SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  19
Mercer Signaal
April 2012
Subhead example - Month XXXX




Headlines
Een toekomstbestendig pensioen-
contract – Interview met Paul
Notermans, bestuursvoorzitter
van Pensioenfonds Inesse
Risicomanagement is zo makkelijk!
Eindelijk structurele aandacht voor
beschikbare premie
Ontwikkelingen in eigenrisicodragen
WGA en Ziektewet
Pensioen, Zorg en Wonen in 2020
- Zitten ze wel op mij te wachten?
Aanpassing van rekenrente
- De oplossing voor de
dekkingsgraadproblematiek voor
                                                              3
                                          EEN NIEUWE IPADin op
pensioenfondsen?
Wettelijke wijzigingen 2012           WIN          sonderzoek
                                                Vul het lezer
                                                                  l/signaal*
                                                     www.mercer.n
Mercer Signaal
    April 2012
    • Interview met Paul Notermans, bestuursvoorzitter van Pensioenfonds Inesse

    Een toekomstbestendig pensioencontract 	                                       6
    •	Coen Verdegaal en Marcel de Wit

    Risicomanagement is zo makkelijk! 	                                            8
    •	Tim Burggraaf                                                                              8
    Eindelijk structurele aandacht voor beschikbare premie 	                      13
    •	Gerrit bij de Leij

    Ontwikkelingen in eigenrisicodragen
    WGA en Ziektewet	                                                             17
    •	Raymond Brood                                                                                                        13
    Pensioen, Zorg en Wonen in 2020
    Zitten ze wel op mij te wachten? 	                                            21
    •	Dennis van Ek en Sasja Keijmel

    Aanpassing van rekenrente
    De oplossing voor de dekkingsgraad problematiek
    voor pensioenfondsen?	                                                        24
    •	Richard Witteveen
                                                                                            17
    Wettelijke wijzigingen 2012	                                                  29




                                                                                                     21


    Rubrieken
    Voorwoord	5
    Kader M&A Ready Workshop 2012	32
                                                                                       24
    Summary	                                                                      33                                       29
    Onze dienstverlening	                                                         35




2   Mercer Signaal | April 2012                                                                           Mercer Signaal | april 2012   3
Doe mee aan he
                                                                                                                                                                                                                                   t lezersonderzoe
                                                                                                                                                                                                                Mercer Signaal                      k voor


                                                                                                                           Voorwoord
                                                                                                                                                                                                                               via www.merce
                                                                                                                                                                                                                                              r.nl/signaal
                                                                                                                                                                                                                            en win een nieu
                                                                                                                                                                                                                                              we iPad 3*
                                                                                                                                                                                                                                *Deze actie is ge
                                                                                                                                                                                                                                                 ldig tot 1 juni 20
                                                                                                                                                                                                                                                                   12

    Seminar:
    Digitalisering van uw pensioenprocessen

                                                                                                                            Arnout Korteweg
    Het leveren van betere services tegen     ook de structuur van pensioenadmi-                                            Market Leader Benelux
    lagere kosten en verwachte verande-       nistratiepakketten professionaliseren.   AANMELDEN
    ringen in pensioenwetgeving zijn          Voor pensioenadministraties blijft de    Deelname is geheel kosteloos!
    actuele uitdagingen voor veel             pensioentechniek een belangrijk
    pensioenuitvoerders. U dient effici-      onderdeel; de rekenregeltjes moeten      Datum
    ënter te opereren, te voldoen aan de      immers allemaal kloppen. Zonder          Donderdag 19 april 2012
    vereisten van de toezichthouders en       goede motor, geen goede auto. IT
    aan de verwachtingen van uw               systemen mogen dan in de tijd            Tijd                                Geachte relaties,                                             Mercer beraadt zich op een manier van inspelen op
    deelnemers. Uw communicatie dient         wellicht eenvoudiger zijn geworden,      09.00 tot 13.30 uur                 Dit is de eerste editie van Mercer Signaal in dit nieuwe      deze behoefte, met als doel global trustee management
    daarbij duidelijk, actueel en betrouw-    pensioenen wordt alsmaar complexer.                                          jaar. Een jaar met opnieuw overweldigende turbulentie in      mogelijk te maken voor zijn relaties. In deze editie van
    baar te zijn.                             In deze sessie gaat Mercer in op         Locatie                             de economie, de bestendigheid van de euro, het begro-         Mercer Signaal wordt hieraan nog geen specifieke
                                              enerzijds ontwikkelingen en trends in    Grand Hotel Karel V                 tingstekort en de positie van onze pensioenfondsen. Een       aandacht besteed; wél treft u onder meer een interes-
    Aan de hand van praktijkvoorbeelden       de pensioenmarkt en staat anderzijds     Geertebolwerk 1                     flink aantal pensioenfondsen zal moeten aankondigen dat       sante bijdrage aan over de eurocrisis en de uitdagingen
    en trends wil Artena u tijdens dit        stil bij wat dit voor pensioenadminis-   3511 XA Utrecht                     gekort zal worden als de omstandigheden zo blijven.           waarvoor we staan op het vlak van de demografie.
    seminar informeren over ontwik-           tratiepakketten betekent.                                                    Weliswaar heeft de DNB enige ruimte geboden door de           Hierover is recent een boek verschenen, door Mercer
    kelingen die voor u van belang zijn.                                               Sprekers                            disconteringsvoet vast te stellen, maar dat laat onverlet     samengesteld in het kader van zijn deelname aan het
    Wat zijn de eerste ervaringen met         Artena presenteert u een                 -	 Prof. Dr. Willem Vermeend        dat pensioenfondsen nog steeds in volatiele omstandig-        onderzoek van het World Economic Forum. In deze
    cloud computing, het nut van              vernieuwde wijze van                     -	 Paul Bruggeman, Artena           heden verkeren. De “bets” tussen de mate van renteaf-         editie lichten wij alvast een tipje van de sluier op. Mocht
    communiceren via social media en          pensioenuitvoering.                      -	Luc Schamhart, Microsoft          dekking en de keuze voor rendement op grond van risico’s      u voor dit boek en onderzoek belangstelling hebben,
    welke effecten heeft de opkomst van       U bent van harte welkom op dit           -	 Tim Burggraaf en Jolanda Vink,   zijn immers moeilijk te maken. Dat brengt ons in een          dan kunt u ons hierover berichten via onze website
    de smartphone? Welke mogelijke            interactieve seminar van Artena en          Mercer                           situatie dat zowel pensioenbeleggers als pensioenfonds-       www.mercer.nl/WEF. Hierop vindt u nog veel meer
    kostenbesparingen zijn te realiseren      haar partners. Meld u nu kosteloos       -	 Gerard van der Schoor,           bestuurders moeten kiezen tussen een aantal kwaden            informatie over Mercer en de kennis die Mercer op basis
    door volledig digitaal te communi-        aan via www.fincircle.nl of bel ons op      PBO-Dienstverlening              waarvan de uitkomst uiterst onzeker is, om zodoende het       van zijn thought leadership aangaande beloning,
    ceren en wat is de rol van IT daarin?     telefoonnummer: 070 363 77 33.           -	 Edwin van Waaijenberg,           beste voor de deelnemers te bewerkstelligen. Nu al is er      benefits en pensioen graag met u wil delen.
                                              Wij garanderen u een inspirerende           Stichting Pensioenfonds TNO      sprake van behoefte aan “reverse ALM”, ofwel: welke
    Tim Burggraaf en Jolanda Vink van         ochtend met ruimte voor vragen en                                            economische omstandigheden (uitgangspunten) passen            Maak dus vrijblijvend een afspraak met ons, of neem
    Mercer praten u deze dag bij over         discussie.                                                                   het best bij, of zijn het meest waarschijnlijk in de scena-   contact op met een van de Mercer consultants. Ook dit
    “Goede pensioenadministratie kan                                                                                       rio’s die zich kunnen voordoen.                               jaar hebben we weer het voornemen om u via events,
    niet zonder goede pensioenkennis”.                                                                                                                                                   seminars of magazines nader te informeren en u te
    In een wereld waarin IT een steeds                                                                                     In dat kader stellen wij vast dat risicomanagement            overtuigen van de waarde van Mercer.
    prominentere rol gaat innemen, zal                                                                                     inmiddels grensoverschrijdend is, om te bewerkstelligen
                                                                                                                           dat grotere ondernemingen met (gesloten) DB-regelingen        Veel leesgenoegen in een uitdagend 2012.
                                                                                                                           in het buitenland hun risicomaat of -budget beheersbaar
    Colofon Redactie-adres                                                                                                 houden. In de discussies die bedrijven voeren moeten ze       Met vriendelijke groet,
                                                                                                                           keuzes maken in de wijze waarop het budget wordt
    Mercer Signaal is een nieuwsbrief voor relaties                Redactie-adres              Website                     aangewend. Hiertoe worden de bestuursleden of trustees        Arnout Korteweg
    van Mercer (Nederland) B.V.                                    Startbaan 6                 www.mercer.nl               op wereldwijde schaal bij corporate risk management           Market Leader Benelux
                                                                   Postbus 2271                www.mercer.nl/              betrokken en kan een nieuwe service of behoefte ontstaan
    Hoewel uiterste zorg is besteed aan de inhoud van Mercer       1180 EG Amstelveen          nieuwsbrieven               onder de noemer ‘global trustee management’.
    Signaal, aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid          marketing.nl@mercer.com
    voor onvolledigheid, onjuistheid of voor de gevolgen                                       Ontwerp en layout
    daarvan. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van             Adres- of                   Indrukwekkend, Heiloo
    Mercer Signaal door middel van druk, fotokopie, micro-         naamswijzigingen:
    film of op welke wijze dan ook is slechts toegestaan met       marketing.nl@mercer.com     Drukwerk
    bronvermelding.                                                                            Indrukwekkend, Heiloo


4   Mercer Signaal | april 2012                                                                                                                                                                                         Mercer Signaal | april 2012                   5
Een toekomstbestendig                                                                                                    Twee Mercer teams                      maar achteruitboeren.’ Het tweede      Unieke voorwaarden

      pensioencontract
                                                                                                                               PQ Silicas werd geadviseerd door       alternatief was een collectieve        Notermans is zeer te spreken over
                                                                                                                               een team van Mercer Rotterdam bij      waardeoverdracht naar een nieuwe       het resultaat. ‘Mercer heeft zich
                                                                                                                               de harmonisatie van de pensioenre-     uitvoerder van de geharmoniserde       bewezen als een partij die enerzijds
                                                                                                                               gelingen, de onderhandelingen met      regeling en het derde alternatief      verstand heeft van pensioenen,
                                                                                                                               vakbonden, et cetera. Het Pensioen-    was een buy-out waarin alle bezit-     wetten, kosten en dergelijke en
                                                                                                                               fonds Inesse werd bijgestaan door      tingen en verplichtingen (zowel        anderzijds commercieel en zakelijk
                                                                                                                               een team van Mercer ’s-Hertogen-       nominaal als indexatie) werden         mee kan denken. Mercer heeft zich
    Twee bedrijven, vier pensioenregelingen, twee pensioen-                                                                    bosch om een mogelijk conflict of      overgedragen naar een verzekeraar.     ingeleefd en voelde prima aan welke
    uitvoerders. De fusie tussen PQ Nederland bv en Ineos Silicas                                                              interest te voorkomen. ‘De vraag       Voor dat laatste werd gekozen.         belangen er lagen. Bovendien heeft
                                                                                                                               waar Mercer ’s-Hertogenbsoch zich      ‘Mercer adviseerde aan de hand van     Mercer geadviseerd, ons geholpen
    Netherlands bv bracht ze samen. Het harmonisatietraject                                                                    mee bezig hield, was wat er moest      een intensief offerte- en onderhan-    om met de verschillende belang-
    resulteerde in één bedrijf met één pensioenregeling en                                                                     gebeuren met het pensioenfonds         delingstraject met welke verzeke-      hebbenden te communiceren,
    één uitvoerder. Paul Notermans, bestuursvoorzitter van                                                                     toen PQ Silicas had besloten niet      raar verder te gaan. We kozen er       onderhandeld en ook nog eens het
                                                                                                                                                                                                             bestuur ondersteund met het
    Pensioenfonds Inesse: ‘Met hulp van Mercer hebben we
    nu tevens een antwoord op de ontstane onderdekking.’
                                                                                                                              Alles bij elkaar een hele kluif.                                               runnen van het fonds zolang het
                                                                                                                                                                                                             nog bestond. Wij hadden een fonds
                                                                                                                               meer door te gaan met het onderne-     uiteindelijk voor om de opge-          met een te lage dekkingsgraad,
                                                                                                                               mingspensioenfonds. In de tussen-      bouwde aanspraken onder te             voorzien van een herstelplan, met
                                                                                                                               tijd moest Mercer het pensioen-        brengen bij Delta Lloyd, waar wij      het vooruitzicht dat bij een voortbe-
                                                                                                                               fondsbestuur ondersteunen bij de       met behulp van Mercer aantrek-         staan ervan op de pensioenen
                                                                                                                               dagelijkse werkzaamheden en            kelijke voorwaarden wisten te          moest worden gekort. Samen
                                                                                                                               rapportage richting DNB. Het           bedingen op het overnamecontract.’     hebben we dat weten om te zetten
                                                                                                                               pensioenfonds heeft geen eigen                                                in een toekomstbestendig contract
                                                                                                                               uitvoering, geen eigen bureau. Alle    Specialistisch                         met Delta Lloyd, waarin de pensi-
      Pensioenen zijn hot. Dekkings-          gevolg van de fusie, moest Inesse in                                             leveranciers worden ingehuurd, van     ‘Als je je bezittingen en verplich-    oenen gegarandeerd zijn en waarbij
      graden staan onder druk met             veilig vaarwater worden gebracht.       organisatie. ‘PQ Silicas wil als goed    administrateur tot actuaris en van     tingen overdraagt aan een verzeke-     er ook nog een gegarandeerde
      kortingen op de uitkeringen moge-       Een traject dat onmogelijk door ons     werkgever de medewerkers een             asset beheerder tot adviseur. Alles    raar en vervolgens je fonds            gedeeltelijke indexatie is ingekocht.
      lijk als desastreus gevolg. Pensioen-   vierkoppige fondsbestuur alleen         uitstekende pensioenregeling             bij elkaar een hele kluif’, aldus      liquideert, besta je dus niet meer.    Voorwaarden die we nu nooit meer
      fondsbestuurders zoeken naarstig        kon worden volbracht.’                  bieden, maar dan wel een die voor        Notermans.                             Met andere woorden, zo’n buy-out       zouden krijgen. Een traject ook dat
      naar een oplossing. Daaraan                                                     alle medewerkers gelijk is. Het                                                 doe je maar één keer als bestuur.      we nooit alleen hadden kunnen
      hebben ze hun handen vol. En dat        Keuze voor Mercer                       bedrijf heeft daarvoor Mercer in de      Drie alternatieven                     Het ontbreekt je dus aan ervaring,     afleggen. En al helemaal niet binnen
      terwijl de bestuurders van vaak         PQ Silicas bv is de Nederlandse         arm genomen. Een logische keuze’,        Per 2011 besloot PQ Silicas de         terwijl het heel specialistisch werk   de gestelde termijnen.’
      relatief kleine pensioenfondsen hun     dochtermaatschappij van PQ              zegt Notermans. Mercer is de             nieuwe, geharmoniseerde pensi-         is. En dus heb je een adviseur nodig
      bestuursfunctie doorgaans parttime      Corporation, een wereldwijd             huisleverancier van PQ Corporation       oenregeling door een verzekeraar       die vaker met het bijltje heeft
      naast hun reguliere werkzaamheden       opererend chemiebedrijf dat reeds       wereldwijd op het gebied van             uit te laten voeren. Vanaf dat         gehakt. Een die weet waar hij op
                                                                                      pensioenadvisering en met lokale         moment werd het pensioenfonds          moet letten en wat er bij alle
    Dekkingsgraden staan onder druk                                                   vestigingen in staat aansluiting te
                                                                                      vinden bij de markt, lokale wetten
                                                                                                                               een gesloten fonds: er stroomden
                                                                                                                               geen nieuwe deelnemers en
                                                                                                                                                                      verschillende partijen speelt, zoals
                                                                                                                                                                      de deelnemers, werkgever, DNB en
    met kortingen op de uitkeringen                                                   en regelgeving.
                                                                                      Pensioenfonds Inesse koos ook voor
                                                                                                                               premies meer het fonds in. Noter-
                                                                                                                               mans vertelt dat het pensioenfonds-
                                                                                                                                                                      verzekeraars. En die weet wiens
                                                                                                                                                                      belangen hij behartigt en op welk
    mogelijk als desastreus gevolg.                                                   Mercer als adviseur om een nieuwe
                                                                                      toekomst te kunnen bepalen als
                                                                                                                               bestuur samen met Mercer drie
                                                                                                                               alternatieven onderzocht voor wat
                                                                                                                                                                      moment hij met welke partij moet
                                                                                                                                                                      schakelen. Je moet je dus laten
      uitvoeren. Voor de bestuurders van      meer dan 180 jaar bestaat. PQ           gevolg van de harmonisatie. ‘Gezien      er met het fonds moest gebeuren.       bijstaan door een specialist die je
      Pensioenfonds Inesse, verantwoor-       Silicas verwerkt kwartszand tot         de complexiteit van het harmonisa-       Het eerste alternatief was het fonds   kan adviseren, die het project
      delijk voor de uitvoering van de        silicas en silicaten, wat belangrijke   tievraagstuk, de inspanningen die        voort laten bestaan als gesloten       begeleidt en die als uitvoerder
      oude pensioenregelingen van Ineos       grondstoffen zijn voor onder andere     het voeren van een eigen onderne-        fonds. ‘Maar vanwege de aanwezige      optreedt’, stelt Notermans.
      Silicas Netherlands bv, was een         de papierindustrie, autobanden,         mingspensioenfonds vergt en de           onderdekking en de mogelijke           Volgens hem zijn er veel
      oplossing voor de onderdekking          verf en coatings, tandpasta,            strenge eisen die toezichthouder         korting op de pensioenen in de         vergelijkbare organisaties die in
      onderdeel van een groter vraagstuk.     wasmiddelen en industriële reini-       DNB stelt aan het besturen van een       nabije toekomst, was dit een           dezelfde situatie verkeren als zijn
      Notermans: ‘Na de harmonisatie          gingsmiddelen. In Nederland, waar       ondernemingspensioenfonds, is            onaantrekkelijk alternatief. In dit    pensioenfonds. ‘Die partijen
      van de vier pensioenregelingen van      het bedrijf actief is sinds 1990,       toegesneden ondersteuning                geval zou het fonds, gezien de         hebben allemaal behoefte aan
      de PQ-bedrijven in Nederland, als       werken 240 mensen voor de               onmisbaar.’                              huidige omstandigheden, alleen         een partner als Mercer.’


