SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  4
S I X
 THINKING
HATS
                                                                                                                               The Mad Hatter
 Edward de Bono                                                                                                           Alice in Wonderland


Inleiding                                       bewust een denkroute uit te stippelen in            vanuit alle posities, om daarna gezamenlijk
                                                plaats van simpelweg op weg te gaan en              te constateren welke conclusie zich aan-
De belangrijkste moeilijkheid die een rol
                                                maar te zien waar men uitkomt, waarbij men          dient. Door middel van gericht denken vorm
speelt bij denken, is verwarring. We doen
                                                bovendien de zeer reële kans loopt om te            je eerst de landkaart waar alle aspecten op
teveel tegelijkertijd. Emoties, informatie,
                                                verdwalen. Voor het uitstippelen van de route       zijn ingekleurd, om daarna de route uit te
logica, hoop, vrees en creativiteit strijden
                                                brengt men eerst met behulp van de zes ver-         stippelen. Het denken met de denkhoeden
allen om voorrang. De methode van de zes
                                                schillende denkwijzen een landkaart in beeld.       oogt wellicht wat kunstmatig en ongemakke-
denkhoeden is er op gericht de diverse vor-
                                                                                                    lijk, de voordelen om deze werkwijze wel te
men van denken uiteen te rafelen en zo te
                                                                                                    gebruiken, zijn echter duidelijk.
vereenvoudigen. Met de eenvoud komt de
scherpte en neemt de kwaliteit van het denken                                                       ✓ De hoed is een uitnodiging om een rol te
                                                                                                        spelen. Jij bent de acteur en met die
toe. De zes denkhoeden bieden een handvat
                                                                                                        hoed zet je een rol neer. Die rol wil je
om de diverse denkvormen gericht in te zet-
                                                                                                        uiteraard zo goed mogelijk spelen. De
ten zoals dat op dat moment gepast is.
                                                                                                        beloning is het goed neerzetten van de
De zes denkhoeden zijn:
                                                                                                        rol zonder dat je bang hoeft te zijn dat
    Wit - analytisch, feitelijk denken.
                                                                                                        mensen jou gaan identificeren met die
    Rood - emotie
                                                                                                        rol. De hoed is niet wie je bent, maar wie
    Zwart - waarom iets niet zal lukken
                                                                                                        je speelt.
    Geel - hoe iets wel kan lukken              Deze manier van denken is tegengesteld
    Groen - creativiteit                        aan de westerse traditie van dialoog en             ✓ De hoed creëert ruimte om andere gedach-
                                                                                                        ten te parkeren totdat die aan bod komen.
    Blauw - denken over het denken, dirigeren   debat. De westerse mens is opgevoed met
                                                het idee dat in een discussie uiteindelijk de       ✓ Elke hoed heeft duidelijke spelregels.
                                                                                                        Hierdoor is het voor iedereen mogelijk
Een denkhoed zet men bewust en welover-         sterkste argumenten winnen. Het nadeel van
                                                                                                        succesvol te zijn in elke rol. Ieder heeft
wogen op. Het is een intentieverklaring. De     deze manier van denken is dat men op
                                                                                                        zijn talenten. De ene hoed past je beter
bewuste keuze creëert ruimte om andere          voorhand al stelling neemt en daarna alles
                                                                                                        dan de andere, maar met voldoende
soorten gedachten tijdelijk te parkeren. Die    in het werk stelt de ander (of zichzelf) te
                                                                                                        oefening kan je het gehele scala aan
komen immers later aan de beurt. Het werken     overtuigen. De zes denkhoeden hebben als
                                                                                                        denkvormen leren.
met de zes denkhoeden helpt de gebruiker        doel eerst het spectrum volledig te overzien,

