i bezwzględna kontrola jej
wykonania w terminie. Dla pracowników
najmniej licznego działu penitencjarnego
najważniejsze jest, przynajmniej w
deklaracji, wychowanie osób skazanych na
karę pozbawienia wolności.
15. Ośrodkami działalności penitencjarnej w
zakładach karnych są działy
penitencjarne. Na nich bowiem ciąży
odpowiedzialność za przebieg pracy
wychowawczej. One decydują o
warunkowych przedterminowych
zwolnieniach lub o orzeczeniu nadzoru
ochronnego po odbyciu kary pozbawienia
wolności, zamiast umieszczania skazanego
w ośrodku przystosowania społecznego.
Organizację i styl funkcjonowania działów
penitencjarnych określają zarządzenia
Ministra Sprawiedliwości.
17. Kwalifikacje zawodowe- zagadnienie
kompetencji
Kwalifikacje zawodowe personelu, czyli jego kompetencje
zawodowe, stanowią podstawowy warunek podjęcia
działań resocjalizacyjnych. Od personelu, w szerokim tego
słowa znaczenie, zależy:
Organizacja pracy,
Zarządzanie i kierowanie społecznością pracowników,
Regulacja stosunków między wychowawcami a wychowankami,
Profesjonalizm resocjalizacyjny, tj. umiejętność diagnozowania,
negocjowania, programowania resocjalizującego, oceniania przebiegu
procesu korekcyjnego, opiniowania pracy z rodzinami wychowanków.
Adaptacja pracy resocjalizacyjnej i nadanie jej odpowiedniego sensu,
Poziom, zakres, formy i intensywność współpracy ze społeczeństwem.
18. Cechy charakteru i osobowości funkcjonariusza
więziennego wg. H. Machela
Odporność na stres
Umiejętność opanowania się w sytuacjach konfliktowych
Umiejętność nie poddawania się prowokacji
Zrównoważenie
Umiejętność opanowania się w sytuacjach zagrożenia
osobistego bądź w sytuacjach ekstremalnych
Dobry refleks
Przystępność i rozwaga w podejmowaniu decyzji
Prawdomówność
Asertywność
Empatia
Odporność na prizonizację
Osiągnięcie zamierzonego celu zależy od zdobycia i utrzymania tak
ważnego w służbie autorytetu, w czym niewątpliwie jest pomocna
zasada równości w traktowaniu osób pozbawionych wolności
19. Cechy szkodliwe w pracy ze skazanym:
Flegmatyczność
Niesprawiedliwość
Lekkomyślność
Nadpobudliwość
Nerwowość
Arogancja
Egocentryzm
Snobizm
Dwulicowość
Oschłość
Wulgarność
Agresywność
Złośliwość
21. Zadania, jakie realizują administracje aresztów
śledczych, ośrodków przystosowania
społecznego i zakładów karnych są w istocie
podobne. Można je za Porowskim sprowadzić
do 5 następujących funkcji:
Izolacyjnej
socjalno – bytowej
ekonomicznej
gospodarczej
resocjalizacyjnej
22. 1. Izolacyjna- jest zorganizowaną w określony
sposób izolacją człowieka od jego
dotychczasowego środowiska, jest
fundamentalną cechą kary pozbawienia
wolności. Administracja każdego zakładu
karnego i reżim tej instytucji nastawione są więc
przede wszystkim na realizację tego celu.
Izolacja nie może stanowić głównego, a tym
bardziej jedynego zadania administracji
penitencjarnej i nie zatracała celów znacznie
ważniejszych- resocjalizacji. Organizacja i
przebieg resocjalizacji w zakładzie zależy przede
wszystkim od funkcjonariuszy, a zwłaszcza
wychowawców.
23. 2. Socjalno-bytowa- wiąże się tylko z tymi jej
działaniami. Które dotyczą uprawnień osób
skazanych w odniesieniu do wyżywienia, pracy,
higieny, odzieży, ochrony zdrowia oraz
warunków mieszkaniowych i klimatycznych.