6     Mercer Signaal | april 2012                                                                                                                                                                                    Mercer Signaal | april 2012     7
risicomanagement bij een groot                  processen hebben beschreven                     Met een tiental praktische tips
                                                                                                                           aantal pensioenfondsen en verzeke-              waarin het beheersen van de diverse             hopen wij u hierbij te kunnen
                                                                                                                           raars. Maar eerst zullen wij laten              risico’s een plaats krijgt. Tenslotte zal       helpen. Om deze tips in het juiste
                                                                                                                           zien dat u al heel veel aan risico-             de manier waarop uw bestuur of                  perspectief te plaatsen beginnen wij
                                                                                                                           management doet. Hierbij zullen                 beleggingscommissie werkt vaak                  met het kort beschrijven van de
                                                                                                                           de twee bouwstenen van risico-                  impliciete afspraken bevatten die               bouwstenen van risicomanagement:
                                                                                                                           management, de risicomanage-                    met risicomanagement te maken                   de risicomanagementcyclus en
                                                                                                                           mentcyclus en de bijbehorende                   hebben. Zo zijn er vaak verschillende           bijbehorende governance.
                                                                                                                           governance, kort worden                         personen vanuit het fonds die elk
                                                                                                                           beschreven.                                     hun specifieke contacten hebben                 Er zijn vele definities voor risicoma-
                                                                                                                                                                           met de vermogensbeheerders, de                  nagement, maar ze komen allemaal
                                                                                                                           Risicomanagement is                             ALM-uitvoerder en de pensioen-                  min of meer op hetzelfde neer.
                                                                                                                           niets nieuws!                                   administrateur.                                 Risicomanagement kan worden
                                                                                                                           Risicomanagement is niet nieuw                                                                  omschreven als het managen van de
                                                                                                                           voor u! U doet er al heel erg veel aan.         Maar betekent het feit dat u dagelijks          cyclus van:
                                                                                                                           Dat gebeurt dagelijks, als u uw                 met risicomanagement bezig bent                 •	het formuleren van de doelstel-
                                                                                                                           pensioenfonds aan het managen                   nu ook dat risicomanagement ook                   lingen en de risicobereidheid van
                                                                                                                           bent op de processen betreffende                daadwerkelijk geborgd is in de                    uw fonds;
                                                                                                                           uw pensioenregeling en beleg-                   dagelijkse besturing van uw fonds?              •	het identificeren van risico’s;
                                                                                                                           gingen.
                                                                                                                           Zodra u nadenkt over de inrichting
                                                                                                                           van de pensioenregeling, het
                                                                                                                                                                           Risicomanagement is niet nieuw voor u!
     Risicomanagement                                                                                                      langlevenrisico of de indexatieam-
                                                                                                                           bitie bent u al met risicomanage-
                                                                                                                           ment bezig. En als u met behulp van
                                                                                                                                                                           Helaas, die vlieger gaat niet op.
                                                                                                                                                                           Ondanks het feit dat bijna alle
                                                                                                                                                                           pensioenfondsen al heel veel doen
                                                                                                                                                                                                                           •	het opstellen en implementeren
                                                                                                                                                                                                                             van beleid voor risicobeheersing;
                                                                                                                                                                                                                           •	de uitvoering, monitoring en


     is zo makkelijk!
                                                                                                                           een ALM-studie en een strategische              aan risicomanagement, blijven velen               terugkoppeling van risico’s en
                                                                                                                           asset allocatie het strategisch                 toch met het gevoel zitten dat                    beheersmaatregelen; én
                                                                                                                           beleggingsbeleid van uw pensioen-               risicomanagement een apart proces               •	het formuleren en nemen van
                                                                                                                           fonds formuleert, vermogensbe-                  is. Daarbij kunnen ze ook niet goed               beslissingen op basis van de
                                                                                                                           heerders selecteert en beleggings-              aangeven of datgene wat ze aan                    informatie uit de vorige stappen.
                                                                                                                           rapportages bespreekt, bent u ook               risicomanagement doen aansluit                    Dit kan mogelijk gevolgen hebben
                                                                                                                           met risicomanagement bezig!                     bij het dagelijkse management                     voor de doelstellingen en risicobe-
                                                                                                                           Ook zult u al veel beleid en                    van het fonds.                                    reidheid van uw fonds (zie figuur 1).
                                            Nee, dit is niet alweer een artikel om te benadrukken hoe
                                            belangrijk risicomanagement voor uw pensioenfonds is.
                                                                                                                                                                                     Doelstellingen & Risico-
                                            Ook is het geen ingewikkeld artikel over een complex risico-                                                                            bereidheid Pensioenfonds
                                            model. Dit artikel bevat tien praktische tips waarmee u
                                            risicomanagement beter in het dagelijks beheer van uw
    Coen Verdegaal                          pensioenfonds kunt integreren.
                                                                                                                                                                                              Rollen &        Zorgvuldig        Effectieve
    Investments                                                                                                                                                              Beleid &
                                                                                                                                                       Effectief comité                   verantwoordelijk-   toezicht &       Informatie-
                                                                                                                                                                          producedures
                                            Bijna alle pensioenfondsen zijn al        fondsen nu al veel aan risicoma-                                                                         heden          monitoren        voorziening
                                            met risicomanagement bezig.               nagement doen, blijven veel               Managen                                                                                                           Indentificeren
                                            Sommige zijn enthousiast                  fondsen toch met het gevoel zitten         Risico’s                                                                          Supervisie - hoe                  Risico’s
                                                                                                                                                      Beslissingen                 Uitvoering
                                            begonnen met het opsommen van             dat het nog geen integraal onder-                                                                                              weet je het
                                            alle risico’s, maar daar is het dan bij   deel van hun besturingsmodel is.
                                            gebleven. Bij andere pensioen-
                                            fondsen zijn pakken papier volge-         In dit artikel willen wij u op dit                                                                 Governance
                                            schreven, die vaak nuttige zaken          gebied een paar praktische en
                                            bevatten maar ook nogal eens              eenvoudige tips geven. Deze
    Marcel de Wit                                                                                                                                                  Monitoren                                           Beheersen
                                            ongelezen de kast ingaan. Ondanks         komen voort uit de ervaringen van                                             Risico’s                                            Risico’s
    Retirement, Risk & Finance Consulting
                                            het feit dat bijna alle pensioen-         Mercer met de implementatie van
                                                                                                                           Figuur 1. risicomanagementcyclus


8    Mercer Signaal | april 2012                                                                                                                                                                                                      Mercer Signaal | april 2012    9
Risicomanagement is dus meer,             •	Effectieve informatie-                risico’s geen normen worden              4. Besteed aandacht aan
     veel meer, dan het identificeren van        voorziening                           gesteld (zie tip 3).                     een goede beschrijving
     de risico’s en hierover rapporteren.        Het pensioenfonds moet over                                                    van beheersmaatregelen
     Ook staat de risicomanagementcy-            effectieve informatievoorziening      2. Kwantificeren en prio-                Stel bij de beschrijving van een
     clus niet op zichzelf.                      beschikken. Dat wil zeggen juiste,    riteren van risico’s                     beheersmaatregel niet alleen dat er
     De cyclus functioneert alleen goed          tijdige en volledige informatie ten   Veel pensioenfondsen hebben een          iets gebeurt (bijvoorbeeld moni-
     bij een goed werkende governance            behoeve van de relevante verant-      risicoassessment uitgevoerd. Nog         toren rapportage vermogensbe-
     om deze draaiende te houden.                woordelijken en beslisorganen.        vaak zien wij dat pensioenfondsen        heerder), maar wees specifiek in het
     Goede governance bestaat uit een                                                  hun risico’s niet kwantificeren en/of    benoemen van het rapport en de
     aantal elementen die u hieronder          Beide bouwstenen zijn essentieel        daar geen scenarioanalyses op            voor de betreffende beheersmaat-
     ziet aangegeven, en die door elk          voor risicomanagement in uw             loslaten. Hierdoor kunnen ze niet        regel relevante grafiek of tabel. Zo
     fonds op de eigen specifieke wijze        pensioenfonds. Maar hoe zorgt u er      goed aangeven of een risico al dan       kunnen de personen die voor de
     worden ingevuld, omdat elk fonds          nu voor dat deze bouwstenen             niet acceptabel is. Een mogelijk         risico’s verantwoordelijk zijn goed
     immers verschillend is.                   feitelijk onderdeel van uw dagelijks    gevolg daarvan is dat lang niet alle     beoordelen of de risico’s beheers-
                                               management worden?                      pensioenfondsen hun risico’s             baar zijn. Vaak leidt dit tot
     •	Effectief comité                                                                                                         aanscherping van de rapportages
       Het pensioenfonds moet een
       orgaan hebben voor effectieve           Ze kunnen u helpen uw risico-                                                    van de leveranciers die betere
                                                                                                                                informatie moeten verschaffen
       besluitvorming over het risicoma-
       nagementproces en de geïdentifi-        management een integraal                                                         zodat u kunt bepalen of u alles
                                                                                                                                onder controle heeft.
                                                                                                                                                                           Figuur 2. risicodashboard


       ceerde risico’s. Dit orgaan moet
       voor deze besluitvorming over           onderdeel van uw bestaande                                                       5. Risicodashboard
                                                                                                                                                                         wanneer het collateral beleid wordt
                                                                                                                                                                         geëvalueerd.
                                                                                                                                                                                                                            periodiek worden geëvalueerd.
                                                                                                                                                                                                                            Een ander voordeel is dat risicoma-
       voldoende tijd, kennis en capaci-
       teit beschikken.                        besturingsmodel te maken.                                                        Maak risicomanagement toeganke-
                                                                                                                                lijk voor bestuur en beleggingscom-
                                                                                                                                                                         Geef in de planningen vervolgens
                                                                                                                                                                         de risico’s aan waarop de behan-
                                                                                                                                                                                                                            nagement voor bestuurders niet
                                                                                                                                                                                                                            wordt beperkt tot een jaarlijkse
                                                                                                                                missie door met behulp van een           delde onderwerpen betrekking                       risicoassessment, die in de praktijk
     •	Beleid en procedures                    Tips ter verbetering                    prioriteren; iets wat van belang is      risicodashboard op eenvoudige            hebben. Hierdoor wordt het voor de                 vaak al na een paar keer wordt
       De manier waarop beslissingen           van integratie-                         als u wilt weten waar uw pensioen-       wijze inzicht in de risico’s te geven.   bestuurders heel inzichtelijk hoe                  gestaakt. Echt begrip van de risico’s
       met betrekking tot het risicoma-        risicomanagement                        fonds de vaak zo beperkte capaci-        Op basis van de eerdergenoemde           het risicomanagement aan de                        ontstaat namelijk pas als u weet
       nagementproces bij uw pensioen-         in het besturingsmodel                  teit moet inzetten.                      prioritering en normering (zie tips 2    dagelijkse besturing van uw fonds is               welke risico’s betrekking hebben op
       fonds worden voorbereid en              Mercer heeft al veel ervaring                                                    en 3) kunnen zij vervolgens de           gekoppeld en kunnen zij zich ervan                 de onderwerpen die u in de dage-
       uitgevoerd moet helder zijn.            opgedaan bij het implementeren          3. Stel normen bij de                    status of veranderingen van de           verzekeren dat de geïdentificeerde                 lijkse besturing van uw fonds
                                               van risicomanagementprocessen           risico’s en bepaal vooraf                belangrijkste risico’s in één oogop-     risico’s, de gestelde normen en de                 behandelt (zie figuur 3).
     •	Rollen en verantwoordelijk-             bij verschillende grote en kleine       acties                                   slag zien. Dit biedt grotere bestuur-    belangrijkste beheersmaatregelen
       heden                                   pensioenfondsen en verzekeraars.        Essentieel voor het goed kunnen          dersbetrokkenheid in het risicoma-
       De rollen en verantwoordelijk-          Uit deze praktijk hebben we tien        monitoren van uw risico’s is het         nagement (zie figuur 2).
       heden en de daaraan toegewezen          tips geformuleerd die op de eerder-     vaststellen van normen om aan te
       personen moeten bij het                 genoemde bouwstenen betrekking          geven wat acceptabele risiconi-          6. Stel planning op,
       uitvoeren van de verschillende          hebben. Ze kunnen u helpen uw           veaus zijn. Zonder deze normen is        met koppeling naar
       onderdelen van het risicomanage-        risicomanagement een integraal          dat niet mogelijk. Wij zien dit vaker    de risico’s
       mentproces binnen uw pensioen-          onderdeel van uw bestaande              niet, dan wel gebeuren. Ook is het       Stel een jaar- of meerjarenplanning
       fonds duidelijk en inzichtelijk zijn.   besturingsmodel te maken.               verstandig om alvast te bepalen          op voor zowel bestuur als beleg-
                                                                                       welke acties u gaat ondernemen als       gingscommissie inzake de onder-
     •	Zorgvuldig toezicht en                  1. Bepaal uw maximale                   een norm bereikt wordt. Overigens        werpen die u in de dagelijkse
       monitoren                               risicobereidheid!                       moet dit proces van normen stellen       besturing van uw fonds behandelt.
       De verantwoordelijken binnen uw         In de praktijk zien we nog vaak dat     en daaraan acties verbinden              In zo’n planning kan bijvoorbeeld
       pensioenfonds moeten er zorg-           pensioenfondsen weliswaar hun           sowieso in het kader van het             staan wanneer de custodian of een
       vuldig op toezien dat het risico-       doelstellingen helder voor ogen         financieel crisisplan worden             specifieke manager wordt geëvalu-
       managementproces goed wordt             hebben, maar niet duidelijk hebben      doorlopen. Fondsen worden                eerd, of de uitvoeringsovereen-
       uitgevoerd. Ook moeten ze de            welk risico zij daarbij maximaal        namelijk geacht uiterlijk per 1 mei      komst moet worden onderhandeld.
       ontwikkeling van de risico’s, de        willen, c.q. mogen lopen bijvoor-       a.s. over een financieel crisisplan te   De planning bevat tevens de
       beheersmaatregelen en de                beeld uitgedrukt in risicobudget of     beschikken.                              evaluatie van beleid en beheers-
       daaruit voorvloeiende acties strak      kans op onderdekking. Hierdoor                                                   maatregelen zoals wanneer de ALM           Figuur 3. planning met koppeling naar risico’s
       monitoren.                              kunnen voor de geïdentificeerde                                                  studie weer wordt uitgevoerd of


