Mitra Sunda - Mangle 2447

2. Sabada Mulang ti Mekkah
M
ingkin dieu nu boga karep jeung kamampuhan munggah haji mingkin ningkat. Ngan
kapaksa, kudu nungguan heula mangtauntaun hayang laksana miang ka Baetulloh teh, da
kawatesanan ku quota, nu ahirna, nganti heula nepi
kana waktuna.
Upama nu boga karep milampah kahadéan mingkin
ningkat, harepan ayana kahirupan leuwih hadé gé bisa
leuwih ngandelan. Hartina, lobana nu taat kana
ibadah, masarakat gé baris meunang barokah.
Nu mariang ka Tanah Suci, mugia jadi haji mabrur.
Atuh, masarakat séjénna, nu natangga jeung jamaah nu
marulang ti Mekkah bisa gedé haté. Meureun, bakal
kabawa hade, lantaran nu nyandang gelar haji mabrur
téh baris mangaruhan positip kana kahirupan
masarakat sabudeureunana.
Mitra, urang percaya, ibadah téh sanés mung
kanggo kapentingan pormalitas. Sapertos nu mandi
sareng tuang, apan aya pangaruh séjén nu aya dina
satukangeun éta kagiatan. Mandi, lain ukur sangkan
awak baseuh jeung lantis ku cai, da ku cara mandi nu
hadé luyu jeung aturan kasehatan, mandi téh, bakal
leuwih nyehatkeun awak. Kitu deui mun tuangna bener
jeung nu dituangna ‘hahalan toyiban’, ceuk basa agama
téa, tangtuna gé pangaruh tuang téh bisa mangaat keur
si éta jalma, lain ukur pinuh beuteung jeung seubeuh
wungkul.
Ibadah, saperti nu munggah haji, sanggup nyorang
lalampahan jauh, demi kataatan ka Pangeran. Ihlas
ngaluarkeun waragad nu lain saeutik, demi nyumponan
paréntah. Atuh, sageuy mun urusan nu leuwih hampang
batan kitu, leuwih murah ti batan munggah haji, asa
pamohalan mun nepi ka kaluli-luli. Atuh, upama mampuh munggah haji, nyumponan pangondang Alloh,
sageuy poho kana ondangan-ondangan séjénna. Apan,
jalma-jalma sabudeureunana, teu saeutik nu ngisarahan, butuh pangondang kanyaah jalma-jalma nu leuwih
batan arinyana. ***
PAMEDAL PT. Manglé Panglipur, PANARATAS R.H. Oeton Muchtar (Alm), Ny.
RHE. Rohamina Sudarmika (Almh), Wahyu Wibisana, PUPUHU/GIRANG
RUMPAKA Oedjang Daradjatoen M., PANASEHAT USAHA Teddy Kharsadi,
WAKIL PUPUHU Abdullah Mustappa, RUMPAKA SENIOR Karno Kartadibrata, Ny. Hana Rohana S., RUMPAKA Elin Samsuri, Ensa Wiarna, Dian
0SIUPP: No. 034/SK/Menpen/SIUPP/CI/1986
Hendrayana, Eep Nandang R, Narti. PANANGKES: Ensa Wiarna; SEKREANGGOTA SPS JABAR No. 50/AB/BAFD/XII/69
TARIS RUMPAKA Rudi H. Tarmidzi, PANATA LAKSANA Ayi Sundana, DOKUBANK: Bank Mandiri Cab. Bandung Alun-alun No. 130-00920.32518, MENTASI Ny. Ai Suryati, JURU-POTRET Reisyan, PANATA RUPA/PRACETAK
Bank BNI Cab. A-A No. 24455350
Cucu Rahmat S, Bachrudin, ILUSTRATOR Agus Mulyana, KORESPONDEN
ISSN: 0852-8217
Asep GP, Hj. Cucu (Kota Bandung); Enung (Kab. Bandung); Uun Juharyanti
ALAMAT REDAKSI/TU/IKLAN:
(Tasikmalaya); Gun-Gun (Purwakarta); Aam Amirah (Karawang); Armega Sista
Jl. Lodaya No. 19 Bandung 40262 Telp. 022-7303438 Fax 022(Pandeglang); Dali Sumarli, S.Pd. (Sumedang). PRODUKSI Endang, Jaja, Ade,
7309720
IKLAN Unay Sunardi, Dedi Asmarahadi PANATA HARTA Herno Hernawan,
E-MAIL: - redaksimangle@yahoo.com
Ai Nawangsih, PANATA DUUM Dicky M. Rafiudin, Dikdik Djoko S.
- facebook: Majalah Sunda Mangle

3. 18
Lalaki dina Jandéla
5
LAPORAN
Minggu ieu Bapa kuring mimiti gawé di
kantor nu anyar. Ngarah deukeut, Bapa
meuli imah nu teu jauh ti kantorna. Kuring, Ema, Wati, milu pindah ka imah
anyar. Kuring sakulawarga atoh pisan
sabab imahna rada gedé batan nu
kamari.
Tina Kareta Monorel
Nyawang Urut Talaga Bandung
H. Mohamad `Surya:
SILATURAHMI SARENG WARGA
PASUNDAN DI MELBOURNE
........................................................... 8
NU MANEUH
Épisode
Arif Abdilah ...................................... 9
Lawang Saketeng ................................. 1
Kaca Tilu ............................................. 3
Munara Cahya ................................... 14
Dongeng Aki Guru ............................ 17
Mimbar Atikan .................................. 21
Gedong Sate ...................................... 28
Mangle Rumaja .................................. 31
Katumbiri .......................................... 36
Carpon Lucu ..................................... 49
Pangalaman Para Mitra ..................... 50
Ha... Ha... Ha ..................................... 52
Bale Bandung .................................... 54
Tarucing Cakra .................................. 55
Lempa Lempi Lempong .................... 56
IMPLIK-IMPLIK
CARITA NYAMBUNG
Situ Gedé Tasikmalaya
Pangirut keur nu Resep Alam
......................................................... 46
Carita Sarebu Samalem (178)
............................................................. 10
Gogoda Ka Nu Ngarora (17)
M.A. Salmun
............................................................. 12
PURIDING PURINGKAK
Dedemit Guha Cinta
Féndy Sy. Citrawarga ..................... 24
Potret : Reisyan
SAJAK
CARITA PONDOK
Lalaki dina Jandéla
Dian Amaliasari ............................... 18
Haté Pamajikan
Dadi Margana ................................... 20
Nu Nyaring Basa Janari
Anggi Novia Dewi .............................. 22

4. Evan Dimas
K
umaha carana sangkan Evan
Dimas sabalad-balad ulah
nepi ka diajak salingkuh ku
pangurus PSSI? Geus lila apan di
urang mah sagala rupa téh sok
babaladan. Ditingali téh basajan
pisan. Itu téh balad urang atawa
lain. Lamun balad urang, kudu
dibantuan satékah polah. Lamun
lain balad urang, mending gé
kusrukkeun wé sakalian. Iraha deui
aya kasempetan.
Indra Syafri, anu kapapancénan
ngalatih Evan Dimas sabalad-balad
ayeuna, apan cenah nepi ka bisa kitu
téh henteu gampang. Saméméhna
kungsi dipasarahan si anu jeung si
anu anu kudu dilatih ku manéhna
téh. Barang dijalankeun, hasilna kurang nyugemakeun. Nepi ka balaka
jeung ngajukeun tanjakan. Heug
daék ngalatih tapi kudu dibéré
kawenangan pikeun milih sahasahana. Lamun teu kitu, kajeun
mundur.
Nya manéhna ngider ka suklakna
ka siklukna. Mangtaun-taun lilana
matéakeun barudak nepi ka bisa
siga ayeuna téh. Enya sanggeus
puguh hasilna mah ku sasaha
dibaeu-baeu, dienya-enya. PSSI gé
milu agul.
Kumaha pikahareupeunana? Tah
soal ieu anu saréréa milu
mangsalempangkeun téh. Lamun
dipercayakeun ka nu ayeuna ngajajar jadi réngréngan pangurus
PSSI, cangcaya. Hasilna ampir bisa
dipastikeun. Moal jauh ti nu
enggeus-enggeus. Kurang kumaha
hébatna tim Primavéra harita?
Kurniawan, Bima Sakti, apan mani
gedé pisan harepan saréréa ka
maranéhna téh. Lain ngan semet
harepan, da geus nyampak jeung
geus katémbong pibakaleunana. Ari
buktina, apan teu kitu. Modal anu
sakitu gedéna téh kalah jadi naon
boa.
Tapi ari anu ngarurus PSSIna
mah teu ngarasa, yén pangna nepi
ka mubah kitu téh lantaran teu
bener ngurusna. Malah keur
maranéhna mah sigana kajadian
kitu téh teu jadi soal teu sing.
Nu ayeuna gé, Evan Dimas sabalad-balad téa, lebar temenan
lamun bakal kitu nasibna engké.
Naha Indra Syafri bakal kumaha
pikahareupeunana? Kudu diaku
gawéna Syafri katut timna téh geus
aya hasilna. Tur meujeuhna lamun
dipuji. Komo barang sakumna rayat
Indonésia nyaksian kumaha petana
lamun Evan tas ngasupkeun. Apan
saréréa, kaasup réngréngan anu
ngalatihna, sujud sukur. Kakara
ayeuna urang boga timnas anu
saperti kitu. Tur éta téh barudak
kénéh pisan.
Tapi teu cukup ngan semet
dinya. Teu cukup ku ngarasa agul.
Teu cukup ku sakadar pada muji.
Naha Dimas, Maldini jeung baladbaladna téh bakal meunang kasempetan anu leuwih hadé nepi ka ka
hareupna maranéhna bener-bener
bakal jadi timnas anu ngalalakon di
Asia? Komo lamun nepi ka bisa milu
makalangan dina tingkat dunya
mah.
Bakal mulang deui kana kleubkleub nu araya. Naha pakeun anu
poténsial téh bakal disampakkeun
lahan anu saluyu jeung pangabutuhna? Waktu pingpinan kleub Arsenal
milih Arsen Wenger pikeun jadi
pelatihna, pamaén nu geus araya di
dinya teu sasatna ngajebéngan. Saha
Wenger téh? Nu kungsi dilatihna
ogé kleub di Jepang lin?
Dibagéakeun ku sikep anu
saperti kitu, Wenger henteu
rumegag. Manéhna geus boga konsép kudu kumaha ngalatih tim.
Barang éta konsép dijalankeun, teu
kurang-kurang pamaén anu teu
nurut. Tapi beuki lila ku maranéhna
beuki karasa. Enya geuning aya
hasilna. Bener geuning aya robahna.
Bisa jadi Indra Syafri ayeuna gé
posisina téh henteu jauh bédana
jeung anu kaalaman ku Wenger
harita. Mangkaning, anu disanghareupan ku Syafri téh pangurus
PSSI anu henteu profésional. Pan di
urang mah kitu, dina sagala urusan
gé. Nu disebut profésionalismeu téh
nu diuruskeunana ngan semet
piduiteunana. Ari kana urusan
kaahlian jeung étikana mah tara aya
anu merhatikeun. Disangkana,
profésionalismeu
téh
euweuh
étikana.
Lebar temenan lamun Indra
Syafri katut tim yuniorna ayeuna
saterusna dipercayakeun ku jalmajalma anu henteu ngajénan profésionalismeu sakumaha mistina. AM
3

5. Jalan di Kabupaten
Pangandaran
Kumaha daramang Ais
Pangampih Manglé? Punten ah ngiring nyerat dina
rohangan
koropak,
mudah-mudahan wé ieu
seratan tiasa kaaos ku pajabat nu gaduh kalungguhan
di
Kabupatén
Pangandaran.
Sabada lalampahan ka
Kabupaten Pangandaran,
enya wae, jalan teh raruksak parna. Eta oge aya nu
keur dibebenah, tapi
lolobana mah diantepkeun
wae.
Tapi sanajan kitu, keur
pribados mah, nuhun bade
nu aya. Meureun mana
kitu oge aya nu narekahan.
Ngan kahade ngabebenah
jalan
di
Kabupaten
Pangandaran mah ulah
alus saharitaeun wungkul,
tapi nu bakal nagen nepi ka
puluhan taun.
Sakitu wae, sakali deui
ngahaturkeun nuhun.
Kang Doni
Padaherang Ciamis
Nu Karasa Sabada
Kurban
Assalamu’alaikum Wr.
Wb.
Sampurasun!
Nyi Mangle ti payun
ngahaturkeun nuhun ku
ditampina ieu serat ti
pribados, mudah-mudahan tiasa kapidangkeun
dina rubrik koropak.
Nyi Mangle, lebaran
idul adha atawa lebaran
haji teh geus lekasan.
Atuh kudu aya nu
karasana tina hikmah
satukangeun lebaran haji
teh. Sanes wae alatan kamari urang loba nyate
atawa nuang daging, tapi
4
kudu
karasa
dina
nembongkeun kasolehan
sosial ka papada manusa.
Malihan nu paling penting nyaeta langkung
deukeut ibadah ka Alloh
Swt.
Nyi Mangle, dina
warta-warta
seueur
kabejakeun cenah nu kurban jeung nu mareunang
daging kurban loba nu
ararambek,
loba
nu
rungsing.
Alatanana,
pedah nu kurban loba nu
teu kabagian atawa henteu adil dina pas masihan
daging kurban. Atuh nu
mareunang kurban oge,
alatan pagegelek jeung
batur nepi ka pasrah. Tah,
kaayaan-kaayaan saperti
kitu, hadena mah ulah kajadian deui. Nu kurban
nya kudu ihlas. Ngaranna
oge kurban, nya meureunan kudu daek berkorban,
luyu jeung paniatanana.
Atuh ku mareunang daging kurban oge, kudu
sabar upama teu kabagian.
Sakitu wae, mung
intina mah, mudah-mudahan sabada kurban, urang
tiasa ngariksa diri geusan
nanjeurkeun kasolehan ka
papada manusa.
Sakitu, hatur nuhun.
Hapunten
bilih
aya
kalepatan.
Wassalamu’alaikum
Wr. Wb.
Bambang
Cigondewah Bandung
Nganti nu Marunggah Haji
Islam di nagara urang
kudu
jadi
rohmatal
lil’alamin. Hartosna naon
wae polah umat Islam
kudu matak pikabetaheun, picontoeun umat
sejenna.
Ku kituna, Islam di
Indonesia mah sahenteuna
aya
sababaraha
kareueus. Nu kahiji, yén
kamajuan bangsa jeung
nagara, moal leupas tina
paripolah sareng papagon
Islam. Badé ancog ka
mana waé ogé, apanan
bakal panggih sareng
umat Islam deui.
Nu kadua, reueus
patali sareng seueurna
organisasi
kaagamaan
Islam atanapi lembaga
Islam, boh dina lembaga
ékonomi, lembaga atikan
ogé lembaga hukumna.
Tangtos kareueus ieu tiasa
dijagi, margi masalahmasalah
nu
sakieu
ageungna, upami sosorangan ku pamaréntah tangtu
moal bisa.
Katilu, reueus ku prakprakkanana ibadah umat
Islam, kayaning ibadah
haji, zakat, qurban jeung
sajabana. Unggal taun nu
haji undak, kitu deui nu
kalurban ogé sami undak.
Tangtu mantak reueus
geusan ngahontal karaharjaan umat. Tina haji
waé, apanan katingal
triluyunan, tina zakat ogé
kitu deui. Hartina umat
Islam téh baleunghar
pisan.
Tapi tina kareueus éta,
simkuring tetep aya nu
jadi patarosan. Naha
umat Islam loba nu katinggaleun kéneh? Naha
barodo kénéh? Naha
angka kamiskinan ogé
kalah ngaronjat? Naha
aya nu salah? Di mana
atuh salahna?
Tah éta patarosanpatarosan nu teu weléh
jadi panasaran. Naha hésé
pami masarakat Indonésia nu baleunghar
gaduh émutan ka dinya?
Tah, dina danget ayeuna
dina miéling taun baru
Islam, kedahna urang
némakeun deui sawala
Islam nu leuwih daria
kana
urusan-urusan
sapertos di luhur.
Margi kitu, luyu sareng
sakedap deui urang bade
kasumpingan tamu Alloh,
para jamaah haji ti
Mekkah, mudah-mudahan aranjeunna tiasa
ngarobih, tiasa jadi conto
pikeun manusa sejenna
dina enggoning nanjeurkeun kasolehan.
Sakitu, hatur nuhun.
Mugia seratan ieu tiasa
janten émutan sadayana.
Wassalam,
Hj. Dede Kurniasih
Ti Ciamis
Nguningakeun
Dina Mangle 2446 Carita Nyambung
“Gogoda Ka Nu Ngarora”
teu kapidangkeun jalaran aya
kalepatan tehnis. Kanggo nomer
salajengna kapidangkeun deui
sapertos biasa.
Hatur nuhun.
Manglé 2447

