Baş dönmesi(fazlası için www.tipfakultesi.org )

Türkiye Acil Tıp Derneği
Asistan Oryantasyon Eğitimi

ht rk
tp iye
Tü

://
w Ac
w il
BAŞ DÖNMELİ HASTAYA YAKLAŞIM

w T
.ta ıp
td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Sunumu Hazırlayan

ht rk
tp iye
Tü

://
Doç. Dr. Ersin Aksay

w Ac
w il
SB İzmir Tepecik EAH, Acil Tıp Kliniği

w T
.ta ıp
Acil Tıp Klinik Eğitim Sorumlusu

td D
.o er
rg ne
.tr ğ
Son Güncellenme Tarihi: Ocak 2012

i
A s i s t a n O r y a n t a s y o n E ğ i t i m i ‐ 2012

Olgu 1

ht rk
60 yaş, erkek

tp iye


Tü

://
 1 gündür şiddetli baş dönmesi hissi

w Ac
w il
 Öncesinde benzer şikayet hiç olmamış

w T
.ta ıp
 İstirahatta bile baş dönmesinden şikayetçi

td D
 Spontan sola vuran horizontal nistagmusu mevcut

.o er
rg ne
 Kulakta çınlama – uğuldama yok

.tr ğ
 Head thrust testi pozitif

i

Olgu 2

ht rk
52 yaşında, kadın

tp iye


Tü

://
 Sabah ortaya çıkan baş dönmesi, bulantı

w Ac
w il
 Sırt üstü hareketsiz yatarken asemptomatik

w T
.ta ıp
 Hasta sedye üzerinde dönerken kusmaya başlıyor

td D
 Spontan nistagmusu yok

.o er
rg ne
 Dix‐Hillpike testinde sola vuran horizontal nistagmus

.tr ğ
var

i

Olgu 3

ht rk
67 yaşında, erkek

tp iye


Tü

://
 30 dakika sürüp, kendiliğinden geçen baş dönmesi

w Ac
w il
 Bu süre içinde dengesizlik nedeniyle yürüyememiş

w T
.ta ıp
 Spontan nistagmusu yok

td D
 Dix‐Hillpike ile negatif

.o er
rg ne
 Head‐thrust testi negatif

.tr ğ
 Ortostatik hipotansiyonu yok
 Vital bulguları stabil

i

Kaynaklar

ht rk
tp iye
Tü

://
w Ac
w il
w T
.ta ıp
td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Baş dönmesi nedir?

ht rk
İngilizcede sık kullanılan tıbbi terimler:

tp iye


Tü

://
 Vertigo

w Ac
w il
 Dizziness

w T
.ta ıp
 Drowsiness

td D
 Light‐headedness

.o er
 Imbalace

rg ne
.tr ğ
 Türkçede ise sadece: “Baş dönmesi”

i

Baş dönmesi nedir?

ht rk
Vertigo (hareket ilüzyonu, dönme hissi)

tp iye


Tü

://
 Near‐senkop (bayılma hissi –bilinç kaybı olmaksızın)

w Ac
w il
 Disequlibrium (dengesizlik, yerin hareket etmesi)

w T
.ta ıp
td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Baş dönmesi

ht rk
Tanısı zor:

tp iye


Tü

://
 Semptomlar farklı ifade ediliyor

w Ac
w il
‐ Etrafın dönmesi, göz kararması, yerin kayması hissi

w T
.ta ıp
td D
 Çok sayıda / farklı sistem hastalıklarının ortak bulgusu

.o er
‐ Şok, dehidratasyon, iskemik inme, vestibüler nörit

rg ne
.tr ğ
‐ BPPV, near senkop, ilaç ototoksisitesi, aritmiler

 Santral ve sistemik nedenler atlanırsa: KÖTÜ PROGNOZ

i

Vertigo

ht rk
Vestibülopropioseptif sistem kaynaklı baş dönmesidir

tp iye


Tü

://
 Tipik olarak çevre ya da kişinin “dönmesi hissi”

w Ac
w il
 Hareket ilüzyonudur

w T
.ta ıp
td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Vertigo

ht rk
Tipik olarak “dönme hissi”