10   Mercer Signaal | april 2012                                                                                                                                                                                                    Mercer Signaal | April 2012     11
in de praktijk soms dat deze ook
                                                                                      voor de risico’s zelf verantwoorde-
                                                                                      lijkheid draagt! Dat kan natuurlijk
                                                                                      niet.

                                                                                      De tips zijn niet ingewikkeld zoals u
                                                                                      ziet. Risicomanagement is zo
                                                                                      makkelijk! Wat voor alle tips wel
                                                                                      geldt, is dat ze een initiële inspan-
                                                                                      ning vergen, waarna u er vervol-
                                                                                      gens met relatief weinig moeite veel
                                                                                      plezier van kunt hebben.

                                                                                      Conclusie


                                                                                                                                   Eindelijk structurele
                                                                                      In het dagelijks management van
                                                                                      uw pensioenfonds doet u al heel
                                                                                      veel aan risicomanagement. Wij
                                                                                      hopen dat u uit deze tips-uit-de-
                                                                                      praktijk een aantal zinvolle kunt
                                                                                      destilleren om u verder te helpen
                                                                                      uw risicomanagementcyclus en
                                                                                      bijbehorende governance beter in
                                                                                                                                   aandacht voor
     7. Begin uw bestuurs-
     vergadering met
     het bespreken van de
                                             alle of enkele taken en bevoegd-
                                             heden op gebied van risicomanage-
                                             ment uit te besteden aan bijvoor-
                                                                                      uw besturingsmodel te integreren.
                                                                                      Als dat het geval is, kunt u vervol-
                                                                                      gens eenvoudig aantonen dat
                                                                                                                                   beschikbare premie
     belangrijkste risico’s                  beeld de beleggingscommissie of          risicomanagement belangrijk is in
     Zet als eerste punt op de agenda de     een interne of externe risicoma-         het dagelijks management van uw
     belangrijkste risico’s en eventueel     nager is het in ieder geval belangrijk   pensioenfonds. En omdat u dan
     opgetreden incidenten, en probeer       dat vanuit het bestuur een sponsor       veel meer ‘in control’ bent, kunt u
     daar vervolgens lessen uit te           wordt aangewezen die de belangen         desgewenst ook weer eens tijd
     trekken. Zo weet u zeker dat de         van risicomanagement in het              besteden aan het lezen van een
     belangrijkste risico’s voldoende        bestuur kan vertegenwoordigen.           ingewikkeld artikel over een                                                        Over het uitblijven van een massale groei in beschikbare-
     aandacht krijgen en niet worden                                                  complex risico model.
     veronachtzaamd door tijdgebrek.         10. Leg de rollen en                                                                                                         premieregelingen in Nederland wordt al vele jaren
                                             verantwoordelijkheden                    Onze mensen van Investments en                                                      geschreven en gesproken. Toch lijkt het begrip ‘beschikbare
     8. Stel een sjabloon op                 eenduidig vast                           Retirement, Risk & Finance Consul-
     voor te nemen besluiten                 Leg duidelijk vast wie binnen uw         ting staan u uiteraard graag terzijde
                                                                                                                                                                          premie’ hier nu ook langzaam maar zeker terrein te winnen.
     Een eenvoudige sjabloon voor te         pensioenfonds verantwoordelijk is        bij het (verder) vormgeven en                                                       Onlangs stelde VNO-NCW nog in de Volkskrant dat alle
     nemen besluiten, met daarin             voor het goed functioneren van de        integreren van risicomanagement                                                     werkgevers na de komst van het Pensioenakkoord een
     verplicht aandacht voor de risico’s,    risicomanagementcyclus, en wie           binnen uw pensioenfonds.                    Tim Burggraaf
     zorgt dat u deze risico’s meeneemt      voor welk risico verantwoordelijk is.                                                Retirement, Risk & Finance Consulting   beschikbare-premieregeling zullen hebben, zij het met een
     in uw beslissingsproces, waarmee u      Soms, maar vaak ook niet, zijn de                                                                                            hogere mate van collectiviteit. Linksom of rechtsom komt
     het risicobewustzijn vergroot.          rollen en verantwoordelijkheden          Heeft u vragen of wilt u meer informatie,
                                                                                                                                                                          het dus uiteindelijk allemaal op hetzelfde neer. We zien een
                                             binnen een pensioenfonds goed            neem dan gerust contact op met uw
     9. Zorg voor een sponsor                vastgelegd. Taken binnen het             Mercer-consultant of met Coen Verdegaal                                             ‘perfect storm’ optreden als gevolg van lage rente, een aantal
     voor risicomanagement                   risicomanagementproces kunnen            of Marcel de Wit.                                                                   opeenvolgende financiële crises en het feit dat we almaar
     in het bestuur                          worden toebedeeld aan een interne
     Om risicomanagement voldoende           of externe risicomanager of aan          E-mail: coen.verdegaal@mercer.com
                                                                                                                                                                          langer leven. Tel daarbij op dat het voor alle generaties in
     onder de aandacht van het bestuur       andere partijen, zoals een custo-        Tel.: +31 20 431 3813                                                               een welvaartsstaat nu eenmaal lastig is een stapje terug
     te krijgen is het heel belangrijk dat   dian. Waar het vaak de risicoma-                                                                                             te doen, waardoor mensen geneigd zijn zich vast te houden
     iemand binnen het bestuur op            nager is die verantwoordelijk is voor    E-mail: marcel.de.wit@mercer.com
     gebied van risicomanagement de          het draaiend houden van het              Tel.: +31 73 640 6908                                                               aan iets dat op verworven rechten lijkt, en een kloof tekent
     kar trekt. Als het bestuur besluit om   risicomanagementproces, zien we                                                                                              zich af tussen de generaties.

12   Mercer Signaal | april 2012                                                                                                                                                                                Mercer Signaal | April 2012   13
In een financieel lastige tijd zijn     delijk om gaat - maar de klanten        zijn de onderliggende beleggings-        langzaam in verval raakt als er twintig    de bestaande uitvoerder te accep-         op het moment van uitstel. Uiteraard
      werkgevers niet langer van plan         bleken om heel andere redenen niet      producten stevig doorontwikkeld,         jaar niet naar wordt omgekeken is          teren. Ze hebben dus wat hulp             zal langer werken daarbij wel
      verdere kostenstijgingen te accep-      geïnteresseerd, waardoor het geen       waardoor onder meer het risico van       nog geen slecht huis, en dat geldt         nodig bij het shoppen met hun             mogelijk en reëel moeten zijn, wat
      teren, waardoor moet worden             succes geworden is. Het Betamax-        het uitsluitend moeten aankopen van      ook voor een pensioenregeling. Ook         pensioenkapitaal.                         niet altijd zo is. Bovendien betekent
      ingegrepen als nooit tevoren.           probleem lijkt zich nu ook af te        pensioen op één moment met een           bij de beschikbare-premieregelingen                                                  dit iets voor de werkgever, aange-
      Tegelijkertijd wordt de Nederlandse     tekenen in pensioenland. Een laatste    lage marktrente per de pensioen-         lijkt dit een belangrijk issue. Doordat    De tweede optie: ‘knippen’. Hierbij       zien de werknemer langer in dienst
      markt na de introductie van een         belangrijke vraag is of de klanten      datum grotendeels geëlimineerd           ze klein begonnen en langzaam maar         gebruikt de werknemer een deel van        blijft en niet door een jongere kan
                                                                                      wordt. Verder is de deelnemer door       zeker tot wasdom zijn gekomen is er        het kapitaal op de pensioendatum en       worden vervangen. Kortom, allemaal
     In een financieel lastige tijd zijn werk-                                        afbouw van het risico aan het einde
                                                                                      van de looptijd in hoge mate
                                                                                                                               lange tijd niet of nauwelijks naar
                                                                                                                               omgekeken. Intussen deed de tand
                                                                                                                                                                          koopt daarvan een tijdelijke uitkering
                                                                                                                                                                          van bijvoorbeeld vijf jaar. Het restant
                                                                                                                                                                                                                    zaken die goed in de “workforce
                                                                                                                                                                                                                    planning” van de onderneming
     gevers niet langer van plan verdere                                              beschermd tegen lage aandelen-
                                                                                      koersen op dat moment. Als werk-
                                                                                                                               des tijds zijn werk, waarna er op een
                                                                                                                               moment niets meer aan te doen viel.
                                                                                                                                                                          van het kapitaal blijft dan staan en
                                                                                                                                                                          moet bij het aflopen van de tijdelijke
                                                                                                                                                                                                                    moeten worden ingebed.

     kostenstijgingen te accepteren.                                                  gever en werknemer hun regeling          Zelfs als dit een “fact of life” is, dan

      nieuw soort uitvoerder (de zoge-        echt niet geïnteresseerd zijn, of dat
                                                                                      gedurende het actieve dienstver-
                                                                                      band met enige regelmaat toetsen
                                                                                                                               nog lijkt het verstandig om de
                                                                                                                               deelnemer gaandeweg de rit continu
                                                                                                                                                                          De derde en laatste optie is uitstel.
      naamde PPI) betreden door prijs-        ze wellicht een latente behoefte        (door Mercer aangeduid met DC Plan       hierop te wijzen.                          uitkering gebruikt worden voor            Beschikbare-
      vechters, en hebben bij schrijven van   hebben aan dat betere pensioen,         Management) zullen er bij pensione-                                                 aankoop van een nieuwe – levens-          premieregelingen met
      dit artikel inmiddels 8 PPI’s een       maar dat zelf nog niet weten.           ring van de werknemer kortom             Als anno 2012 vervolgens blijkt dat        lange – uitkering. Helaas is deze         direct aankoop van
      vergunning. Daarmee krijgt de                                                   weinig verrassingen zijn.                de uiteindelijk aan te kopen pensi-        oplossing slechts beperkt, want hij       een uitkering
      beschikbare-premieregeling zeker        Problemen bij pensione-                                                          oenen tegenvallen of, beter geformu-       werkt immers alleen maar als de           In een eerdere editie van dit blad
      meer aandacht. De kosten van dit        ring in de huidige markt                Toch is er de laatste maanden veel te    leerd, de verwachtingen van werk-          situatie over 5 jaar significant is       stond een artikel over het einde van
      soort producten vormden in het          Opvallend is dat diverse grote          lezen geweest over lage uitkeringen      gever en/of werknemer niet bij de          verbeterd. Sinds de herinvoering van      defined benefit en het einde van
      verleden vaak een probleem, maar        werkgevers in de loop van 2011 zijn     bij pensionering. Ten eerste is een      praktijk aansluiten, dan is er nog een     deze regeling in 2008 (hij bestond al     individueel beschikbare premie.
      zijn na invoering van de PPI’s fors     gestart met een overstap naar een       belangrijk gegeven dat als je weinig     beperkt aantal opties voorhanden           sinds de jaren 90) is dat niet het        Uiteraard zal Nederland een nieuwe
      omlaag gegaan.                          beschikbare-premieregeling,             geld in een pensioenregeling stopt,      om het probleem enigszins te               geval. Inmiddels ligt het knipbesluit     middenweg tussen deze twee
                                              waarmee een nieuwe golf zich            er natuurlijk ook weinig geld uit gaat   verzachten, zoals shoppen, knippen,        ter revisie in de Tweede Kamer.           systemen proberen te zoeken, wat
      Door bovengenoemde storm kraakt         inderdaad lijkt in te zetten. Hoewel    komen. Maar daarnaast betreft het in     uitstellen, en nog enkele opties.          Zonder structurele aanpassing is het      volledig in de traditie past van het
      het Nederlandse pensioenstelsel         het Pensioenakkoord wellicht            veel gevallen deelnemers die met                                                    besluit slechts een methode om het        iedereen tevreden houden. Laten we
      inmiddels in zijn voegen, met een       voldoende draagvlak heeft - iets wat    pensioen gaan en een beschikbare-        Shoppen, knippen                           probleem uit te stellen en te hopen       die tussenweg voor het gemak maar
      vertrouwenscrisis als gevolg.           nog te bezien valt - pakken donkere     premieregeling hebben afgesloten in      en uitstellen                              op betere tijden. Overigens is            even Collectief DC noemen; een
      Uiteindelijk is de vraag of met name    wolken zich boven het pensioenland-     de tijd waarin de eerste golf van        ‘Shoppen’ betekent dat met het tot         Nederland een van de weinige              makkelijk containerbegrip waar-
      de jongere generaties nog bereid zijn   schap samen zodra de implementatie      dergelijke producten ontstond. Dat is    uitkering komende kapitaal wordt           landen ter wereld die een volledige       onder allerlei ondefinieerbaars kan
      te accepteren dat collectiviteit en     ervan om de hoek komt kijken. Een       met name in het midden van de jaren      rondgekeken in de markt. Net als op        verplichting kennen tot aankoop van       worden gerubriceerd. Hulde in dit
      solidariteit op de lange duur een                                                                                        andere markten worden ook pensi-           een annuïteit, wat in zijn algemeen-      verband aan onze toezichthouder,
      beter financieel eindresultaat zullen
      opleveren. In verband hiermee
                                              Ten eerste is een belangrijk                                                     oenuitkeringen per kilo verkocht.
                                                                                                                               Een kilo pensioen is bij een lage rente
                                                                                                                                                                          heid als grote tekortkoming van ons
                                                                                                                                                                          model geldt. In de huidige markt
                                                                                                                                                                                                                    die al eens eerder heeft aangegeven
                                                                                                                                                                                                                    dat Collectief DC niet bestaat.
      doemt de vraag op waar het voor die
      groep nu echt nog om gaat. Is dat
                                              gegeven dat als je weinig geld in een                                            simpelweg duur, maar toch zijn
                                                                                                                               tussen de verschillende aanbieders
                                                                                                                                                                          worden mensen namelijk
                                                                                                                                                                          gedwongen het verlies voor de rest
                                                                                                                                                                                                                    Immers, een pensioenregeling is het
                                                                                                                                                                                                                    één (uitkeringsovereenkomst) of het
      wel het beste financiële eindresul-     pensioenregeling stopt, er natuurlijk                                                                                       van hun leven in te kopen.                ander (kapitaals- of premieovereen-
      taat? Het alternatieve Pensioenak-                                                                                       De tweede                                                                            komst).
      koord van de Jonge Liberalen            ook weinig geld uit gaat komen.                                                                                             De derde en laatste optie is uitstel,
      (“Pensioen op Stand”) zet de toon
      voor een andere benadering, zelfs al    alternatief is dan een beschikbare-     negentig het geval geweest. Het
                                                                                                                               optie: ‘knippen’.                          dat een hogere uitkering oplevert.
                                                                                                                                                                          Enerzijds kan het zijn dat de werk-
                                                                                                                                                                                                                    In de “DC-poldervariant” wordt de
                                                                                                                                                                                                                    beschikbare premie direct in een
      zou deze financieel minder dan          premieregeling. Opvallend genoeg is     ging daarbij om producten die            prijsverschillen te bespeuren. Is de       nemer langer pensioen opbouwt (hij        (uitgestelde) annuïteit gestort. Dit
      optimaal zijn.                          dit soort regelingen bij een aantal     minder ontwikkeld waren dan de           prijs 10% lager, dan is het uiteinde-      betaalt dan langer premie en het          heeft uiteraard grote beleggings-
                                              CAO onderhandelingen momenteel          huidige, met alle gevolgen van dien.     lijk jaarlijks pensioen 10% hoger.         geld rendeert langer), waardoor de        technische voordelen. De beleg-
      Een illustratie hiervan. In de jaren    onderwerp van gesprek en lijkt de       Echter, als het zo is dat werkgever en   Wellicht lost dit het probleem dus         uiteindelijke pot geld groter is.         gingshorizon hoeft immers niet te
      tachtig woedde een strijd tussen de     principiële tegenstand langzaam         werknemer in die twintig jaar            maar gedeeltelijk op. Uit de theorie       Anderzijds wordt over een gemid-          eindigen op de pensioendatum,
      videosystemen Betamax en VHS. Als       weg te ebben. De producten die          regelmatig samen naar de pensioen-       van behavioral finance is bekend dat       deld kortere periode uitgekeerd           omdat de pot na de pensioendatum
      we de experts mogen geloven             inmiddels worden aangeboden             regeling hebben gekeken, zijn            werknemers weinig genegen zijn             omdat later wordt gepensioneerd.          gewoon blijft staan. Dat levert een
      leverden videorecorders van             onder de noemer beschikbare-            vermoedelijk tussentijds aanpas-         om actief naar een andere aanbieder        De exacte hoogte van het extra            extra beleggingsrendement en
      Betamax een aanzienlijk beter beeld     premieregeling zijn de laatste jaren    singen gemaakt en is de regeling         te zoeken, en dat ze daarentegen           pensioen hangt af van de specifieke       daarmee een hoger verwacht
      - waar het bij videorecorders uitein-   fors geprofessionaliseerd. Daarbij      gemoderniseerd. Een huis dat             eerder geneigd zijn het aanbod van         omstandigheden en de marktrente           pensioen op. Deze soort van beschik-