6. Bandung téh lengkob disawang ti
pagunungan mah. Tah, engké mah,
pamandangan nu kawas kitu téh bisa
ditingal tina monorel. Ngan, iraha
réngséna?
***
T
ina
jandela
kareta
api,
pamandangan teh rupa-rupa,
pasawahan, pagunungan, jeung
patingjarumplukna tatangkalan di
lembur-lembur. Tetempoan nu kawas
kitu, bisa kasaksen mun kaparengan
numpak kareta api ti tungtung kulon
Jawa Barat nepi ka wetan atawa
sabalikna.
Pamadangan nu kawas kitu, malah
bakal leuwih atra, leuwih plung-plong
upama jalan kareta teh anggang welasan meter meter tina taneuh. Tina
kandaraan kawas kitu, bisa nyawang
ka jauhna.
Bandung nu hurin ku tangtung,
boga
karep nyieun monorail
(kandaraan/kareta
nu
jalanna
anggang tina taneuh aya kana welasna
meter tea. Ngan, iraha Bandung boga
kandaraan kawas kitu kitu? Memang,
moal lila deui, dan geus ditataharkeun,
kari prakna.
Bandung nu palataranana lir katel
nangkar, engke mah bisa titingal tina
kareta monorel. Kareta nu lajuna welasan meter tina taneuh teh, bisa jadi
sarana patalimarga, nu lain ukur ngan-
Tina Kareta Monorel
Nyawang Urut Talaga Bandung
Monorel Bandung Raya
Manglé 2447
5

7. teur kapereluan tapi deui bisa
nyingraykeun lalangse hate dina
sajeroning lumampah. Cindekna,
indit-inditan teh bisa bari nganteur
karesep,nyawang pamandangan Bandung jeung sabudeureunana.
Rarancang kareta monorel saperti
kitu, ditembrakeun Gupernur Jawa
Barat, H. Ahmad Heryawan, sawatara
waktu ka tukang. Cenah, eta proyek
teh dimitembeyan taun 2014 satutas
masterplan atawa rarancang wangunana rengse.
Prak-prakan ngawangun sarana
patalimarga kawas kitu, digarap
kalayan gawe bareng antara pihak
Indonesia jeung pihak Cina. Dua
pihakanana ge pausahaan swasta. Pamarentah mah, ukur ngajurung laku
sangkan eta proyek teh bisa lumangsung kalayan lungsur-langsar.
Legana ambahan monorail nu
baris ngaliawatan sababara tempat di
wewengkon Bandung Raya,il, pangwangunanan ge butuh waktu mangtaun-taun. Eta proyek teh baris
dilaksankeun dina lima tahapan.
“Tahapan kahiji rengse dina taun
2016,ari kabehanana mah rensge dina
taun 2025.
Ngirit Lahan
Ngawangun patalimarga kitu,
tangtu we butuh waragad nu lain saeutik. Wilanganana ge bakal meakeun
welasan triliunan
rupia.
Dina
ngawangun monorel tea, pamarentah
ngandelkeun swasta. Pausahahan Cina
nu ancrub kana eta proyek teh, CMC
kalian babrengan jeung pihak swasta
lokal nu diluluguan ku Panghegar
Group. Ari pihak pemprop mah moal
ngalaurakeun waragad. “Kakara mun
geus rengse, pihak pamarentah
nangtukeun tarip panumpangna,”
ceuk gupernur.
Galibna, pangwangunan mah
butuh lahan. Tah, nu tumali jeung
lahan tea, bagian pamarentan propinsi
nu baris natahararkeunana. Ngan,
ceuk gupernur, moal loba lahan nu
mubah, lantaran monorel mah, bisa
make lahan nu ayeuna geus biasa dipake patalimarga.
Jalan nu disebeut monorel mah di
luhur, kurang leuwih 18 meter tina
taneuh teh. Mun tea mah, make lahan
sawah, tetep we sawah di handapeun
erel/jalan mah bisa kapake, iwal ti nu
dipake tihang.
6
Neken kasapukan gawe bareng jeung pihak Cina
Upama pamarentah milih alat
patalimarga monorail tea, tangtu we
dumasar kana rupa-rupa tinimbangan, pangpangna mah sual lahan.
Pangwangunna naon wae butuh lahan
nu lain sateutik. Kitu deui upama
ngawangun jalan raya anyar, apan
bakal loba lahan nu kapake. Lembur,
sawah, kebon, jeung sajabana, bisa
salin rupa jadi jalan. Ari monorail
mah, teu kitu, lantaran tempat-tempat
nu kaliliwatan ku monorail tea, bakal
tetep bisa digunakeun sabihari.
Pangwangunan monoral di Bandung jeung sabudeureunna, digarap
ku pihak swasta. Hartina, boh sumber
daya boh sumber dana, disayagikeun
ku pihak pausahaan swasta. Pihak pamarenetah, ‘masilitasan’ nu tumali
jeung lahan, oge engkena milu nangtukeun tarip keur panumpangna.
Garapan swasta, ceuk gupernur,
bisa leuwih tereh. Apan, upama
anggranana tina APBN atawa APBD,
tangtu bakal leuwih lila. Da, kitu
galibna makenan duit pamarentah
mah. Leuwih tiheula kudu aya kasapukan ti para anggota dewan. Hartina,
dina nangtukeun anggaran jeung
makena anggaran teh butuh waktu nu
teu bisa dirurusuh.
Pemerintah Provinsi Jawa Barat
sagancangna bakal ngagarap proyek
monorel metropolitan Bandung Raya.
Nurutkeun Gubernur Jawa Barat
Ahmad Heryawan proyek monorel ieu
bakal dimodalan ku BUMN Cina
nyaeta China National Machinery Import & Export Corporation (CMC).
Gubernur Jawa Barat Ahmad
Heryawan netelakeun, proyek pangwangunan Monorel Bandung Raya
bakal
ngalibetkeun
sababaraha
kabupaten/kota di sabudeureun Kota
Bandung sarta mangrupa salah sahiji
tina 23 proyek raksasa di Indonesia.
“Tina 23 proyek raksasa Indonesia,
Monorel Bandung Raya téh aya dina
urutan ka salapan pangageungna.
Tangtosna oge ieu téh kareueus urang
sarerea,”ceuk
gubernur
pinuh
kareueus.
Lian ti memorandum of understanding (MoU) jeung perjanjian
sejenna anu geus ditandatangan ku
pihak Indonesia (Jawa Barat) jeung
China (CMC), nurutkeun Kang Aher,
dina KTT APEC di Bali, Jabar jeung
China geus neken memorandum of
agreement (MoA) anu nandakeun
puguhna gawe bareng antara dua
nagara dina ngawangun Monorel
Bandung Raya.
Pamarentah kabupaten atawa kota
nu engkena milu ngarasakeun mangpaat Monorel Bandung Raya (Kota
Cimahi, Kabupaten Sumedang, Kabupaten Bandung, dan Kabupaten Bandung Barat) bisa ilubiung neundeun
saham di PT Jasa Sarana anu mangrupa badan usaha milik daerah
Provinsi Jawa Barat.
“Pamarentah provinsi masihan
kasempetan ka sadaya pihak supados
tiasa nyimpen saham di BUMD,”
pokna.
MoU pangwangunan Monorel
Bandung Raya geus disatujuan antara
Manglé 2447

8. Gubernur Jabar nitenan Monorel larapkeuneun di tatar Sunda
pihak Indonesia, dina hal ieu nyaeta
Pamarentah Provinsi Jawa Barat anu
diwakilan ku PT Sarana Infrastruktur
Indonesia (Panghegar Group) jeung
PT Jasa Sarana (BUMD), jeung pihak
China anu diwakilan ku pausahaan
CMC (China National Machinery Import & Export Corporation).
“China sareng Jawa Barat
ngadamel tim husus kanggo nyiapkeun master plan transportasi di Bandung Raya sareng nitenan visibility
study kanggo pangwangunan Monorel
Bandung Raya,” ceuk Aher.
Waragad
sakabehna
proyek
Monorel Bandung Raya anu panjangna 28 kilometer kira-kira Rp 15 nepi ka
Rp 18 triliun.
“Ngawitan mah diperkirakeun 5
dugi ka 10 triliun, tapi sabada dietang
deui tetela waragadna téh dugi ka 18
triliun. Kanggo ground breaking tahap
munggaran (Gedebage-Tanjungsari)
meryogikeun anggaran 5 triliun rupia,”
pokna.
Nurutkeun CEO Panghegar Group
Cecep Rukmana, proyek Monorel Bandung Raya bakal diwangun anu
luhurna 8 meter diluhureun taneh.
Lima koridor anu bakal kaliwatan
ku monorel nyaeta GedebageTanjungsari (Bandung-Sumedang),
Gedebage-Soreang (Bandung-Kabupaten Bandung), Gedebage-Cimahi
(Bandung-Cimahi), Gedebage-Dago,
Gedebage-Majalaya (Bandung Kabupaten Bandung Barat).
Pikeun koridor mimiti nu bakal di-
Manglé 2447
wangun nyaeta koridor GedebageTanjungsari anu panjangna kira-kira
28 kilometer sarta aya 11 stasiun.
"Kanggo koridor nu ngawitan
waragadna kinten-kinten 578 juta
USD atanapi Rp 5 triliun," ceuk Cecep.
Proses pangwangunan monorel,
kiwari
masih
keur
dipigawe
panalungtikan feasibility study (FS).
FS ieu dipiharep rengse dina bulan
Februari 2014 jeung bakal dijadikeun
dasar pangwangunan koridor nu
mimiti, koridor mimiti ieu dipiharep
bakal rengse dina taun 2016 hareup.
Munggaran
GedebageTanjungsari
Lima koridor geus disusun dina
“masterplan” monorel Bandung Raya.
Jalur ieu dipiharep bakal bisa nyingkahan masalah kamacetan di Bandung
Raya.
Alesanana kunaon koridor nu
mimiti Gede bage-Tanjungsari anu diwangun,nurutkeun Direktur Utama
Penghegar Group Cecep Rukmana
kusabab koridor ieu anu dianggap paling gampang dibandingkeun opan
jalur sejenna.
"Dumasar kana panalungtikan,
jalur ieu téh dianggap padat. Kumargi
kitu saenggalna hoyong tiasa
direngsekeun kanggo pembuktian ka
masarakar.janten jalur GedebageTanjungsari téh kumargi gampil tina
palaksanaan proyekna nya janten
proyek koridor anu ngawitan," pokna.
Gubernur netelakeun, pihakna
milih ngawangun moda transportasi
massal monorel ieu téh kusabab henteu loba meakeun lahan anu lega. Kusabab kitu jalur nu bakal jadi liliwatan
monorel ieu sabagean bakal make
jalan raya nu geus aya.
"Monorel henteu ngagusur lahan
seueur teuing. Anu diangge sakedik,
kanggo masang tihangna wungkul.
Jadi upami, misalna, ngalangkungan
sawah oge, éta sawah masih tiasa dianggo keneh," ceuk Heryawan.
Pangwangunan monorel ieu mangrupa gawe bareng swasta jeung swasta
atawa bisnis to bisnis. Hartina sumber
dana jeung proses pangwangunana ku
swasta,
kusabab
kitu
proses
pangwangunana ge dipiharep bisa
leuwih gancang.
"Upami anggaranna tina APBD
atanapi APBN pasti lami. Kedh aya
proses penganggaran heula, teras
kedah aya persetujuan ti dewan.
Upami ieu mah kan simpel, swasta anu
nanggung waragadna sakaligus swasta
oge anu ngawangunna," ceuk
Heryawan.
Sekretaris Badan Perencanaan
Pembangunan Daerah (Bappeda) Kota
Cimahi, Hery Antasari, manghanjakalkeun kana kaputusan Pemprov Jabar
anu geus nempatkeun Kota Cimahi
tina tahap dua jeung tilu tina total lima
tahap perencanaan pangwangunan
monorel Bandung Raya.
Nurutkeun Hery, Kota Cimahi téh
wilayah nu pangdeukeutna jeung Kota
Bandung anu tingkat kamacetana teu
beda jeung Kota Bandung anu mangrupa inti pusat kagiatan nasional
(IKN) cekungan Bandung.
"Langkung sae upami dina tahapan
pangwangunan ieu dimimitian ti Kota
Bandung, teras nyambung babarengan
ka wetan sareng kulon. Supados
proses dina pangwangunanana henteu
lami sareng tiasa ngahontal penurunan indeks kamacetan di Kota
Cimahi," ceuk Hery
Status Cimahi minangka kota inti
PKN cekungan Bandung, ceuk Hery,
geus aya dina rencana tata ruang dan
rencana tata wilayah (RTR / RTW)
provinsi jeung nasional.
"PKN ieu mangrupi kawasan
perkotaan anu pungsina kanggo
ngalayanan kagiatan skala internasional, nasional atanapi kagiatan
propinsi. Tapi kanyataanna Kota
Cimahi meh kahilapkeun," pokna.***
(AS)
7

9. Nguatan Seni Tradisi
Mahing Jati Kasilih ku Junti
Rengrengan pangurus Paguyuban Pasundan di Melbourne
D
ina raraga mancen tugas
salaku anggota DPD-RI
wawakil Provinsi Jawa Barat
tanggal 24 Pebruari nepi ka tanggal
2 Maret 2013 ngalaksanakeun studi
banding ka Australia anu dipuseurkeun di nagara bagian Victoria. Eta acara dipiluan ku 12 orang
anggota Komite II, dina raraga studi
banding ngeunaan oerkebunan,
peternakan, sarta pengelolaan air .
Disela-sela acara kagiatan kunjungan resmi di Melbourne, aya dua
pangalaman anu boga harti penting.
Pangalaman kahiji nya eta shalat
Jumaah di masjid Assalam di Melbourne. Eta masjid teh diurus ku
warga muslim di Melbourne anu
lolobana para mahasiswa anu asal ti
Timur Tengah, Pakistan, Malsysia,
jeung Indonesia. Masjidna mangrupa imah anu cukup gede jeung dan
digunakeun jadi tempat ibadah
warga muslim. Kacida matak reueus
ngalaman milu shalat Jumaah di nagara deungeun anu anu warga
muslimna kagolong minoritas.
Pengalaman kadua nya eta siltur-
8
Dahar ngariung mani nimat asa di lembur
ahmi jeung warga pasundan di Melbourne dina poe Rabu peuting tanggal 27 Pebruari 2013.
Sabada meunang katerangan ti
pihak KJRI ngeunaan ayana
paguyuban pasundan di Melbourne,
tuluy diagendakeun acara silaturahmi jeung warga paguyuban pasundan, itung-itung nyerep aspirasi
ti warga Jawa Barat anu aya di
mancanagara. Minangka tokoh anu
dipikolot sarta jadi pangurus nya eta
Bapa Ade Faesal jeung pa Tedi anu
salawasna aktip ngalakukeun silaturahmi jeung sesama warga pasundan di wewengkon Melbourne.. Dina
mangsa patemon harita hadir lima
welas urang warga pasundan anu
tempatna di masjid. Eta masjid
sakaligus oge mangrupa bale patemon warga pasundan. Nurutkeun
katerangan ti para pangurus, aya kurang leuwih 200 urang warga
pasundan di ditu anu sacara rutin
ngalaksanakeun patemon silaturahmi saperti pangajian, kunjungan,
arisan, olah raga, rekreasi, jsb.
“Itung itung ngarakeutkeun dudulu-
ran sakalian ngamumule budaya
sunda, sanajan aya di mancanagara”
kitu saur pa Ade sarta pangurus
sejenna.
Acara silaturahmi harita dimimitian ku shalat magrib berjamaah anu
diltuluykeun ku dahar peuting
babarengan anu disadiakeun ku
pangurus. Satuluyna acara dialog
jeung diskusi ngeunaan rupa-rupa
masalah. Salah sahiji materi anu
dibahas nya eta negunaan kahayang
warga pikeun ngomean masjid supaya bisa digunakeun sacara efektif.
Eta masjid teh awalna mangrupa
gereja anu dibeuli ku pak Tedi hiji
pangusaha anu sukses.. Kahayang
warga nya eta ngarenovasi bangunan supaya bener-bener mangrupa
masjid. Ayeuna keur dijieun proposal pikeun meunang bantuan
waragad ti Islamic Developmental
Bank di kantor puseurna di Jeddah
Arab Saudi. Swaktu umroh bulan
April kaliwat tos ditepungan pajabat
IDB di Jedah anu nyanggupan ngabantu sabada aya proposal anu dikuatkeun ku KJRI Melbourne.***
Manglé 2447

