Predavanje je održano u Nišu, 17. septembra 2009. godine povodom dana slobodnog softvera.

1. FREE
softver, znanje i astronomija
Milan Milošević
AD Alfa, 17. septembar 2009

2. 19. septembar 2009
● Prvi put: 28. avgusta 2004. (70 timova)
● 10. septembar 2005 (300+ timova, 60 država)
● Svake treće subote septembra (od 2006.)
● 2008. god – 500+ timova, 90 država
● http://www.softwarefreedomday.org/
● http://www.theopendisc.com/education/
● http://softwarefreedomday.org/teams/lug-nis
www.mmilan.com 2

3. 19. septembar 2009
www.mmilan.com 3

4. 19. septembar 2009
www.mmilan.com 4

5. Free software
● “Free” - sloboda, ne cena
● “Free as in freedom”
● "Free as in beer" vs "Free as in speech"
● Besplatan vs slobodan
www.mmilan.com 5

6. Besplatan softver?
● Vlasnički softver
● Freeware
● Shareware (?!?!)
● Free software
Licence: http://www.gnu.org/licenses/license-list.html
www.mmilan.com 6

7. Definicija:
(0) Korišćenje programa u bilo koje svrhe
(1) Uvid u način funkcionisanja programa
(otvoreni kod)
(2) Redistribucija kopija
(3) Unapređivanje programa i objavljivanje
unapređenja
www.mmilan.com 7

8. (0) Korišćenje programa
www.mmilan.com 8

9. (1) Open Source
http://en.tiraecol.net
www.mmilan.com 9

10. (2) Redistribucija
www.mmilan.com 10

11. (3) Unapređivanje
www.mmilan.com 11

12. Zašto?
● I need, I want, I CAN
● Niko ne radi besplatno ?!?
● Neko radi zbog zabave
● Neko radi zbog potrebe
● “Novi” poslovni model
● Cena usluge, ne proizvoda
www.mmilan.com 12

13. Zašto ja?
● Korisnik
● Cena, stabilnost, bezbednost
● Kompanije
● Kompatibilnost, nezavisnost, cena
● Čovečanstvo
● Monopol, znanje, sigurnost, nema “Velikog brata”
www.mmilan.com 13

14. Ali...
● Već koristite Slobodan softver !
● Firefox
● Wikipedia
● AD Alfa (www.alfa.org.rs)
● Astronomski magazin (www.astronomija.co.rs)
● Internet...
www.mmilan.com 14

15. GNU is Not Unix
● 1969: Nastao Unix (AT&T)
● 1983: Startovao GNU Projekat (Richard Stallman)
● 1991: Linux 0.01 ( 10k linija koda, 1 korisnik )
● 1994: Linux 1.0 ( 170k linija, 100 hiljada korisnika)
● 1996: Linux 2.0 ( 400k linija, 1,5 miliona korisnika)
● 1998: Free Software Definition (4 slobode)
● 1998: Linux 2.1.11 ( 1.5M linija, 7.5 miliona korisniak)
● 1999: Linux 2.2: 12 miliona korisnika
● 2009: Odlična budućnost
www.mmilan.com 15

16. GNU/Linux
8,000,000 1,600,000
7,000,000 1,400,000
6,000,000 1,200,000
Lines of Code
Users
5,000,000 1,000,000
4,000,000 800,000
3,000,000 600,000
Apache
2,000,000 400,000
1,000,000 200,000
0 0
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
(ver0.01) (ver0.96) (ver0.99) (ver1.0) (ver1.2) (ver2.0) (ver2.1)
www.mmilan.com (ver 16
2.1.11)

17. GNU/Linux
●
Linux Kernel:
● Softver koji obezbeđuje komunikaciju između hardvera I
korisničkog softvera. Linux kernel radi na mnogim platformama
(Intel x86, IA-64, AMD64, Alpha, MIPS, HP PA-RISC, PowerPC,
IBM S/390, SPARC, Motorola 680x0, itd.).
● GNU/Linux OS:
● Linux kernel i korisnički softver koji omogućava rad.
● Linux Distribution:
● Linux Kernel, GNU/Linux OS i dodatni sofver koji omogućava
jednostavnu instalaciju, konfigurisanje i rad
www.mmilan.com 17

18. Prednosti:
● Brzina i stabilnost
● Bolji kvalitet i ekonomičnost
● Bezbednost: manje “rupa” brze i češće “zakrpe”
● Nema crva, spyware-a, rušenja, plavog ekrana
● Pravi višekorisnički sistem (pristup fajlovima, prava drugih
korisnika, morate da se prijavite)
● Prilagodljivost (Mogućnost izbora, CLI, GUI,...).
● Jaka zajednica za podršku i razvoj
www.mmilan.com 18

19. Ako je tako dobar...
● ...zašto se ne koristi više?
● Skuplje = bolje
● Marketing
● Kompanije, ugovori, obaveze
● Piraterija
“It’s easier for our software to compete with Linux when
there’s piracy than when there’s not.” - Bill Gates (2007)
“They’ll get sort of addicted, and then we’ll somehow figure
out how to collect sometime in the next decade.” Bill Gates
(2006)
www.mmilan.com 19

20. Koristi se:
● Google !
● 70% web strana
● TOP500 naj- računara
● Linux ~88% (svi sa liste TOP10)
● Unix/Linux ~5.8%
● Unix ~4.4%
● Windows HPC ~1%
● BSD – 1 računar
www.mmilan.com 20