14    Mercer Signaal | april 2012                                                                                                                                                                                           Mercer Signaal | April 2012     15
bare-premieregeling kan op twee         pensioenregeling. Te denken valt aan
                                                                                                                                         Ontwikkelingen in
                                                                                                                                         eigenrisicodragen
     manieren worden uitgevoerd: een         een model waarbij uit de beschikbare     Heeft u vragen of wilt u meer informatie, neem
     waarbij een gegarandeerde uitkering     premie een laag nominaal pensioen        dan gerust contact op met uw Mercer-consultant
     wordt toegezegd, en mogelijk (zodra     wordt ingekocht en een ander deel        of met Tim Burggraaf.
     het nieuwe FTK2 er is) een regeling     van de beschikbare premie gebruikt
     die een voorwaardelijke uitkering
     toezegt. Beide keuzes hebben elk
     hun eigen consequenties voor de
                                             wordt voor indexatie van die nomi-
                                             nale aanspraak. Het mag duidelijk
                                             zijn dat het eenvoudiger zal zijn
                                                                                      E-mail: tim.burggraaf@mercer.com
                                                                                      Tel.: +31 10 40 60 874                             WGA en Ziektewet
     wijze waarop de pensioenregeling        dergelijke regelingen uit de boeken
     wordt verantwoord in de balans en       van de onderneming te houden,
     de verlies- en winstregeling van de     maar het uitzicht op de garantie van
     onderneming.                            de uitkering voor de deelnemer
                                             verdwijnt. Hoewel dergelijke rege-
     In geval van een gegarandeerde          lingen met veel kunst en vliegwerk
     uitkering ligt het het meest voor de    ook binnen het huidig toezichtskader
     hand dat de uitvoering van de           vorm kunnen krijgen (het zijn de
     regeling in handen wordt gelegd van     facto immers CDC regelingen), ligt
     een verzekeraar, aangezien daarmee      dit type regeling meer in lijn met het
     het risico volledig wordt overge-       nieuwe toezichtsregime FTK2.
     dragen aan een externe partij.          Daarover is op dit moment echter
     Hoewel uitvoering via een pensioen-     nog veel onduidelijk. Met name de
     fonds ook mogelijk is, kan er in dat    vraag of dergelijke regelingen zonder
     geval sprake zijn van gevolgen voor     gevolgen voor accounting kunnen
     de cijfers van de onderneming.          worden vormgegeven kan op dit
     Anderzijds is het voor deelnemers       moment nog niet definitief worden
     juist een belangrijk gegeven dat        beantwoord.
     eens beloofde uitkeringen ook
     daadwerkelijk worden gegarandeerd       Conclusies
     door de verzekeraar. Uiteraard blijft   De markt maakt zich klaar voor een
     wel het solvabiliteitsrisico van de     nieuwe golf van beschikbare-
     verzekeraar een belangrijk gegeven      premieregelingen. Dat kunnen
     en het verdient dan ook aanbeveling     individuele vormen zijn waarbij een
     daar goed op te letten. Dat rekent      kapitaal beschikbaar wordt gesteld,
     dan gelijk af met de onzekerheden       of collectieve vormen waarbij een
     die optreden op het moment dat          uitkering in het vooruitzicht wordt
     pensioen wordt aangekocht, zoals        gesteld. Linksom of rechtsom komt
     hierboven omschreven. Dergelijke        daarbij op hetzelfde neer. Beide
     regelingen zijn bovendien               regelingen kennen specifieke voor-
     eenvoudig te communiceren. Tot          en nadelen, die in kaart kunnen                                                                                De daling van het ziekteverzuim en de WIA-instroom van de
     slot zou een PPI kunnen worden          worden gebracht. Diverse grote
     overwogen, maar daarvoor is van         multinationals zijn u onlangs reeds                                                                            afgelopen jaren is vooral toe te schrijven aan werknemers
     belang te vermelden dat een PPI niet    voorgegaan, en de expertise die                                                                                met een vast dienstverband. Het ziekteverzuim en de WIA-
     zelfstandig een gegarandeerde           Mercer daarbij heeft opgedaan kunt
                                                                                                                                                            instroom van personen met een Ziektewetuitkering (‘vangnet-
     uitkering mag aanbieden, en dus in      u uiteraard gebruiken. Specifiek voor
     beginsel afvalt.                        dit doel ontwikkelde tools kunnen u                                                                            ters’) blijft op een onverminderd hoog niveau en toont zelfs
                                             daarbij helpen. Hoe dan ook lijkt de                                                                           een stijgende tendens, waarbij vangnetters ongeveer de helft
     In geval van een niet-gegarandeerde     tijd aangebroken om over dit                                                              Gerrit bij de Leij
     uitkering wordt van de beschikbare      onderwerp na te denken; u hoeft                                                           Health & Benefits    van de WIA-instroom voor hun rekening nemen. Dit voorjaar
     premie een pensioen aangekocht dat      hiervoor zeker niet te wachten tot                                                                             zal het kabinet een wetsvoorstel indienen om het langdurig
     afhankelijk is van de beschikbare       alle details van het Pensioenakkoord                                                                           ziekteverzuim en de arbeidsongeschiktheid van vangnetters
     middelen. Concreet betekent dit dat     duidelijk zijn.
     die uitkering kan mee-ademen met                                                                                                                       te beperken. Het betreft hier de Wet beperking langdurig
     de economische staat van de                                                                                                                            ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid vangnetters.

16   Mercer Signaal | april 2012                                                                                                                                                                Mercer Signaal | April 2012   17
Voor werknemers met een vast               nemers met een tijdelijk dienstver-       wetsvoorstellen, met financiële           gebracht op het ziekengeld. De
      dienstverband is bij ziekte sprake         band, uitzendkrachten en zieke            prikkels voor werkgevers en werk-         uitkeringshoogte bedraagt dan 70%
      van een loondoorbetalingsverplich-         werklozen. De helft van de WIA-           nemers. Daarnaast zal een specifiek       *(minimumloon - inkomen).
      ting voor de werkgever gedurende           instroom komt voor rekening van de        beleid voor uitzendbureaus worden
      twee jaar. Werknemers die geen             vangnetters, terwijl deze juist een       gevoerd.                                  Het gaat hier om vangnetters
      werkgever (meer) hebben, zoals             aanzienlijk kleiner deel van de                                                     zonder werkgever en werknemers
      zieke WW-gerechtigden, uitzend-            verzekerdenpopulatie vormen.              Om de Ziektewet activerender te           met een tijdelijk dienstverband dat
      krachten en werknemers waarvan             Daarnaast hervatten vangnetters           maken, wordt in het huidig                tijdens ziekte eindigt. De genoemde
      het tijdelijk dienstverband tijdens        hun werk (eventueel gedeeltelijk)         (concept-)wetsvoorstel voorgesteld        maatregelen gaan al per 1-1-2013
      hun ziekte afloopt kunnen als              minder vaak dan werknemers met            om in geval van vangnetters het           in, waarna per 1-1-2014 een aantal
      vangnetter voor een uitkering een          een vast dienstverband. Er is dus         ziektewetcriterium aan te scherpen        andere maatregelen worden
      beroep op de Ziektewet doen.               sprake van een flinke oververtegen-       en na het eerste ziektejaar uit te        ingevoerd die vooral te maken
                                                 woordiging in de WIA-instroom.            gaan van “algemeen geaccepteerde          hebben met de financieringssyste-

     Hierbij wordt                               Onderzoek van het UWV wees uit dat
                                                                                           arbeid”. Dit uitgangspunt vormt dan
                                                                                           de maatstaf voor het ongeschikt zijn
                                                                                                                                     matiek voor de Ziektewet en de
                                                                                                                                     WGA.

     de werkgever                                de medische problematiek en
                                                 functionele beperkingen van vang-
                                                                                           tot werken, en daarmee het recht op
                                                                                           ziekengeld. Met dit criterium wordt       De overheid is van mening dat ook

     verantwoordelijk                            netters niet wezenlijk afwijken van die
                                                 bij werknemers met een vast dienst-
                                                                                           aangesloten bij de Wet WIA. Na het
                                                                                           eerste ziektejaar wordt beoordeeld
                                                                                                                                     uitzendwerkgevers financieel
                                                                                                                                     betrokken moeten worden bij het

     voor de “eigen”                             verband. Bij vangnetters speelt
                                                 verder vooral een rol dat werkhervat-
                                                                                           of de vangnetter in staat is met
                                                                                           algemeen geaccepteerde arbeid
                                                                                                                                     terugdringen van het - kortdurend
                                                                                                                                     - ziekteverzuim. Het voorstel is dat

     schadelast.                                 ting bij ziekte of arbeidsongeschikt-
                                                 heid moeizamer is. Werkhervatting
                                                                                           meer te verdienen dan 65% van zijn
                                                                                           “maatmaninkomen”. Zo ja, dan heeft
                                                                                                                                     uitzendbureaus het salaris gedu-
                                                                                                                                     rende de eerste twee ziekteweken
                                                 vindt meestal plaats bij de werkgever     de vangnetter geen recht meer op          zelf aan de uitzendkracht moeten
      De voorgestelde maatregelen, die           waar men werkte op het moment dat         een ziektewetuitkering. Op dit            gaan doorbetalen. Na afloop van
      deels op 1-1-2013, deels op                men ziek werd, terwijl bij vangnetters    moment wordt nog uitgegaan van            deze twee weken bestaat vervol-
      1-1-2014 ingaan, zijn specifiek            van een werkgever geen sprake meer        de “laatstelijk verrichte arbeid”.        gens recht op maximaal 102 weken
      gericht op vangnetters en hun              is. Daarnaast komt het UWV als                                                      ziekengeld op grond van de Ziek-
      voormalige werkgever en hebben             plaatsvervangende “werkgever”             Naast deze aanscherping wordt een         tewet.
      financiële en administratieve              onvoldoende aan zijn re-integratie-       op het arbeidsverleden gebaseerde,
      gevolgen voor alle werkgevers die          taken toe.                                loongerelateerde fase ingevoerd,          Bij grote werkgevers zullen de lasten
      werknemers met een bepaald                                                           waarbij de re-integratie- en sollicita-   van ziekte en arbeidsongeschikt-
      termijncontract in dienst hebben.          Financiële prikkels voor werkgevers       tieverplichtingen van de vangnetter       heid van vangnetters meer dan nu
      De wet voorziet erin om zowel het          en werknemers hebben in belangrijke       worden aangescherpt. Momenteel            individueel worden afgewenteld op
      Ziektewet- als het WGA-vangnet             mate bijgedragen aan een daling van       is de hoogte van het ziekengeld           de werkgever, en wel via een            sectoraal naar individueel gedif-      premie. Daar staat evenwel een
      onder de werking van het eigenrisi-        de WIA-instroom bij vaste werkne-         gedurende 104 weken gebaseerd             gedifferentieerde premie. Daarbij       ferentieerd. Al deze uitkeringen       daling van de premie voor de
      codragen te brengen. Hierbij wordt         mers. Deze prikkels, in de vorm van       op het laatstverdiende loon en            wordt de bestaande gedifferenti-        zullen gefinancierd worden via de      sectorfondsen en het Ufo (Uitvoe-
      de werkgever verantwoordelijk voor         de verlengde loondoorbetalingsver-        bedraagt de uitkering 70% hiervan.        eerde WGA-premie voor de vaste          Werkhervattingskas (Whk), die op       ringsfonds voor de overheid)
      de “eigen” schadelast.                     plichting en premiedifferentiatie in de   De duur van de loongerelateerde           werknemers aangevuld met de             zijn beurt wordt gevoed door de        tegenover. Per saldo verwacht de
                                                 WGA, gelden niet voor vangnetters         fase zal, net als bij de WW en de         risico’s voor de WGA- en ZW-vang-       gedifferentieerde premies. Hiermee     overheid op macroniveau een daling
      De waargenomen daling van de               en hun voormalige werkgevers. De          WIA, drie maanden bedragen en kan         netters. Hierbij zal dezelfde bereke-   vervalt bij de WGA dus het huidig      van de lasten voor ziekteverzuim en
      instroom van niet-vangnetters in de        noodzaak om het ziekteverzuim terug       worden verlengd met een periode           ningssystematiek worden gehan-          onderscheid tussen financiering van    arbeidsongeschiktheid vanwege de
      WIA wordt toegeschreven aan                te dringen en de instroom in de WIA       die bepaald wordt op basis van het        teerd die nu ook wordt toegepast bij    de WGA voor werknemers met een         genoemde financiële prikkels voor
      ingezette beleidsmaatregelen zoals         te voorkomen staat bij hen daardoor       arbeidsverleden en maximaal 104           de bepaling van de gedifferenti-        vast dienstverband en voor werkne-     werkgevers en vangnetters.
      de Wet verlenging loondoorbeta-            niet hoog op de agenda. Op de             weken bedraagt. Tijdens de loonge-        eerde WGA-premie. De schadeuit-         mers met een dienstverband dat al
      lingsverplichting bij ziekte, de Wet       arbeidsmarkt staan vangnetters bij        relateerde fase is de ziektewetuitke-     keringen uit het verleden worden        in de eerste twee ziektejaren          Voor kleine werkgevers zal een
      WIA, het Schattingsbesluit en de           ziekte dus te vaak en te lang langs de    ring 70% van het laatstverdiende          per bedrijf gerelateerd aan de          eindigt. Ook de financiering van de    sectorale, uniforme premie gaan
      Wet verbetering poortwachter, en           kant, zo werd in de WIA-evaluatie van     - gemaximeerde - loon. In de              loonsom en vervolgens vergeleken        Ziektewet voor werknemers van wie      gelden, waarmee het karakter van
      als uitvloeisel van dit alles de directe   2011 geconcludeerd.                       vervolgfase daalt de uitkering tot        met het landelijke kengetal ter         het dienstverband tijdens ziekte       de reguliere WGA-premie verandert
      financiële prikkels voor zowel                                                       70% van het minimumloon. Mocht            bepaling van het uiteindelijke          eindigt zal dan lopen via de Werk-     van individueel naar sectoraal. De
      werkgever als werknemer. Deze              Een flinke daling in de WIA-instroom      de vangnetter naast deze uitkering        premiepercentage. Het karakter van      hervattingskas. Als werkgever zult u   premie voor het ZW- en WGA-
      maatregelen hebben echter nauwe-           door vangnetters wil men verder           ook een inkomen hebben, dan               de UWV-premie voor het ZW- en           dus te maken krijgen met een           vangnet werd overigens al sectoraal
      lijks of geen effect gehad op werk-        ook bewerkstelligen via de nieuwe         wordt dit deels in mindering              WGA-vangnet verandert dus van           stijging van de gedifferentieerde      vastgesteld.