Uprawnienia te mają charakter praw
podmiotowych i w związku z tym powinny być
jasno określone w regulaminie, a skazani
powinni być wyposażeni w środki prawne
służące ich dochodzeniu. Obowiązkiem
administracji zakładu jest zapewnienie skazanym
minimum świadczeń niezbędnych do
normalnego funkcjonowania organizmu.
24. 3. Ekonomiczna- to obowiązek zarządzania
materialnym substratem produkcji oraz
kierowanie wysiłkiem ludzi wytwarzających
dobra materialne w czasie wykonywania
pracy.
25. 4.Gospodarcza- wynika z zapewnienia
instytucjom penitencjarnym właściwej
bazy materiałowej, co wiąże się z polityką
finansową, inwestycyjną, remontową i
zaopatrzeniową.
26. 5. Resocjalizacyjna- czyli ciąg działań
prowadzących do „wzbudzenia” w
skazanym współdziałania w kształtowaniu
jego społecznie pożądanych postaw, w
szczególności poczucia odpowiedzialności.
28. Jednym z efektów długotrwałego
doświadczania stresu zawodowego może
być zespół wypalenia zawodowego.
Wypaleniu bezdyskusyjnie podlega
personel więzienny. Funkcjonariusz
przejawiając symptomy wypalenia
zawodowego nie jest sprawnym ogniwem
w procesie korekty więźnia. Jego
efektywność obniża się w miarę wtapiania
się w to nieciekawe zjawisko.
29. Syndrom wypalenia zawodowego jest
określany jako:
Stan wyczerpania emocjonalnego, w
wyniku którego pomagający traci zdolności
skutecznego pomagania innym.
30. W sukurs owemu zjawisku idą zaburzone
relacje i stosunki interpersonalne, zarówno w
relacji funkcjonariusz- funkcjonariusz, jak i
funkcjonariusz- skazany.
Nieprzerwane podleganie stresowi powoduje
mniejsze zaangażowanie zawodowe i
identyfikację z własnym zawodem.
Wykonywane czynności wydają się rutyną i
nie ma w nich pierwiastka samorealizacji, a
ciąg zdarzeń przyczynowo skutkowych nie
przynosi zadowolenia i satysfakcji.
31. Ch. Maslach z Uniwersytetu w Berkely powiada, ze na
wypalenie zawodowe ma wpływ stresorodny klimat,
którego komponentami są:
Brak umiejętności zdystansowania się od momentów zbytnio
emocjonalnych;
Za duża liczba osób, która znajduje się pod opieką jednej osoby, co może
powodować przemęczenie i myśl o tym, że nie realizuje się w pełni
wszystkich zadań;
Bezsilność wynikająca z braku możliwości zmiany zaistniałej i trwającej
sytuacji.
H. Machel uważa, że wśród czynników nadmiernie stresujących,
powodujących wypalenie zawodowe personelu znajdują się:
Zbyt duża liczba więźniów przypadających na jednego wychowawcę, co
powoduje stałe poczucie nienadążania za zadaniami do wykonania;
Zbyt duża stała lub stale narastająca liczba obowiązków do wykonania w
zbyt krótkim czasie;
Świadomość niemożności zmiany uciążliwej, stale powielanej sytuacji;
Pozostawanie w stałym poczuciu zagrożenia ze strony więźniów
szczególnie niebezpiecznych i mogących się zachować ekstremalnie.
32. W jaki sposób możemy zapobiegać sytuacji
wypaleniazawodowego? Wg. Ch. Maslacha i H.
Machela , należy stosować
następujące środki:
Dystans do nader emocjonalnych sytuacji;
Mniejsza liczba osób przypadających na jednego
pracownika;
Stosowanie przerw w pracy na chwilowy relaks;
Obniżenie czasu pracy z jednym pacjentem w
czasie dnia;
Udział w towarzysko- zawodowych grupach oparcia;
Krytyczna analiza własnych uczuć;
Trening umiejętności interakcyjnych.
33. Należy wdrożyć profilaktykę i terapię do
rutynowego postępowania z personelem
resocjalizacyjnym;
Powinno się wydzielić grupę psychologów
specjalnie pracujących z personelem;
Należy opracować system godnościowej i
materialnej motywacji pracowniczej;
Należy dostosować system gratyfikacji materialnej
do obciążeń pracy personelu
Zachodzi konieczność opracowania systemu
okresowych ocen pełnienia roli wychowawcy
resocjalizacyjnego i powiązania go z systemem
motywowania, karierą zawodową i korekcją
zachowań odbiegających od wymaganych
standardów.