tp iye


Tü

://
 Santral vertigo (beyin sapı ve serebellum)

w Ac
w il
 İskemik inme, geçici iskemik atak, tümör, MS, migren

w T
.ta ıp
 Periferik vertigo (vestibüler aparat, 8. kafa çifti)

td D
 BPPV, Vestibüler nörit, Meniere, otoskleroz, toksik

.o er
rg ne
.tr ğ
i

Öncelikler ‐ 1

ht rk
“Baş dönmesi mi? Vertigo mu?” ayrımı yapılmalı

tp iye


Tü

://
 Vital bulgular mutlaka kontrol edilmeli:

w Ac
w il
‐ Kan basıncı (şok)

w T
.ta ıp
‐ Ortostatik hipotansiyon (near‐senkop)

td D
‐ Nabız (taşikardi, bradikardi)

.o er
‐ Saturasyon ve solunum sayısı,

rg ne
.tr ğ
‐ Ateş (dehidratasyon, sepsis)
 Vertigo nedenleri sıklıkla vital bulgu anormalliği
oluşturmaz

i

Baş dönmesinin vertigo dışı nedenleri ‐ 1

ht rk
Near senkop / senkop

tp iye


Tü

://
 Psikojenik başdönmesi

w Ac
w il
 İlaç yan etkisi

w T
.ta ıp
 Aminoglikozitler, aspirin, NSAİD, furosemid

td D
 Polifarmasi

.o er
rg ne
 Hipoperfüzyon duruları (şok, dehidratasyon)

.tr ğ
 Ortostatik hipotansiyon erken bulgu olabilir

i

Baş dönmesinin vertigo dışı nedenleri ‐ 2

ht rk
Metobolik dengesizlikler

tp iye


Tü

://
 Anemi

w Ac
w il
 Böbrek yetmezliği

w T
.ta ıp
 Hipo / hipertiroidi

td D
 Elektrolit denesizlikleri (hiponatremi)

.o er
 Hipoglisemi

rg ne
.tr ğ
 Kardiyovasküler (aritmiler)
 Öyküde nefes darlığı, koroner arter hastalığı, kalp
yetmeliğine dikkat

i

Öncelikler 2

ht rk
“Santral vertigo ‐ Periferik vertigo ayırımı” yapılmalı

tp iye


Tü

://
 Baş dönmesi özellikleri sorgulanmalı

w Ac
w il
 Sürekli mi, epizodik mi?

w T
 Daha önce oldu mu?

.ta ıp
 Çınlama, kulak dolgunluğu (periferik)

td D
.o er
 Dizartri, baş ağrısı, yan güçsüzlüğü (santral)

rg ne
 İlaç kullanımı (ototoksisite)

.tr ğ
 Travma öyküsü

i

Vertigo nedenleri

ht rk
Vestibüler (Periferik) Nörojenik (Santral)

tp iye
Tü

://
Bening paroksismal vertigo Vertebrobaziler yetmezlik

w Ac
w il
Vestibüler nörit / labirentit Serebellar infart / kanama

w T
.ta ıp
Meniere Serebellopontin tümörleri

td D
Travmatik vertigo Multiple skleroz

.o er
Otoskleroz Vertijenöz migren

rg ne
.tr ğ
Epilepi

i

Santral ‐ Periferik vertigo ayrımı

ht rk
tp iye
Özellik Periferik Santral

Tü

://
Başlangıç Hızlı (saatler) Yavaş

w Ac
Şiddet Şiddetli Az şiddetli

w il
w T
Hareketle Artar Artar / değişmez

.ta ıp
Patern Sıklıkla paroksismal Sürekli

td D
(VN için sürekli)