10. Sajak Arif Abdilah
épisode
siga almanak nu tuluy ngolotan
urang haben ngarucu waktu bari anteng
nepungkeun umur jeung sésa ringkang
horéng angka-angka masih jadi
katineung jam, ngitung rénghap jeung hégak
nu baris peuray dina jajantung sorangan
2012
tepang taun
bari nyutat diri
kami jongjon ngulin-ngulinkeun kalangkang
ngumpulkeun kakelar sésa pirunan silalatu
horéng lilin les-lesan juuh dina peteng mata
dina rénghap, léngkah kami motah
muru pajaratan
bari nyutat diri
kami jongjon nembang-nembangkeun impian
melak tangara katut katunaan sésa angin katiga
cika-cika reup-reupan ngiles dina peuting mongkléng
dina bagantina usum, kubur nganti
rupaning umur
bari nepungkeun diri
ringkang samar, peuting ngabungbang
beurang ngarangsadan
taun demi taun
ririwa ngabakutet raga
2013
Manglé 2447
9

11. Bagian
178
Peuting ka-205
Miang mangbulanbulan, ahirna mah tinemu
bagja. Komarujaman bisa
tepung jeung wanoja nu
dipisonona. Malah, ahirna
mah laksana kapiduriat
jadi batur hirup dina
ngawangun rumah tangga.
Ku lantaran kitu, nu anyar
panganténan téh ngarasa
bagja kacida.
Heuleut sawatara poé,
Komarujaman ras inget ka
nagrina. Rumasa miang
teu karana idin kolotna.
Ceuk pikirna, meureun
kulawargana téh katatangkotéténg néangan manéhna. Ras kana kalakuanana,
Komarujaman téh jadi huleng jentul.
Hiji peuting ieu nonoman téh ngimpi, kadatangan kolotna nu
nganaha-naha dirina tacan
waé mulang ka nagrina.
Ku lantaran kitu, kasumpeg haténa téh
dikedalkeun ka Putri
10
Budur .
“Akang téh kudu nyelang heula mulang ka
nagara,” pokna’
“Nya sumangga. Mémang saéna kitu,” ceuk
putri.
Isukna, putri téh bébéja
ka ramana. Cenah, salakina ménta idin rék nyelang
heula mulang ka nagrina.
Ngadéngé caritaan anakna
kitu, Raja Budur mah,
bungah wé nu aya, lantaran mémang sakuduna
anakna gé munjungan ka
mitohana.
Putri Budur atoh, bisa
nyaba ka nagri salakina.
Malah, bisa laluasa da
meunang idin nyaba salila
sataun. Ceuk pikirna,
cukup keur leuwih
mikawanoh nagri salakina.
Gancangna carita, raja
gé paparéntah, sangkan
sakumna mantri ilu-biung
nataharakeun sagala
kapereluan anakna. Taya
nu talangké, sakur pihak
nu ngemban timbalan mah
cakah-cikih nyadiakeun
sagala rupa kapereluan
keur pibekeleun dina salila
lumampah.
Dina waktu nu geus ditangtukeun, bring rombongan Putri Budur miang.
Ngaleut rombongan téh,
da puguh lian ti para
badéga téh deuih pangawal gé teu tinggaleun.
Atuh, kitu deui nu ngahaja
mangmawakeun bebekelan aya kana welasna.
Jumlah-jamléh nu miang
rék nyaba téh moal kurang
ti saratus urang.
Rombongan kaluar ti
buruan istana, laju muru
jalan gedé nu muru ka luar
kota. Tutunganganana,
kuda jeung onta. Diiringkeun ku pasukan jaga baya
nu sarua tarumpak kuda.
Sanggeus rombongan teu
katempo, kateureuy ku
péngkolan, raja gé asup
deui ka karaton.
NU miang laju ninggalkeun puseur nagara. Beuki
lila beuki jauh, ahirna
sanggeus lumampah sapoé
jeput, anjog ka palataran
nu némprak. Eta téh tegal
jukut nu sisi-sina pinuh ku
tatangkalan.
Rombongan ngarandeg, lantaran Komarujaman ngisarahan sangkan
pangiringna areureun.
Geus kitu mah jrat-jrut
tarurun tina tutungganganana. Da, mémang
wancina nu lumampah
reureuh heula.
Parabadéga cakahcikih nyieun tenda keur
pangreureuhan. Da, puguh
geus disadiakeun sagalana,
kaasup ahli-ahlina, atuh
ukur sababara jam, éta
tempat téh salin rupa jadi
pangereureuhan nu rapih
tur pikabetaheun.
Taksiran, Putri Budur
téh capéeun, da terus wé,
ngagoloyoh kana ténda.
Nu séjén gé sanggeus
ningali putri jeung
pangeran arasup ka ténda,
blas-blus ka tempat masing-masing. Ngan, mémang teu kabéh arasup
kana ténda, da jagabaya
mah, angger ngajarega di
tempat-tempat nu misti
dijaga.
Putri Budur mah, reup
wéh saré. Harita, Komarujaman ngadeukeutan
Manglé 2447

12. pamjikanana, gék diuk
gigireunana. Nu keur saré
téh diteuteup dipapay ti
mimiti lebah indung suku
nepi ka tungtung buukna.
Keur anteng neuteup pamajikanan, katingali tina
lebah cangkéngna aya nu
ngaburilak. Komarjaman
panasaran. Ragamang éta
nu ngaborélak katojo cahaya lampu téh dirampa.
Karasa teuas!
Tangtu wé, beuki
panasaran. Nu cikeneh
karampa téh dicokot
dikaluarkeun tina endongna. Goréhél wéh, horéng
permata anu kacida
éndahna. Ngan, barang dialak-ilik horéng aya
aksaraan. Ngan, teu pati
kabaca.
Komarujaman mingkin
panasaran. Ceuk pikirna,
moal pati-pati éta permata
dibabawa, lamun teu
kacida luhur ajénna. Kapanasaran séjénna, tumali
jeung tulisan téa. Ku lantaran kitu, manéhna gancang ka luar ti kemah,
angkanana mah rek maca
éta hurup di tempat nu
leuwih caang.
Di nu caang, éta
permatan téh dialak-ilik.
Enya wé, kacida alusna,
komo geus atra kasorot
cahaya bulan mah. Ti
dinya, manéhna
ngadeukeutan lampu rek
maca éta tulisan. Ngan,
kakara gé dialak-ilik,
dibebenah sangkan éta
hurup kabaca, teu kanyahoan ti mana asalna, siet
aya manuk nyamber éta
batu nu keur diilikan ku
Komarujaman.
Sajongjongan éta
panganten anyar téh
hareugeueun. Ukur melong matasimeuteun lir nu
ilang pangacian. Geus kitu,
gebeg haténa ngagebeg.
Ceuk pikirna, duh, cilaka!
Mun pamajikanana
apaleun permata leungit
Manglé 2447
lantaran kalakuan
manehna.
Teu panjang mikir,
Komarujaman téh nuturkeun manuk nu ngageleber kalayan mawa permata
téa. Ari manuk, teung lantaran beurat ku batu nu diranggeum, teung lantara
ngahaja ngaheureuyan
sangkan Komaruujaman
ngudag, da geuning hiberna téh eureun-eureunan
enteup tina tangkal ka
tangkal sejen. Ngan,
ahirna mah ngajauhan.
Komarujaman tatanggahan, terus nutur-nutur
éta manuk. Susuganan, éta
permata téh dipuragkeun.
Atuh, mun teu
dipuragkeun, nya bakal dipaksa sina murag, malah
kajeun teuing rék nenggor
éta manuk sina murang
sakalian jeung manukna.
Beuki lila, manuk téh
beuki jauh. Atuh, lantaran
kabawa ku rarasaanana nu
sieun disalahkeun ku
pamajikanan, kapaksa wé
Komarujaman téh terus
nuturkeun ka mana waé
éta manuk téh hiberna.
Ceuk pikirna, da tangtu
aya tungtungna bakal eureun, bakal muragkeun
batu téa.
Komarujaman terus
tatanggahan bari leumpat.
Sakapeung gancang
sakapeung kendor.
Sakapeung nanjak
sakapeung mudun. Malah,
mun manuk hiber meuntasan walungan, nu ngudag
gé kapaksa kudu gegejeburan di walungan.
Dina hiji tempat,
manuk téh eunteup dina
dahan tangkal kai nu
kacida luhurna. Ningali
peta manuk kawas kitu,
Komarujaman nyobanyoba naék kalayan rerencepan. Maksudna, mun
geus deukeut éta manuk
téh rék dipalengpeng ku
naon waé nu kahontal ku
dirina. Inyana gé sadar,
mun ngahaja ditéwak mah
pamohalan pibeunangeun.
*** (Hanca)
11

13. Ku M.A. Salmun
{ 16 }
T
eu lila antarana,
dua dulur misan
teh geus pahareuphareup deui, uplek pisan.
Agan Sari ngaluarkeun
panasna, ari Lilis
ngalilipur ngabeberah,
jiga heueuh padahal ceuk
hatena: “Aing ku baraya
sia nepi ka disebut Si
Kacingcalang
Manglayang! Sia pribadi,
ngaku soteh ka aing,
bane bae keur dina pepeteng, da nu enggeusenggeus mah sakalieun
disaba ge nitah dibejakeun, “nuju arangkat” ku
badegam da sieun
kabawa morosot ku aing.
Sakalieun aing nginjeum
modal keur dagang
cikopi, aing niat hirup
bener, sia kalah sindirsampir, babasaan teh:
“Kanggo Euceu mah
geulis ieuh, moal teu
gampil milari jalan
kahirupan sapertos Uaistri. Teu heuleumheuleum sia ngomong
kitu, samarukna teu
12
matak nyeri mapay ka
puhu leungeun sagala.”
Da jeung enyana,
sakumana nu geus
dicaritakeun ti heula,
sanggeus Aom Dotong,
Bapa Lilis maot, hirup
Lilis teh gugulawingan,
ka luhur teu sundul ka
handap teu napak. Keur
aya Aom Dotong onaman, kabawakeun ku
bapa. Agan Lilis teh
logor di panto; geus teu
indung teu bapa mah,
teu aya pisan nu mandang, nepi ka hirupna ge
kapahung. Meujeuhna ka
ditu kapahung, ka dieu
kapeungpeuk, gok amprok jeung Nyi Dampi,
atuh ku sarerea ge kaharti kumaha balukarna;
padahal Lilis teh satekateka hayang hirup jad
jalma bener, neangan
rejeki ku jalan halal.
Satungtung aya keneh
titinggal kolot mah, aya
saleuheung. Tapi titinggal didahar unggal poe
ari pangala teu aya, nu
ngajeujeuhkeun suwung,
nya lila-lila beak. Ari lilis
lain teu aya nu mikarep,
da pangartina pikeun
jaman harita mah cukup,
diajar maca nulis di Nyonya Metman, rupana
leuwih ti cukup, kawilang tegep, tapi nu luhur
ngaasa paur dumeh ka
anak ronggeng, nu handap ajrih dumeh ka
menak, komo ieu mah
randa jurutulis residen,
beu, atuh lain udagudageun simahan. Ana
geus teu pati ditampa ku
masarakat ka mana Lilis
kudu lumpat? Babari
puguh ge ari ngahukuman atawa nembleuhkeun geugeuleuh mah,
paribasa: “Panten bae da
anak ronggeng!” geus teu
make dipingkir, teu
matak dipapay deui, jebrod bae dicap “Si Lilis
ungkluk!”
Padahal mungguh di
Lilis,
geus usaha sosonsoson,
hayang hirup lulusmulus,
palias nemahan rujit,
tapi ari masarakat,
teu aya nu daek
nyambat.
Baraya ge teu
maduli,
amprok oge sok melengos,
kilangbara mun
ngarawu,
ka budak pahatulalis,
padahal naon
dosana,
ngan ku dumeh anak
cacah.
Feodal ku matak
nyeri,
bibitna adigung sombong,
ari Lilis geus tigebrus,
bet didedetkeun
sakali,
lain seug ditarulungan,
cing mana kamanusaan?
Memang, unggal
jelema pada teu resep ka
awewe bangor, boh anu
enyaan hatena saleh, boh
anu api-api saleh, dalah
awewe bangorna pribadi
Manglé 2447

14. henteu aya nu ngaku yen
kalakuanana teh bener.
Tapi eta nu nyawad
ngahukuman, ngan bisa
nyawadna jeung
ngahukumanana bet,
cara ka nu gelo ngan
barisa ngaheureyan
jeung ngalalagana
wungkul, ngubaran mah
henteu. SAbaraha rebu
jumlahna awewe nu
carana tigebrus samodel
jeung Agan Lilis, Nyi
Rapiah, Nyi Sinta, Nyi
Munigar, Nyi Itu, Nyi
Ieu, ngan ukur dipoyok
sanggeus rigebrus, lain
ditarulungan dina
kokoleabanana atawa
keur gugulawinganana
keneh.
Ana ninggang dina
karep mulangkeun kanyeri cara Agan Listariah
atawa Nyi Rapiah, paribasa hayang meunang
bela dina dorakana, nya
cara banteng bayangan
atawa maung tatu, geus
teu milih itu saha ieu
saha, eta nu deuekut, eta
nu ditaladung atawa
dirontok. Awewe kitu,
basana ge: geus kapalang
bocok dihargaan moal,
doraka eukeur, matimati tigubrag hayang
ngagusur wadal. Ana
geus nepi ka dinya ceuk
jagat mah babari bae: “Si
Lilis, si Piah budina
bejad.”
Ngupat-ngawala mah
puguh ge babari,moyok
lelewe oge teu hese. Nu
hese teh migawena, nu
beurat teh ngalalakonanana.
Dina seuhna mah, nu
ngupat-ngawada teh,
upama kudu ngalakonan
pribadi, terkadang
leuwih bokbrok batan
anu dipoyokna. Da tadina ge ngan kalah
kaomong wungkul.
Memang babari
nyebutkeun Si Bejad teh!
Manglé 2447
Cek santri mah,
mung setan arek ngagoda,
sok ngadago teu eling,
mun jalma keur hilap,
keur poho ka Pangeran,
setan teh nyulusup rikip,
ngadon bebetah,
di jero ati ngancik.
Lebah dinya mah
geus teu aya pinter geus
teu aya menak nu aya
teh: jalma. Ari pinter tea,
ceuk para arif: kapinteran anu teu dibarengan
ku budi perbawana
ancur, tapi budi wungkul
teu rejeung kapinteran
perbawana mundur
(dina harti teu aya majuna).
Lilis ka Sari oge cara
maung tatu tea bae, geus
poho di kabarayaah; nya
kajurung ku nyeri ti
baraya bapa, nya sieun
ku ancaman Nyi Rapiah.
Najan kitu, Lilis teu
mambrih ari clom ari
giriwil disanggut useupna mah, geus karuhan
terang lauk lindeuk mah
diingkeun heula dijieun
ceumceuman.
Ari Sari, kawas geus
titis-tuisna kudu abus
kana pitapak, bet ka Lilis
teh jadi pogot sono,
pageuh deudeuh, nepi ka
ngaririhan hayang
diendongan lamun Aom
keur kilir, pokna mah
sok kareueung jeung
saredih lamun teua ya
batur teh. Aya pangajak
kitu. Lilis seuri di jero
hatena, da puguh eta nu
diarah ge. Najan kitu,
henteu kaciri haripeut,
teu nembongkeun atoh,
pura-pura heula, nahan
harga, hayang dipaksa.
Ti harita Lilis jadi sering pulang-anting, mondok moek di Sari ...
lamun Usman keur teu
aya. Lain ngan Lilis bae
anu sok lar-bus ka Sari
teh, tapi –ku pangatur
Lilis—aya deui budak
ngora nya kasep nya
beunghar, meujeuhna
bedas jeung rampus
sagalagalana, nya eta
Anom Belem. Ari mimitina pisan mah papanggih
di rumahbola keur aya
pesta bareot, diwawuhkeun ku Luih.
Tuluy kalan-kalan sok
nganjang, ngadon ulin,
ari keur “mudun” ti Lembang, malah sakalikalieun bendina sok
rajeun dipake ku Aom
Usman jeung Agan Sari
sabot anom di rumah
bola atawa di tempat
lian. Ka-behdieunakeun,
asal ulin-ulinan tuluy
sering nganjang, beuki
loba, beuki raket, nepi ka
Belem “bawaning ku
geus pohara layeutna”
wani meuting, basana
mah teu ludeng balik ka
Lembang. Anu biasa ari
ngendong sok di losmen
tuan Homan teh, sasat
paeunteung-eunteung
jeung rumah bola, ari
geus “asa ka dulur” kitu
mah seringna ngedong
teh di Sari, boh keur aya,
boh keur teu aya salakina. Pendekna mah
sinyoh Willem
Hoffmeyer alias Anom
Belem Kopmayar teh
pantes disesebredkeun:
Ucing-ucing eong,
buntut panjang jadi
pondok.
Ulin-ulin Anom,
urut nganjang jadi
mondok.
Lah, nya eta atuh,
dasar ka nu ngarora, rearea pisan gogodana, ana
pareng ieu loncer itu
logor, wah cek Babah
Dolar tea mah, “tau sama
tau”.
Ari iblis gogodana tea,
sok sumawonna ka nu
negrak nonggerak, atawa
nu empuk-uduh, dalah
ka nu disarigsig beusi
disakuta wadya oge
karepna mah ngan
hayang ngarungkadkeun
bae!
Cek santri mah, mung
setan arek ngagoda,
sok ngadago teu eling,
mun jalma keur hilap,
keur poho ka
Pangeran,
setan teh nyulusup
rikip,
ngadon bebetah,
di jero ati ngancik.
Ngaharewos ngajak
bari ngabibita,
kana jalan teu uni,
jalma nu digada,
sok kalinglap tingalna,
sakur paripolah iblis,
endah tembongna,
poho ka temahwadi.***
(hanca)
13