                                                Ik ben overtuigd! Wat een helder pleidooi om het denken te verbeteren door onderscheid te ma-
                                                ken in de verschillende soorten denkrichtingen. Elke denkrichting wordt vertegenwoordigd door
                                                een denkhoed. Door de denkhoeden een voor een te adresseren in plaats van de diverse soorten
                                                gedachten als een kluwen wol in elkaar verstrikt te laten raken, verbetert men het denkproces en
                                                daarmee de uitkomst van dat proces. Een duidelijk verhaal dat aansluit bij mijn intuïtie. In plaats
                                                van gelijktijdig te denken in kansen en bedreigingen, geef je eerst het positieve denken de ruimte
                                                die het verdient, om daarna alle mogelijke risico’s los te laten op de ideeën. Niet om alsnog te
                                                saboteren, maar wel om het sterkste idee over te houden. En het sterkste idee is precies waar men
                                                naar op zoek is. Zet je rode denkhoed dus maar op en voel de potentie van deze werkwijze!
Conclusie: het denken wordt door gebruik            aan de rode hoed is dat geen enkele uit-
van de hoeden vereenvoudigd en verhelderd.          spraak onder deze hoed gerechtvaardigd
                                                    hoeft te worden. Men hoeft niet te rationali-
                                                                                                       DE RODE HOED
De hoeden hebben elk een eigen kleur. Die           seren wat in essentie niet rationeel is. Deze
hebben tot doel om eenvoudig te kunnen              vrijheid biedt mensen de nodige ruimte om
visualiseren waartoe de hoed je uitnodigt. De       het gevoel echt te laten spreken en zo nauw-
witte hoed nodigt bijvoorbeeld uit tot heldere      keurig mogelijk te verwoorden. Het gaat
analyse, de rode hoed nodigt uit tot het uiten      immers om emotie en niet om ratio.
van emoties, enzovoorts. De kenmerken van           De rode hoed kan je aan het einde van een
de hoeden worden hieronder beschreven.              denkproces gebruiken om te kiezen uit alter-
                                                    natieven die allemaal rationeel juist zijn maar
                                                    waarvan er een de emotie het meeste aan-
    De witte hoed
                                                    spreekt. Dit vergroot het draagvlak voor de
‘Alleen de feiten alstublieft!’                     uiteindelijke oplossing. Je kan iemand ook
Te vaak worden feiten en gegevens gebruikt          uitnodigen om tijdens het denkproces zijn
om een betoog te ondersteunen. Ze worden            rode hoed op te zetten wanneer je de indruk
ingezet met een bepaald doel en verliezen           hebt dat een bepaalde emotie in de weg zit         Het fijne aan de rode hoed is dat je
daarmee hun objectieve karakter. De witte           van de fase waarin het groepsproces op dat         kan kleur bekennen zonder dat je
hoed heeft als inzet de feiten zo ‘kaal’ moge-      moment verkeerd.                                   daar een reden voor nodig hebt.
lijk op tafel te krijgen. Als je iemand verzoekt    De rode hoed kan ook worden gebruikt om            Emotie is wat het is, ook als je geen
de witte hoed op te zetten, nodig je iemand         intuïties te uiten die men niet kan duiden.        ‘rationele’ reden hebt, voor zover de
uit de feiten te presenteren zonder daar een        Door ze te benoemen onder de rode hoed             mens überhaupt redelijk is. ‘I can’t
opinie over te geven. Om niet overspoeld te         staan ze wel genoteerd op de landkaart en          explain and I won’t even try.’
worden met informatie is het zaak de vraag          kan dit aanleiding zijn tot verder onderzoek
zo scherp mogelijk te formuleren. ‘Geef mij         of brainstorm. Een andere praktische toepas-
alle informatie ten aanzien van …’ Bij het          sing is iemand wijzen op het vermoeden dat
formuleren van de vraag moet je toetsen of de       hij vanuit zijn emotie spreekt in plaats van uit
                                                                                                       EDWARD DE BONO
vraag zelf ook wit is of dat je eigenlijk al een    de ratio, ‘volgens mij heb jij nu je rode hoed
bepaalde kant op aan het sturen bent. Een           op.’ Hiermee voorkom je een discussie over
gekleurde vraag kan per definitie geen ware         een gevoel, maar maak je wel duidelijk dat
witte informatie opleveren.                                                                            Edward de Bono (Malta, 19 mei
                                                    dit niet een objectief feit betreft, maar een
Witte informatie behelst enkel feiten en geen                                                          1933) is een Brits psycholoog, arts
                                                    persoonlijke mening.
extrapolaties of interpretaties. Wees voorzichtig                                                      en managementauteur. Hij studeer-
                                                    Als men de oorsprong van de emotie wil
met het spreken over trends of het doen van                                                            de met een Rhodesbeurs aan de
                                                    onderzoeken, kan men op zoek gaan naar
uitspraken als ‘onderzoek wijst uit dat…’. Zeg                                                         Universiteit van Oxford. Hij ver-
                                                    de onderliggende overtuigingen die leiden
in plaats daarvan ‘Dit onderzoek wijst uit…’                                                           zorgde colleges aan de universitei-
                                                    tot de emotie. Het gevoel kan men niet ver-
Een vervolgvraag kan dan zijn of er andere                                                             ten van Oxford, Cambridge, Londen
                                                    anderen, het denken wel. Wanneer iemands
onderzoeken zijn die dat enkele feit bevesti-                                                          en Harvard. Voor de BBC maakte hij
                                                    onderliggende overtuiging wijzigt, wordt er
gen of weerleggen. Maak onderscheid tussen                                                             de televisieserie De Bono's Thinking
                                                    automatisch een ander gevoel opgeroepen.
geverifieerde feiten (eersterangs) en veronder-                                                        Course en voor de Duitse WDR The
                                                    De twee soorten emoties die onder de rode
stelde (tweederangs) feiten. Breng tevens gra-                                                         Greatest Thinkers.
                                                    hoed vallen zijn:
daties aan ten aanzien van hoe vaak iets het                                                           De Bono bedacht onder andere de
                                                    Primaire emoties - angst, vreugde, afschuw,
geval is. Altijd, meestal, in zeventig procent                                                         term 'lateraal denken' en het con-
                                                    afgunst, verdriet, verrassing, verbazing,
van de gevallen, zelden? Een feit kan nooit te                                                         cept van de 'zes denkhoeden'.
                                                    bezorgdheid, hoop, wanhoop, haat, liefde,
volledig worden gepresenteerd.                                                                         Voorbeelden van wat hij bereikt
                                                    sympathie en boosheid.
Het doel van de witte hoed is niet om te dis-                                                          heef t met het lateraal denken
                                                    Gecompliceerde emoties - vermoedens, smaak,
cussiëren, zoals we in het westen veelal ge-                                                           concept zijn de Olympische Spelen
                                                    intuïtie en dergelijken.
wend zijn, maar om te luisteren. Hoe langer                                                            in Los Angeles in 1984, de eerste
men het op kan brengen te luisteren naar                                                               spelen die winstgevend waren. De
                                                         De zwarte hoed
feiten, hoe vollediger het plaatje wordt, en                                                           organisatiedirecteur, Peter Ueberroth,
dat is wat nodig is om tot een goed plan te         ‘Als het mis gaat, dan weet ik wel waarom!’
                                                                                                       schreef dit succes toe aan De Bono.
komen.                                              De zwarte hoed symboliseert het kritisch
                                                                                                       Hetzelfde geldt voor John Bertrand,
                                                    denken. De meeste mensen zijn hier prima
                                                                                                       schipper in de America's Cup.
                                                    toe in staat. Het is een onderdeel van de
     De rode hoed                                   westerse opvoeding. Zelf nadenken, kritisch
‘Ik heb hier een slecht gevoel bij!.’               nadenken! Het logisch nadenken kan worden
De rode hoed symboliseert het denken over           gebruikt om kansen en bedreigingen te on-
emoties. Hij biedt de mogelijkheid om ge-           derkennen. In het geval van de zwarte hoed
dachten die niet rationeel zijn een plaats te       richten wij ons enkel op de bedreigingen.
geven. Als je geen rode hoed zou gebruiken,         Deze bedreigingen moeten gebaseerd zijn
maar je je enkel tot de rationele gedachten         op logica, niet op gevoel, in dat geval horen
zou beperken, dan bega je een fout. Niets           ze thuis onder de rode hoed.
irrationeels is de mens vreemd. Emotie is de        Het voordeel van een zwarte hoed opzetten,
drijvende kracht achter ons doen en laten. Er       is dat je jezelf niet geweld hoeft aan te doen
geen uiting aan geven, neemt de emotie niet         door redelijk te willen zijn en tegelijk met het
weg, het zet ons hooguit op een dwaalspoor.         negatieve ook het positieve te belichten. De
Er wel uiting aan geven, verheldert hoe men         focus van het denken maakt dat alle risico’s
tegen dingen aan kijkt om er vervolgens los         beter in beeld komen en dit komt de uiteinde-
van te kunnen komen. De rode hoed mag dus           lijke kwaliteit alleen maar ten goede.
niet alleen, de rode hoed moet! Het prettige        De zwarte hoed betreft zowel de inhoud van
het denken als het denkproces zelf. Vragen      • Bewezen