18    Mercer Signaal | april 2012                                                                                                                                                                                           Mercer Signaal | April 2012   19
Mercer Signaal april 2012
Mercer Signaal april 2012
Mercer Signaal april 2012
Mercer Signaal april 2012
Mercer Signaal april 2012
Mercer Signaal april 2012
Mercer Signaal april 2012
Mercer Signaal april 2012
Mercer Signaal april 2012

Contenu connexe

Plus de Mercer (Nederland) B.V. - Talent - Health - Retirement - Investments

Plus de Mercer (Nederland) B.V. - Talent - Health - Retirement - Investments (20)

Wake-up: Ontwikkelingen Eigen Risico Drager voor WGA
Wake-up: Ontwikkelingen Eigen Risico Drager voor WGAWake-up: Ontwikkelingen Eigen Risico Drager voor WGA
Wake-up: Ontwikkelingen Eigen Risico Drager voor WGA
 
Short Term Assignments
Short Term AssignmentsShort Term Assignments
Short Term Assignments
 
Pensioenregeling
PensioenregelingPensioenregeling
Pensioenregeling
 
Mercer Signaal - december 2011
Mercer Signaal - december 2011Mercer Signaal - december 2011
Mercer Signaal - december 2011
 
Basiscursus Pensioenen
Basiscursus PensioenenBasiscursus Pensioenen
Basiscursus Pensioenen
 
Mercer Signaal - september 2011
Mercer Signaal - september 2011Mercer Signaal - september 2011
Mercer Signaal - september 2011
 
Financiële Crisis: Gevolgen en veilige havens
Financiële Crisis: Gevolgen en veilige havens Financiële Crisis: Gevolgen en veilige havens
Financiële Crisis: Gevolgen en veilige havens
 
Het Pensioenakkoord; Gevolgen voor uw fonds
Het Pensioenakkoord; Gevolgen voor uw fondsHet Pensioenakkoord; Gevolgen voor uw fonds
Het Pensioenakkoord; Gevolgen voor uw fonds
 
Eigen risicodragen WGA: leiden of lijden
Eigen risicodragen WGA: leiden of lijdenEigen risicodragen WGA: leiden of lijden
Eigen risicodragen WGA: leiden of lijden
 
Strategische Workforce Planning; Nu anticiperen op de uitdagingen van morgen
Strategische Workforce Planning; Nu anticiperen op de uitdagingen van morgenStrategische Workforce Planning; Nu anticiperen op de uitdagingen van morgen
Strategische Workforce Planning; Nu anticiperen op de uitdagingen van morgen
 
Het Pensioenakkoord; Gevolgen voor uw pensioenregeling
Het Pensioenakkoord; Gevolgen voor uw pensioenregelingHet Pensioenakkoord; Gevolgen voor uw pensioenregeling
Het Pensioenakkoord; Gevolgen voor uw pensioenregeling
 
PPI, DC, etc.; Opties buiten de traditionele pensioenregeling
PPI, DC, etc.; Opties buiten de traditionele pensioenregelingPPI, DC, etc.; Opties buiten de traditionele pensioenregeling
PPI, DC, etc.; Opties buiten de traditionele pensioenregeling
 
Mercer Signaal - juni 2011
Mercer Signaal - juni 2011Mercer Signaal - juni 2011
Mercer Signaal - juni 2011
 
The Impact of Climate Change on Asset Allocation
The Impact of Climate Change on Asset  AllocationThe Impact of Climate Change on Asset  Allocation
The Impact of Climate Change on Asset Allocation
 
Mercer Signaal - maart 2011
Mercer Signaal - maart 2011Mercer Signaal - maart 2011
Mercer Signaal - maart 2011
 
The New HR Reality
The New HR RealityThe New HR Reality
The New HR Reality
 
Mogelijkheden voor pensioenfondsen
Mogelijkheden voor pensioenfondsenMogelijkheden voor pensioenfondsen
Mogelijkheden voor pensioenfondsen
 
Hoe te overleven met behulp van beleggingen
Hoe te overleven met behulp van beleggingenHoe te overleven met behulp van beleggingen
Hoe te overleven met behulp van beleggingen
 
Risk Management – Stabiele mix of stabiel risico?
Risk Management – Stabiele mix of stabiel risico?Risk Management – Stabiele mix of stabiel risico?
Risk Management – Stabiele mix of stabiel risico?
 
Non-Financial Risks: A focus on Operational Risk
Non-Financial Risks: A focus on Operational RiskNon-Financial Risks: A focus on Operational Risk
Non-Financial Risks: A focus on Operational Risk
 