15. Ibadah Miara Lingkungan
Ku Féndy Sy. Citrawarga
U
sum ngijih, di sagédéngeun
matak atoh duméh loba cai nu
kacida pentingna keur sakumna
mahluk hirup, tapi réa nu guligah
humandeuar alatan datang musibah
rongkah mangrupa caah. Kituna téh méh
tumiba unggal taun. Boh masarakat boh
pamaréntah saolah-olah béakeun akal
ngungkulanana. Duka lebah mana
ngojotna da apan para ahli nu palinter
jeung paham kana pasualan éta piraku
suwung.
Papadaning kitu, ceuk panitén
balaréa, tumibana musibah caah atawa
banjir téh akibat lingkungan geus ruksak. Saha nu ngaruksakna? Nu sidik mah
lain ruksak alatan teu pupuguh atawa
nyindekelkeun kana takdir, tapi akibat
paripolah manusa anu teu daék tunduk
kana pituduh wahyu Alloh Nu Kagungan
alam, sakumaha nu kaunggel dina Al
Quran nu hartosna:
''Geus nyampak karuksakan di darat
jeung di lautan alatan pagawéan leungeun
manusa,
sangkan
Alloh
ngarasakeun ka maranéhna sabagéan
tina (akibat) pagawéan maranéhna
sangkan maranéhna babalik pikir (kana
jalan anu bener).'' (Surat Ar Ruum: 41)
Kitu pidawuh Alloh SWT anu tangtosna mangrupa pépéling keur urang
saréréa, pangpangna pikeun jalma anu
iman yén naon rupa anu tumiba téh
kudu jadi pangajaran, ulah diantep nepi
ka musibah téh datang deui dina waktu
séjén.
Enya, siga caah jeung sajabana, éta
téh mangrupa pépéling ka diri urang
sakabéh sangkan ngariksa diri yén urang
téh geus migawé salah. Leungeun-leungeun urang geus diantep sakarepna
ngaruksak lingkungan. Jadi, ulah
ngeuleuh-ngeuleuh angot nyalahkeun
solokan lamun leungeun urang geus
sangeunahna miceun runtah ka solokan.
Da ceuk akal gé gancang kaharti,
samangsa-mangsa runtah metet di
14
solokan, tangtu cai bakal kapendet nu
témahna mudal nu nyababkeun caah téa.
Lamun geus apal kitu, kudu kumaha
atuh? Nya buru-buru mémérés ahlak
ramijud ku nu leuwih alus sangkan mamala nyingkah. Hal éta baris kalaksanakeun lamun haté urang kacaangan ku
cahaya agama nepi ka timbul kasadaran
yén sagala rupa anu ku urang dipilampah téh baris aya balitunganana di
payuneun
Mantenna.
Ngaruksak
lingkungan siga nuaran kakayon teu
jeung adeuh, ngantepkeun taneuh ngahgar, miceun runtah ka mana karep, apan
ceuk agama mah éta téh pagawéan
dolim, sikep ngaleuwihan wates anu
kagolongkeun dosa gedé tur baris aya
wawalesna. Alloh ngadawuh:
''Saéstuna dosa téh pikeun jalmajalma anu migawé dolim ka papada
manusa jeung ngaleuwihan wates di
luhur bumi tanpa alesan anu hak. Pikeun
maranéhna nu kitu peta téh siksa anu
peurih.'' (QS Asy Syura: 42)
Kitu dawuhan Alloh anu nandakeun
yén sagala rupa anu dipigawé ku urang
téh baris aya balitunganana. Ku kituna
teu hamham deui, keur sakumna muslim mah tarékah miara lingkungan
sangkan musibah kasinglar téh kaasup
kana ibadah. Tegesna, miara lingkungan
sangkan tetep aya dina kasaimbangan
téh lain sakadar urusan duniawi, tapi ogé
bakal dicatet sabagé amal soléh.
Pagawean Dolim
Ku kituna, ngaruksak lingkungan nu
témahna ngarugikeun urang sorangan
jeung balaréa téh kaasup pagawéan
dolim, kaniaya. Siga dulur-dulur urang
anu kakeunaan musibah caah di hilir,
apan éta téh akibat urang girang anu
léléwodéh miceun runtah ka solokan.
Kitu peta téh ulah dianggap pagawéan
biasa, tapi sidik pagawéan dosa anu
mamalana kacida gedéna, bisa
megatkeun tali duduluran alatan adi-
gung bin sombong.
Rosululloh saw. ngadawuh:
''Saéstuna Alloh geus maparin wahyu
ka kami sangkan maranéh handap asor
nepi ka euweuh saurang ogé anu migawé
aniaya jeung teu aya saurang ogé anu
sombong ka nu séjénna.''(HR Muslim ti
'Iyadl bin Himar r.a.)
Dina hadis séjénna Rosululloh
ngadawuh:
''Taya dosa anu leuwih pantes pikeun
dihukum ku Alloh ka nu migawéna di
dunya jeung ahérat anging jalma anu
ngaleuwihan wates jeung jalma anu
megatkeun tali duduluran.''(HR Ibnu
Majah jeung Turmudzi)
Alatan miara lingkungan kaasup
kana ibadah téa, sawadina sakumna
pihak boh pamaréntah boh masarakat
sabilulungan, barjamaah ngajaga jeung
ngariksa. Da apan mangpaatna ogé keur
saréréa. Cindekna, lamun kaayaan
lingkungan tempat urang bumén-bumén
téh bérés roés, mangpaatna gé keur
saréréa lain baé mahluk nu kasebut
manusa tapi uteuk tongo walangtaga gé
bakal ngilu sugema. Nya kitu deui lamun
lingkungan ruksak akibat pagawéan leungeun-leungeun jelema dolim, nu
narima akibatna lain anu migawé
kadoliman tapi nu teu tuah teu dosa gé
kapécrétan. Malah dina hal ruksakna
lingkungan mah nu baroga duit ngeunah-ngeunah caricing di gedong sigrong
di mumunggang pagunungan éndah
ladang ngababad alas amer, ari urang
hilir kasapu caah rongkah.
Miara lingkungan bérés roés dina
papagon Islam bagéan tina ibadah nu
disebut sukur nimat, sabalikna ngantep
lingkungan ruksak éta téh kagolongkeun
kufur nimat.
''Saéstuna Kami geus nempatkeun
maranéh sakabéh di luhur bumi jeung
Kami nyadiakeun pikeun maranéh di
luhur bumi téh (sumber) kahirupan.
Kacida saeutikna maranéh salukuran.''
Manglé 2447

16. (QS Al A'raaf: 10)
Mangga urang lenyepan ayat di luhur
ku émutan anu leleb. Da atuh luyu
sareng kanyataan, mémang kitu pisan.
Urang anu hirup di luhur lemah, ku
Gusti disadiakeun pirang-pirang kabutuh sapopoé. Keur ngambekan disadiakeun hawa seger, na atuh dikotoran ku
haseup naon ku hanteu demi kauntungan matéri. Keur nginum disadiakeun
cai, der sumber cai diraruksak, atuh kabanjiran mun usum hujan jeung
tingkocéak euweuh cai nalika usum
halodo. Keur imah-imah disadiakeun
lembur nu merenah, der nyarieun imah
di puncak gunung. Jeung sajabana jeung
sajabana.
Amanat nu Kudu Dipiara
Saur Mang Ihin (Solihin GP, Gupernur Jawa Barat mantén), caah nu tumiba
di wilayah Kota Bandung alatan leuweung teu kapiara. Teu anéh lamun ray
poé ray poé caah mingkin rongkah. Sabalikna usum halodo rahayat ngocéak
kurang cai. ''Leuweung ruksak, cai béak,
rahayat balangsak,'' saurna. Hal ieu téh
akibat leuweung di mumunggang Kota
Bandung diruksak dijadikeun padumukan saperti vila, apartemén, jeung
wawangunan séjénna nepi ka robah jadi
leuweung beton.(''PR'', 31/12/2012)
Cindekna mah perelu kasadaran ti
unggal diri yén sakali deui lingkungan
hirup anu dianugrahkeun ku Alloh ka
sakumna mahluk hirup di bumi ieu téh
mangrupa amanat anu kudu dipiara, lain
diruksak sakarep-karep. Keur naon éta
anugrah nimat anu sakitu gedéna téh?
Taya kajaba keur nyumponan pancén
ibadah ka Mantenna. Enya, saméméh
manusa gubrag ka alam dunya apan
sagala kaperluanana mah geus dicawiskeun kalayan kumplit. Pangandika
Alloh SWT:
''Jeung Kami geus ngajadikeun
pikeun maranéh di dunya téh pangabutuh hirup jeung (Kami nyiptakeun
ogé) mahluk-mahluk anu maranéh saeutik ogé lain anu ngarejekian
maranéhna.''(QS Al Hijr: 20)
Tada teuing bakal sangsarana lamun
urang hirup di dunya teu dibarengan ku
rejeki minangka kaperluan sapopoé
kayaning dahareun, inumeun, pakéeun,
tempat reureuh, jeung sajabana. Da
puguh Alloh tos jangji yén Anjeunna teu
samata-mata nyiptakeun jin jeung
manusa anging pikeun nyembah ka
Mantenna. Nu matak, sangkan jongjon
mancén ibadah, sagala kaperluan hirup
manusa téh dicumponan sakumaha nu
kaunggel dina ayat di luhur.
Manglé 2447
Ari dina prakna manusa téh boroboro jongjon ibadah da puguh
lingkunganana ogé kalah diraruksak.
Maranéhna ngagugu hawa napsu
ngudag kangeunahan sajongjongan, teu
ngingetkeun keur ka hareup. Abong enya
manusa boga kawasa sabagé khalifah,
teu inget ka mahluk séjén anu sanyatana
mah gedé jasana keur hirup manusa.
Enya ningan lamun caah, lamun leuweung ruksak, apan sasatoan boh ingoningon boh sato liar sarua balangsak.
Dina ayat séjén Alloh nguningakeun:
''Anjeunna anu geus nurunkeun cai
hujan ti langit pikeun maranéh,
sabagéanana keur inuman jeung
sabagéanana (nyuburkeun) tutuwuhan
anu dina (tempat tumuwuhna) maranéh
ngangon ingon-ingon maranéh.''(QS An
Nahl ayat: 10)
Ulah Digunasika
Ayat di luhur kalayan tandes maparin gambaran yén Alloh geus nyiptakeun
lingkungan anu harmonis ku nu sarupa
nyaéta cai. Teu kasawang bakal ripuhna
hirup mahluk di dunya angot nu
kasebutna manusa nu boga pancén
salaku khalifah lamun teu disayagian cai.
Teu héran lamun lelewek anu ceuyah cai
sok disebut tempat nu subur mamur da
puguh cai mah mangrupa kabutuh poko
hirup manusa. Dina kaayan kitu, kuduna
mah dina diri manusa gé subur ku iman
jeung amal soléh.
Iman jeung amal soléh anu subur
dina diri jalma, baris ngadatangkeun
rohmat atawa kahéman ti Alloh. Sabalikna lamun ngaruksak, baris tumiba lanat.
Ku kituna, sakali deui, pacuan naon
rupa ciptaan Alloh nu geus merenah téh
ulah rék digunasika deui sangkan
rohmat Alloh sumebar dina kahirupan
urang saréréa. Mangga urang lenyepan
deui pidawuhNa:
''Jeung pacuan maranéh nyieun
karuksakan
di
luhureun
bumi
sanggeusna (Alloh) merenahkeunana
jeung prak ngadunga ka Mantenna binarung rasa sieun (hamo ditarima) jeung
pangharepan (baris dikobul). Saéstuna
rohmat Alloh kacida parekna ka jalmajalma anu migawé kahadéan.'' (QS Al
A'raaf: 56)
Tina pirang-pirang dalil boh Al
Quran atanapi Al Hadis kapanggih yén
geuningan mangpaat tina amal soléh
atawa nerapkeun amal soléh téh lain baé
ibadah-ibadah ritual siga solat jeung
zakat katut sajabana, tapi ngariksa
lingkungan hirup ogé kaasup amal soléh
anu kacida pentingna. Da geuningan,
buktina mah amal-amal ritual naon baé
ogé teu burung ngantét jeung lingkungan hirup. Solat upamana. Apan nu
disebut sahna solat téh kudu cumpon
rukun jeung sarat sahna. Di antara sahna
solat lamun urang beresih tina hadas
boh gedé boh leutik. Anapon cumponna
hadas beresih téh nya ku ayana cai. Cai
ogé teu sagawayah, tapi kudu cai nu
nyumponan kriteria hukum pikih nyaéta
cai anu suci. Ku sakitu ogé geus katoong
pentingna cai sangkan terus sayagi
ngarah urang bisa solat atawa ibadah ka
Alloh. Kumahana urang bisa solat lamun
teu boga wudu/adus lamun urang teu
boga cai anu suci tina najis. Kumahana
disebut cai suci lamun cai pinuh ku
kokotor alatan cai
sumur kaserepan cai walungan, cai
laut, atawa kabanjiran pisan.
Sedengkeun urang solat téh dipiwarang husu sakumaha pidawuh
Alloh:
''Riksa sakabéh solat maranéh jeung
jaga solat wustho. Jeung prak ngadeg
pikeun Alloh (dina solat) kalayan
husu.''(QS Al Baqarah: 238)
Harti husu di dieu, lain baé cumpon
sarat jeung rukun solat, tapi ogé ngariksa
wasilah-wasilahna di antarana lingkungan tempat urang saréréa hirup kumbuh. Tegesna mah miara amal soléh anu
sahusu-husuna sangkan kasinugrahan
kabagjaan boh di dunya boh di ahérat
jaga.
Apan pangandika Alloh ogé: ''Pikeun
jalma-jalma anu migawé kahadéan, dicawisan ganjaran anu kacida alusna
(sawarga) jeung tambahanana (nimat
ningali
Alloh),
jeung
beungeut
maranéhna henteu ditutupan lebu hideung jeung taya kahinaan. Maranéhna
téh padumuk sawarga, maranéhna
langgeng di dinyana.'' (QS Yunus: 26)
Pamungkas dadaran, manawi aya
pulunganeunana,
mangga
urang
lenyepan peperenian ki juru pantun:
''Ngiuhan handapeun sasak,
ngadon diuk dahar sirsak.
Lingkungan ulah diruksak,
sangkan hirup teu balangsak.''
''Ceu Mumun urang Cisalak,
nénjo sawah ngarakacak.
Mun lingkungan diraruksak,
ibadah gé moal mecak.''
''Tumpak délman jeung Kang
Wawa,
di tikungan bet ngajega.
Pageuhan iman jeung takwa,
ngarah lingkungan kajaga.''
***
15