34. Maslach wymienia 3 symptomy tego
negatywnego zjawiska, tworząc jego syndrom i
określane jako zespół wypalenia zawodowego.
Są to:
Wyczerpanie emocjonalne ( zwane też
wyczerpaniem emocjonalnym i psychofizycznym)
Depersonalizacja ( określana też jako
deprecjonowanie innych)
Obniżenie potrzeby osobistych osiągnięć
połączone z poczuciem braku kompetencji
35. Wyczerpanie emocjonalne objawia się m.in. brakiem
satysfakcji z pracy mimo osiągnięć, oraz takim
symptomami psychosomatycznymi jak: chroniczne
zmęczenie, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia
gastryczne, zły nastrój, brak energii, brak radości życia i
zapału do działania.
Objawami depersonalizacji są: unikanie kontaktów
psychicznych z innymi pracownikami i podopiecznymi
(wychowankami), demonstracje braku współczucia,
obwinianie podopiecznych za ich problemy, niechętne
zajmowanie się podopiecznymi.
Obniżenie potrzeby osobistych osiągnięć charakteryzuje
się brakiem satysfakcji zawodowej, niechęcią do własnej
pracy, brakiem zaangażowania, brakiem postrzegania
sensu wykonywanej pracy, rezygnacją.
36. Zjawisko wypalenia zawodowego
personelu więziennego ma swojego
sprzymierzeńca w postaci niesprzyjających
i wręcz szkodliwych uwarunkowań
środowiskowych albo w deficytach
osobowościowych, które stoją na
przeszkodzie w skutecznym
funkcjonowaniu i przeciwstawianiu się
stresogennym sytuacjom. Zakłady karne
można zatem nazwać kompleksem
stresorów, którego destruktywne symptomy
są widoczne wśród całej spolaryzowanej
zbiorowości więziennej.
38. Służba więzienna realizuje swoje obowiązki zawodowe w
warunkach szczególnych. To fakt bezsporny. Stwierdzenie, że
środowisko więzienne jest stresogenne, nie jest sądem
szczególnie odkrywczym. Chodzi tu jednak o podkreślenie
tego, że na stres w tym środowisku narażeni są nie tylko ludzie
uwięzieni ale i ci, którzy powołani są do tego, by ich pilnować i
resocjalizować.
Stres wywoływany przez czynniki stresogenne tkwiące w
środowisku pracy bądź związane z zawodowo wykonywana
pracą określa się jako stres zawodowy.
39. Stres zawodowy funkcjonariuszy
więziennych związany jest przede wszystkim z
rola zawodową i charakterem wykonywanej
pracy. Pracownicy więzienni nie stanowią,
homogenicznej społeczności. W zależności od
charakteru wykonywanej pracy są więc
narażeni na stres w różnym stopniu.
Funkcjonariusze, których praca wymaga
stałego i bezpośredniego kontaktu ze
skazanym wystawieni są na działanie wielu
stresorów najbardziej.
40. Kłopoty zawodowe funkcjonariuszy zbyt surowych,
nadmiernie rygorystycznych i sztywnych świadczą
pośrednio o tym, że brak tych nieformalnych
sposobów kontroli rzeczywiście utrudnia im pracę
zawodową. Pragnienie zapewnienia sobie
pewnego poziomu kontroli nad uwięzionymi
wprowadza wielu strażników, jak i wychowawców
w skomplikowany układ widocznych lub ukrytych
„transakcji” ze skazanymi. Owe transakcje
polegają np. na okazywaniu milczącej zgody
pracownika na to, że jeden więzień ma władzę nad
innymi, na przymykaniu oka na drobne naruszenia
regulaminu czy ułatwianiu skazanym korzystania z
pewnych przywilejów.