LATERAAL DENKEN
                                           ten aanzien van het denkproces zijn:            • Heel waarschijnlijk, gezien eerdere
                                           • Is de grondslag waarop de conclusie is            ervaringen.
                                               gebaseerd juist en gerechtvaardigd?         • Goede kans.
EN DE BUURTWACHT                           • Volgt de conclusie uit de feiten?             • Fifty-fifty.
                                           • Volgt de conclusie er noodzakelijk uit?       • Zou kunnen.
                                           • Zijn er andere, concurrerende conclusies      • Vergezocht.
                                               mogelijk?                                   Door de classificatie zichtbaar te maken,
                                           Zwart denken is creatief denken. Zeker          kunnen ook de vergezochte ideeën een
                                           wanneer men zichzelf uitdaagt om concur-        plaats krijgen op de landkaart. Dit heeft als
                                           rerende conclusies te bedenken. Zwart denken    voordeel dat alle ideeën een eerlijke kans
                                           mag niet worden gebruikt om een betoog          krijgen en het denken zo lang mogelijk vrij
                                           kracht bij te zetten. Het is enkel bedoeld om   wordt gehouden van vooroordelen die zich
                                           op rationele wijze de schaduwkanten aan         aan ons opdringen.
                                           het licht te brengen. Bij onenigheid over       Bij het inbrengen van gele ideeën geeft men
                                           feiten, neemt men deze beide op op de           aan wat de achtergrond is van het idee.
                                           landkaart en geeft men aan dat de feiten        Wanneer de achtergrond gevormd wordt
                                           omstreden zijn. De feiten die onder de witte    door beschikbare informatie, ervaring of
                                           hoed zijn ingebracht, worden zo door de         logische deducties zijn, is er sprake van een
                                           zwarte hoed nog eens kritisch getoetst. De      geel idee. Als de achtergrond een gevoel
                                           zwarte hoed kan uitspraken ten aanzien          betreft, hoort het thuis onder de rode hoed.
                                           van het verleden toetsen op juistheid en        Dit betekent niet dat een geel idee volledig
Een voorbeeld van een succesvolle          logisch verband met de probleemstelling.        gerechtvaardigd moet worden. Het bete-
provocatie is de buurtwacht. Het idee is   Zaken ten aanzien van de toekomst betref-       kent wel dat men zich tot het uiterste inspant
geboren vanuit de volgende provocatie:     fen altijd speculatie. De zwarte hoed specu-    om zijn optimisme te rechtvaardigen.
                                           leert dan ook vrijuit over mogelijke toekom-    Geel denken is constructief, positief denken.
                                           stige gevaren en risico’s.                      Het doel is een idee te verbeteren, te ver-
‘De politie heeft zes ogen.’
                                           Zwart denken is een relatief veilige manier     sterken. Voordat een idee wordt afgewezen
                                           van denken. Door iemand op een fout te          spant de groep (of het individu) zich eerst in
Het is niet moeilijk voor te stellen hoe   wijzen steek je minder je nek uit dan door      het idee zo krachtig mogelijk te ontwikkelen.
een dergelijk idee beweging in het den-    zelf met een idee te komen. Door beide          Dat is de missie van de gele hoed. Het gele
ken veroorzaakt. Het uiteindelijk resul-   denkwijzen apart tijd en aandacht te gun-       denken is niet per se creatief of baanbre-
taat had alles weg van de oorspronke-      nen, wordt iedereen uitgedaagd om bij te        kend. Goede ideeën kunnen simpel van
                                           dragen aan het proces. De comfortzone           aard zijn, maar iemand moet ze wel ge-
lijk absurde gedachte, dat de politie
                                           van de denkstijl die iemand van nature han-     dacht en uitgesproken hebben.
meer ogen zou hebben. Hoe? Door            teert, wordt ingeruild voor een denkhoed.       Geel denken is denken in kansen. Het is
burgers meer te betrekken. Als men         Wanneer zet iemand de zwarte hoed op?           opportunistisch. Het best mogelijke scenario
eenmaal de waarde voelt van zo’n           Nadat eerst het positieve denken een kans       is waar men naar zoekt. Pas als ook bij het
andere zienswijze, dan is men nog          heeft gekregen. De gele hoed die dadelijk       best mogelijk scenario de voordelen gering
                                           wordt besproken, komt dus eerst aan bod.        zijn, weet men zeker dat een idee de moei-
maar een paar stappen verwijderd van
                                           Een laatste punt van aandacht: let op dat       te niet waard is. Tot die tijd doet ieder zijn
de suggestie een buurtwacht in te stel-
                                           iets dat onder de zwarte hoed wordt inge-       best om dat best mogelijke scenario echt tot
len. Een informele organisatie waarin      bracht niet werkelijk bij de rode hoed thuis-   zijn recht te laten komen. Het best mogelijke
de buurtleden zich verenigen en zelf       hoort. Spreekt men vanuit gevoel of ratio?      scenario kan een soort visioen zijn waar
verantwoordelijkheid nemen voor het                                                        men de energie uit put die nodig is om te
veilig maken en houden van de buurt.                                                       investeren in het idee.
                                                De gele hoed                               Wat maakt geel denken anders dan groen
Enkel door zichtbaar aanwezig te zijn
                                           ‘Ik zie hier een mooie kans voor ons!’          (creatief) denken? Geel denken gaat om
en betrokkenheid te tonen. De politie                                                      effectiviteit in plaats van om innovatie. Het
                                           De gele hoed symboliseert het positief logi-
heeft zo extra ogen en oren tot zijn       sche denken. De kleur geel symboliseert het     gaat om het verbeteren van bestaande
beschikking en daar waar de buurt-         zonnige karakter van de hoed. De gele           ideeën. Groen denken gaat om het aanbo-
wacht actief is, blijkt de criminaliteit   hoed richt zich op kansen in de toekomst.       ren van nieuwe ideeën.
aanzienlijk te zijn teruggelopen. In de    De inspanning is er op gericht een in essen-
                                           tie goed idee dusdanig te vervolmaken                De groene hoed
verenigde staten is de zogeheten
                                           zodanig dat het de moeite waard is.             ‘Eureka!’
neighbourhood watch inmiddels een          De gele hoed heeft een spectrum van ex-         Groen is de kleur van vruchtbaarheid en
begrip. Het is zelfs zo succesvol geble-   treem optimisme tot een logisch-praktische      groei en is daarom gekozen als symbolische
ken dat ook wijken in Nederland dit        benadering. Een positieve gedachte is niet      kleur voor de denkhoed verbonden aan
fenomeen omarmen. Zelfs een suburb         snel te positief. Immers, de andere denk-       creativiteit. De groene denkhoed gaat over
                                           hoeden kunnen in een later stadium het          het creëren van nieuwe ideeën en zienswijzen.
als Maarn (Utrecht) kent zijn eigen
                                           idee corrigeren. En voor veel goede ideeën      Groen denken neemt afstand van het oude
buurtwacht.
                                           geldt dat op voorhand niemand dacht dat         teneinde iets beters te creëren. Groen denken