17. Tanya Jawab Munara Cahaya
Gawé bareng MANGLÉ, FKIP (Fakultas Keguruan & Ilmu Pendidikan),
sareng LPPSI (Lembaga Pengkajian & Pengembangan Syiar Islam) UNPAS
Hukum Puasa Arofah
Patarosan:
Tumaros perkawis hukum puasa
Arofah kanggo jama’ah haji sareng
puasa salapan dinten dina awal sasih
Rayagung (Dzulhijjah). Kumaha afdolna? sareng kumaha katangtosanan.
Hatur nuhun.
Wassalam
Najmudin
Rancaekek Bandung
Waleran:
Hatur nuhun kana perhatosanana.
Sanaos kantos dibahas dina edisi
kapengker-kapengker, namung teu
sawios urang bahas deui. Mudah-mudahan aya mangpaatna, utamana nu
teu acan maos waleranana dina Mangle
nu ngamuat topik sapertos kieu. Atuh
hususna mah, aya mangpaatna ka nu
naroskeun.
Sasih Rayagung (Dzulhijjah) kalebet bulan suci (Syahrul Hurum,
atanapi Syahrul Harom), dumasar
kana katerangan, nu diantarana ti Abu
Hurairah, Rosululloh SAW ngadawuh:
“Waktu dina sataun muter sakumaha
kaayaanana nalika Alloh nyiptakeun
bumi sareng langit. Sataun jumlahna
aya dua belas bulan, di antarana aya
opat bulan haram (bulan suci). Tilu
bulan ngaruntut, nyaéta bulan
Dzulqa’dah, Dzulhijjah, Muharram.
Anu sabulan deui nyaéta bulan Rajab
anu aya di antara bulan Jumadil Akhir
sareng Sya’ban (HR. Bukhori-Muslim). Kumargi opat bulan éta kalebet
bulan suci, mangka Alloh ngalarang ka
Rosululloh SAW sareng ka umatna
dina waktu harita pikeun ngayakeun
peperangan sareng kaum kafir. Samentawis bulan Romadon anu tos umum
ku umat Islam Indonesia disebat bulan
suci, mangka henteu kalebetkeun kana
katerangan Hadits anu disebat di
luhur.
Dalil-dalil di luhur, ditétélakeun
16
yén sasih Rayagung (Dzulhijjah) mangrupa salahsahiji sasih dina taun Hijrah
anu kacida mulya tur agung. Dina sasih
ieu aya anu disebat poé Arofah nyaéta
poé Haji Akbar, sadaya jama’ah haji ti
saantero alam dunya kumpul
ngalaksanakeun wukuf di Arofah. Ku
hal éta umat dianjurkeun ngalaksanakeun ibadah solat sunat ‘Idul Adlha
sareng ngalaksanakeun kurban keur
nu mampuh.
Ku kaagungan sasih éta, Rosululloh
SAW. kantos ngadawuh: “Poé anu paling utama nyaéta sapuluh poé di awal
sasih Rayagung. Lajeng Rosul ditaros:
Naha aya anu saperti kitu dina jihad fi
sabilillah? Rosul ngawaler: Henteu aya
anu saperti kitu dina jihad fi sabilillah,
anging jalma anu ngorbankeun dirina
jeung hartana nepi ka teu balik deui
sagalana, tegesna maot.” (HR. Imam
Bukhori, Abu Daud, sareng Turmudzi).
Margi kitu, ningal kautamaan éta,
Rosululloh SAW. nganjurkeun ka
umatna supaya ngalakukeun puasa
sunat dina salapan poé awal sasih
Rayagung, sakumaha pidawuhna:
“Saéstuna Rosululloh SAW. Nalika
anjeunna masih jumeneng ngalaksanakeun puasa salapan poé dina sasih
Rayagung, teras dina kaping sapuluh
bulan Muharram, sareng saban bulan
dina dinten Senen sareng Kemis.” (HR.
Abu Daud).
Anapon kautamaan sapuluh poé
awal sasih Rayagung disebat ogé dina
Alquran Surat al-Fajr ayat 1-2 anu
unggeulna: “Perhartikeun balebat
(Fajar) jeung peuting anu sapuluh”.
Jumhur ulama tafsir mufakat yén anu
dimaksud sapuluh peuting, nyaeta sapuluh poé dina awal sasih Rayagung.
Tapi aya ulama anu nyebatkeun sajabi
ti sapuluh poé awal sasih Rayagung,
ogé maksadna kaping sapuluh sasih
Muharram, sahingga dina poé ieu
Rosul nganjurkeun ka sadaya umat
Islam supaya ngalaksanakeun puasa
sunat, anu disebat “Puasa ‘Asyuro”.
Salajengna, anu dimaksud puasa
Arofah nyaéta puasa sunat dina tanggal
9 sasih Rayagung. Hal ieu dumasar
kana Hadits Rosululloh SAW anu
sumberna ti Abu Qatadah. Anjeuna
nyarios wiréh Rosul kantos ngadawuh:
“Saéstuna puasa Arofah tiasa mupus
dosa sataun saméméhna, sareng dosa
sataun anu bakal datang.” (HR. Muslim sareng Turmudzi). Para ulama
mufakat, puasa Arofah ieu hukumna
sunat, sareng disunatkeun ngan
wungkul ka anu henteu tiasa
ngalaksanakeun
ibadah
haji.
Sedengkeun keur nu ngalaksanakeun
ibadah haji, para ulama béda-béda
pamadegan. Yahya bin Said al-Anshari
nyebatkeun henteu kalebet sunat
hukumna puasa Arofah pikeun nu
ngalaksanakeun ibadah haji. Pamadegan ieu sakumaha diagem ogé ku
Utsman bin Abi Ash, Sufyan al-Tsauri
sareng Ibnu Zubair kalebet Imam
Syafi’i.
Anapon Hadits anu aya patalina
kénéh, katerangan nu dicandak ku Abu
Hurarah, nyebatkeun saéstuna Rosululloh SAW. ngalarang puasa Arofah di
Arofah (HR Abu Daud sareng Ibnu
Majah). Lajeng Hadits sanésna anu
sumberna ti Ummi Maemunah nyebatkeun, saéstuna jalma-jalma ngarasa
ham-ham ngeunaan puasa Rosul dina
poé Arofah. Lajeng maranéhna ngintun susu ka Rosululloh nalika mantena
wukuf di Arofah, teras mantena
ngaleueutna bari kasaksian ku sadaya
anu haladir.” (HR. Bukhori Muslim).
Tina dua Hadits ieu, tiasa disimpulkeun wiréh puasa Arofah pikeun
jama’ah haji henteu kalebet sunah,
margi henteu kantos dicontokeun ku
Rosululloh SAW., sok sanaos aya Hadits anu nyebatkeun Rosululloh SAW
kantos ngalaksanakeun saum nalika
wukuf di Arofah. Tapi hadits ieu nurutkeun mayoritas ulama Hadits, kalebet
do’if , boh tina matanna boh tina
sanadna. Sakitu nu tiasa diwaler, hapunten bilih waleranana kirang sampurna.***
Manglé 2447

18. Napak Jagat Pasundan
Ngider Dayeuh Mapay Lembur
M
anusa, mahluk sosial anu teu
weleh hirup silaturahmi dina
beungkeutan silih asah, asih
silih asuh, silih pihapékeun, silih pikanyaah jeung papadana. Kituna, Lain
baé nyaah jeung papada manusana
wungkul tapi deui misti raket dalit
jeung mahluk séjénna. Nempatkeun
diri jeung merenahkeun kahirupan di
dunya, manusa saestuna kudu raket
dalit jeung alam. Naon pangna kitu,
sabab lalakon hirup manusa di alam
teh henteu ngan ukur ngalajur sakarep
insunna wungkul, tapi deui kauger
jeung wajib hukumna, lian ti ngamangpaatkeun ieu alam jeung eusina teh, nu utamana kudu
getol miara sahadé-hadéna.
Ngawujudkeun kapancegan
diri perelu nanjeur keun sikep
jujur jeung kaihlasan. Sabab,
kajujuran jeung kaihlasan
mangrupa ajén (kualitas) manusa anu baris mawa léngkah
jeung piléngkaheun ka hareup
anu ajeg dina adeg-adeg. Pon
kitu deui dina titincakan kudu
nété tarajé nincak hambalan.
“Tah, apan disaban manusa
aya atikan hirup jeung kahirupanana. Salasahiji alat ukurna
nyaéta atikan, boh atikan formal boh non formal. Dina
atikan formal ulah ngarasa
reueus pédah geus nyumponan pinter jeung cerdas wungkul. Tapi, di satukangeun éta
aya ajén nu leuwih luhung tur
mapakan tina ukuran kapinteran jeung kacerdasan manu-
Manglé 2447
harita kacida rempegna, salian ti ais
pangampih Sundawani Wirabuana nu
dina kapamingpinan Roby Maulana
Zulkarnaen, oge para seniman budayawan petingan, diantarana, Aat
Suratin, Tisna Sanjaya, Mira Gnagey,
Doel Sumbang, Taufik Faturohman.
Digelarna kagiatan, Roby netelakeun
miang tina geter manah sarta rumasa
prihatin ku alatan obahna laku lampah
manusa nu geus poho kana wiwitan
jeung jati dirina, geus teu mirosea
jeung apilain kana ajen inajen budaya
titinggal karuhunna. Manusa geus
poho kana jati diri jeung geus teu
ngupama kana adeg-adeg Kasundaanana. ”Mudah-mudahan ku digelarna gerakan budaya ieu baris cengkat
sumanget para nonoman Sunda, tandang makalangan, midangkeun kaparigelanana boh di lemah caina
(lokal) boh di tatar nasional, pon kitu
deui di intenasional” Kitu kedalna
Roby sumanget naker. Nu jadi udagan
ku digelarna Napak Jagat Pasundan,
Roby netelakeun deui minangka salasahiji tarekah
ngahudang sumangetna patekadan saamparan sabaraya
rasa nu dirojong ku para seniman jeung budayawan anu
ajenna henteu wae kawatesanan enggoning ngamumule
budaya, tapi deui ku pok-pek
jeung prak-prakan gerakan
(eksen) nu nyata.
Kagian Napak Jagat Pasundan 2013 baris digelar di 19
zone kabupaten kota di Jawa
Barat, munggaran digelar di
Lapang Dadaha, Tasikmalaya
(19/10 2013).
”Insya Alloh, kagiatan Napak Jagat Pasundan ieu baris
jadi pangirutan balarea. Diolah kalawan daria, beda ti
biasa, salian ti midangkeun
hiburan seni, acara ge baris
Ketua Umum Paguyuban Pasundan (kadua ti katuhu)
ngajurung laku jeung sumanget kana kagiatan
direumbeuy ku dialoh budaya
Napak Jagat Pasundan 2013
deuih,” pokna.***
sa. Nyaéta atikan moral.
Eta hal dikedalkeun Ketua
Umum Paguyuban Pasundan
Prof. Dr. HM. Didi Turmudzi,
M.Si., basa ngajurung laku kagiatan gerakan budaya ’Napak
Jagat Pasundan Ngider Dayeuh
Mapay Lembur’ rancage gawe
babarengan Paguyuban Pasundan jeung Sundawani Wirabuana.
Harita, Ketua Umum Paguyuban
Pasundan ngajurung laku, ngahudang
sumanget kana eta kagiatan, bari mapatkeun sajakna, anu ngahudang sumanget gerakan budaya Ki Sunda
geusan tandang makalangan di tataran
nasional. ”Prung tarung padungdung.
Ki Sunda masing jaya di buana,” kitu
jurung laku sumangetna Ketua Umum
Paguyuban Pasundan tandes naker.
Kagiatan gerakan budaya napak
jagat pasundan 2013 ’ngider dayeuh
mapay lembur’ dipitembeyan di Babakan Siliwangi (Baksil) kota Bandung,
sawatara waktu ka tukang. Nu hadir
17

19. Lalaki dina Jandéla
Carpon Dian Amaliasari
M
inggu ieu
Bapa kuring mimiti gawé
di kantor
nu anyar. Ngarah deukeut,
Bapa meuli imah nu teu
jauh ti kantorna. Kuring,
Ema, Wati, milu pindah ka
imah anyar. Kuring sakulawarga atoh pisan sabab
imahna rada gedé batan nu
kamari.
Kuring jeung Wati gé
boga kamar sorangan ayeuna mah, matak moal aya
deui perang suten hayang
dicaangkeun atawa dipareuman lampu ari waktuna
saré. Kuring jeung Wati selang béda umur dua taun,
tapi pasipatanana béda
pisan. Wati mah gancang
akur jeung batur ari kuring
cicingeun jeung teu resep
abring-abringan cara Wati.
Pindah ka dieu téh kakara
saminggu ka tukang, tapi
18
kuring geus ngarasa betah
sanajan lolobana mah cicing
waé di kamar. Tuda hayang
boga kamar sorangan téh
geus jadi impian kuring ti
baheula kénéh, tapi kakara
kacumponan ayeuna. Eta
kamar téh ku kuring dihadéhadé sangkan kuring nu
nyicinganana leuwih betah
keur nyumangetan diajar.
Témbokna dicét héjo pucuk
daun, lomari buku jeung risbangna warna bodas, bukubuku diéntép dirapih-rapih
sangkan teu hésé néang ari
butuh. Ah pokona mah
betah! Leuwih betah ayeuna
mah di kamar téh, moal
matak kaganggu nanaon.
Pasosoré ari tas balik
sakola kuring sok buru-buru
mandi, barang dahar, tuluy
ka kamar.
Keur anteng maca buku
bari diuk dina palang dada
jandela, kuring ujug-ujug
teu puguh rarasaan jiga aya
nu merhatikeun. Ari dilieuk
téh enya wé, hiji lalaki nu
taksiran umurna luhureun
kuring keur ngajanteng
ningali ka kuring di jandéla
peuntaseun imah. Kuring
reuwas, buru-buru wé kuring asup ngajauhan
jandéla. Kuring diuk dina
kasur, kabayangkeun cara
manéhna ningali kuring ku
mata kosong. Sieun sakaligus panasaran. Kuring teu
wani deui ngadeukeutan
jandéla.
Pukul satengah genep
kuring kaluar ti kamar muru
ka rohang tipi. Teu anéh
unggal soré aya Ema jeung
Wati keur lalajo sinétron.
Gék kuring diuk nyanghareupan tipi, milu lalajo
sinétron.
“Tara-tara lalajo sinétron?
Bosen nya di kamar waé?”
ceuk Ema nu kakara nanya
basa sinétronna kaselang ku
iklan. Kuring ngan ukur
robah diuk bari nanggeuy
gado. “Nya, sakali-kali mah
atuh keun baé lalajo sinétron gé Ning, ngarah teu
bosén. Hiburan. Tong cicing
waé di kamar.” Ceuk Ema
deui. Kuring angger teu
némbalan, ngadon cemalcemil nyingkahan kareuwas
nu tadi. Sinétron maén deui.
Ema, Wati, aranteng deui
lalajo sabot kuring kumalayang inget ka lalaki nu
tadi.
“Lalaki dedegan jangkung
leutik, buuk gondrong acakacakan, matana leutik,
keureutan urang Arab katingalina mah. Pakulitanana
teu pati jelas da kuring
kaburu reuwas mantén.
Tapi kunaon bet ningali kuring jiga kitu?” kuring
norowéco dina haté.
Teu karasa geus pukul
salapan. Ema geus tibra di
kamarna sabada sinétron
bérés, Wati kitu deui tibra
dina korsi hareupeun tipi.
Ari kuring? Rék ka luhur téh
mandeg mayong, jadi nambahan kasieun padahal mah
geus tunduh pisan.
Tungtungna kuring saré
duaan jeung Wati dina korsi
hareupeun tipi.
“Geuningan sararé di
dieu? Apan geus baroga
kamar sorangan-sorangan?”
ceuk Ema subuh-subuh.
Kuring nguliat, hudang,
ka cai, tuluy shalat di kamar.
Poho nu geus kaalaman soré
kamari, matak asup ka
kamar téh biasa wé teu inget
nanaon. Sanggeus shalat,
sanggeus ngaji, rék ganti
baju seragam sakola kuring
kakara inget jandéla teu ditutup sapeupeuting. Lalaunan kuring ngadeukeutan
jandéla bari ningali ka lebah
jandéla nu aya lalaki téa.
Kosong. Euweuh sasaha.
Kuring longsong. Jandéla
buru-buru ditutupkeun,
gesat-gesut dangdan, tuluy
turun deui muru sasarap jieunan Ema.
Bérés sasarap kuring indit
ka sakola bareng jeung Wati
Manglé 2447