41. Z miejscem i charakterem pracy
więzienników związane są kolejne przyczyny
ich stresu zawodowego. Fundamentalną cecha
pracy jest kontakt ze skazanymi. Mniej lub
bardziej ostre konflikty interpersonalne między
więźniami a pracownikami różnych działów
zakładu. Jedną z przyczyn stanowią bardzo
silne, negatywne postawy osób uwięzionych
wobec funkcjonariuszy więziennych i
administracji zakładów karnych.
42. Z zawodem funkcjonariusza więziennego
związane jest też pewne ryzyko pobicia lub
pokaleczenia przez więźniów, zwłaszcza w
sytuacjach buntu czy rozruchów. Do wzrostu
poczucia zagrożenia własnego bezpieczeństwa
przyczyniać się mogą także znacząca liczba
osób młodocianych wśród skazanych, duża
liczba więźniów grypsujących oraz duża liczba
więźniów długoterminowych przebywających w
zakładzie.
43. Reasumując do podstawowych problemów
pracy w służbie więziennej zalicza się:
stopień zabezpieczenia zakładu
wskaźnik przeludnienia więziennego
sposób pełnienia roli zawodowej
zmianowość pracy
rozmiar przemocy wewnątrzwięziennej
stały i bliski kontakt ze skazanymi
zaburzenia snu
chroniczne zmęczenie
przykre stany emocjonalne
45. Zasady funkcjonowania całej społeczności więziennej .
Koncepcję funkcjonowania całej społeczności więziennej czyli więźniów i
personelu przedstawił Kosewski. Dążenia tych grup i cele są często
Sprzeczne ze sobą. Kosewski twierdzi, że powodem takiej sytuacji są
tzw. Zasady funkcjonowania społeczności ,obowiązujące zarówno
więźniów jak i administracje. Wśród tych zasad autor wyróżnia dwie
kategorie :
1) zasady społecznego funkcjonowania jednostki w więzieniu
-zasada przemocy
-zasada eksploatacji
2) zasady tworzenia się interakcji miedzy nieformalna organizacja
więźniów a formalna organizacja personelu
- zasada względnej solidarności
- zasada status quo
Dwie pierwsze zasady regulują stosunki interpersonalne miedzy
więźniami, natomiast dwie ostatnie określają stosunki miedzy
skazanymi a funkcjonariuszami i administracja zakładu.
46. Zasada przemocy fizycznej- zdaniem
Kosowskiego stanowi podstawowy czynnik
wyznaczający stosunek dominacji i
podporządkowania się między więźniami a
funkcjonariuszami. Doświadczeni więźniowie
często unikają konfliktów a administracją .
Korzystają natomiast ze swojej przewagi i siły w
stosunku do innych skazanych.
Zasada eksploatacji – ma zapewnić skazanemu
posiadanie pewnych dóbr albo ułatwić mu dostęp
do określonych wartości .
47. Zasada względnej solidarności – nakazuje skazanemu
przeciwstawić się administracji , zakazuje mu współpracy z
nią , a tym samym służy utrzymaniu odrębności społecznej
więźniów w środowisku więziennym
Zasada status quo – obowiązuje całą społeczność
więzienną , ponieważ służy ona do interesom obydwu stron.
Przestrzeganie granic wzajemnej tolerancji, hamowanie
przestępczości więziennej do dopuszczalnej granicy,
zachowanie dyscypliny i zakaz bezpośredniej agresji wobec
funkcjonariuszy sprzyjają utrzymaniu równowagi między
więźniami a administracją zakładu.
Opisane zasady funkcjonowania całej społeczności maja
swoje odzwierciedlenie także we wzajemnych postawach i
sposobach komunikowania się więźniów i funkcjonariuszy,
którzy maja ze skazanymi prawie codzienny kontakt.
48. Na poważne i możliwe wykroczenia
funkcjonariuszy wobec więźniów wskazują
Moczydłowski i Rzepiński. Bicie więźniów,
skłanianie ich do składania fałszywych zeznań ,
zatrudnianie więźniów na prywatnych budowach to
tylko niektóre przykłady takich zachowań.
Między więźniami a funkcjonariuszami przeważają
emocje negatywne – od dystansu , antagonizmu
(wzajemna wrogość, przeciwstawność sił) i
nieufność do tłumionej agresji, wrogości i
wzajemnej pogardy.