                                           het werkelijk zou kunnen. Denk aan de           is een bewuste, geconcentreerde poging tot
                                           eerste maanlanding, de pacemaker, en zo         creativiteit. Creativiteit is voor iedereen
                                           voorts. De hoop die spreekt uit de gele         weggelegd. Het is niet iets mythisch, het is
Meer weten? Zoek dan naar de cover         hoed is iets om te koesteren.                   slechts een manier van denken die u uzelf
story van het New York Magazine,           Gele ideeën kunnen geclassificeerd worden       toe moet staan. Creativiteit kan men aan-
                                           op basis van de volgende schaal:                roepen door middel van provocatie en
                                                                                           explo
en exploratie. Creativiteit is ‘spelen met ge-    komen. Voorwaartse beweging in het denken
dachten’. De groene denkhoed kan geen             is het doel. Provocatie is een manier om tot
creatieve ingevingen afdwingen. Het kan wel       die voorwaartse beweging te komen.               CLTR OVER DE BONO
de tijd en concentratie verschaffen die nodig     De groene hoed gaat niet af als er een idee
is voor creativiteit. Groen denken is een in-     is gevonden. Men gaat door om zo veel            Zoals uit onze website blijkt, zijn wij
spanningsverplichting.                            mogelijk nieuwe ideeën te bedenken. Hoe          van CLTR bepaald niet vies van stude-
Nauw verbonden met creativiteit is het begrip     meer alternatieven er zijn, hoe beter de be-
                                                                                                   ren en de hersens laten kraken. Het is
lateraal denken dat De Bono heeft geïntrodu-      sluitvorming wordt. Een echt besluit gaat
ceerd. Lateraal denken = patroonverandering       immers om het maken van keuzes.                  dan ook niet verwonderlijk dat wij
in een asymmetrisch systeem van patronen.         Een hulpmiddel kan de creatieve pauze zijn.      enthousiast worden over een auteur
Zoals humor veel te maken heeft met iets          Men last een pauze in om op zoek te gaan         die zich inspant om dat denken, dat
normaals verplaatsen naar een atypische           naar creatieve alternatieven. Niet omdat men
                                                                                                   mensen zo bijzonder maakt, te ver-
situatie, zo werkt lateraal denken ook. Late-     daar een goede reden voor heeft, maar wel
raal denken helpt de denker over te springen      omdat men wil ervaren wat er nog meer            volmaken. Wij kijken er dan ook naar
van het ene patroon naar het andere. Als hij      mogelijk is. Hoe meer men zich bekwaamt in       uit om meer van zijn werken te lezen
dan een nieuw inzicht verwerft ontstaat het       het creatief denken, hoe beter men wordt.        en toe te passen. Denken is net als
‘eureka-effect’.                                  Zoals ieder kan leren hardlopen, kan ieder-
                                                                                                   elke topsport een kwestie van talent
In het normale denken gebruiken we het            een leren creatief te worden. Uiteraard wordt
beoordelingsvermogen. Hoe verhoudt dit            niet iedereen wereldkampioen, dat is enkel       en inspanning. Wie bereid is te inves-
idee zich tot alles wat ik al weet? Men kijkt     weggelegd voor degenen met een uitzonder-        teren in zichzelf, kan het talent dat
achterwaarts, men blikt terug op eerdere          lijk talent.
                                                                                                   hem of haar gegeven is verder ont-
ervaringen om een idee te beoordelen. Echter,     Creatieve ideeën waar men mee verder wil,
wie terug kijkt, komt nooit echt los van het      moet men zo toegankelijk mogelijk maken          wikkelen. Wat ons betreft is dat zeer
verleden en dat is dan ook precies de rem         voor degenen die het idee moeten omarmen.        de moeite waard!
die op creativiteit wordt gezet. Groen denken     Werk ze goed uit met behulp van de andere
vereist voorwaarts denken. Beoordeling op         hoeden en draag ze dan pas over.
basis van verleden wordt vervangen door
beweging naar de toekomst. De voorwaartse              De blauwe hoed
beweging is een opstapje naar een nieuw           Blauw symboliseert de kleur van de hemel die
idee dat los staat van alles wat we al kennen     ons allen overkoepelt. Blauw denken is dan
en gewoon zijn. Een concreet voorbeeld: ga        ook denken over het denken zelf. Degene met
eens uit van het idee dat iedereen die promotie   de blauwe hoed is degene die anderen ver-
wil maken een gele trui moet dragen. Zet nu       zoekt een bepaalde hoed op te zetten op een
je groene hoed eens op en vertel waar dat         bepaald moment. Hij is degene die mogelijk
idee toe zou leiden. .. Ideeën komen boven        vooraf al een bepaalde marsroute voor ogen
drijven over wat de gele trui uitdraagt ten       heeft om de landkaart evenwichtig op te
aanzien van iemands zelfbeeld. Over zicht-        bouwen. Hij is verantwoordelijk voor het ge-
bare voorbeeldfuncties. Over duidelijke spel-     ven van samenvattingen, overzichten en con-
regels. Over de zichtbaarheid van het geen        clusies. De blauwe denkhoed beschermt de
gele trui dragen. Etc. Een dergelijke brain-      discipline van het denken en voorkomt daar-
storm is het gevolg van de beweging die in        mee twist en strijd.
gang wordt gezet door een idee dat niets te       Studenten worden aangemoedigd te beginnen
maken heeft met management development            met de conclusie voordat ze de opbouw van
maar toch goede ideeën los weet te maken.         de argumenten voor en tegen uitwerken, die
Een ander hulpmiddel is provocatie (dit           tot de conclusie hebben geleid. De blauwe
noemt De Bono po). Een idee dat onder de          denkhoed zorgt er voor dat de conclusie pas
bescherming van po naar voren wordt ge-           na het denken volgt, en niet het vertrekpunt
bracht, mag afwijken van de gangbare              vormt voor het denkproces. Eerst wordt de
ideeën. Het idee wordt dus niet beoordeeld        landkaart opgebouwd, pas daarna tekent de
door de zwarte hoed, maar is enkel bedoeld        gewenste marsroute zich af.
om het denken in beweging te brengen. Een         De blauwe denker geeft focus aan de meeting.
voorbeeld. Po: een vervuilende industrie          Hij houdt een denkbeeldige schietschijf om-
moet stroomafwaarts van zichzelf gevestigd        hoog en geeft aan waar de pijlen op gericht
zijn. Dit idee leidde er uiteindelijk toe dat     moeten worden.
industrieën verplicht werden gesteld water te     Het is praktisch iemand voor aanvang de
betrekken van een lager gelegen punt dan          blauwe hoed te geven. Dat wil niet zeggen
zichzelf. Zo werden zij rechtstreeks gestimu-     dat anderen tijdens de meeting niet eveneens
leerd om geen verontreiniging van het water       de blauwe hoed kunnen opzetten als zij den-
te veroorzaken.                                   ken dat dat de structuur ten goede komt.
Een eenvoudige manier van provoceren is het
omkeringsprincipe. Men draait het gangbare        Conclusie
om. Voorbeeld van po: wat als wij onze klanten    De grootste vijand van het denken is complexi-
betalen voor het winkelen bij ons? Een ande-      teit. De denkhoeden helpen de complexiteit te
re manier is het lukraak kiezen van een zelf-     verminderen door de vormen van denken te
standig naamwoord en eens kijken welke            onderscheiden en apart te agenderen. Het
associaties dat oproept.                          helpt daarmee tevens ruimte vrij te maken
De basis is dat men een onconventioneel           voor een andere attitude waarmee een vraag-
uitgangspunt creëert voor het denken om zo        stuk benaderd wordt.
tot onconventionele ideeën en concepten te