21. google.com
www.netcraft.com/
www.mmilan.com 21

22. yahoo.com
www.netcraft.com/
www.mmilan.com 22

23. facebook.com
www.netcraft.com/
www.f5.com
www.mmilan.com 23

24. apple.com
www.netcraft.com/
www.mmilan.com 24

25. microsoft.com
www.netcraft.com/
www.mmilan.com 25

26. Svet bez zidova
In a world without
walls, who needs
windows and gates?
www.mmilan.com 26

27. FOSS za svaki dan
● Firefox, Thunderbird
● aMSN, Pidgin, Kopete
● OpenOffice
● GIMP, Inkscape, Scribus
● Amarok, Audacious, Mplayer, VLC, Kdenlive
● Octave, FreeMat, Latex
● Celestia, Kstars, Stellarium, Step
www.mmilan.com 27

28. Instalacija programa
● Windows ● GNU/Linux
● Google ● Menadžer paketa
● Download, $$$
● Install
● Google, $$$...
www.mmilan.com 28

29. CLI vs GUI
www.mmilan.com 29

30. Kako?
● Windows + slobodan softver
● Dual boot
● GNU/Linux + VirualBox
● GNU/Linux !
www.mmilan.com 30

31. Ne samo Linux...
● Skoro svi programi rade i na Windowsu
● Internet:
● Wordpress
● Joomla
● SMF
● Wiki
● Itd
● Tekstovi, slike, audio i video materijal
www.mmilan.com 31

32. KStars (1)
● Link: http://edu.kde.org/kstars/
● Katalog:
● Standardni do 8 mag
● Dodatni 100 miliona zezda, do 16 mag
● Messier Images, Abell Planetary Nebulae (download)
● 13000 deep-sky objekata
● Hiljade kometa i asteroida
● Korekcija precesije, nutacije i efekta atmosfere
www.mmilan.com 32

33. KStars (2)
● Edukacija:
● Promenljiva brzina simulacije
● Astrokalkulator - “unutrašnja” izračunavanja
programa i predviđanje konjunkcija
● Informacije o objektima
● Baza Internet linkova
www.mmilan.com 33

34. KStars (3)
● Astronomi amateri
● Lista posmatranja i planiranje posmatranja
● FOV editor i kalkulator
● AAVSO krive sjaja promenljivih zvezda
● Šta je večeras na “programu”?
● Kalendar
www.mmilan.com 34

35. KStars (4)
Ctrl + F2
www.mmilan.com 35

36. Stellarium (1)
● Link: http://www.stellarium.org/
● Katalog:
● Osnovni 600.000 zvezda
● Dodatni katalozi 210+ miliona zezda
● Asterizmi i ilustracije sazvežđa
● Sazvežđa 12 različitih kultura
● Fotografije maglina (Mesijeov katalog)
● Realistična atmosfera, Mlečni put, izlazak i zalazak
Sunca
● Planete i sateliti www.mmilan.com 36

37. Stellarium (2)
● Interfejs:
● Više jezika, veliki zoom, kontrola vremena
● Projekcija “riblje oko” za planetarijume
● Sferna projekcija za kupole
● Kontrola preko tastature i grafičkih menija
● Kontrola teleskopa
www.mmilan.com 37

38. Stellarium (3)
● Vizualizacija
● Ekvatorijalne i azimutne koordinate
● Treperenje zvezda
● Meteori
● Simulacije pomračenja
● Promenljivi pejzaži
● Nadogradnja
● Novi objekti, fotogrfaije, pejzaži, skripte...
www.mmilan.com 38

39. Stellarium (4)
Ctrl + F3
www.mmilan.com 39

40. Celestia (1)
● Link: http://www.shatters.net/celestia/
● Istraživanje univerzuma u 3D
● Putovanje kroz Sunčev sistem, do neke od
100000 zvezda ili do drugih galaksija
● Eksponencijalni zoom – od jata galaksija do
veštačkih satelita
● Mnogo dodatatak: katalozi zezda, galaksija,
asteroida, kometa; modeli satelita i brodova
www.mmilan.com 40

41. Celestia (2)
Ctrl + F4
www.mmilan.com 41

42. Licence (1)
● Public Domain
● EULA (End-User License Agreements )
● GPL – General Public Licence
● BSD – Berkeley Software Distribution
● Sloboda 3 nije obavezna
● CDDL (Common Development and Distribution License)
● Licence kompanija, itd
● CC - Creative Commons
www.mmilan.com 42

43. Licence (2)
www.mmilan.com 43

44. CC - Creative Commons
● Attribution
● Share Alike
● Noncommercial
● No Derivative Works
● http://creativecommons.org/about/licenses/
● http://creativecommons.org/international/rs/
www.mmilan.com 44

45. Pitanja?
● Homepage: http://www.mmilan.com
● E-mail: mm@mmilan.com
● http://www.facebook.com/mmilann
● http://www.facebook.com/univerzum
● http://www.twitter.com/mmilann
Neka prava su zadržana. Objavljeno pod Creative Commons
Attribution-Noncommercial-Share Alike 3.0 Serbia Licencom
www.mmilan.com 45

46. Korisni linkovi
● http://www.fsnserbia.org/
● http://planet.fsn.org.rs/
● http://www.ubuntu-rs.org/
● http://www.linuxzasve.com/
● http://blog.urosevic.net/
● http://www.linux.org/
● http://www.debian.org/
● http://www.ubuntu.com/
● http://www.gnu.org/ www.mmilan.com 46