49. Zjawisko więzienne , w którym uczestniczą
obydwie strony , to donosicielstwo.
Część więźniów- informatorów podejmuje
się tego zadania dobrowolnie, inni zaś są
przymuszani przez funkcjonariuszy,
głównie oddziałowych i wychowawców do
podjęcia takiej roli.
50. W procesach donoszenia jest zaangażowany jak się okazuje, cały
zastęp ludzi, najpierw desygnowani przez personel informatorzy
odpowiedzialni za cały swój oddział i sprawujący nad nim piecze, dalej
agenci szeregowi, agenci pracujący w kuchni, Większość informatorów
to więźniowie starsi, doświadczeni przestępcy , bardzo agresywni ale
nie dewianci. Wśród przekazywanych informacji badacze wyróżnili 5
różnych kategorii informacji :
- wiadomości dotyczących planowanych ucieczek z zakładu,
- wiadomości dotyczących zachowań homoseksualnych jako tej
formy aktywności więźniów, która sprawia administracji wiele
kłopotów ( np. walki więźniów o ofiary , przetargi, handel ),
- wiadomości dotyczące tych więźniów , którzy są zmuszani do
kupowania sobie ochrony i protekcji silniejszych przez oddawanie
się aktom seksualnym lub przez oddawanie dóbr mantynowych ,
- wiadomości dotyczące przemytu , głównie narkotyków ,
- wiadomości dotyczące wyrobu przedmiotów potencjalnie
niebezpiecznych
51. Ten system nieformalnej informacji ma
oczywiście określony cel. Celem tym jest
wgląd personelu w życie wewnątrz
więzienne , jego kontrola, zapobieganie
zjawiskom niepożądanym , a w efekcie
utrzymanie stanu względnej równowagi w
zakładzie.
52. Resocjalizacja- zadanie całej
społeczności więziennej
Organizacja i przebieg resocjalizacji w tym
szczególnym miejscu, jakim jest zakład
karny – przy założeniu, że
przeprowadzenie tego procesu w tym
miejscu jest w ogóle możliwe, zależy od
kilku czynności.
53. Przede wszystkim od funkcjonariuszy
więziennych, ich cech, wiarygodności
i autentyczności, skuteczności
przekazu itp. Następnie zaś od
właściwości i doświadczenia
więźniów, czyli odbiorców
przekazywanej wiedzy społecznej
oraz sposobów przekazu treści,
specjalnych technik jej
przekształcania i warunków
wspierających.
54. Ze strony funkcjonariuszy resocjalizacji
sprzyjać mogą dwie następujące grupy
zmiennych. Najpierw przymioty osobiste,
takie jak wysoka inteligencja, wysoka
samoocena, empatia, odporność na stres i
wiarygodność. Następne to :
doświadczenie i umiejętności praktyczne,
czyli dobra znajomość rzeczywistości
więziennej, życzliwy stosunek do więźniów
i umiejętność kontaktu z nimi, a także
wiara w sens resocjalizacji i przekonanie,
że można ja przeprowadzić w instytucji
zamkniętej.
55. Najważniejsze warunki wspierające proces
resocjalizacji:
Praca więźniów, która wypełnia czas izolacji
więźnia, odrywa go od natrętnych myśli,
dostarcza stymulacji, sprzyja nowym kontaktom
społecznym, sprzyja wyładowaniu emocji,
kształtuje zainteresowania, a ponadto przynosi
także pewne wymierne zyski.
Aktywność fizyczna, a zwłaszcza działalność
sportowa jest sprawdzonym sposobem redukcji
napięć emocjonalnych, szczególnie
agresywnych.
56. Nauczanie więźniów oraz ich samokształcenie,
korzyści płynące z tych form aktywności są
oczywiste; wzbogacenie wiedzy osobistej,
rozwój zainteresowań i stymulacja intelektu, a z
drugiej zaś strony kształtowanie cech
charakteru: obowiązkowości i systematyczności,
poczucia odpowiedzialności i nawyku pracy.
Działalność kulturalno- oświatowa. Sprzyja
higienie psychicznej, dostarcza rozrywki,
zapełnia czas wolny, a umiejętnie przygotowana
kształtować może pożądane postawy społeczne,
nawyki językowe i kulturowe oraz codzienny
sposób bycia więźniów.