Contenu connexe

Plus de masterinthecloud

Plus de masterinthecloud (8)

Good to great
Good to greatGood to great
Good to great
 
Getting past no
Getting past noGetting past no
Getting past no
 
Focusing on your customer
Focusing on your customerFocusing on your customer
Focusing on your customer
 
Edward de bono lateral thinking
Edward de bono   lateral thinkingEdward de bono   lateral thinking
Edward de bono lateral thinking
 
Buy in
Buy inBuy in
Buy in
 
Belbin team roles at work
Belbin team roles at workBelbin team roles at work
Belbin team roles at work
 
Bedrijfscultuur: diagnose en beïnvloeding - G. Sanders, Bram Neuijen & B. Neu...
Bedrijfscultuur: diagnose en beïnvloeding - G. Sanders, Bram Neuijen & B. Neu...Bedrijfscultuur: diagnose en beïnvloeding - G. Sanders, Bram Neuijen & B. Neu...
Bedrijfscultuur: diagnose en beïnvloeding - G. Sanders, Bram Neuijen & B. Neu...
 
Theory u
Theory uTheory u
Theory u
 

De bono six thinking hats

  • 1. S I X THINKING HATS The Mad Hatter Edward de Bono Alice in Wonderland Inleiding bewust een denkroute uit te stippelen in vanuit alle posities, om daarna gezamenlijk plaats van simpelweg op weg te gaan en te constateren welke conclusie zich aan- De belangrijkste moeilijkheid die een rol maar te zien waar men uitkomt, waarbij men dient. Door middel van gericht denken vorm speelt bij denken, is verwarring. We doen bovendien de zeer reële kans loopt om te je eerst de landkaart waar alle aspecten op teveel tegelijkertijd. Emoties, informatie, verdwalen. Voor het uitstippelen van de route zijn ingekleurd, om daarna de route uit te logica, hoop, vrees en creativiteit strijden brengt men eerst met behulp van de zes ver- stippelen. Het denken met de denkhoeden allen om voorrang. De methode van de zes schillende denkwijzen een landkaart in beeld. oogt wellicht wat kunstmatig en ongemakke- denkhoeden is er op gericht de diverse vor- lijk, de voordelen om deze werkwijze wel te men van denken uiteen te rafelen en zo te gebruiken, zijn echter duidelijk. vereenvoudigen. Met de eenvoud komt de scherpte en neemt de kwaliteit van het denken ✓ De hoed is een uitnodiging om een rol te spelen. Jij bent de acteur en met die toe. De zes denkhoeden bieden een handvat hoed zet je een rol neer. Die rol wil je om de diverse denkvormen gericht in te zet- uiteraard zo goed mogelijk spelen. De ten zoals dat op dat moment gepast is. beloning is het goed neerzetten van de De zes denkhoeden zijn: rol zonder dat je bang hoeft te zijn dat Wit - analytisch, feitelijk denken. mensen jou gaan identificeren met die Rood - emotie rol. De hoed is niet wie je bent, maar wie Zwart - waarom iets niet zal lukken je speelt. Geel - hoe iets wel kan lukken Deze manier van denken is tegengesteld Groen - creativiteit aan de westerse traditie van dialoog en ✓ De hoed creëert ruimte om andere gedach- ten te parkeren totdat die aan bod komen. Blauw - denken over het denken, dirigeren debat. De westerse mens is opgevoed met het idee dat in een discussie uiteindelijk de ✓ Elke hoed heeft duidelijke spelregels. Hierdoor is het voor iedereen mogelijk Een denkhoed zet men bewust en welover- sterkste argumenten winnen. Het nadeel van succesvol te zijn in elke rol. Ieder heeft wogen op. Het is een intentieverklaring. De deze manier van denken is dat men op zijn talenten. De ene hoed past je beter bewuste keuze creëert ruimte om andere voorhand al stelling neemt en daarna alles dan de andere, maar met voldoende soorten gedachten tijdelijk te parkeren. Die in het werk stelt de ander (of zichzelf) te oefening kan je het gehele scala aan komen immers later aan de beurt. Het werken overtuigen. De zes denkhoeden hebben als denkvormen leren. met de zes denkhoeden helpt de gebruiker doel eerst het spectrum volledig te overzien, Ik ben overtuigd! Wat een helder pleidooi om het denken te verbeteren door onderscheid te ma- ken in de verschillende soorten denkrichtingen. Elke denkrichting wordt vertegenwoordigd door een denkhoed. Door de denkhoeden een voor een te adresseren in plaats van de diverse soorten gedachten als een kluwen wol in elkaar verstrikt te laten raken, verbetert men het denkproces en daarmee de uitkomst van dat proces. Een duidelijk verhaal dat aansluit bij mijn intuïtie. In plaats van gelijktijdig te denken in kansen en bedreigingen, geef je eerst het positieve denken de ruimte die het verdient, om daarna alle mogelijke risico’s los te laten op de ideeën. Niet om alsnog te saboteren, maar wel om het sterkste idee over te houden. En het sterkste idee is precies waar men naar op zoek is. Zet je rode denkhoed dus maar op en voel de potentie van deze werkwijze!
  • 2. Conclusie: het denken wordt door gebruik aan de rode hoed is dat geen enkele uit- van de hoeden vereenvoudigd en verhelderd. spraak onder deze hoed gerechtvaardigd hoeft te worden. Men hoeft niet te rationali- DE RODE HOED De hoeden hebben elk een eigen kleur. Die seren wat in essentie niet rationeel is. Deze hebben tot doel om eenvoudig te kunnen vrijheid biedt mensen de nodige ruimte om visualiseren waartoe de hoed je uitnodigt. De het gevoel echt te laten spreken en zo nauw- witte hoed nodigt bijvoorbeeld uit tot heldere keurig mogelijk te verwoorden. Het gaat analyse, de rode hoed nodigt uit tot het uiten immers om emotie en niet om ratio. van emoties, enzovoorts. De kenmerken van De rode hoed kan je aan het einde van een de hoeden worden hieronder beschreven. denkproces gebruiken om te kiezen uit alter- natieven die allemaal rationeel juist zijn maar waarvan er een de emotie het meeste aan- De witte hoed spreekt. Dit vergroot het draagvlak voor de ‘Alleen de feiten alstublieft!’ uiteindelijke oplossing. Je kan iemand ook Te vaak worden feiten en gegevens gebruikt uitnodigen om tijdens het denkproces zijn om een betoog te ondersteunen. Ze worden rode hoed op te zetten wanneer je de indruk ingezet met een bepaald doel en verliezen hebt dat een bepaalde emotie in de weg zit Het fijne aan de rode hoed is dat je daarmee hun objectieve karakter. De witte van de fase waarin het groepsproces op dat kan kleur bekennen zonder dat je hoed heeft als inzet de feiten zo ‘kaal’ moge- moment verkeerd. daar een reden voor nodig hebt. lijk op tafel te krijgen. Als je iemand verzoekt De rode hoed kan ook worden gebruikt om Emotie is wat het is, ook als je geen de witte hoed op te zetten, nodig je iemand intuïties te uiten die men niet kan duiden. ‘rationele’ reden hebt, voor zover de uit de feiten te presenteren zonder daar een Door ze te benoemen onder de rode hoed mens überhaupt redelijk is. ‘I can’t opinie over te geven. Om niet overspoeld te staan ze wel genoteerd op de landkaart en explain and I won’t even try.’ worden met informatie is het zaak de vraag kan dit aanleiding zijn tot verder onderzoek zo scherp mogelijk te formuleren. ‘Geef mij of brainstorm. Een andere praktische toepas- alle informatie ten aanzien van …’ Bij het sing is iemand wijzen op het vermoeden dat formuleren van de vraag moet je toetsen of de hij vanuit zijn emotie spreekt in plaats van uit EDWARD DE BONO vraag zelf ook wit is of dat je eigenlijk al een de ratio, ‘volgens mij heb jij nu je rode hoed bepaalde kant op aan het sturen bent. Een op.’ Hiermee voorkom je een discussie over gekleurde vraag kan per definitie geen ware een gevoel, maar maak je wel duidelijk dat witte informatie opleveren. Edward de Bono (Malta, 19 mei dit niet een objectief feit betreft, maar een Witte informatie behelst enkel feiten en geen 1933) is een Brits psycholoog, arts persoonlijke mening. extrapolaties of interpretaties. Wees voorzichtig en managementauteur. Hij studeer- Als men de oorsprong van de emotie wil met het spreken over trends of het doen van de met een Rhodesbeurs aan de onderzoeken, kan men op zoek gaan naar uitspraken als ‘onderzoek wijst uit dat…’. Zeg Universiteit van Oxford. Hij ver- de onderliggende overtuigingen die leiden in plaats daarvan ‘Dit onderzoek wijst uit…’ zorgde colleges aan de universitei- tot de emotie. Het gevoel kan men niet ver- Een vervolgvraag kan dan zijn of er andere ten van Oxford, Cambridge, Londen anderen, het denken wel. Wanneer iemands onderzoeken zijn die dat enkele feit bevesti- en Harvard. Voor de BBC maakte hij onderliggende overtuiging wijzigt, wordt er gen of weerleggen. Maak onderscheid tussen de televisieserie De Bono's Thinking automatisch een ander gevoel opgeroepen. geverifieerde feiten (eersterangs) en veronder- Course en voor de Duitse WDR The De twee soorten emoties die onder de rode stelde (tweederangs) feiten. Breng tevens gra- Greatest Thinkers. hoed vallen zijn: daties aan ten aanzien van hoe vaak iets het De Bono bedacht onder andere de Primaire emoties - angst, vreugde, afschuw, geval is. Altijd, meestal, in zeventig procent term 'lateraal denken' en het con- afgunst, verdriet, verrassing, verbazing, van de gevallen, zelden? Een feit kan nooit te cept van de 'zes denkhoeden'. bezorgdheid, hoop, wanhoop, haat, liefde, volledig worden gepresenteerd. Voorbeelden van wat hij bereikt sympathie en boosheid. Het doel van de witte hoed is niet om te dis- heef t met het lateraal denken Gecompliceerde emoties - vermoedens, smaak, cussiëren, zoals we in het westen veelal ge- concept zijn de Olympische Spelen intuïtie en dergelijken. wend zijn, maar om te luisteren. Hoe langer in Los Angeles in 1984, de eerste men het op kan brengen te luisteren naar spelen die winstgevend waren. De De zwarte hoed feiten, hoe vollediger het plaatje wordt, en organisatiedirecteur, Peter Ueberroth, dat is wat nodig is om tot een goed plan te ‘Als het mis gaat, dan weet ik wel waarom!’ schreef dit succes toe aan De Bono. komen. De zwarte hoed symboliseert het kritisch Hetzelfde geldt voor John Bertrand, denken. De meeste mensen zijn hier prima schipper in de America's Cup. toe in staat. Het is een onderdeel van de De rode hoed westerse opvoeding. Zelf nadenken, kritisch ‘Ik heb hier een slecht gevoel bij!.’ nadenken! Het logisch nadenken kan worden De rode hoed symboliseert het denken over gebruikt om kansen en bedreigingen te on- emoties. Hij biedt de mogelijkheid om ge- derkennen. In het geval van de zwarte hoed dachten die niet rationeel zijn een plaats te richten wij ons enkel op de bedreigingen. geven. Als je geen rode hoed zou gebruiken, Deze bedreigingen moeten gebaseerd zijn maar je je enkel tot de rationele gedachten op logica, niet op gevoel, in dat geval horen zou beperken, dan bega je een fout. Niets ze thuis onder de rode hoed. irrationeels is de mens vreemd. Emotie is de Het voordeel van een zwarte hoed opzetten, drijvende kracht achter ons doen en laten. Er is dat je jezelf niet geweld hoeft aan te doen geen uiting aan geven, neemt de emotie niet door redelijk te willen zijn en tegelijk met het weg, het zet ons hooguit op een dwaalspoor. negatieve ook het positieve te belichten. De Er wel uiting aan geven, verheldert hoe men focus van het denken maakt dat alle risico’s tegen dingen aan kijkt om er vervolgens los beter in beeld komen en dit komt de uiteinde- van te kunnen komen. De rode hoed mag dus lijke kwaliteit alleen maar ten goede. niet alleen, de rode hoed moet! Het prettige De zwarte hoed betreft zowel de inhoud van