20. ogé Bapa. Simpé, kawas euweuh nu nyicingan basa
kuring ngahajakeun ningali
imah nu aya lalakian téa. Ditilik-tilik imahna mah beresih, tatangkalan kariksa,
ngan pager nutup bari
dikonci.
“Ngalamun waé Ning, kunaon?” ceuk Bapa bari
nyupiran.
“Ah henteu, Pa.” Kuring
ngajawab singget.
“Bener teu nanaon?”
“Muhun... “ ceuk kuring
bari imut. Sanepina di sakola, kuring teu pati inget ka
éta lalaki, inget-inget deui
téh basa kuring balik deui ka
imah wé.
Saperti biasa balik sakola
téh kuring tuluy ka kamar,
neundeun kantong dina
méja belajar. Rap nyokot
anduk tuluy mandi. Ngelol
deui kuring ka jandéla,
kosong, euweuh sasaha.
Buru-buru kuring ka handap. Sanggeus mandi, ganti
baju jeung shalat, kuring
barang dahar sakur nu aya
dina méja.
“Ning, urang balanja yu?”
ceuk Ema.
“Balanja naon?” kuring
malik nanya.
“Urang balanja kueh wé
ka supermarkét nu deukeut” ceuk Ema.
“Kuéh naon, Ma? Pan itu
gé aya kénéh?” Kuring
nanya deui.
“Kieu, Ning. Tadi basa
Ema ka warung rék meuli
minyak panggih jeung Ibu
Rudi, nu imahna aya tangkal dalima téa ningan. Tuluy
ngobrol, manéhna poé ieu
téh kabagéan méré dahareun ka Jang Uloh nu cicingna hareupeun imah
urang pisan.” Ceuk Ema
nyarita.
Kuring ngagebeg. “Jang
Uloh? Nu dipayuneun bumi
urang? Kunaon kitu, Ma?”
kuring panasaran.
“Enya, di hareupeun imah
urang téh aya hiji lalaki
hirup sorangan. Umurna
mah sarualah jeung Ening.
Manglé 2447
Manéhna ditinggalkeun ku
kolotna da indung téréna
embung ngurus, beunang
ku disiksa wé éta budak téh
nepi ka gering.
Saditinggalkeun téh euweuh nu ngurus sagala rupana, cul wéh. Ukur Mang
Unang wé nu sok bulakbalik ka dinya téh, maturan
jeung ngurus sabisa-bisa ari
geus bérés ngajemputan
barudak sakola.
Kituna teh pédah Mang
Unang baheulana kungsi
jadi supir bapana. Beuki ka
dieu budak téh cenah beuki
embungeun nanaon.
Sakapeung mah sok hing
waé ceurik mun keur
disanghareupan ku Mang
Unang téh.
Nu disebut ngan indungna nu geus taya dikieuna. Tara daék diajak ka
luar, tara daék panggih
jeung batur, cicing wé di
imah. Nu matak, ibu-ibu di
dieu mah cenah sok sakali
éwang méré dahareun keur
manéhna jeung Mang
Unang. Atuh urang gé kitu
wé nya? Anyar-anyar ogé,
komo hareupeun imah
pisan mah.” Ema nyarita
nepi ka kuring bérés barang
dahar. Kuring teu ngajawab
nanaon, ngan kapanasaran
kuring beuki nambahan
hayang leuwih nyaho ngeunaan manéhanana.
“Hayu atuh Ma, karunya
ari kitu mah” ceuk kuring
sumanget.
Deregdeg kuring jeung
Ema indit ka supermarkét.
Sanggeus balik balanja,
Mang Unang geus nyampak
di imah rék mawa dahareun.
“Mang, kénging ngiring
kitu? Maksad téh badé
sakantenan silaturahmi
wé..” ceuk kuring.
“Enya Mang, bari hayang
ningali wé. Sugan atuh ari
deukeut mah ku abdi tiasa
katalingakeun ongkoh.”
Ema negeskeun.
“Mangga upami teu répot
mah, hayu” ceuk si Emang.
“Assalamu’alaikum Den..
Ieu Emang“ kitu si Emang
ngabasakeun téh. “Tingali,
ayeuna mah Emang ka dieu
téh sareng Ibu Dede, tatanggi Den Uloh nu énggal.
Hoyong terang cenah ka
Den Uloh.”
Geus apaleun pisan Mang
Unang mah lebah-lebahna
éta imah, geus teu asa-asa
kaluar asup gé. Bari kitu téh
kuring mah bari pepereket
nyepengan ka leungeun
Ema, luak-lieuk ningali
saeusi imah. Beresih. Euweuh nanaon iwal ti risbang
Jang Uloh jeung tipi. Pajar
téh ngarah teu keueung teuing lamun Emang saré di
dieu, da Mang Unang mah
di dieuna gé nyorangan.
“Den, tingal ka dieu.
Salim heula ka Bu Dede. Da
Den Uloh mah pinter nya?”
ceuk Mang Unang ngolo ka
manéhna. Manéhna tungkul, murungkut di juru risbang embung ningali ka nu
datang.
“Ieu, Ibu gaduh tuangeun
sakedik kanggo Cép Uloh.
Dituang nya? sakantenan
nepangkeun, Ibu tatanggi
Cép Uloh nu énggal, bumi
Ibu dipayuneun pisan bumi
Cép Uloh. Taah ieu putra
Ibu, Nining. Nu saurang
deui mah tacan wangsul
sakola” ceuk Ema. Manéhna
angger tungkul nepi ka kuring jeung Ema ninggalkeun
éta imah.
Ti harita, manéhna sok
sering katingali tina jandéla
lamun kuring keur ngahaja
diuk dina jandéla bari maca
novel. Kitu deui kuring nu
geus tara reuwas atawa
sieun mun manéhna nangtung hareupeun jandéla.
Nepi sababaraha waktu mah
kuring jeung manéhna sok
paadu teuteup. Silih imut
dina waktu-waktu nu sarua.
Isuk-isuk saacan indit
sakola jeung pasosoré mun
kuring balik sakola. Aya
sumanget nu karasa ku kuring sanajan kuring jeung
manéhna ngan ukur silih
teuteup jeung silih imut.
Sugan jadi ubar haté keur
manéhna gé nu keur gering.
“Niiing....” Ema ngageroan. “Niiing... kadieu! Aya
tamu.”
“Muhun sakedap. Aya
saha kitu Ma?” ceuk kuring.
“Kadieu wé.” Ceuk Ema.
Kuring turun tangga téh jadi
rurusuhan. Barang srog téh,
Mang Unang jeung manéhna. Rada pangling, beresih batan mimiti papanggih.
Buukna rapih, sanajan
manéhna tetep katingali
embung panggih jeung
batur.
“Ieu cenah, Mang Unang
badé amitan.” Ceuk Ema ka
kuring.
“Badé kamana kitu
Mang?” nanya ka Emang
bari rérétan mah ka manéhna.
“Muhun, badé amitan.
Emang badé wangsul heula
ka lembur, itu pun anak
cenah hoyong waé pendak.
Dén Uloh gé badé dibantun
wé. Hawatos di dieu teu aya
nu ngurus. Rada lami
rupina mah, Bu, Neng.
Upami teu aya pambengan
nya panginten ka dieu deui,
upami henteu mah panginten ngalongokan bumi wé
bilih aya nanaon.” Mang
Unang ngajelaskeun.
“Mangga atuh Mang,
keun bumi mah panginten
sakali-kali ku abdi gé kalongokan. Wilujeng, sing
salamét dugi ka lembur.
Mudah-mudahan Cép Uloh
gé kabangbrangkeun manahna nya Mang? Ieu mah
sakedik kanggo bekel di
jalan.” Ceuk Ema bari ngasongkeun amplop keur
nambahan ongkos Mang
Unang.
Jung Mang Unang jeung
manéhna indit ninggalkeun
imah kuring, ninggalkeun
imah manéhna, ninggalkeun jandéla tempat mimiti
kuring ningali manéhna.
Ayeuna mah kari tapakna
basa kuring diuk dina jandéla unggal soré.***
19

21. Haté Pamajikan
Carpon Dadi Margana
M
eunang
hayang
puguh
gé boga
imah sisi
jalan téh. Ku kabeneran
dipicangcam ti baheula
mula, ayeuna sasat kabiruyungan. Tekal-tekil
mélaan kuru cileuh kentel peujit. Ku sasaha ogé
kasawang gaji Pe En Es
butitina jaman kiwari.
Gaji sabulaneun kadangkadang boroampar nyésa
nepi ka tanggal bulan
hareupna, mimindengna
sapat di tengah jalan.
Ngingetkeun pangala
unggal bulan, ku saréat
mah asa hamo bisa
nyengsarkeun pikeun
boga imah. Tapi da teu
kitu mungguhing Pangéran mah. Sagalana teu
aya anu mustahil. Buktina anu kaalaman ku
diri. Asal keyeng tinangtu
pareng, sanajan struk gaji
rimbil ku potongan ti ditu
ti dieu ogé, tamada wé ...!
ari geus kumaha deui nya
kulan!
Loba leuwihna boga
imah sisi jalan téh. Ka
ditu-ka dieu babari
ngadongkangna, pikeun
sakuringeun di antarana
lamun rék indit gawé jadi
leuwih babari. Kari megat
mobil hareupeun imah.
Balikna nya kitu kénéh.
Puguh kaliwatan pisan ku
jalur angkutan padesaan.
Sakalieun balanja kaperluan sapopoé, boh rék ka
pasar boh ka toko anu
aya di kota kacamatan,
henteu barabé deui.
Salian anu ditataan
bieu, aya deui onjoyna
boga imah sisi jalan téh.
20
Lamun pareng meneran
hadé poéna, komo poé
pakanci mah, sakalieun
ngadaweung di tepas
imah, sok nambah matak
resep. Asa ku loba tetempoan. Pangpangna jalma
anu lalar liwat kandaraan
anu meneran liwat hareupeun imah.
Jiga harita poé Ju’maah
pasosoré, kabeneran geus
dua poé taya hujan.
Patoja’iah pisan jeung
kamari-kamarina, méh
parat dua minggu
katukang mah, henteu
beurang, henteu peuting
hujan turun taya kendatna. Dibaturan ku pamajikan cara sasari lamun
hadé poéna sok ngahajakeun ngadaweung di
tepas hareup. Ngobrol
ngaler ngidul ka ditu ka
dieu. Obrolan anu sipatna enteng marengan nginum cikopi haneut.
Lalawuhna mah saayaaya we anu nyampak.
Sakalieun ngahajakeun
paling meuli ti warung
peuntaseun imah. Bosen
ngobrol kaselang ku
maca koran atawa majalah.
“Asa ku hade poe téh
nya, Kang!” pamajikan
ngamimitian cumarita,
kituna bari nunada majalah dina meja anu
cikeneh mentas dibaca.
Omonganna teu dietembal! Kadenge-kadengena mah, tapi kagok
keur pogot maca koran,
puguh ge. Ongkohongkoh we tonggoy kana
bacaeun!
“Ieuh... baku ari geus
Manglé 2447

22. tara ngadengekeun
omongan pamajikan téh!”
Neni, anu jadi pamajikan
maiod, pangrasana omonganana teu dipalire.
“Enya puguh ge kitu,
Nen! Kawasna mah rek
maju dangdarat.
Apan geus rek April
saminggu deui oge.” Eleh
deet, bari nutupan koran,
nyelang heula nempo beungeutna sieun kateterusan baeud.
Sanajan rumah tangga
geus meh sapuluh taun,
lamun pareng keur ngobrol, ngabasakeun ka pamajikan cukup ku ngaran
wae. Munasabah! Bisa
jadi lantaran salila rumah
tangga sakitu lilana encan
wae diparengkeun boga
turunan. Boga rasa henteu kagok nyebut ngaran
sabab can boga budak.
“Dina koran diwartakeun hahargaan kabutuhan poko mimiti
tingtararekel deui! ceuk
pangrasa Akang naekna
gaji bulan April téh asa
taya hartina ari kitu
mah.”
“Keneh-keneh tea wae
panginten Kang, ari kitu
mah kasebutna.”
Obrolan kuring duaan
kandeg nepi ka dinya.
Kasapih ku panggero
tatangga nu kabeneran
ngaliwat hareupeun imah.
“Wilujeng sonten, Pa
Guru!” Pa Rosadi anu
imahna di tungtung lembur beulah kulon.
Kayungyun tukangeunana
Bu Ida, ingkang garwa
anu oge sarua darehdeh
tandana miconggah.
“Barade angkat ka
mana atuh, ieu téh...?”
Kuring gasik nembalan
panggero, disusul tepus
ku pananya basa-basi.
“NGahaja we jalanjalan, Pa Guru! Kaleresan
geuning nuju sae dintenna.” Bu Ida ngilu
Manglé 2447
mairan.
“Naha murangkalih
henteu aya anu ngiring?”
Pamajikan ngilu nembrong.
Encan oge Pa Rosadi
jeung Bu Ida nembalanan
pananya pamajikan,
kaburu kaganggu manten
ku dua budak anu lumpat
bari patingirihil suka
seuri silihsirig.
“Geureuheun Ibu! Sakitu budak piindung
wungkul, teu kalias ngaringkang, sakalieun ka
buruan ge teu weleh ngikintil,” Bu Rosadi anu
nembalan téh.
Sajungna pa Rosadi
sarimbit amitan, ceg deui
kana hanca bacaeun.
Kareret pamajikan ngojengkang ka jero imah.
Teu kungsi lila norojol
deui bari nanggeuy gelas
dieusi cikopi. Sanggeus
merenahkeun gelas dina
meja, gek diuk dina korsi
urutna tadi.
“Lamun diparengkeun
boga budak kawas bu Ida,
tada teuing resepna, moal
sepi teuing,” kadenge
manehna humandeuar.
Lain sakali dua kali
manehna nyarita kitu.
Geus bosan ngadengena!
Harita oge teu dipalire,
diantep we. Keur barang
mimiti mah nyarita kitu.
Sok gancang dilelemu,
bari diyakinkeun yen sok
sanajan teu diparengkeun
boga turunan, tapi pikeun
kuring mah rumah tangga
jeung manehna ngarasa
bagja bae. Jeung enyana
kuring mah nyarita kitu
téh. Lain teu hayang boga
budak cara batur, tapi
kuring sadar tumamprak
kana kadar papasten ti
Gusti. Sok sanajan
sakapeung mah osok oge
dirobeda ku pikiran
hayang ganti atawa nambahan deui pamajikan.
Nurutkeun diagnosa dok-
ter mah kuring téh sehat
henteu kuat-kieu.
“Hampura Neni, Kang!
Rumasa henteu bisa
nyugemakeun manah.
Teu bisa mere turunan
cara awewe anu sejen! Ku
kituna Neni ikhlas, upami
tea mah Akang seja kagungan garwa deui!”
Ngadenge caritaan Neni
bieu. Teu wudu rada
reuwas oge! Kakara ari
nyarita nepi ka lebah
dinya mah.
Tapi henteu geruh.
Kuring tetep ayem bari
mikir-mikir jalan piomongeun, anu sakirana
enteu matak jaheut kana
hatena.
“Nyaan... Kang! Neni
mah serius. Sanes nyarios
tamba bau sungut! Ieu
mah leres ka luar tina ati
sanubari.
Estuning caang bulan
opat welas, jalan gede sasapuan. Rido, teu katumpangan geuneuk
meuleukmeuk. Tong
boroning diwayuh sanajan bade dikeser oge, Neni
pasrah jalaran tamada
dikersakeun gabug, hamo
bisa mere turunan.”
“Meunggeus! Nyarita
téh ka mana wae. Kawas
henteu aya piomongeun
deui anu sejen. Angguran
mah ka ditu geura Ashar
bisi kaburu ahir!”
Henteu kudu dititah
ngadua kalian, manehna
ngaleos ka jero imah.
Saditinggalkeun ku pamajikan. Pikiran jadi
galideur, dirobeda ku
lamunan teu pararuguh.
Dadakuna mikiran
obrolan bieu, naha nyaan
jejeroan hantena téh nepi
ka lebah dinya.
Ceg! Koran anu keur
dikeukeuweuk téh ditunda dina meja.
Sajongjonan mah kuring
mgahintul ngumbar lamunan, bari panon mah
anteng manco ka jalan
hareupeun imah.
Teu sabaraha lila
rentang-rentang di jalan
beulah wetan, katempo
awewe duaan keur
leumpang bareng,
sanggeus deukeut jadi
sidik ka nu duaan téh.
Anu kaos beureum mah si
Cucu, anu hiji deui mah
teuing saha. Paingan ti
kajauhan oge si Cucu mah
sura-seuri.
Kungsi kaajar basa
keur SD, ngan teu kungsi
boga ijasah kaburu aya
anu narikan kawin.
Tapi teu lila rumah
tanggana. Ngadenge beja
saprak papisah manehna
digawe di Jakarta. Rada
pangling oge tadi mah.
Tetempoan téh asa jadi
leuwih mencrang.
Sanggeus deukeut ka
hareupeun, manehna
seuri bari unggeuk.
Kuring males ku imut,
bari panon mah terus
montel ka nu leumpang
ka kulonkeun. Teuing kunaon bet jadi ngadon careraman.
Nu keur leumpang téh
make jeung ngadon diteuteup saanteng-anteng.
Leler-leler reuwas kagareuwahkeun ku pamajikan anu ngagebah
tukangeun.
“Kitu we nya bongoh ti
pamajikan téh. Dasar
lalaki mata karanjang!
Teu kaop ningal imbit
badag mani moho. Poho
kana sagala rupa!” Neni
nengterewelang bari
nulak cangkeng, kareret
beungeutna kurawed haseum.
Kuring ngan ukur
melek! Teu kaharti ku
pikiran anu jadi pamajikan. Karek maling reret
ge geus sakitu werana.
Komo lamun kuring tulus
nyandung. Beu... kiamat
tea meureun.***
21