57. Znaczenie personelu resocjalizacyjnego
Personel resocjalizacyjny odpowiada za diagnostykę
resocjalizacyjną, za stawianie prognoz
resocjalizacyjnych, za konstruowanie indywidualnych
planów resocjalizacji, za ich wykonywanie , monitoring i
ocenianie .
W tym sensie bierze odpowiedzialność ze realizowaną
pracę korekcyjną , jej poziom merytoryczny i skuteczność
oraz losy swoich wychowanków. Odpowiada też za
organizację i realizację kontaktów instytucji
resocjalizacyjnej z rodzinami swoich wychowanków i ze
społeczeństwem .
Chodzi tu przede wszystkim o współdziałanie z tymi
instytucjami , które mogą być pomocne w realizacji lub
utrwalaniu u wychowanków celów resocjalizacyjnych.
58. Jeśli chodzi o instytucje, którymi nawiązuje się współdziałanie,
a które spełniają warunek pomocniczości w procesie
psychokorekcyjnym, to można wymienić m.in. wydziały
prewencji dla nieletnich policji, samorządowe i państwowe
instytucje i organizacje pomocy społecznej, instytucje
zajmujące się readaptacją i reintegracją społeczną,
profilaktyką, terapią a także uniwersytety i inne placówki
naukowo-badawcze .
Personel resocjalizacyjny powinien aktywnie uczestniczyć
ustawicznym dokształcaniu się. Personel resocjalizacyjny
pewnie pewnego rodzaju misję, która wymaga określonych
cech osobowości. Pozostaje on w stałej i bezpośredniej
styczności w wychowankami, bardzo często przez cala dobę .
Personel niejednokrotnie przyjmuje na siebie ciężar
interwencji profilaktycznej lub korekcyjnej, np. pedagodzy
szkolnej, ponieważ nauczyciele przedmiotów, a nawet wielu
nauczycieli wychowawców ,iż poważne trudności
wychowawcze uczniów powinien redukować pedagog
szkolny.
59. Konopczyński uważa ,że młodszą młodzież, np.
nieletnich należy resocjalizować przez rozwój.
Proces ten według niego zachodzi podczas tzw.
Twórczej resocjalizacji.
Procesem resocjalizacji mogą zajmować się
pedagodzy resocjalizacyjni , psychologowie
sądowo-penitencjarni , socjologowie
przygotowani odpowiednio do tego, lekarze a
zwłaszcza psychiatrzy, oraz osoby o innych
profesjach odpowiednio do tego przygotowani.
60. Skuteczność procesu resocjalizacyjnego należy
rozpatrywać w kategoriach wiedzy. To podejście
pozwala personelowi resocjalizacyjnemu na
bardziej pozytywną i realna ocenę tego, co robi.
Personel realizuje zawsze określony, konkretny
system resocjalizacyjny. Nie może wiec ponosić
odpowiedzialności za wady w jego konstrukcji
albo za to, że nie jest on dostosowany do
warunków społeczno – ekonomicznych w jakich
jest realizowany .
Nie może także ponosić odpowiedzialności za to ,
że dany system resocjalizacyjny nie uwzględnia
tego, iż są ludzie niewychowani, którzy z różnych
przyczyn i powodów nie poddają się resocjalizacji.
61. Niezwykle słuszne stanowisko przedmiocie
resocjalizacji i roli personelu resocjalizacyjnego
prezentuje Kosyrz., który określa sytuacje
wychowawcze , w jakich zostaje postawiony
personel resocjalizacyjny , lub w jakich stawia się
on sam, jako trudne.
Kosyrz wskazując na niesłychane trudności w
pracy reedukacyjnej , pisze, iż „każdy wychowawca
powinien czuć się zobowiązany do wychowania
podopiecznych w duchu kodeksu wartości
morlanych” co oznacza ,że sam powinien być o ich
słuszności .