Mercer Signaal april 2012

  • 1. Mercer Signaal April 2012 Subhead example - Month XXXX Headlines Een toekomstbestendig pensioen- contract – Interview met Paul Notermans, bestuursvoorzitter van Pensioenfonds Inesse Risicomanagement is zo makkelijk! Eindelijk structurele aandacht voor beschikbare premie Ontwikkelingen in eigenrisicodragen WGA en Ziektewet Pensioen, Zorg en Wonen in 2020 - Zitten ze wel op mij te wachten? Aanpassing van rekenrente - De oplossing voor de dekkingsgraadproblematiek voor 3 EEN NIEUWE IPADin op pensioenfondsen? Wettelijke wijzigingen 2012 WIN sonderzoek Vul het lezer l/signaal* www.mercer.n
  • 2. Mercer Signaal April 2012 • Interview met Paul Notermans, bestuursvoorzitter van Pensioenfonds Inesse Een toekomstbestendig pensioencontract 6 • Coen Verdegaal en Marcel de Wit Risicomanagement is zo makkelijk! 8 • Tim Burggraaf 8 Eindelijk structurele aandacht voor beschikbare premie 13 • Gerrit bij de Leij Ontwikkelingen in eigenrisicodragen WGA en Ziektewet 17 • Raymond Brood 13 Pensioen, Zorg en Wonen in 2020 Zitten ze wel op mij te wachten? 21 • Dennis van Ek en Sasja Keijmel Aanpassing van rekenrente De oplossing voor de dekkingsgraad problematiek voor pensioenfondsen? 24 • Richard Witteveen 17 Wettelijke wijzigingen 2012 29 21 Rubrieken Voorwoord 5 Kader M&A Ready Workshop 2012 32 24 Summary 33 29 Onze dienstverlening 35 2 Mercer Signaal | April 2012 Mercer Signaal | april 2012 3
  • 3. Doe mee aan he t lezersonderzoe Mercer Signaal k voor Voorwoord via www.merce r.nl/signaal en win een nieu we iPad 3* *Deze actie is ge ldig tot 1 juni 20 12 Seminar: Digitalisering van uw pensioenprocessen Arnout Korteweg Het leveren van betere services tegen ook de structuur van pensioenadmi- Market Leader Benelux lagere kosten en verwachte verande- nistratiepakketten professionaliseren. AANMELDEN ringen in pensioenwetgeving zijn Voor pensioenadministraties blijft de Deelname is geheel kosteloos! actuele uitdagingen voor veel pensioentechniek een belangrijk pensioenuitvoerders. U dient effici- onderdeel; de rekenregeltjes moeten Datum ënter te opereren, te voldoen aan de immers allemaal kloppen. Zonder Donderdag 19 april 2012 vereisten van de toezichthouders en goede motor, geen goede auto. IT aan de verwachtingen van uw systemen mogen dan in de tijd Tijd Geachte relaties, Mercer beraadt zich op een manier van inspelen op deelnemers. Uw communicatie dient wellicht eenvoudiger zijn geworden, 09.00 tot 13.30 uur Dit is de eerste editie van Mercer Signaal in dit nieuwe deze behoefte, met als doel global trustee management daarbij duidelijk, actueel en betrouw- pensioenen wordt alsmaar complexer. jaar. Een jaar met opnieuw overweldigende turbulentie in mogelijk te maken voor zijn relaties. In deze editie van baar te zijn. In deze sessie gaat Mercer in op Locatie de economie, de bestendigheid van de euro, het begro- Mercer Signaal wordt hieraan nog geen specifieke enerzijds ontwikkelingen en trends in Grand Hotel Karel V tingstekort en de positie van onze pensioenfondsen. Een aandacht besteed; wél treft u onder meer een interes- Aan de hand van praktijkvoorbeelden de pensioenmarkt en staat anderzijds Geertebolwerk 1 flink aantal pensioenfondsen zal moeten aankondigen dat sante bijdrage aan over de eurocrisis en de uitdagingen en trends wil Artena u tijdens dit stil bij wat dit voor pensioenadminis- 3511 XA Utrecht gekort zal worden als de omstandigheden zo blijven. waarvoor we staan op het vlak van de demografie. seminar informeren over ontwik- tratiepakketten betekent. Weliswaar heeft de DNB enige ruimte geboden door de Hierover is recent een boek verschenen, door Mercer kelingen die voor u van belang zijn. Sprekers disconteringsvoet vast te stellen, maar dat laat onverlet samengesteld in het kader van zijn deelname aan het Wat zijn de eerste ervaringen met Artena presenteert u een - Prof. Dr. Willem Vermeend dat pensioenfondsen nog steeds in volatiele omstandig- onderzoek van het World Economic Forum. In deze cloud computing, het nut van vernieuwde wijze van - Paul Bruggeman, Artena heden verkeren. De “bets” tussen de mate van renteaf- editie lichten wij alvast een tipje van de sluier op. Mocht communiceren via social media en pensioenuitvoering. - Luc Schamhart, Microsoft dekking en de keuze voor rendement op grond van risico’s u voor dit boek en onderzoek belangstelling hebben, welke effecten heeft de opkomst van U bent van harte welkom op dit - Tim Burggraaf en Jolanda Vink, zijn immers moeilijk te maken. Dat brengt ons in een dan kunt u ons hierover berichten via onze website de smartphone? Welke mogelijke interactieve seminar van Artena en Mercer situatie dat zowel pensioenbeleggers als pensioenfonds- www.mercer.nl/WEF. Hierop vindt u nog veel meer kostenbesparingen zijn te realiseren haar partners. Meld u nu kosteloos - Gerard van der Schoor, bestuurders moeten kiezen tussen een aantal kwaden informatie over Mercer en de kennis die Mercer op basis door volledig digitaal te communi- aan via www.fincircle.nl of bel ons op PBO-Dienstverlening waarvan de uitkomst uiterst onzeker is, om zodoende het van zijn thought leadership aangaande beloning, ceren en wat is de rol van IT daarin? telefoonnummer: 070 363 77 33. - Edwin van Waaijenberg, beste voor de deelnemers te bewerkstelligen. Nu al is er benefits en pensioen graag met u wil delen. Wij garanderen u een inspirerende Stichting Pensioenfonds TNO sprake van behoefte aan “reverse ALM”, ofwel: welke Tim Burggraaf en Jolanda Vink van ochtend met ruimte voor vragen en economische omstandigheden (uitgangspunten) passen Maak dus vrijblijvend een afspraak met ons, of neem Mercer praten u deze dag bij over discussie. het best bij, of zijn het meest waarschijnlijk in de scena- contact op met een van de Mercer consultants. Ook dit “Goede pensioenadministratie kan rio’s die zich kunnen voordoen. jaar hebben we weer het voornemen om u via events, niet zonder goede pensioenkennis”. seminars of magazines nader te informeren en u te In een wereld waarin IT een steeds In dat kader stellen wij vast dat risicomanagement overtuigen van de waarde van Mercer. prominentere rol gaat innemen, zal inmiddels grensoverschrijdend is, om te bewerkstelligen dat grotere ondernemingen met (gesloten) DB-regelingen Veel leesgenoegen in een uitdagend 2012. in het buitenland hun risicomaat of -budget beheersbaar Colofon Redactie-adres houden. In de discussies die bedrijven voeren moeten ze Met vriendelijke groet, keuzes maken in de wijze waarop het budget wordt Mercer Signaal is een nieuwsbrief voor relaties Redactie-adres Website aangewend. Hiertoe worden de bestuursleden of trustees Arnout Korteweg van Mercer (Nederland) B.V. Startbaan 6 www.mercer.nl op wereldwijde schaal bij corporate risk management Market Leader Benelux Postbus 2271 www.mercer.nl/ betrokken en kan een nieuwe service of behoefte ontstaan Hoewel uiterste zorg is besteed aan de inhoud van Mercer 1180 EG Amstelveen nieuwsbrieven onder de noemer ‘global trustee management’. Signaal, aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid marketing.nl@mercer.com voor onvolledigheid, onjuistheid of voor de gevolgen Ontwerp en layout daarvan. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van Adres- of Indrukwekkend, Heiloo Mercer Signaal door middel van druk, fotokopie, micro- naamswijzigingen: film of op welke wijze dan ook is slechts toegestaan met marketing.nl@mercer.com Drukwerk bronvermelding. Indrukwekkend, Heiloo 4 Mercer Signaal | april 2012 Mercer Signaal | april 2012 5
  • 4. Een toekomstbestendig Twee Mercer teams maar achteruitboeren.’ Het tweede Unieke voorwaarden pensioencontract PQ Silicas werd geadviseerd door alternatief was een collectieve Notermans is zeer te spreken over een team van Mercer Rotterdam bij waardeoverdracht naar een nieuwe het resultaat. ‘Mercer heeft zich de harmonisatie van de pensioenre- uitvoerder van de geharmoniserde bewezen als een partij die enerzijds gelingen, de onderhandelingen met regeling en het derde alternatief verstand heeft van pensioenen, vakbonden, et cetera. Het Pensioen- was een buy-out waarin alle bezit- wetten, kosten en dergelijke en fonds Inesse werd bijgestaan door tingen en verplichtingen (zowel anderzijds commercieel en zakelijk een team van Mercer ’s-Hertogen- nominaal als indexatie) werden mee kan denken. Mercer heeft zich Twee bedrijven, vier pensioenregelingen, twee pensioen- bosch om een mogelijk conflict of overgedragen naar een verzekeraar. ingeleefd en voelde prima aan welke uitvoerders. De fusie tussen PQ Nederland bv en Ineos Silicas interest te voorkomen. ‘De vraag Voor dat laatste werd gekozen. belangen er lagen. Bovendien heeft waar Mercer ’s-Hertogenbsoch zich ‘Mercer adviseerde aan de hand van Mercer geadviseerd, ons geholpen Netherlands bv bracht ze samen. Het harmonisatietraject mee bezig hield, was wat er moest een intensief offerte- en onderhan- om met de verschillende belang- resulteerde in één bedrijf met één pensioenregeling en gebeuren met het pensioenfonds delingstraject met welke verzeke- hebbenden te communiceren, één uitvoerder. Paul Notermans, bestuursvoorzitter van toen PQ Silicas had besloten niet raar verder te gaan. We kozen er onderhandeld en ook nog eens het bestuur ondersteund met het Pensioenfonds Inesse: ‘Met hulp van Mercer hebben we nu tevens een antwoord op de ontstane onderdekking.’ Alles bij elkaar een hele kluif. runnen van het fonds zolang het nog bestond. Wij hadden een fonds meer door te gaan met het onderne- uiteindelijk voor om de opge- met een te lage dekkingsgraad, mingspensioenfonds. In de tussen- bouwde aanspraken onder te voorzien van een herstelplan, met tijd moest Mercer het pensioen- brengen bij Delta Lloyd, waar wij het vooruitzicht dat bij een voortbe- fondsbestuur ondersteunen bij de met behulp van Mercer aantrek- staan ervan op de pensioenen dagelijkse werkzaamheden en kelijke voorwaarden wisten te moest worden gekort. Samen rapportage richting DNB. Het bedingen op het overnamecontract.’ hebben we dat weten om te zetten pensioenfonds heeft geen eigen in een toekomstbestendig contract uitvoering, geen eigen bureau. Alle Specialistisch met Delta Lloyd, waarin de pensi- Pensioenen zijn hot. Dekkings- gevolg van de fusie, moest Inesse in leveranciers worden ingehuurd, van ‘Als je je bezittingen en verplich- oenen gegarandeerd zijn en waarbij graden staan onder druk met veilig vaarwater worden gebracht. organisatie. ‘PQ Silicas wil als goed administrateur tot actuaris en van tingen overdraagt aan een verzeke- er ook nog een gegarandeerde kortingen op de uitkeringen moge- Een traject dat onmogelijk door ons werkgever de medewerkers een asset beheerder tot adviseur. Alles raar en vervolgens je fonds gedeeltelijke indexatie is ingekocht. lijk als desastreus gevolg. Pensioen- vierkoppige fondsbestuur alleen uitstekende pensioenregeling bij elkaar een hele kluif’, aldus liquideert, besta je dus niet meer. Voorwaarden die we nu nooit meer fondsbestuurders zoeken naarstig kon worden volbracht.’ bieden, maar dan wel een die voor Notermans. Met andere woorden, zo’n buy-out zouden krijgen. Een traject ook dat naar een oplossing. Daaraan alle medewerkers gelijk is. Het doe je maar één keer als bestuur. we nooit alleen hadden kunnen hebben ze hun handen vol. En dat Keuze voor Mercer bedrijf heeft daarvoor Mercer in de Drie alternatieven Het ontbreekt je dus aan ervaring, afleggen. En al helemaal niet binnen terwijl de bestuurders van vaak PQ Silicas bv is de Nederlandse arm genomen. Een logische keuze’, Per 2011 besloot PQ Silicas de terwijl het heel specialistisch werk de gestelde termijnen.’ relatief kleine pensioenfondsen hun dochtermaatschappij van PQ zegt Notermans. Mercer is de nieuwe, geharmoniseerde pensi- is. En dus heb je een adviseur nodig bestuursfunctie doorgaans parttime Corporation, een wereldwijd huisleverancier van PQ Corporation oenregeling door een verzekeraar die vaker met het bijltje heeft naast hun reguliere werkzaamheden opererend chemiebedrijf dat reeds wereldwijd op het gebied van uit te laten voeren. Vanaf dat gehakt. Een die weet waar hij op pensioenadvisering en met lokale moment werd het pensioenfonds moet letten en wat er bij alle Dekkingsgraden staan onder druk vestigingen in staat aansluiting te vinden bij de markt, lokale wetten een gesloten fonds: er stroomden geen nieuwe deelnemers en verschillende partijen speelt, zoals de deelnemers, werkgever, DNB en met kortingen op de uitkeringen en regelgeving. Pensioenfonds Inesse koos ook voor premies meer het fonds in. Noter- mans vertelt dat het pensioenfonds- verzekeraars. En die weet wiens belangen hij behartigt en op welk mogelijk als desastreus gevolg. Mercer als adviseur om een nieuwe toekomst te kunnen bepalen als bestuur samen met Mercer drie alternatieven onderzocht voor wat moment hij met welke partij moet schakelen. Je moet je dus laten uitvoeren. Voor de bestuurders van meer dan 180 jaar bestaat. PQ gevolg van de harmonisatie. ‘Gezien er met het fonds moest gebeuren. bijstaan door een specialist die je Pensioenfonds Inesse, verantwoor- Silicas verwerkt kwartszand tot de complexiteit van het harmonisa- Het eerste alternatief was het fonds kan adviseren, die het project delijk voor de uitvoering van de silicas en silicaten, wat belangrijke tievraagstuk, de inspanningen die voort laten bestaan als gesloten begeleidt en die als uitvoerder oude pensioenregelingen van Ineos grondstoffen zijn voor onder andere het voeren van een eigen onderne- fonds. ‘Maar vanwege de aanwezige optreedt’, stelt Notermans. Silicas Netherlands bv, was een de papierindustrie, autobanden, mingspensioenfonds vergt en de onderdekking en de mogelijke Volgens hem zijn er veel oplossing voor de onderdekking verf en coatings, tandpasta, strenge eisen die toezichthouder korting op de pensioenen in de vergelijkbare organisaties die in onderdeel van een groter vraagstuk. wasmiddelen en industriële reini- DNB stelt aan het besturen van een nabije toekomst, was dit een dezelfde situatie verkeren als zijn Notermans: ‘Na de harmonisatie gingsmiddelen. In Nederland, waar ondernemingspensioenfonds, is onaantrekkelijk alternatief. In dit pensioenfonds. ‘Die partijen van de vier pensioenregelingen van het bedrijf actief is sinds 1990, toegesneden ondersteuning geval zou het fonds, gezien de hebben allemaal behoefte aan de PQ-bedrijven in Nederland, als werken 240 mensen voor de onmisbaar.’ huidige omstandigheden, alleen een partner als Mercer.’ 6 Mercer Signaal | april 2012 Mercer Signaal | april 2012 7
  • 5. risicomanagement bij een groot processen hebben beschreven Met een tiental praktische tips aantal pensioenfondsen en verzeke- waarin het beheersen van de diverse hopen wij u hierbij te kunnen raars. Maar eerst zullen wij laten risico’s een plaats krijgt. Tenslotte zal helpen. Om deze tips in het juiste zien dat u al heel veel aan risico- de manier waarop uw bestuur of perspectief te plaatsen beginnen wij management doet. Hierbij zullen beleggingscommissie werkt vaak met het kort beschrijven van de de twee bouwstenen van risico- impliciete afspraken bevatten die bouwstenen van risicomanagement: management, de risicomanage- met risicomanagement te maken de risicomanagementcyclus en mentcyclus en de bijbehorende hebben. Zo zijn er vaak verschillende bijbehorende governance. governance, kort worden personen vanuit het fonds die elk beschreven. hun specifieke contacten hebben Er zijn vele definities voor risicoma- met de vermogensbeheerders, de nagement, maar ze komen allemaal Risicomanagement is ALM-uitvoerder en de pensioen- min of meer op hetzelfde neer. niets nieuws! administrateur. Risicomanagement kan worden Risicomanagement is niet nieuw omschreven als het managen van de voor u! U doet er al heel erg veel aan. Maar betekent het feit dat u dagelijks cyclus van: Dat gebeurt dagelijks, als u uw met risicomanagement bezig bent • het formuleren van de doelstel- pensioenfonds aan het managen nu ook dat risicomanagement ook lingen en de risicobereidheid van bent op de processen betreffende daadwerkelijk geborgd is in de uw fonds; uw pensioenregeling en beleg- dagelijkse besturing van uw fonds? • het identificeren van risico’s; gingen. Zodra u nadenkt over de inrichting van de pensioenregeling, het Risicomanagement is niet nieuw voor u! Risicomanagement langlevenrisico of de indexatieam- bitie bent u al met risicomanage- ment bezig. En als u met behulp van Helaas, die vlieger gaat niet op. Ondanks het feit dat bijna alle pensioenfondsen al heel veel doen • het opstellen en implementeren van beleid voor risicobeheersing; • de uitvoering, monitoring en is zo makkelijk! een ALM-studie en een strategische aan risicomanagement, blijven velen terugkoppeling van risico’s en asset allocatie het strategisch toch met het gevoel zitten dat beheersmaatregelen; én beleggingsbeleid van uw pensioen- risicomanagement een apart proces • het formuleren en nemen van fonds formuleert, vermogensbe- is. Daarbij kunnen ze ook niet goed beslissingen op basis van de heerders selecteert en beleggings- aangeven of datgene wat ze aan informatie uit de vorige stappen. rapportages bespreekt, bent u ook risicomanagement doen aansluit Dit kan mogelijk gevolgen hebben met risicomanagement bezig! bij het dagelijkse management voor de doelstellingen en risicobe- Ook zult u al veel beleid en van het fonds. reidheid van uw fonds (zie figuur 1). Nee, dit is niet alweer een artikel om te benadrukken hoe belangrijk risicomanagement voor uw pensioenfonds is. Doelstellingen & Risico- Ook is het geen ingewikkeld artikel over een complex risico- bereidheid Pensioenfonds model. Dit artikel bevat tien praktische tips waarmee u risicomanagement beter in het dagelijks beheer van uw Coen Verdegaal pensioenfonds kunt integreren. Rollen & Zorgvuldig Effectieve Investments Beleid & Effectief comité verantwoordelijk- toezicht & Informatie- producedures Bijna alle pensioenfondsen zijn al fondsen nu al veel aan risicoma- heden monitoren voorziening met risicomanagement bezig. nagement doen, blijven veel Managen Indentificeren Sommige zijn enthousiast fondsen toch met het gevoel zitten Risico’s Supervisie - hoe Risico’s Beslissingen Uitvoering begonnen met het opsommen van dat het nog geen integraal onder- weet je het alle risico’s, maar daar is het dan bij deel van hun besturingsmodel is. gebleven. Bij andere pensioen- fondsen zijn pakken papier volge- In dit artikel willen wij u op dit Governance schreven, die vaak nuttige zaken gebied een paar praktische en bevatten maar ook nogal eens eenvoudige tips geven. Deze Marcel de Wit Monitoren Beheersen ongelezen de kast ingaan. Ondanks komen voort uit de ervaringen van Risico’s Risico’s Retirement, Risk & Finance Consulting het feit dat bijna alle pensioen- Mercer met de implementatie van Figuur 1. risicomanagementcyclus 8 Mercer Signaal | april 2012 Mercer Signaal | april 2012 9