  • 3. het denken als het denkproces zelf. Vragen • Bewezen LATERAAL DENKEN ten aanzien van het denkproces zijn: • Heel waarschijnlijk, gezien eerdere • Is de grondslag waarop de conclusie is ervaringen. gebaseerd juist en gerechtvaardigd? • Goede kans. EN DE BUURTWACHT • Volgt de conclusie uit de feiten? • Fifty-fifty. • Volgt de conclusie er noodzakelijk uit? • Zou kunnen. • Zijn er andere, concurrerende conclusies • Vergezocht. mogelijk? Door de classificatie zichtbaar te maken, Zwart denken is creatief denken. Zeker kunnen ook de vergezochte ideeën een wanneer men zichzelf uitdaagt om concur- plaats krijgen op de landkaart. Dit heeft als rerende conclusies te bedenken. Zwart denken voordeel dat alle ideeën een eerlijke kans mag niet worden gebruikt om een betoog krijgen en het denken zo lang mogelijk vrij kracht bij te zetten. Het is enkel bedoeld om wordt gehouden van vooroordelen die zich op rationele wijze de schaduwkanten aan aan ons opdringen. het licht te brengen. Bij onenigheid over Bij het inbrengen van gele ideeën geeft men feiten, neemt men deze beide op op de aan wat de achtergrond is van het idee. landkaart en geeft men aan dat de feiten Wanneer de achtergrond gevormd wordt omstreden zijn. De feiten die onder de witte door beschikbare informatie, ervaring of hoed zijn ingebracht, worden zo door de logische deducties zijn, is er sprake van een zwarte hoed nog eens kritisch getoetst. De geel idee. Als de achtergrond een gevoel zwarte hoed kan uitspraken ten aanzien betreft, hoort het thuis onder de rode hoed. van het verleden toetsen op juistheid en Dit betekent niet dat een geel idee volledig Een voorbeeld van een succesvolle logisch verband met de probleemstelling. gerechtvaardigd moet worden. Het bete- provocatie is de buurtwacht. Het idee is Zaken ten aanzien van de toekomst betref- kent wel dat men zich tot het uiterste inspant geboren vanuit de volgende provocatie: fen altijd speculatie. De zwarte hoed specu- om zijn optimisme te rechtvaardigen. leert dan ook vrijuit over mogelijke toekom- Geel denken is constructief, positief denken. stige gevaren en risico’s. Het doel is een idee te verbeteren, te ver- ‘De politie heeft zes ogen.’ Zwart denken is een relatief veilige manier sterken. Voordat een idee wordt afgewezen van denken. Door iemand op een fout te spant de groep (of het individu) zich eerst in Het is niet moeilijk voor te stellen hoe wijzen steek je minder je nek uit dan door het idee zo krachtig mogelijk te ontwikkelen. een dergelijk idee beweging in het den- zelf met een idee te komen. Door beide Dat is de missie van de gele hoed. Het gele ken veroorzaakt. Het uiteindelijk resul- denkwijzen apart tijd en aandacht te gun- denken is niet per se creatief of baanbre- taat had alles weg van de oorspronke- nen, wordt iedereen uitgedaagd om bij te kend. Goede ideeën kunnen simpel van dragen aan het proces. De comfortzone aard zijn, maar iemand moet ze wel ge- lijk absurde gedachte, dat de politie van de denkstijl die iemand van nature han- dacht en uitgesproken hebben. meer ogen zou hebben. Hoe? Door teert, wordt ingeruild voor een denkhoed. Geel denken is denken in kansen. Het is burgers meer te betrekken. Als men Wanneer zet iemand de zwarte hoed op? opportunistisch. Het best mogelijke scenario eenmaal de waarde voelt van zo’n Nadat eerst het positieve denken een kans is waar men naar zoekt. Pas als ook bij het andere zienswijze, dan is men nog heeft gekregen. De gele hoed die dadelijk best mogelijk scenario de voordelen gering wordt besproken, komt dus eerst aan bod. zijn, weet men zeker dat een idee de moei- maar een paar stappen verwijderd van Een laatste punt van aandacht: let op dat te niet waard is. Tot die tijd doet ieder zijn de suggestie een buurtwacht in te stel- iets dat onder de zwarte hoed wordt inge- best om dat best mogelijke scenario echt tot len. Een informele organisatie waarin bracht niet werkelijk bij de rode hoed thuis- zijn recht te laten komen. Het best mogelijke de buurtleden zich verenigen en zelf hoort. Spreekt men vanuit gevoel of ratio? scenario kan een soort visioen zijn waar verantwoordelijkheid nemen voor het men de energie uit put die nodig is om te veilig maken en houden van de buurt. investeren in het idee. De gele hoed Wat maakt geel denken anders dan groen Enkel door zichtbaar aanwezig te zijn ‘Ik zie hier een mooie kans voor ons!’ (creatief) denken? Geel denken gaat om en betrokkenheid te tonen. De politie effectiviteit in plaats van om innovatie. Het De gele hoed symboliseert het positief logi- heeft zo extra ogen en oren tot zijn sche denken. De kleur geel symboliseert het gaat om het verbeteren van bestaande beschikking en daar waar de buurt- zonnige karakter van de hoed. De gele ideeën. Groen denken gaat om het aanbo- wacht actief is, blijkt de criminaliteit hoed richt zich op kansen in de toekomst. ren van nieuwe ideeën. aanzienlijk te zijn teruggelopen. In de De inspanning is er op gericht een in essen- tie goed idee dusdanig te vervolmaken De groene hoed verenigde staten is de zogeheten zodanig dat het de moeite waard is. ‘Eureka!’ neighbourhood watch inmiddels een De gele hoed heeft een spectrum van ex- Groen is de kleur van vruchtbaarheid en begrip. Het is zelfs zo succesvol geble- treem optimisme tot een logisch-praktische groei en is daarom gekozen als symbolische ken dat ook wijken in Nederland dit benadering. Een positieve gedachte is niet kleur voor de denkhoed verbonden aan fenomeen omarmen. Zelfs een suburb snel te positief. Immers, de andere denk- creativiteit. De groene denkhoed gaat over hoeden kunnen in een later stadium het het creëren van nieuwe ideeën en zienswijzen. als Maarn (Utrecht) kent zijn eigen idee corrigeren. En voor veel goede ideeën Groen denken neemt afstand van het oude buurtwacht. geldt dat op voorhand niemand dacht dat teneinde iets beters te creëren. Groen denken het werkelijk zou kunnen. Denk aan de is een bewuste, geconcentreerde poging tot eerste maanlanding, de pacemaker, en zo creativiteit. Creativiteit is voor iedereen voorts. De hoop die spreekt uit de gele weggelegd. Het is niet iets mythisch, het is Meer weten? Zoek dan naar de cover hoed is iets om te koesteren. slechts een manier van denken die u uzelf story van het New York Magazine, Gele ideeën kunnen geclassificeerd worden toe moet staan. Creativiteit kan men aan- op basis van de volgende schaal: roepen door middel van provocatie en explo