.o er
rg ne
Bulantı kusma Sıklıkla Nadiren

.tr ğ
Nistagmus Horizontal, rotatuar Vertikal, her tipte
olabilir
Çınlama / duyma kaybı Olabilir Beklenmez

i
Nörolojik defisit Olmaz Dizarti, hemiparezi


Vertigo süresi

ht rk
tp iye
Tü

://
Özellik Periferik

w Ac
Saniyeler BPPV, postural hipotansiyon

w il
w T
Dakikalar TİA

.ta ıp
Saatler Meniere

td D
Günler Vestibüler nörit / Labirentit

.o er
rg ne
Sürekli Non‐spesifik başdönmesi

.tr ğ
i

Santral ‐ Periferik vertigo ayrımı Nistagmus

ht rk
tp iye
Tü

://
Periferik Santral

w Ac
Horizontal / Torsiyonel Vertikal / Horizontal / Torsiyonel

w il
w T
Vertikal olmaz Bakış yönüne vurur (bidirectional)

.ta ıp
Tekrarlamakla yorulur Tekrarlamakla yorulmaz

td D
Vizüel fiksasyon baskılar Vizüel fiksasyon ile baskılanmaz

.o er
rg ne
Dix hillpike testinde Dix hillpike testinde ani başlangıç

.tr ğ
latent dönem

i

Santral vertigo olasılığı yüksek

ht rk
Antikoagülan kullanımı

tp iye


Tü

://
 İnme risk faktörü olanlar

w Ac
w il
 Geçirilmiş inme öyküsü

w T
.ta ıp
 Hipertansiyon

td D
 Başağrısı

.o er
rg ne
.tr ğ
i

Muayene

ht rk
Tam sistemik muayene

tp iye


Tü

://
 Karotis üfürümü, kardiyak üfürüm, şok bulguları

w Ac
w il
 Tam nörolojik muayene

w T
.ta ıp
 Kas gücü, serebellar testler, kafa çiftleri muayenesi

td D
 Ataksi, rhomberg

.o er
rg ne
 Nistagmus

.tr ğ
 Spesifik testler
 Dix hillpike, head thrust testi

i

İlk değerlendirme / Nistagmus

ht rk
Başdönmesi ile gelen hastalarda nistagmus

tp iye


Tü

://
bulunması vertigoyu düşündürtür

w Ac
w il
 Santral / periferik vertigo ayrımında yardımcıdır

w T
.ta ıp
td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Nistagmus Tipleri?

ht rk
tp iye
 Santral nistagmus
Tü

://
 Vertikal

w Ac
w il
 Tüm bakış yönlerine vurması

w T
.ta ıp
 Yorulmaması

td D
 Dix‐hallpike testinde latent fazın olmayışı

.o er
Periferik Nistagmus

rg ne


.tr ğ
 Horizontal‐torsiyonel
 Yorulur
 Dix‐hallpike testinde latent faz olur (5‐10 sn)

i

Sıklık

ht rk
Acil servislere sık başvuru nedeni

tp iye


Tü

://
 En sık etyolojiler periferik vertigodur

w Ac
w il
 İzole santral vertigo nadirdir, ek bulgular eşlik eder

w T
.ta ıp
 Santral vertigoların ayıklanması için en iyi yöntem:

td D
Periferik vertigoları tanımaktır

.o er
rg ne
.tr ğ
i

3 Ana Periferik Vertigo Nedeni

ht rk
tp iye
 Akut vertigo
Tü

://
‐ Vestibüler nörit

w Ac
w il
Pozisyonel vertigo

w T


.ta ıp
‐ BPPV (Benign paroksismal pozisyonel vertigo)

td D
.o er
 Tekrarlayıcı vertigo

rg ne
.tr ğ
‐ Meniere

i

Akut Vertigo
Vestibüler Nörit

ht rk
tp iye
Tü
 Ani başlangıç

://
w Ac
 Öncesinde benzer atak olmayacak

w il
w T
 Sürekli (pozisyondan etkilenmez)

.ta ıp
 En sık neden “vestibüler nörit”

td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Vestibüler Nörit

ht rk
Tanısı kolay, anamnez ve muayene bulguları tipik

tp iye


Tü

://
w Ac
w il
 Başlangıçta: Spontan tek yöne vuran horizontal

w T
.ta ıp
nistagmus

td D
 İlerleyen saatlerde: Sağ/sol bakış yönünde horizontal

.o er
nistagmus

rg ne
.tr ğ
 Head‐thrust testi pozitif

i

Head thrust testi

ht rk
VOR (vestibülo‐oküler refleks)’i test eder

tp iye


Tü

://
 Testin normal olmaması vestibüler nöriti düşündürür

w Ac
w il
 Yatak başı kolayca yapılabilir

w T
.ta ıp
td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Head thrust testi