23. Nu Nyaring
Basa Janari
Carpon Anggi Novia Dewi
R
arasaan mah
geus teu puguh ti saprak
manéhna
indit gé. Geus saminggu
budak téh ngiles duka ka
mana. Naléngténg ka
dulur, teu aya nu kaanjangan. Naléngténg ka
babaturanana, taya nu
apal. Ditelepon kana
hapéna, teu aktip.
Kungsi éta gé ngasms
sakali, Mah, abdi aya di
daérah Batununggal,
cenah. Barang dibales
téh hapé manéhna geus
teu aktip deui. Di mana
atuh di Batununggalna
téh? Jeung saha? Keur
naon? Matak nambahan
hariwang.
Kari-kari ayeuna, jam
dua subuh kieu aya sms
ti nu ngaku kabogohna
cenah. Yén nu ditétéangan téh kapanggih di hiji
22
tempat.
Kuring ngahudangkeun bapana.
Diguyahkeun téh kalah
nyorongot. Omongna téh
geus najis kudu nguruskeun jalma nu kitu. Antukna kuring éléh géléng,
geus moal bisa diajak
badami bapana mah. Ti
mimiti budak euweuh gé,
geus embung nguruskeun. Da kuring mah indung, keukeuh wé nyaah.
Tong boro kudu néang
budak janari kieu, nandonkeun nyawa gé, keun
baé.
Kuring ngoléséd ganti
baju, dicindung tuluy dijékét. Ménta tulung ka
tatangga nu bogaeun
motor. Geus teu boga
dikaéra, nu penting mah
hayang geura panggih
jeung budak.
“Mang Endin, abdi rék
ménta tulung. Anteur ka
daérah Paskal ayeuna kénéh. Itu Si
Enéng téh geus kapanggih.” ceuk kuring bari rambisak.
Untung boga
tatangga téh geus
siga jeung dulur, bisa
sapapait.
Teu ngaengkékeun
deui, Mang Endin
tuluy manaskeun
mesin motorna bari
mawa jékét jeung
hélm ka jero imahna.
Jol kaluar jeung pamajikanana nu
kadangu hariweusweus. Kuring ukur
unggeuk bari nyusutan
cimata.
Clé kana motor,
geuleuyeung digas. Kuring ngan wasa manteng
ka Pangéran bari nahan
tiis hiliwirna angin janari. Peteng masih ngaharudum langit. Ngan
lampu-lampu jalan nu
cahyana maturan.
Sapaparat jalan, kuring
nyawang kahirupan
jalma nu masih ngulampreng. Aya tukang pulung runtah, aya barudak
géng motor nu keur
ngarariung. Aya ogé
barangmaén nu keur
sararé ditilaman kardus
di émpér-émpér toko.
Ngan nu matak nyebitan kana haté mah basa
ningali sababaraha hiji
budak awéwé rumaja nu
dikaléng lalaki. Budak
awéwéna maké calana
pondok jeans. Paling gé
ukuran sapuluh sénti
tina cangkéng. Matak
ngaboléklak pingpingna
téh. Kaluhurna lékbong,
ngaliglag katingali
dadana. Jaba bahanna
carang. Matak katingali
awak dijerona. Lipen
setip, burahay. Wedak,
kandel.
Gusti, palias putra abdi
mah kitu. Angin geus teu
dirasa, leungeun ngeleper, cimata beuki nyurucud.
“Teras ka mana, Ceu?”
ceuk Mang Endin basa
motor geus mangpeng di
Jalan Pasir Kaliki.
“Kirang terang atuh,
Mang. Cobi ieu alamatna.” ceuk kuring bari
macakeun alamat tina
hapé bari iingsreukan.
“Ah, nu leres? Maenya
nepika los-los ka dinya
budak téh?” ceuk Mang
Endin.
“Duka atuh, Mang.
Urang cobian wé heula.”
“Enya, apal sotéh
daérah dieu da mindeng
kaliwatan lamun keur
ngiangkeun kurupuk.”
ceuk Mang Endin bari
méngkolkeun motorna
ka salah sahiji gang.
Motor dilaunkeun, mapayan alamat. Kuring
ngan bati geremet
hayang geura panggih
jeung budak. Jaba nu
katingali téh jajaran tempat bilyar jeung diskotik
wungkul. Ti luar mah
Manglé 2447

24. katingali reup-reupan
cahya lampuna téh.
Motor eureun di hareupeun hiji wangunan.
Kuring hookeun, naha
enya kitu ieu alamat nu
tadi dismskeun téh. Da
geuning ieu mah
diskotik. Mang Endin
markirkeun motorna.
Kuring turun nuturkeun
Mang Endin leumpang
rék asup ka jero. Satpam
nu jaga tipoporongos
megat. Teuing naon nu
diomongkeun satpam ka
Mang Endin, da kuring
dititah nungguan di luar.
“Pa, abdi téh rék néangan budak. Tong dihahalang siga kieu atuh!”
ceuk kuring teu éléh nyorongot bakat haté geus
tagiwur.
“Teu sagawayah jelema
bisa asup! Pokona tungguan di luar!” ceuk satpam bari neunggeul
méja. Kuring dicekelan
ku satpam liana nu
matana beureum. Tuluy
digiringkeun ka luar
deui. Mang Endin mah
katingali dibawa asup
bari dibaturan hiji satpam deui.
Saprak nungguan gé,
kuring geus teu kuat
hayang asup. Hayang
ngayakinkeun naha enya
budak téh aya di jero.
Satpam nu ngabaturan
téh noélan waé deuih.
Teu nolih kuring ditiung.
Untung Mang Endin
teu lila. Kuring geuwat
nyampeurkeun basa
manéhna ngagupayan.
Kuring ngagukguk ceurik
bari nahan karisi.
“Mang, kumaha atuh
nyaan Si Enéng téh aya
di jero?” ceuk kuring bari
ngelap cimata ku tungtung cindung.
“Jeung Euceu geura ka
lebetna ayeuna mah.”
“Aya henteu, Mang?
Manglé 2447
ceuk kuring teges.
“Muhun, urang tingal
wé ka lebet. Teu sawios
margi satpam nu tadi tos
ngawidian.”
Kuring beuki ngeleper,
jantung geus dag-digdug, awak leuleus.
Barang sup, selengseng
teuing bau nanahaon. Di
jero, lampu tingburinyay,
botol-botol inuman,
musik nu tarik, haseup
rokok, awéwé jeung
lalaki nu silih kaléng,
jeung hal liana nu ku
kuring karék kasawang.
“Nu itu, Ceu?” ceuk
Mang Endin bari
nuduhkeun budak
awéwé keur nari dina
panggung dilalajoan ku
saréréa nu keur ngararinum.
“Astaghfirulloh, Gusti!
Enya, kuring moal salah
deui masing budak téh
geus salin rupa gé.” ceuk
kuring bari roroésan
hayang geura nyampeurkeun. Hayang geura
nurunkeun, hayang
geura nutupan auratna.
Éraaa. Geus asa
dipokpokan tai ieu beungeut ku kalakuan
budak siga kitu. Teuing
tari nanahaon ari nu
siga kitu. Pakéanana gé
sing sarwa kabuka. Éstu
buligir wé éta mah.
Satpam nahan kuring,
sakeudeung deui gé
musik eureun, cenah.
Kuring ampir kapiuhan
kudu ningali budak sorangan kitu peta.
Musik eureun, lalaki
nu lalajo tingsaruit
ngahéotan budak, sawaréh deui émprak mani
handaruan. Maranéhna
ngaralungan duit ka
budak. Kuring bati istigfar bari ngusap beungeut
sababaraha kali.
Dituyun ka tukangeun
panggung gé asa teu
sadar kuring mah. Jol-jol
pasanggrok wé jeung
budak nu keur bulucun.
“Enuuur!” kuring
ngagabrug manéhna bari
ngagaur ceurik.
“Anjiiing! Saha nu
mawa indung aing ka
dieu?” ceuk budak bari
tipoporongos ka kabéh
jalma nu aya di dinya.
“ENUR!” kuring nyentak satarikna bari ngaleupaskeun tangkeupan.
Peupeuteuyanana ku
kuring dicekelan pageuh.
Beungeutna nu salin
rupa téh diteuteup.
Manéhna ngan wasa
ngahégak, panonna nu
beureum ngembeng
cimata. Duit nu keur
dikeupeul manéhna, ku
kuring dijéwang. Disoéksoék nepi ka rajét. Diawurkeun hareupeun
beungeutna. Manéhna
ngan wasa nangtung siga
arca neuteup lambaran
duit nu soék patulayah
dina ubin. Manéhna
ngan ceurik bari deku
ngarampaan duitna.
“Enur, astaghfirulloh
geulis!” ceuk kuring bari
ngajungjungkeun
awakna sina nangtung.
“Hayu uih!” ceuk kuring
tandes.
“Embung Mamah, embuuung!” cenah.
Budak ku kuring teu
dilepaskeun, digusur
nepi ka roroésan tulungtulungan. Satpam nu tadi
hohoak waé gé hookeun.
Nu tadi ngaririung gé
méré jalan sorangan.
Mang Endin geus ngastarter motorna. Budak
diséréd sina nepi ka
naék. Jékét nu kuring dipakékéun ka manéhna.
Clé kuring naék ngadempét manéhna ti tukang.
Biur motor ninggalkeun
diskotik. Sajajalan kuring ceurik. Hayang geura
nepi ka imah. Hayang
geura nanya ka budak
naha kalakuan nepi ka
siga kitu. Padahal indung
kurang kumaha nyaahna.
Diatik ti leuleutik agama
jeung darigamana. Duit
keur sakola teu weléh
kacumponan. Sagala
diperhatikeun, daharna,
jajanna, pakéanana.
Rarasaan mah taya anu
kurang.
Éta pédah bapana nu
sok ngungusir budak téh.
Mun keur paséa jeung
kuring neumbleuhkeun
ka budak. Jadi budak
taya tempat panyalindungan.
Nepi ka imah, budak
dititah asup ti heula.
Kuring nunuhunan ka
Mang Endin bari peupeujeuh ulah nyarita ka
batur perkara budak.
Sup ka imah, budak
keur diteunggeulan ku
bapana. Gusti, kuring
ampir béak tanaga misahkeun duanana. Geus
dipisahkeun, budak dititah asup ka kamerna.
Bareng jeung ngong
adan subuh, bapana
tuluy indit ti imah.
Rérés sholat, kuring
asup ka kamer budak.
Ditingali téh keur
ngagolér bari iingsreukan. Kuring ngadeukeutan manéhna, diuk di sisi
kasurna. Awakna disimbutan, tonggongna ku
kuring diusapan. Prak
ngawirid digalindengkeun ka budak. Manéhna
ngulisik tuluy ngiserkeun
sirahna kana lahunan
kuring. Pipina juuh ku
cipanon, kuring gé rambisak deui bari tuluy ngagalindengkeun wirid
mépéndé manéhna.***
Mujahidin,
8 Juni 2013
Kahatur Darismawati
23