  • 4. en exploratie. Creativiteit is ‘spelen met ge- komen. Voorwaartse beweging in het denken dachten’. De groene denkhoed kan geen is het doel. Provocatie is een manier om tot creatieve ingevingen afdwingen. Het kan wel die voorwaartse beweging te komen. CLTR OVER DE BONO de tijd en concentratie verschaffen die nodig De groene hoed gaat niet af als er een idee is voor creativiteit. Groen denken is een in- is gevonden. Men gaat door om zo veel Zoals uit onze website blijkt, zijn wij spanningsverplichting. mogelijk nieuwe ideeën te bedenken. Hoe van CLTR bepaald niet vies van stude- Nauw verbonden met creativiteit is het begrip meer alternatieven er zijn, hoe beter de be- ren en de hersens laten kraken. Het is lateraal denken dat De Bono heeft geïntrodu- sluitvorming wordt. Een echt besluit gaat ceerd. Lateraal denken = patroonverandering immers om het maken van keuzes. dan ook niet verwonderlijk dat wij in een asymmetrisch systeem van patronen. Een hulpmiddel kan de creatieve pauze zijn. enthousiast worden over een auteur Zoals humor veel te maken heeft met iets Men last een pauze in om op zoek te gaan die zich inspant om dat denken, dat normaals verplaatsen naar een atypische naar creatieve alternatieven. Niet omdat men mensen zo bijzonder maakt, te ver- situatie, zo werkt lateraal denken ook. Late- daar een goede reden voor heeft, maar wel raal denken helpt de denker over te springen omdat men wil ervaren wat er nog meer volmaken. Wij kijken er dan ook naar van het ene patroon naar het andere. Als hij mogelijk is. Hoe meer men zich bekwaamt in uit om meer van zijn werken te lezen dan een nieuw inzicht verwerft ontstaat het het creatief denken, hoe beter men wordt. en toe te passen. Denken is net als ‘eureka-effect’. Zoals ieder kan leren hardlopen, kan ieder- elke topsport een kwestie van talent In het normale denken gebruiken we het een leren creatief te worden. Uiteraard wordt beoordelingsvermogen. Hoe verhoudt dit niet iedereen wereldkampioen, dat is enkel en inspanning. Wie bereid is te inves- idee zich tot alles wat ik al weet? Men kijkt weggelegd voor degenen met een uitzonder- teren in zichzelf, kan het talent dat achterwaarts, men blikt terug op eerdere lijk talent. hem of haar gegeven is verder ont- ervaringen om een idee te beoordelen. Echter, Creatieve ideeën waar men mee verder wil, wie terug kijkt, komt nooit echt los van het moet men zo toegankelijk mogelijk maken wikkelen. Wat ons betreft is dat zeer verleden en dat is dan ook precies de rem voor degenen die het idee moeten omarmen. de moeite waard! die op creativiteit wordt gezet. Groen denken Werk ze goed uit met behulp van de andere vereist voorwaarts denken. Beoordeling op hoeden en draag ze dan pas over. basis van verleden wordt vervangen door beweging naar de toekomst. De voorwaartse De blauwe hoed beweging is een opstapje naar een nieuw Blauw symboliseert de kleur van de hemel die idee dat los staat van alles wat we al kennen ons allen overkoepelt. Blauw denken is dan en gewoon zijn. Een concreet voorbeeld: ga ook denken over het denken zelf. Degene met eens uit van het idee dat iedereen die promotie de blauwe hoed is degene die anderen ver- wil maken een gele trui moet dragen. Zet nu zoekt een bepaalde hoed op te zetten op een je groene hoed eens op en vertel waar dat bepaald moment. Hij is degene die mogelijk idee toe zou leiden. .. Ideeën komen boven vooraf al een bepaalde marsroute voor ogen drijven over wat de gele trui uitdraagt ten heeft om de landkaart evenwichtig op te aanzien van iemands zelfbeeld. Over zicht- bouwen. Hij is verantwoordelijk voor het ge- bare voorbeeldfuncties. Over duidelijke spel- ven van samenvattingen, overzichten en con- regels. Over de zichtbaarheid van het geen clusies. De blauwe denkhoed beschermt de gele trui dragen. Etc. Een dergelijke brain- discipline van het denken en voorkomt daar- storm is het gevolg van de beweging die in mee twist en strijd. gang wordt gezet door een idee dat niets te Studenten worden aangemoedigd te beginnen maken heeft met management development met de conclusie voordat ze de opbouw van maar toch goede ideeën los weet te maken. de argumenten voor en tegen uitwerken, die Een ander hulpmiddel is provocatie (dit tot de conclusie hebben geleid. De blauwe noemt De Bono po). Een idee dat onder de denkhoed zorgt er voor dat de conclusie pas bescherming van po naar voren wordt ge- na het denken volgt, en niet het vertrekpunt bracht, mag afwijken van de gangbare vormt voor het denkproces. Eerst wordt de ideeën. Het idee wordt dus niet beoordeeld landkaart opgebouwd, pas daarna tekent de door de zwarte hoed, maar is enkel bedoeld gewenste marsroute zich af. om het denken in beweging te brengen. Een De blauwe denker geeft focus aan de meeting. voorbeeld. Po: een vervuilende industrie Hij houdt een denkbeeldige schietschijf om- moet stroomafwaarts van zichzelf gevestigd hoog en geeft aan waar de pijlen op gericht zijn. Dit idee leidde er uiteindelijk toe dat moeten worden. industrieën verplicht werden gesteld water te Het is praktisch iemand voor aanvang de betrekken van een lager gelegen punt dan blauwe hoed te geven. Dat wil niet zeggen zichzelf. Zo werden zij rechtstreeks gestimu- dat anderen tijdens de meeting niet eveneens leerd om geen verontreiniging van het water de blauwe hoed kunnen opzetten als zij den- te veroorzaken. ken dat dat de structuur ten goede komt. Een eenvoudige manier van provoceren is het omkeringsprincipe. Men draait het gangbare Conclusie om. Voorbeeld van po: wat als wij onze klanten De grootste vijand van het denken is complexi- betalen voor het winkelen bij ons? Een ande- teit. De denkhoeden helpen de complexiteit te re manier is het lukraak kiezen van een zelf- verminderen door de vormen van denken te standig naamwoord en eens kijken welke onderscheiden en apart te agenderen. Het associaties dat oproept. helpt daarmee tevens ruimte vrij te maken De basis is dat men een onconventioneel voor een andere attitude waarmee een vraag- uitgangspunt creëert voor het denken om zo stuk benaderd wordt. tot onconventionele ideeën en concepten te