62. P. Moczydłowski przedstawia warianty
stosunków pomiędzy więźniami a
personelem:
Wrogość, która z jednej strony bierze się z frustracji
powodowanej dolegliwościami więźnia, z drugiej jest
wyrazem obrony przed agresją ze strony funkcjonariuszy;
Symbioza, polegająca na tym, że między liderami „drugiego
życia” a personelem dochodzi do cichego porozumienia;
administracja milcząco popiera przywódcę podkultury, który
„utrzymuje” w zamian minimum porządku w więzieniu;
Paralelizm, z którego wynika, iż nieformalna organizacja
skazanych realizuje podobne cele jak grupy przestępcze na
wolności, z tą tylko różnicą, że w izolacji mają znacznie
utrudnione zadania.
63. Etyka zawodowa
Znaczenie etyki zawodowej w postępowaniu
resocjalizacyjnym jest oczywiste. Pomijanie norm
moralno-etycznych zawsze prowadzi do jakiegoś
rodzaju patologii. Przestrzeganie norm etyczno-
moralnych jest podstawową powinnością personelu
resocjalizacyjnego w realizowaniu procedury
resocjalizacyjnej.
64. Personel resocjalizacyjny, odwołując się do norm etyki
zawodowej, powinien ją uwzględnić szczególnie w
następujących sytuacjach pracy z wychowankami:
W każdym kontakcie osobistym z wychowankami,
szczególnie zaś w czasie pierwszego kontaktu, od którego
zależy jakość dalszych kontaktów opartych na styczności
osobistej. Nie należy np. naruszać ich godności osobistej,
poniżać, demonstracyjnie lekceważyć, okłamywać, być
niesłownym, demonstrować niechęć, odrzucenie.
W procedurze diagnostycznej , która musi ukazać
adekwatny o rzeczywistości obraz poszczególnych
wychowanków i wiarygodne ich oceny. Szczególnie
solidnie musi być opisana droga wykolejenia społecznego i
jej uwarunkowania. Od tej diagnozy zależy konstrukcja
programu resocjalizacyjnego i dalsze postępowania z
wychowankami. Nieuczciwość lub powierzchowność
diagnozy zniekształca obraz badanych osób i spowodują
wadliwe postępowanie z nimi.
65. W procesie oceniania wychowanków. Chodzi tu o
ocenianie okresowe i końcowe. Dotyczy to również takiej
ważnej czynności, jak opiniowanie wychowanków. Oceny
i opinie o wychowankach personel wydaje rodzicom
wychowanków, kuratorom sądowym, przyszłym
pracodawcom. O ocen i opinii zależą często dalsze losy
wychowanków.
W sytuacjach konsultowania lub współbudowania
indywidualnych programów resocjalizacyjnych, których
nie należy za wszelką cenę narzucać, czy też skłaniać
wychowanków do akceptacji propozycji w sposób
wymuszający np. przez zagrożenie, przez wizję
nadzwyczajnych, często mało realnych korzyści.
66. W procesie realizacji programów indywidualnego
oddziaływania, np. przy stawianiu wymagań,
dotrzymywaniu terminów rozliczeń ich wykonania. Chodzi tu
o kulturalny sposób działania, spokojny, zrównoważony,
obiektywny i sprawiedliwy.
W sytuacjach nagradzania i karania, gdzie powinno się
przestrzegać znanych zasad, szczególnie zasady
adekwatności nagrody i kary do czynu nagrodzonego lub
nagannego, zasady sprawiedliwości w ocenie intencji, roli i
udziału w zachowaniu wyróżniającym się lub nagannym.
Należy też pamiętać, że akt karania dyscyplinarnego nie
może być postrzegany przez wychowanków wyłącznie jako
odwet.
Nie można uchylać się od odpowiedzialności za wydanie
polecenia, szczególnie za wadliwe, za wydane oceny i
opinie, gdy są one niekorzystne dla wychowanków albo gdy
są błędne. W przypadku oczywistych błędów popełnionych
przez personel resocjalizacyjny powinien on zdobyć się na
autentyczne przeproszenie wychowanków.
67. BIBLIOGRAFIA:
1. Stanik J.M., Urban B., Resocjalizacja, T.
1, 2, PWN, Warszawa 2008.
2. Ciosek M., Psychologia sądowa i
penitencjarna, PWN, Warszawa 2001.
3. Przybyliński S., Podkultura więzienna,
Impuls, Kraków 2005.