25. Dedemit Guha Cinta
K
angaranan nu
keur pelesiran,
saréréa padabu
ngah, sukansukan negrakkeun kasuka ati, nyieuh
keun kariweuh jeung capé
gawé di kantor. Nya kitu
deui rombongan karyawan
jeung karyawati PT Sugih
ogé saruka bungah.
Puguh pelesiran ka tempat nu éndah, aya di
lelewek suku gunung nu
hawana seger, beresih tina
polusi kota nu matak eungap. Cai cur-cor, tatangkalan ngémploh héjo, angin
taya reureuhna ngageberan
awak. Pugu baé itu ieu téh
sarwa mecak.
Di lapang hareupeun
panginepan nu jukutna
héjo kandel, sababaraha
urang karyawan aranteng
sesedekan maké bal palastik, mani sarumanget
nyéta-nyéta pamaén propésional. Karyawati tingcikikik jeung baturna
silipotrét ku kaméra HP
lebah backround kekembangan, lebah pancuran
jeung tempat éndah séjénna. Demi para pucuk
pingpinan aruplek ngawangkong. Lain, lain
wangkongan beurat siga di
kantor, kitu wé semet
wangkongan énténg, semu
siligonjak. Enya, satékah
polah kariweuh di kantor
mah ulah nepi kacaturkeun
24
Ku Féndy Sy. Citrawarga
dina wangkongan nyalsé.
Pati-pati kudu diadurenyomkeun ogé engké dina
waktuna nu peresun.
Aya deui nu misahkeun
diri ti balaréa, bangun embung kaganggu duméh aya
maksud-maksud nu tangtu
nu narah katohyan ku
batur. Dua insan lawan
jinis, enya awéwé jeung
lalaki nu keur sumedeng diasruk galura asmara.
Duanana tingsalingker
néangan tempat anu rinéh,
anu leuwih éndah, anu romantis!
Teu hésé manggihan da
puguh di tempat rékréasi.
Kakayon, kekembangan,
warna-warni jeung asri bisa
ngahudang rasa nu keur
kasandingan jaladri asih,
kapentang panah katresna.
Geus puguh deui hiliwir
angin ririh nu matak seger
ngusapan awak. Puguh baé
duanana wuwuh tumaninah, dunya milik kita berdua siga ceuk barudak
ngora karasa enyana.
Duanana teu kabitaeun
ku nu salusurakan saruka
bungah najan harita wanci
geus nampeu ka soré. Teu
kungsi lila jempling marengan raja poé tunggang gunung tur teu kungsi lila
ngong adan magrib ti
pilemburan.
Jaba rék sarolat magrib
barjamaah, rombongan téh
rék reureuh heula da apan
bada solat isa rék ngayakeun riungan geusan adu
rényom ngeunaan kamajuan pausahaan.
Demi Yanto jeung Yayah,
dua insan nu misah ti rombongan téh bangun baretah
kénéh nyingkur. Duanana
keur nganteur geter asih
séwang-séwangan Najan
kitu, basa ngadéngé adan
magrib mah maranéhna
gancang sadar, teu hadé
kalalanjoan nganteur
kereteg napsu. Duanana
sapuk carengkat seja
ngampih aub jeung rombongan. Aya kénéh poé isuk
keur sukan-sukan padsuduaan mah.
"Yu Yang ah urang
mulih," ajak Yanto bari
ngabedol pigeulang Yayah
nu bangun kalékéd rék
nguniang téh.
Barang duanana carengkat bari ngeprukan kokotor
urut diuk na jukut, maranéhna digareuwahkeun ku
nu ceurik ngadingdiut bangun kanyenyerian.
"Kukupingan téh aya nu
nangis nya Kang Yan?"
tanya Yayah bari teu sadar
nangkeup awak Yanto.
"Muhun, sora istri," témbal Yanto bari nyekel
pageuh nu keur tipepereket
nahan kasieun.
"Kumaha atuh, wangsul
baé yu tos magrib!" punduk
Yayah dumadak kukurayeun, angot barang nga-
déngé nu ceurik bangun
nandangan kanyeri. Teg
deuih nyangka nu lain-lain
heug wanci geus sareupna,
boa-boa jurig nyiliwuri
sétan mindarupa mangkaning di tempat nu kawilang
sanget.
"Hayu Kang ah bilih..."
Yayah teu werat ngedalkeun nu dipikasieun.
"Ké lanan. Bilih enya
jalmi," kituna téh Yanto
bari ngabedol leungeun
Yayah muru datangna sora
nu sakapeung ngiles
sakapeung atra. Duanana
ngeteyep ngadeukeutan
rungkun, bras ka guha nu
ceuk urang dinya mah disarebut Guha Cinta. Puguh
baé jajantung Yayah beuki
ngageter, sieun kumaonam.
Nepi ka riungan dibuka
mah saréréa teu maliré kaayaan Yanto jeung Yayah
téh. Malah saréréa yakin
duanana ngilu ngariung
jeung nu araya. Ngan basa
riungan rérés, dipindo balakécrakan, mimiti kadéngé
nu tingkecewis ngeunaan
Yanto jeung Yayah.
"Lain, asa teu nénjo
Yanto jeung Yayah euy!"
ceuk Irfan ka baturna.
"Keur aradus meureun,"
témbal Doni.
"Si, ngomong téh!" Irfan
jebi, taksiran tugenah batur
sadivisina disangka milampah teu uni.
"Cik atuh nya ari keur
Manglé 2447

26. dines kieu mah acara bogoh
enyaan téh dikénsel heula."
Boim nyenggakan bari
haténa rada mentegeg.
Meujeuhna, neundeun haté
ti baréto ka Yayah téh ari
galéong disantok pagawé
anyar, Yanto
"Bobogohan meureun
seblu!" Doni nyureng.
"Bobogohan mah bobodoan, jurig! Pan ieu mah
sidik enyaan, teu aleucreug.
" Boim beuki nyeuneu.
"Minggeus lah lain urusan
urang!" aya nu ngagebés.
Antukna tepi ka tengah
peuting pahibut nyaritakeun nu leungit tanpa
raratan. Duloh minangka
kaamanan mimiti cakahcikih bari tugenah da Pa
Diréktur baketut.
"Na teu sina lapor heula
Dul?"
"Numawi jol ngereles,"
témbal Duloh nu padahal
manéhna geus ngawantiwanti ulah jarauh ti rombongan jeung lamun rék ka
mamana kudu bébéja.
Kusiwel Duloh ngodok
HP, klik mencét nomer HP
bogana Yanto. Taya jawaban, teu aktif. Klik mencét
nomer HP Yayah, nyambung ngan teu diangkat.
"Beu!" Duloh gegetun.
Ibur wéh. Diréktur ngeprik
wadiabalad karyawan
sangkan néangan nu duaan
bisi meunang musibat nu
teu dipikahayang. Biur
ngencar ka ditu ka dieu di
sabudeureun lelewek pelesiran, lebeng. Duloh gasik
laporan ka nu boga
panginepan di dinya. Atuh
no boga panginepan cakahcikih.
"Ké urang nyauran nu
tiasa," ceuk urang
panginepan.
"Sanés sakali dua kali kajantenan kitu téh. Nanging
teu kedah salempang, insyaalloh moal nanaon,"
pokna deui. Duloh jeung
batur-baturna rada teteg.
Teu kungsi lila nu disebut
Manglé 2447
jelema pinter nu diangkir
urang panginepan geus
datang, aki-aki cetuk huis,
janggotna rambay. Ceuk
katerangan manéhna, di
lelewek ieu pangpangna
deukeut Guha Cinta mindeng kajadian jelema leungit atawa kasarung teu
pupuguh. Éta téh cenah
ganguan arwah nu marakayangan saurang mojang
jeung jajaka nu tiwas tikunclung ka curug tukangeun
guha nu lungkawing.
"Sok aya sora nu ceurik
melas-melis menta tulung,"
ceuk ki dukun. "Ku kituna
ulah wani-wani ngadeukeutan Guha Cinta bari boga
niat teu uni, sok cilaka!"
"Dupi réréncangan abdi,
muhun pun Yanto sareng
Yayah?" Duloh geus teu
sabar hayang geura meunang kacindekan kitu kieuna. Najan dina haténa
yakin Yanto jeung Yayah
boa enya meunang musibat
sakumaha katerangan ki
dukun.
Ki dukun kalah ngabigeu.
Keur meleng sugan, teuing
ku naon.
"Antosan dugi ka énjing,
urang paluruh di Guha
Cinta," pokna deui.
Geus kitu mah Duloh
saparakanca nepungan
atasanana bari nyaritakeun
katerangan jalma bisa téa.
Sakur nu ngadéngé tingpuringkak, anging nu panceg
imanna.
Isukna enya baé saréréa
paciweuh néangan nu ilang
can mulang.
Nu dikulikbek lelewek nu
disebut Guha Cinta nu ceuk
urang dinya kaasup tempat
sanget. Loba nu arulin carilaka duméh ngalakukeun
teu uni. Aya nu labuh, aya
nu kaleungitan barang
berharga, tepi ka anu
paraséa rongkah jeung
pasanganana.
"Ah rupi-rupi wé," ceuk ki
dukun nu teu eureun-eureun kunyam-kunyem. Teu-
ing mapatkeun jangjawokan, teuing jampé. Nu
sidik, saréréa gé boga
angkeuhan ku tarékah
manéhna nu leungit téh
mulang deui dina kaayaan
salamet. Ning buktina mah
can tinekanan.
Nu néangan Yanto jeung
Yayah geus ngasruk rungkun jeung ruyuk. Ngungkab
nu bala-bala, nu turun tuturubun ka walungan landeuheun Guha Cinta, jeung
tempat-tempat séjénna.
"Lain Loh, geus ditelepon
atawa SMS?" saur Pa Direktur nibgkin hariwang.
"Atos Pa ti wengi gé."
"Hasilna?"
"HP Yanto teu aktif, HP
Yayah aktif tapi teu aya
waleran," témbal Duloh.
"Beu, kumaha atuh?
Urang lapor wé ka nu
wajib," saur Pa Diréktur.
"Muhun, saé kitu waé,"
Duloh nyaluyuan.
Satadina, saréréa boga
angkeuhan kana tarékah ki
dukun. Ning, taya hasilna,
nya ditepikeun ka manéhna
rék lapor ka nu wajib.
"Muhun énggal lapor baé
supados dipiliarianana
gampil ari ku ahlina mah,"
ki dukun sapuk.
Tepi ka tabuh sapuluh nu
leungit can kapaluruh.
Saréréa boga kacindekan nu
leungit diganggu dedemit
Guha Cinta sakumaha ceuk
katerangan ki dukun da
cenah lain sakali dua kali
kajadian kitu téh. Najan
kitu, tetep kudu kapaluruh,
sukur-sukur salamet. Atuh
lamun nepi ka hanteuna
kudu kapanggih layonna.
Ku kituna Pa Diréktur deuideui ngeprak para
karyawan sangkan néangan
nu leungit tepi ka aya
hasilna. Sedengkeun Duloh
sina buru-buru lapor ka nu
wajib keur ménta bantuan.
Sajungeun pisan Duloh
miang, ana ronghéap aya nu
datang bari cocorowokan.
"Héy, héy, ieu abdi mah!"
Nu datang téh tina selasela ruyuk jalan satapak.
Ana bréh...Yayah jeung
Yanto diiringkeun bapabapa. Saréréa hareugeueun,
ngabarigeu, siga keur
ngumpulkeun pangacian.
Antara percaya jeung henteu. Nu geus kapangaruhan
béja ayana dedemit Guha
Cinta pajar téh nu datang
ririwa Yanto jeung Yayah,
heuy deuh.
Nu panceg kana iman
gasik ngedalkeun puji sukur
ka Gusti Alloh ku kedalna
alhamdulillah nu leungit
baralik sorangan bari dina
kaayaan salamet.
"Yanto, Yayah, tas ti
marana atuh?" Pa Diréktur
ngabagéakeun bari kebek
ku kabungah.
"Hapunten ka sadayana
tos ngarépotkeun," tembal
Yanto. Yayah padangarangkul ku babaturan
awéwéna.
Derekdek Yanto ngadongéng cenah kamari soré
téh basa rék mulang tas ulin
jeung Yayah deukeut Guha
Cinta ngadéngé aya nu
ceurik. Panasaran disampeurkeun sieun-sieun ogé.
Ana bréh enya baé aya nu
ceurik.
"Dedemit?" aya nu nanya.
"Lain, budak awéwé!"
témbal Yanto. Sidik jelema,
nya ditulungan. Horéng éta
budak téh korban
perkosaan pamuda baragajul. Ngaku urang lembur
dinya, nya dijajapkeun tepi
ka imahna.
Rék mulang ku nu boga
imah diandeg.
"Hatur nuhun kana bantosanana," ceuk bapa-bapa
nu nganteur Yanto jeung
Yayah.
"Sami-sami Pa. Jaman kiwari mah kedah atos-atos
ngajagi murangkalih istri
téh seueur dedemit
bungkeuleukan nu
langkung bahaya batan
dedemit Guha Cinta," saur
Pa Diréktur. ***
25

27. TILU ALBUM IMAS PERMAS
Layung Langit, Sundanese Classical Songs,
Leuweung Sarakan
Ku H.D. Bastaman
K
eur jongjon milihan
buku-buku Sunda di
paméran buku waktu
aya pasanggiri Tembang Sunda Cianjuran
Damas taun 2012 di STSI, Imas
Permas sumping terus nyérénkeun
ka petugas paméran satumpuk
compact disk. “Titip pangicalkeun”
pokna. “Naon éta téh, Néng Imas?”
kuring nanya ka nu ngadeg gigireun. “Album abdi“ walonna.
“Tiasa akang ningalan?” kuring
nanya deui. “Mangga. Aya tilu rupi”
walonna bari mikeun tilu rupa CD.
“Akang hoyong gaduh sadayana”
cékéng spontan sanggeus ningalan
judul-judulna. Asana harita kuring
nu pangheulana meuli langsung ti
nu kagungan galindeng. Kabeneran, geus lila pisan teu nguping
galindeng Imas.
Di imah album nu tilu téh dititénan deui. Judul-judulna: “Layung
Langit” (Imas Permas; Kabuyutan
Seni Tembang Cianjuran LINGGAHYANG), “TEMBANG SUNDA:
Sundanese Classical Songs” (Imas
Permas, Adé Kosasih; Nimbus
Record) jeung “Leuweung Sarakan” (Imas Permas, Héry Suhéryanto, Héndrawaty; Kabuyutan
Seni Tembang Cianjuran LINGGAHYANG gawé bareng jeung
Perum Perhutani Unit III Jabar &
Banten). Foto Imas nu anggun,
ngaran-ngaran juru mamaos jeung
judul album nu dikemas apik dina
kover warna jingga kolot, héjo
lukut jeung abu-abu méré kesan
unik, antik, étnik jeung kareueut.
Tiluanana maké implik-implik
26
“Koléksi Pribadi”. Meureun sabangsa édisi husus, nu diproduksi
ku nyalira keur kaperluan husus
tur teu dipajang di toko-toko.
Malah dina bubuka “Tembang
Sunda: Sundanese Classical Songs”
disebutkeun direkam-ulang lobana
50 siki kalawan widi Prof. Viviane
Sukanda officer-na.
Geus ti méméh 1970 terang ka
juru mamaos urang Cigéréléng nu
matuh di Sukabumi téh tina kasétkasétna. Sababaraha kali nyaksian
pagelaranana sarta tepung dina pajemuhan mamaos di bumi Bapa
Éddy Djadjang Djajaatmadja wali
kota Jakarta Pusat, “asjams” asli
Jampang Sukabumi. Malah dina
Pasanggiri Tembang Sunda tingkat
Nasional taun 1970 mah kungsi
sarua jadi patandang. Rada ngahaja deuih ngoléksi kasét-kasétna
lantaran bojo ngefans pisan ka
Imas Permas. Harita mah jaman
sora galindengna sumedeng ngongoncrangna jeung nu ngagalindengna ogé sumedeng mémén
crangna ….nepi ka ayeuna.
Imas kungsi nyangking juara II
Pasanggiri Tembang Sunda tingkat
Nasional di Jakarta taun 1970,
harita juara kahijina Entin Tjartini
ti Jakarta, nu katilu Énah Sukaénah ti Sumedang. Dina PTSC
Damas mah Imas Permas kungsi
“silih beubeut” jeung Ida Widawati:
Taun 1972 Ida juara ka I, ari Imas
ka II, taun 1974 mah Imas nu juara
I, juara II Ida. Tapi dina PTSC taun
1976 Imas Permas nyangking Juara
Umum. Jaman éra kasét, album
galindeng Imas aya kana 30-na
diproduksi ku Hidayat jeung Dian
Record, ari jaman CD/VCD mah
bisa kénéh diitung ku ramo. Mugamuga baé nambahan.
Antara taun 70 – 80 mah bisa
disebutkeun mangsa héjo lémbokna tembang Sunda (jeung seni
Sunda séjénna), euyeub ku panembang nyongcolang, dugdeg pakumpulanana, seminar jeung kagiatan
pagelaran diayakeun di manamana sarta sering magelaran di
mancanagara dina misi kasenian ti
Tatar Sunda. Kitu deui rupa-rupa
kasét tembang Sunda ngaleuya di
toko-toko. Atuh pasanggiri tembang Sunda, sajaba rutin ku
Damas, sering diayakeun ku ruparupa instansi jeung organisasi
masyarakat. Tah dina mangsa éta
nyampiungna Imas Permas “béntang tembang Sukabumi” saentragan jeung “the wonder girl” Ida
Widawati sarta Didin Bajuri “pamuk Bandung”.
Kuring mah baréto kataji ku Imas
téh ku tincak jeung sénggol-sénggolna nu merenah. Sorana éstu
lemes, wening tur tartib dina
prakprakan ngagalindeng. Digalindengkeun ku Imas mah boh lagulagu mamaos boh panambah dina
wanda jeung laras naon baé éstu
nyari. Sora Imas teu kaasup sora
kuat/gentem, tapi “deudeuh” dibarung ku penghayatan nu jero. Ceuk
kuring mah gaya mamaosna kombinasi tincak Cianjur jeung gaya
Bandung. Tincak Cianjur sigana
hasil atikan Ibu Mimi, ibuna nu nyobat pisan sareng Bi Éém sareng Bi
Eros juru galindeng ti Cianjur.
Manglé 2447