  • 6. Risicomanagement is dus meer, • Effectieve informatie- risico’s geen normen worden 4. Besteed aandacht aan veel meer, dan het identificeren van voorziening gesteld (zie tip 3). een goede beschrijving de risico’s en hierover rapporteren. Het pensioenfonds moet over van beheersmaatregelen Ook staat de risicomanagementcy- effectieve informatievoorziening 2. Kwantificeren en prio- Stel bij de beschrijving van een clus niet op zichzelf. beschikken. Dat wil zeggen juiste, riteren van risico’s beheersmaatregel niet alleen dat er De cyclus functioneert alleen goed tijdige en volledige informatie ten Veel pensioenfondsen hebben een iets gebeurt (bijvoorbeeld moni- bij een goed werkende governance behoeve van de relevante verant- risicoassessment uitgevoerd. Nog toren rapportage vermogensbe- om deze draaiende te houden. woordelijken en beslisorganen. vaak zien wij dat pensioenfondsen heerder), maar wees specifiek in het Goede governance bestaat uit een hun risico’s niet kwantificeren en/of benoemen van het rapport en de aantal elementen die u hieronder Beide bouwstenen zijn essentieel daar geen scenarioanalyses op voor de betreffende beheersmaat- ziet aangegeven, en die door elk voor risicomanagement in uw loslaten. Hierdoor kunnen ze niet regel relevante grafiek of tabel. Zo fonds op de eigen specifieke wijze pensioenfonds. Maar hoe zorgt u er goed aangeven of een risico al dan kunnen de personen die voor de worden ingevuld, omdat elk fonds nu voor dat deze bouwstenen niet acceptabel is. Een mogelijk risico’s verantwoordelijk zijn goed immers verschillend is. feitelijk onderdeel van uw dagelijks gevolg daarvan is dat lang niet alle beoordelen of de risico’s beheers- management worden? pensioenfondsen hun risico’s baar zijn. Vaak leidt dit tot • Effectief comité aanscherping van de rapportages Het pensioenfonds moet een orgaan hebben voor effectieve Ze kunnen u helpen uw risico- van de leveranciers die betere informatie moeten verschaffen besluitvorming over het risicoma- nagementproces en de geïdentifi- management een integraal zodat u kunt bepalen of u alles onder controle heeft. Figuur 2. risicodashboard ceerde risico’s. Dit orgaan moet voor deze besluitvorming over onderdeel van uw bestaande 5. Risicodashboard wanneer het collateral beleid wordt geëvalueerd. periodiek worden geëvalueerd. Een ander voordeel is dat risicoma- voldoende tijd, kennis en capaci- teit beschikken. besturingsmodel te maken. Maak risicomanagement toeganke- lijk voor bestuur en beleggingscom- Geef in de planningen vervolgens de risico’s aan waarop de behan- nagement voor bestuurders niet wordt beperkt tot een jaarlijkse missie door met behulp van een delde onderwerpen betrekking risicoassessment, die in de praktijk • Beleid en procedures Tips ter verbetering prioriteren; iets wat van belang is risicodashboard op eenvoudige hebben. Hierdoor wordt het voor de vaak al na een paar keer wordt De manier waarop beslissingen van integratie- als u wilt weten waar uw pensioen- wijze inzicht in de risico’s te geven. bestuurders heel inzichtelijk hoe gestaakt. Echt begrip van de risico’s met betrekking tot het risicoma- risicomanagement fonds de vaak zo beperkte capaci- Op basis van de eerdergenoemde het risicomanagement aan de ontstaat namelijk pas als u weet nagementproces bij uw pensioen- in het besturingsmodel teit moet inzetten. prioritering en normering (zie tips 2 dagelijkse besturing van uw fonds is welke risico’s betrekking hebben op fonds worden voorbereid en Mercer heeft al veel ervaring en 3) kunnen zij vervolgens de gekoppeld en kunnen zij zich ervan de onderwerpen die u in de dage- uitgevoerd moet helder zijn. opgedaan bij het implementeren 3. Stel normen bij de status of veranderingen van de verzekeren dat de geïdentificeerde lijkse besturing van uw fonds van risicomanagementprocessen risico’s en bepaal vooraf belangrijkste risico’s in één oogop- risico’s, de gestelde normen en de behandelt (zie figuur 3). • Rollen en verantwoordelijk- bij verschillende grote en kleine acties slag zien. Dit biedt grotere bestuur- belangrijkste beheersmaatregelen heden pensioenfondsen en verzekeraars. Essentieel voor het goed kunnen dersbetrokkenheid in het risicoma- De rollen en verantwoordelijk- Uit deze praktijk hebben we tien monitoren van uw risico’s is het nagement (zie figuur 2). heden en de daaraan toegewezen tips geformuleerd die op de eerder- vaststellen van normen om aan te personen moeten bij het genoemde bouwstenen betrekking geven wat acceptabele risiconi- 6. Stel planning op, uitvoeren van de verschillende hebben. Ze kunnen u helpen uw veaus zijn. Zonder deze normen is met koppeling naar onderdelen van het risicomanage- risicomanagement een integraal dat niet mogelijk. Wij zien dit vaker de risico’s mentproces binnen uw pensioen- onderdeel van uw bestaande niet, dan wel gebeuren. Ook is het Stel een jaar- of meerjarenplanning fonds duidelijk en inzichtelijk zijn. besturingsmodel te maken. verstandig om alvast te bepalen op voor zowel bestuur als beleg- welke acties u gaat ondernemen als gingscommissie inzake de onder- • Zorgvuldig toezicht en 1. Bepaal uw maximale een norm bereikt wordt. Overigens werpen die u in de dagelijkse monitoren risicobereidheid! moet dit proces van normen stellen besturing van uw fonds behandelt. De verantwoordelijken binnen uw In de praktijk zien we nog vaak dat en daaraan acties verbinden In zo’n planning kan bijvoorbeeld pensioenfonds moeten er zorg- pensioenfondsen weliswaar hun sowieso in het kader van het staan wanneer de custodian of een vuldig op toezien dat het risico- doelstellingen helder voor ogen financieel crisisplan worden specifieke manager wordt geëvalu- managementproces goed wordt hebben, maar niet duidelijk hebben doorlopen. Fondsen worden eerd, of de uitvoeringsovereen- uitgevoerd. Ook moeten ze de welk risico zij daarbij maximaal namelijk geacht uiterlijk per 1 mei komst moet worden onderhandeld. ontwikkeling van de risico’s, de willen, c.q. mogen lopen bijvoor- a.s. over een financieel crisisplan te De planning bevat tevens de beheersmaatregelen en de beeld uitgedrukt in risicobudget of beschikken. evaluatie van beleid en beheers- daaruit voorvloeiende acties strak kans op onderdekking. Hierdoor maatregelen zoals wanneer de ALM Figuur 3. planning met koppeling naar risico’s monitoren. kunnen voor de geïdentificeerde studie weer wordt uitgevoerd of 10 Mercer Signaal | april 2012 Mercer Signaal | April 2012 11
  • 7. in de praktijk soms dat deze ook voor de risico’s zelf verantwoorde- lijkheid draagt! Dat kan natuurlijk niet. De tips zijn niet ingewikkeld zoals u ziet. Risicomanagement is zo makkelijk! Wat voor alle tips wel geldt, is dat ze een initiële inspan- ning vergen, waarna u er vervol- gens met relatief weinig moeite veel plezier van kunt hebben. Conclusie Eindelijk structurele In het dagelijks management van uw pensioenfonds doet u al heel veel aan risicomanagement. Wij hopen dat u uit deze tips-uit-de- praktijk een aantal zinvolle kunt destilleren om u verder te helpen uw risicomanagementcyclus en bijbehorende governance beter in aandacht voor 7. Begin uw bestuurs- vergadering met het bespreken van de alle of enkele taken en bevoegd- heden op gebied van risicomanage- ment uit te besteden aan bijvoor- uw besturingsmodel te integreren. Als dat het geval is, kunt u vervol- gens eenvoudig aantonen dat beschikbare premie belangrijkste risico’s beeld de beleggingscommissie of risicomanagement belangrijk is in Zet als eerste punt op de agenda de een interne of externe risicoma- het dagelijks management van uw belangrijkste risico’s en eventueel nager is het in ieder geval belangrijk pensioenfonds. En omdat u dan opgetreden incidenten, en probeer dat vanuit het bestuur een sponsor veel meer ‘in control’ bent, kunt u daar vervolgens lessen uit te wordt aangewezen die de belangen desgewenst ook weer eens tijd trekken. Zo weet u zeker dat de van risicomanagement in het besteden aan het lezen van een belangrijkste risico’s voldoende bestuur kan vertegenwoordigen. ingewikkeld artikel over een Over het uitblijven van een massale groei in beschikbare- aandacht krijgen en niet worden complex risico model. veronachtzaamd door tijdgebrek. 10. Leg de rollen en premieregelingen in Nederland wordt al vele jaren verantwoordelijkheden Onze mensen van Investments en geschreven en gesproken. Toch lijkt het begrip ‘beschikbare 8. Stel een sjabloon op eenduidig vast Retirement, Risk & Finance Consul- voor te nemen besluiten Leg duidelijk vast wie binnen uw ting staan u uiteraard graag terzijde premie’ hier nu ook langzaam maar zeker terrein te winnen. Een eenvoudige sjabloon voor te pensioenfonds verantwoordelijk is bij het (verder) vormgeven en Onlangs stelde VNO-NCW nog in de Volkskrant dat alle nemen besluiten, met daarin voor het goed functioneren van de integreren van risicomanagement werkgevers na de komst van het Pensioenakkoord een verplicht aandacht voor de risico’s, risicomanagementcyclus, en wie binnen uw pensioenfonds. Tim Burggraaf zorgt dat u deze risico’s meeneemt voor welk risico verantwoordelijk is. Retirement, Risk & Finance Consulting beschikbare-premieregeling zullen hebben, zij het met een in uw beslissingsproces, waarmee u Soms, maar vaak ook niet, zijn de hogere mate van collectiviteit. Linksom of rechtsom komt het risicobewustzijn vergroot. rollen en verantwoordelijkheden Heeft u vragen of wilt u meer informatie, het dus uiteindelijk allemaal op hetzelfde neer. We zien een binnen een pensioenfonds goed neem dan gerust contact op met uw 9. Zorg voor een sponsor vastgelegd. Taken binnen het Mercer-consultant of met Coen Verdegaal ‘perfect storm’ optreden als gevolg van lage rente, een aantal voor risicomanagement risicomanagementproces kunnen of Marcel de Wit. opeenvolgende financiële crises en het feit dat we almaar in het bestuur worden toebedeeld aan een interne Om risicomanagement voldoende of externe risicomanager of aan E-mail: coen.verdegaal@mercer.com langer leven. Tel daarbij op dat het voor alle generaties in onder de aandacht van het bestuur andere partijen, zoals een custo- Tel.: +31 20 431 3813 een welvaartsstaat nu eenmaal lastig is een stapje terug te krijgen is het heel belangrijk dat dian. Waar het vaak de risicoma- te doen, waardoor mensen geneigd zijn zich vast te houden iemand binnen het bestuur op nager is die verantwoordelijk is voor E-mail: marcel.de.wit@mercer.com gebied van risicomanagement de het draaiend houden van het Tel.: +31 73 640 6908 aan iets dat op verworven rechten lijkt, en een kloof tekent kar trekt. Als het bestuur besluit om risicomanagementproces, zien we zich af tussen de generaties. 12 Mercer Signaal | april 2012 Mercer Signaal | April 2012 13
  • 8. In een financieel lastige tijd zijn delijk om gaat - maar de klanten zijn de onderliggende beleggings- langzaam in verval raakt als er twintig de bestaande uitvoerder te accep- op het moment van uitstel. Uiteraard werkgevers niet langer van plan bleken om heel andere redenen niet producten stevig doorontwikkeld, jaar niet naar wordt omgekeken is teren. Ze hebben dus wat hulp zal langer werken daarbij wel verdere kostenstijgingen te accep- geïnteresseerd, waardoor het geen waardoor onder meer het risico van nog geen slecht huis, en dat geldt nodig bij het shoppen met hun mogelijk en reëel moeten zijn, wat teren, waardoor moet worden succes geworden is. Het Betamax- het uitsluitend moeten aankopen van ook voor een pensioenregeling. Ook pensioenkapitaal. niet altijd zo is. Bovendien betekent ingegrepen als nooit tevoren. probleem lijkt zich nu ook af te pensioen op één moment met een bij de beschikbare-premieregelingen dit iets voor de werkgever, aange- Tegelijkertijd wordt de Nederlandse tekenen in pensioenland. Een laatste lage marktrente per de pensioen- lijkt dit een belangrijk issue. Doordat De tweede optie: ‘knippen’. Hierbij zien de werknemer langer in dienst markt na de introductie van een belangrijke vraag is of de klanten datum grotendeels geëlimineerd ze klein begonnen en langzaam maar gebruikt de werknemer een deel van blijft en niet door een jongere kan wordt. Verder is de deelnemer door zeker tot wasdom zijn gekomen is er het kapitaal op de pensioendatum en worden vervangen. Kortom, allemaal In een financieel lastige tijd zijn werk- afbouw van het risico aan het einde van de looptijd in hoge mate lange tijd niet of nauwelijks naar omgekeken. Intussen deed de tand koopt daarvan een tijdelijke uitkering van bijvoorbeeld vijf jaar. Het restant zaken die goed in de “workforce planning” van de onderneming gevers niet langer van plan verdere beschermd tegen lage aandelen- koersen op dat moment. Als werk- des tijds zijn werk, waarna er op een moment niets meer aan te doen viel. van het kapitaal blijft dan staan en moet bij het aflopen van de tijdelijke moeten worden ingebed. kostenstijgingen te accepteren. gever en werknemer hun regeling Zelfs als dit een “fact of life” is, dan nieuw soort uitvoerder (de zoge- echt niet geïnteresseerd zijn, of dat gedurende het actieve dienstver- band met enige regelmaat toetsen nog lijkt het verstandig om de deelnemer gaandeweg de rit continu De derde en laatste optie is uitstel. naamde PPI) betreden door prijs- ze wellicht een latente behoefte (door Mercer aangeduid met DC Plan hierop te wijzen. uitkering gebruikt worden voor Beschikbare- vechters, en hebben bij schrijven van hebben aan dat betere pensioen, Management) zullen er bij pensione- aankoop van een nieuwe – levens- premieregelingen met dit artikel inmiddels 8 PPI’s een maar dat zelf nog niet weten. ring van de werknemer kortom Als anno 2012 vervolgens blijkt dat lange – uitkering. Helaas is deze direct aankoop van vergunning. Daarmee krijgt de weinig verrassingen zijn. de uiteindelijk aan te kopen pensi- oplossing slechts beperkt, want hij een uitkering beschikbare-premieregeling zeker Problemen bij pensione- oenen tegenvallen of, beter geformu- werkt immers alleen maar als de In een eerdere editie van dit blad meer aandacht. De kosten van dit ring in de huidige markt Toch is er de laatste maanden veel te leerd, de verwachtingen van werk- situatie over 5 jaar significant is stond een artikel over het einde van soort producten vormden in het Opvallend is dat diverse grote lezen geweest over lage uitkeringen gever en/of werknemer niet bij de verbeterd. Sinds de herinvoering van defined benefit en het einde van verleden vaak een probleem, maar werkgevers in de loop van 2011 zijn bij pensionering. Ten eerste is een praktijk aansluiten, dan is er nog een deze regeling in 2008 (hij bestond al individueel beschikbare premie. zijn na invoering van de PPI’s fors gestart met een overstap naar een belangrijk gegeven dat als je weinig beperkt aantal opties voorhanden sinds de jaren 90) is dat niet het Uiteraard zal Nederland een nieuwe omlaag gegaan. beschikbare-premieregeling, geld in een pensioenregeling