ht rk
Hasta hekimim burnuna bakar

tp iye


Tü

://
 Baş 15 derece sağa / sola çevrilir

w Ac
w il
 Hastanın hekimin burnuna bakmaya devam etmesi

w T
.ta ıp
istenir

td D
 Hasta burna bakmaya devam ederse test normal

.o er
rg ne
 Gözler hedefi kaçırır, sonrasında düzeltici göz hareketi

.tr ğ
oluşursa (sakkad) test anormaldir
 Sakkadlar jerk tarzında sıçrayıcı göz hareketlerdir.

i

Head thrust testi

ht rk
tp iye
Tü

://
w Ac
w il
w T
.ta ıp
td D
.o er
rg ne
.tr ğ
 A ve B: Normal
 C ve D: Anormal

i

Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo
(BPPV)

ht rk
tp iye
Tü

://
 Tüm baş dönmelerinin >%20’si

w Ac
w il
 En sık periferik vertigo nedeni

w T
.ta ıp
 70’li yaşlardaki bireylerin %30’unda görülür

td D
 50’li yaşlarda en sık

.o er
rg ne
.tr ğ
i

(BPPV)

ht rk
tp iye
Tü

://
 Utrikülden serbestleşen partiküllerinin (kanalolitiazis)

w Ac
w il
semisirküler kanallarda birikimi

w T
.ta ıp
 BPPV’de kanal tutulumu:

td D
 Posterior semisirküler kanal (%85)

.o er
 Horizontal kanal (%10)

rg ne
.tr ğ
 Anterior kanal (%1‐5)

i

(BPPV)

ht rk
tp iye
Tü

://
 Semptomlar ani başlangıçlıdır, şiddetlidir

w Ac
w il
 Kısa (birkaç saniye) sürelidir.

w T
.ta ıp
 İstirahat sırasında hastalar asemptomatiktir

td D
 Oturma, ayağa kalkma, yatakta dönme, öne eğilme,

.o er
rg ne
yukarı bakma vertigo oluşturur

.tr ğ
 Bulantı ve kusma eşlik edebilir.

i

(BPPV)

ht rk
tp iye
Tü

://
 Tinnitus ve duyma kaybı görülmez.

w Ac
w il
 Eğer baş dönmesi hareket edilmemesine rağmen

w T
.ta ıp
kesintisiz sürüyorsa başka ön tanıya yönelmek gerekir

td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Dix hallpike testi (Nylen‐Barany testi)

ht rk
Posterior kanal BPPV’leri için tanısal

tp iye


Tü

://
 Test öncesi 50 mg IV dimenhidrinate uygulanabilir

w Ac
w il
w T
 Baş 45° çevrilir

.ta ıp
 Hasta sırt üstü yatırılır

td D
.o er
 Baş sedyeden 20‐45°

rg ne
sarkıtılır

.tr ğ
i

Dix hallpike testi (Nylen‐Barany testi)

ht rk
5‐10 saniye latent dönem

tp iye


Tü

://
 Sonrasında hızlı fazı, etkilenmiş kulak tarafına vuran

w Ac
rotatuar nistagmus ortaya çıkar (5‐40 sn sürer)

w il
w T
 Hasta oturtulunca, karşı yöne nistagmus olabilir

.ta ıp
td D
 Vertikal nistagmus: Santral etiyoloji

.o er
rg ne
.tr ğ
i

Dix hallpike testi kimlere yapılmaz?