stopt, om het probleem enigszins te geval. Inmiddels ligt het knipbesluit middenweg tussen deze twee waarmee een nieuwe golf zich er natuurlijk ook weinig geld uit gaat verzachten, zoals shoppen, knippen, ter revisie in de Tweede Kamer. systemen proberen te zoeken, wat Door bovengenoemde storm kraakt inderdaad lijkt in te zetten. Hoewel komen. Maar daarnaast betreft het in uitstellen, en nog enkele opties. Zonder structurele aanpassing is het volledig in de traditie past van het het Nederlandse pensioenstelsel het Pensioenakkoord wellicht veel gevallen deelnemers die met besluit slechts een methode om het iedereen tevreden houden. Laten we inmiddels in zijn voegen, met een voldoende draagvlak heeft - iets wat pensioen gaan en een beschikbare- Shoppen, knippen probleem uit te stellen en te hopen die tussenweg voor het gemak maar vertrouwenscrisis als gevolg. nog te bezien valt - pakken donkere premieregeling hebben afgesloten in en uitstellen op betere tijden. Overigens is even Collectief DC noemen; een Uiteindelijk is de vraag of met name wolken zich boven het pensioenland- de tijd waarin de eerste golf van ‘Shoppen’ betekent dat met het tot Nederland een van de weinige makkelijk containerbegrip waar- de jongere generaties nog bereid zijn schap samen zodra de implementatie dergelijke producten ontstond. Dat is uitkering komende kapitaal wordt landen ter wereld die een volledige onder allerlei ondefinieerbaars kan te accepteren dat collectiviteit en ervan om de hoek komt kijken. Een met name in het midden van de jaren rondgekeken in de markt. Net als op verplichting kennen tot aankoop van worden gerubriceerd. Hulde in dit solidariteit op de lange duur een andere markten worden ook pensi- een annuïteit, wat in zijn algemeen- verband aan onze toezichthouder, beter financieel eindresultaat zullen opleveren. In verband hiermee Ten eerste is een belangrijk oenuitkeringen per kilo verkocht. Een kilo pensioen is bij een lage rente heid als grote tekortkoming van ons model geldt. In de huidige markt die al eens eerder heeft aangegeven dat Collectief DC niet bestaat. doemt de vraag op waar het voor die groep nu echt nog om gaat. Is dat gegeven dat als je weinig geld in een simpelweg duur, maar toch zijn tussen de verschillende aanbieders worden mensen namelijk gedwongen het verlies voor de rest Immers, een pensioenregeling is het één (uitkeringsovereenkomst) of het wel het beste financiële eindresul- pensioenregeling stopt, er natuurlijk van hun leven in te kopen. ander (kapitaals- of premieovereen- taat? Het alternatieve Pensioenak- De tweede komst). koord van de Jonge Liberalen ook weinig geld uit gaat komen. De derde en laatste optie is uitstel, (“Pensioen op Stand”) zet de toon voor een andere benadering, zelfs al alternatief is dan een beschikbare- negentig het geval geweest. Het optie: ‘knippen’. dat een hogere uitkering oplevert. Enerzijds kan het zijn dat de werk- In de “DC-poldervariant” wordt de beschikbare premie direct in een zou deze financieel minder dan premieregeling. Opvallend genoeg is ging daarbij om producten die prijsverschillen te bespeuren. Is de nemer langer pensioen opbouwt (hij (uitgestelde) annuïteit gestort. Dit optimaal zijn. dit soort regelingen bij een aantal minder ontwikkeld waren dan de prijs 10% lager, dan is het uiteinde- betaalt dan langer premie en het heeft uiteraard grote beleggings- CAO onderhandelingen momenteel huidige, met alle gevolgen van dien. lijk jaarlijks pensioen 10% hoger. geld rendeert langer), waardoor de technische voordelen. De beleg- Een illustratie hiervan. In de jaren onderwerp van gesprek en lijkt de Echter, als het zo is dat werkgever en Wellicht lost dit het probleem dus uiteindelijke pot geld groter is. gingshorizon hoeft immers niet te tachtig woedde een strijd tussen de principiële tegenstand langzaam werknemer in die twintig jaar maar gedeeltelijk op. Uit de theorie Anderzijds wordt over een gemid- eindigen op de pensioendatum, videosystemen Betamax en VHS. Als weg te ebben. De producten die regelmatig samen naar de pensioen- van behavioral finance is bekend dat deld kortere periode uitgekeerd omdat de pot na de pensioendatum we de experts mogen geloven inmiddels worden aangeboden regeling hebben gekeken, zijn werknemers weinig genegen zijn omdat later wordt gepensioneerd. gewoon blijft staan. Dat levert een leverden videorecorders van onder de noemer beschikbare- vermoedelijk tussentijds aanpas- om actief naar een andere aanbieder De exacte hoogte van het extra extra beleggingsrendement en Betamax een aanzienlijk beter beeld premieregeling zijn de laatste jaren singen gemaakt en is de regeling te zoeken, en dat ze daarentegen pensioen hangt af van de specifieke daarmee een hoger verwacht - waar het bij videorecorders uitein- fors geprofessionaliseerd. Daarbij gemoderniseerd. Een huis dat eerder geneigd zijn het aanbod van omstandigheden en de marktrente pensioen op. Deze soort van beschik- 14 Mercer Signaal | april 2012 Mercer Signaal | April 2012 15
  • 9. bare-premieregeling kan op twee pensioenregeling. Te denken valt aan Ontwikkelingen in eigenrisicodragen manieren worden uitgevoerd: een een model waarbij uit de beschikbare Heeft u vragen of wilt u meer informatie, neem waarbij een gegarandeerde uitkering premie een laag nominaal pensioen dan gerust contact op met uw Mercer-consultant wordt toegezegd, en mogelijk (zodra wordt ingekocht en een ander deel of met Tim Burggraaf. het nieuwe FTK2 er is) een regeling van de beschikbare premie gebruikt die een voorwaardelijke uitkering toezegt. Beide keuzes hebben elk hun eigen consequenties voor de wordt voor indexatie van die nomi- nale aanspraak. Het mag duidelijk zijn dat het eenvoudiger zal zijn E-mail: tim.burggraaf@mercer.com Tel.: +31 10 40 60 874 WGA en Ziektewet wijze waarop de pensioenregeling dergelijke regelingen uit de boeken wordt verantwoord in de balans en van de onderneming te houden, de verlies- en winstregeling van de maar het uitzicht op de garantie van onderneming. de uitkering voor de deelnemer verdwijnt. Hoewel dergelijke rege- In geval van een gegarandeerde lingen met veel kunst en vliegwerk uitkering ligt het het meest voor de ook binnen het huidig toezichtskader hand dat de uitvoering van de vorm kunnen krijgen (het zijn de regeling in handen wordt gelegd van facto immers CDC regelingen), ligt een verzekeraar, aangezien daarmee dit type regeling meer in lijn met het het risico volledig wordt overge- nieuwe toezichtsregime FTK2. dragen aan een externe partij. Daarover is op dit moment echter Hoewel uitvoering via een pensioen- nog veel onduidelijk. Met name de fonds ook mogelijk is, kan er in dat vraag of dergelijke regelingen zonder geval sprake zijn van gevolgen voor gevolgen voor accounting kunnen de cijfers van de onderneming. worden vormgegeven kan op dit Anderzijds is het voor deelnemers moment nog niet definitief worden juist een belangrijk gegeven dat beantwoord. eens beloofde uitkeringen ook daadwerkelijk worden gegarandeerd Conclusies door de verzekeraar. Uiteraard blijft De markt maakt zich klaar voor een wel het solvabiliteitsrisico van de nieuwe golf van beschikbare- verzekeraar een belangrijk gegeven premieregelingen. Dat kunnen en het verdient dan ook aanbeveling individuele vormen zijn waarbij een daar goed op te letten. Dat rekent kapitaal beschikbaar wordt gesteld, dan gelijk af met de onzekerheden of collectieve vormen waarbij een die optreden op het moment dat uitkering in het vooruitzicht wordt pensioen wordt aangekocht, zoals gesteld. Linksom of rechtsom komt hierboven omschreven. Dergelijke daarbij op hetzelfde neer. Beide regelingen zijn bovendien regelingen kennen specifieke voor- eenvoudig te communiceren. Tot en nadelen, die in kaart kunnen De daling van het ziekteverzuim en de WIA-instroom van de slot zou een PPI kunnen worden worden gebracht. Diverse grote overwogen, maar daarvoor is van multinationals zijn u onlangs reeds afgelopen jaren is vooral toe te schrijven aan werknemers belang te vermelden dat een PPI niet voorgegaan, en de expertise die met een vast dienstverband. Het ziekteverzuim en de WIA- zelfstandig een gegarandeerde Mercer daarbij heeft opgedaan kunt instroom van personen met een Ziektewetuitkering (‘vangnet- uitkering mag aanbieden, en dus in u uiteraard gebruiken. Specifiek voor beginsel afvalt. dit doel ontwikkelde tools kunnen u ters’) blijft op een onverminderd hoog niveau en toont zelfs daarbij helpen. Hoe dan ook lijkt de een stijgende tendens, waarbij vangnetters ongeveer de helft In geval van een niet-gegarandeerde tijd aangebroken om over dit Gerrit bij de Leij uitkering wordt van de beschikbare onderwerp na te denken; u hoeft Health & Benefits van de WIA-instroom voor hun rekening nemen. Dit voorjaar premie een pensioen aangekocht dat hiervoor zeker niet te wachten tot zal het kabinet een wetsvoorstel indienen om het langdurig afhankelijk is van de beschikbare alle details van het Pensioenakkoord ziekteverzuim en de arbeidsongeschiktheid van vangnetters middelen. Concreet betekent dit dat duidelijk zijn. die uitkering kan mee-ademen met te beperken. Het betreft hier de Wet beperking langdurig de economische staat van de ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid vangnetters. 16 Mercer Signaal | april 2012 Mercer Signaal | April 2012 17
  • 10. Voor werknemers met een vast nemers met een tijdelijk dienstver- wetsvoorstellen, met financiële gebracht op het ziekengeld. De dienstverband is bij ziekte sprake band, uitzendkrachten en zieke prikkels voor werkgevers en werk- uitkeringshoogte bedraagt dan 70% van een loondoorbetalingsverplich- werklozen. De helft van de WIA- nemers. Daarnaast zal een specifiek *(minimumloon - inkomen). ting voor de werkgever gedurende instroom komt voor rekening van de beleid voor uitzendbureaus worden twee jaar. Werknemers die geen vangnetters, terwijl deze juist een gevoerd. Het gaat hier om vangnetters werkgever (meer) hebben, zoals aanzienlijk kleiner deel van de zonder werkgever en werknemers zieke WW-gerechtigden, uitzend- verzekerdenpopulatie vormen. Om de Ziektewet activerender te met een tijdelijk dienstverband dat krachten en werknemers waarvan Daarnaast hervatten vangnetters maken, wordt in het huidig tijdens ziekte eindigt. De genoemde het tijdelijk dienstverband tijdens hun werk (eventueel gedeeltelijk) (concept-)wetsvoorstel voorgesteld maatregelen gaan al per 1-1-2013 hun ziekte afloopt kunnen als minder vaak dan werknemers met om in geval van vangnetters het in, waarna per 1-1-2014 een aantal vangnetter voor een uitkering een een vast dienstverband. Er is dus ziektewetcriterium aan te scherpen andere maatregelen worden beroep op de Ziektewet doen. sprake van een flinke oververtegen- en na het eerste ziektejaar uit te ingevoerd die vooral te maken woordiging in de WIA-instroom. gaan van “algemeen geaccepteerde hebben met de financieringssyste- Hierbij wordt Onderzoek van het UWV wees uit dat arbeid”. Dit uitgangspunt vormt dan de maatstaf voor het ongeschikt zijn matiek voor de Ziektewet en de WGA. de werkgever de medische problematiek en functionele beperkingen van vang- tot werken, en daarmee het recht op ziekengeld. Met dit criterium wordt De overheid is van mening dat ook verantwoordelijk netters niet wezenlijk afwijken van die bij werknemers met een vast dienst- aangesloten bij de Wet WIA. Na het eerste ziektejaar wordt beoordeeld uitzendwerkgevers financieel betrokken moeten worden bij het voor de “eigen” verband. Bij vangnetters speelt verder vooral een rol dat werkhervat- of de vangnetter in staat is met algemeen geaccepteerde arbeid terugdringen van het - kortdurend - ziekteverzuim. Het voorstel is dat schadelast. ting bij ziekte of arbeidsongeschikt- heid moeizamer is. Werkhervatting meer te verdienen dan 65% van zijn “maatmaninkomen”. Zo ja, dan heeft uitzendbureaus het salaris gedu- rende de eerste twee ziekteweken vindt meestal plaats bij de werkgever de vangnetter geen recht meer op zelf aan de uitzendkracht moeten De voorgestelde maatregelen, die waar men werkte op het moment dat een ziektewetuitkering. Op dit gaan doorbetalen. Na afloop van deels op 1-1-2013, deels op men ziek werd, terwijl bij vangnetters moment wordt nog uitgegaan van deze twee weken bestaat vervol- 1-1-2014 ingaan, zijn specifiek van een werkgever geen sprake meer de “laatstelijk verrichte arbeid”. gens recht op maximaal 102 weken gericht op vangnetters en hun is. Daarnaast komt het UWV als ziekengeld op grond van de Ziek- voormalige werkgever en hebben plaatsvervangende “werkgever” Naast deze aanscherping wordt een tewet. financiële en administratieve onvoldoende aan zijn re-integratie- op het arbeidsverleden gebaseerde, gevolgen voor alle werkgevers die taken toe. loongerelateerde fase ingevoerd, Bij grote werkgevers zullen de lasten werknemers met een bepaald waarbij de re-integratie- en sollicita- van ziekte en arbeidsongeschikt- termijncontract in dienst hebben. Financiële prikkels voor werkgevers tieverplichtingen van de vangnetter heid van vangnetters meer dan nu De wet voorziet erin om zowel het en werknemers hebben in belangrijke worden aangescherpt. Momenteel individueel worden afgewenteld op Ziektewet- als het WGA-vangnet mate bijgedragen aan een daling van is de hoogte van het ziekengeld de werkgever, en wel via een sectoraal naar individueel gedif- premie. Daar staat evenwel een onder de werking van het eigenrisi- de WIA-instroom bij vaste werkne- gedurende 104 weken gebaseerd gedifferentieerde premie. Daarbij ferentieerd. Al deze uitkeringen daling van de premie voor de codragen te brengen. Hierbij wordt mers. Deze prikkels, in de vorm van op het laatstverdiende loon en wordt de bestaande gedifferenti- zullen gefinancierd worden via de sectorfondsen en het Ufo (Uitvoe- de werkgever verantwoordelijk voor de verlengde loondoorbetalingsver- bedraagt de uitkering 70% hiervan. eerde WGA-premie voor de vaste Werkhervattingskas (Whk), die op ringsfonds voor de overheid) de “eigen” schadelast. plichting en premiedifferentiatie in de De duur van de loongerelateerde werknemers aangevuld met de zijn beurt wordt gevoed door de tegenover. Per saldo verwacht de WGA, gelden niet voor vangnetters fase zal, net als bij de WW en de risico’s voor de WGA- en ZW-vang- gedifferentieerde premies. Hiermee overheid op macroniveau een daling De waargenomen daling van de en hun voormalige werkgevers. De WIA, drie maanden bedragen en kan netters. Hierbij zal dezelfde bereke- vervalt bij de WGA dus het huidig van de lasten voor ziekteverzuim en instroom van niet-vangnetters in de noodzaak om het ziekteverzuim terug worden verlengd met een periode ningssystematiek worden gehan- onderscheid tussen financiering van arbeidsongeschiktheid vanwege de WIA wordt toegeschreven aan te dringen en de instroom in de WIA die bepaald wordt op basis van het teerd die nu ook wordt toegepast bij de WGA voor werknemers met een genoemde financiële prikkels voor ingezette beleidsmaatregelen zoals te voorkomen staat bij hen daardoor arbeidsverleden en maximaal 104 de bepaling van de gedifferenti- vast dienstverband en voor werkne- werkgevers en vangnetters. de Wet verlenging loondoorbeta- niet hoog op de agenda. Op de weken bedraagt. Tijdens de loonge- eerde WGA-premie. De schadeuit- mers met een dienstverband dat al lingsverplichting bij ziekte, de Wet arbeidsmarkt staan vangnetters bij relateerde fase is de ziektewetuitke- keringen uit het verleden worden in de eerste twee ziektejaren Voor kleine werkgevers zal een WIA, het Schattingsbesluit en de ziekte dus te vaak en te lang langs de ring 70% van het laatstverdiende per bedrijf gerelateerd aan de eindigt. Ook de financiering van de sectorale, uniforme premie gaan Wet verbetering poortwachter, en kant, zo werd in de WIA-evaluatie van - gemaximeerde - loon. In de loonsom en vervolgens vergeleken Ziektewet voor werknemers van wie gelden, waarmee het karakter van als uitvloeisel van dit alles de directe 2011 geconcludeerd. vervolgfase daalt de uitkering tot met het landelijke kengetal ter het dienstverband tijdens ziekte de reguliere WGA-premie verandert financiële prikkels voor zowel 70% van het minimumloon. Mocht bepaling van het uiteindelijke eindigt zal dan lopen via de Werk- van individueel naar sectoraal. De werkgever als werknemer. Deze Een flinke daling in de WIA-instroom de vangnetter naast deze uitkering premiepercentage. Het karakter van hervattingskas. Als werkgever zult u premie voor het ZW- en WGA- maatregelen hebben echter nauwe- door vangnetters wil men verder ook een inkomen hebben, dan de UWV-premie voor het ZW- en dus te maken krijgen met een vangnet werd overigens al sectoraal lijks of geen effect gehad op werk- ook bewerkstelligen via de nieuwe wordt dit deels in mindering WGA-vangnet verandert dus van stijging van de gedifferentieerde vastgesteld. 18 Mercer Signaal | april 2012 Mercer Signaal | April 2012 19