ht rk
Karotis üfürümü

tp iye


Tü

://
 SVO öyküsü

w Ac
w il
 Vertebrobaziler yetmezlik şüphesi

w T
.ta ıp
 Servikal spondilolistezis

td D
 Servikal travma şüphesi

.o er
rg ne
.tr ğ
i

Epley Manevrası

ht rk
BPPV için repozisyon manevrasıdır

tp iye


Tü

://
w Ac
 Baş etkilenen tarafa çevrilir

w il
Basamakla sırayla yapılır

w T


.ta ıp
 Hareketler arası 1 dk olmalı

td D
.o er
rg ne
.tr ğ
i

Tekrarlayıcı Vertigo
Ménière Hastalığı

ht rk
tp iye
 Tekrarlayıcı vertigo, duyu kaybı ve tinnitus atakları ...
Tü

://
 40‐60 yaş, erkeklerde sık

w Ac
w il
 Ataklar 20 dakika ‐ 12 saat (sıklıkla 2‐8 saat)

w T
.ta ıp
 Duyma kaybı düşük frekanslı seslerdedir

td D
 Ataklar sırasında odiyometrik testlerde duyma

.o er
kaybının tespit edilmesi önemlidir.

rg ne
.tr ğ
i

Ménière Hastalığı

ht rk
Tinnitus “gümbürtü” şeklinde tarif edilir.

tp iye


Tü

://
 Hastalarda hemen her zaman spontan horizontal

w Ac
yada rotatuar nistagmus vardır

w il
w T
 Nistagmus’un hızlı fazı etkilenmiş tarafa doğrudur

.ta ıp
Genellikle tek taraf etkilenir ve çınlamanın olduğu

td D


.o er
kulak semptomlardan sorumludur.

rg ne
.tr ğ
i

Geçici İskemik Atak

ht rk
Dakikalar süren baş dönmesi (sıklıkla 60 dk altında)

tp iye


Tü

://
 Ataksi, yan güçsüzlüğü, çapraz paraziler, dizartri eşlik

w Ac
edebilir

w il
w T
 “İzole vertigo” görülebilir: Atlanma ihtimali yüksek

.ta ıp
td D
 Hastalar, acil serviste asemptomatik olabilir !!!

.o er
rg ne
 Muayene bulguları tamamen normal olabilir !!!

.tr ğ
i

Vertijenöz migren

ht rk
Vertigo; Baş ağrısına eşlik eden birincil bir

tp iye


Tü

://
komponent olabilir

w Ac
w il
 Birkaç dakikadan (%20‐30), günlere (%20‐50) kadar

w T
uzayabilir

.ta ıp
td D
 Baş ağrısı: Yarım, zonklayıcı, bulantı, kusma, foto‐

.o er
fonofobi

rg ne
.tr ğ
 Vertigo baş hareketleri ile şiddetlenir
 Tinnitus ve işitme kaybı beklenmez

i

Periferik Vertigoda İlaçlar

ht rk
tp iye
İsim Doz Dezavantaj

Tü

://
Dimenhydrinate 50‐100 mg IM, IV, PO (6X1) Antikolinerjik yan etki

w Ac
Diphenhydramine 25‐50 mg IM, IV, PO (6X1) Antikolinerjik yan etki

w il
w T
Metoklopramide 10‐ 20 mg IV, PO (3X1) Ekstrapiramidal yan etki

.ta ıp
Diazepam 2‐5 mg po (2‐4X1) Sedasyon

td D
Betahistine 8‐16 mg po (2X1) Etkinliği belirsiz

.o er
rg ne
.tr ğ
i

Baş dönmesi
Sonuç

ht rk
İyi

tp iye
Vertigo dışı nedenler dışlanmalı sistemik

Tü

://
muayene
Vertigo

w Ac
w il
MRI
Santral nedenler dışlanmalı

w T
Doppler
(Atheroskleroz risk faktörleri + ek nörolojik defisitler)

.ta ıp
Yatış
Periferik Vertigo

td D
.o er
rg ne
Dix Hallpike pozitif BPPV BPPV için

.tr ğ
Head Thrust testi Vestibüler Nörit Repoziyon manevraları
negatif

Meniere (baş ağrısı) negatif

i
Migren (duyma kaybı) Diğer ayırıcı tanılar

2011

Baş dönmesi(fazlası için www.tipfakultesi.org )

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Baş dönmesi(fazlası için www.tipfakultesi.org )

Similaire à Baş dönmesi(fazlası için www.tipfakultesi.org ) (7)

Plus de www.tipfakultesi. org

Plus de www.tipfakultesi. org (20)

Baş dönmesi(fazlası için www.tipfakultesi.org )