nota enjin tingkatan 3

1. ENJIN
TINGKATAN TIGA

2. ENJIN
• Enjin satu silinder
empat lejang
merupakan enjin yang
banyak digunakan bagi
kerja-kerja ringan
kerana:-
• mudah
dikendalikan
• mudah dibaikpulih

3. JENIS PENGIKAT DAN PENCANTUM
• Enjin dibina daripada
beberapa bahagian yang
boleh ditanggal dan
dipasang semula semasa
kerja penyenggaraan
seperti:-
• menservis
• baik pulih kerosakan
• pengantian

4. JENIS PENGIKAT
• Mempunyai bentuk dan
fungsi yang berbeza
• Diperbuat daripada
keluli lembut
• Bol
• Nat
• Stad
• Skru tudung

5. BOL
• Saiz ditentukan mengikut
• ukuran panjang
• diameter batangnya
• Digunakan bersama nat
• Sebahagian daripada
batang bol berulir
kepala
batang
ulir
diameter
panjang
bol
nat

6. Nat
• Ialah pengikat yang
mempunyai berbagai
bentuk kepala
• Digunakan bersama bol
atau stad
• Saiz ditentukan oleh
diameter lubangnya arah gerakan
Cara mengetatkan nat

7. JENIS-JENIS NAT
Nat segi empat
Nat telingaNat kota
Nat heksagon
digunakan bersama dengan bol
digunakan bersama dengan cemat
untuk menahan nat terkeluar
Tidak menggunakan sepana untuk
 mengetat
 melonggar
Tidak memerlukan tekanan yang kuat
digunakan bersama dengan
 bol
 stad

8. STAD
• adalah pengikat tanpa
kepala
• kedua-dua hujungnya
berulir
• saiz ditentukan oleh
panjang dan diameternya
• bahagian berulir kasar diikat
pada bongkah enjin
• bahagian berulir halus
dipasangkan pada nat
diameter
panjang
ulir halus ulir kasar
ulir halusnat
sesendal
ulir kasar
bahagian
dicantum
bahagian
enjin

9. SKRU TUDUNG
• Ialah sejenis pengikat
• mempunyai benang pada seluruh batangnya
• Diskrukan ke dalam lubang berulir pada bahagian enjin
• Jenis skru tudung ditentukan mengikut kepalanya
Kepala
bulat
Kepala
heksagon
Kepala
fillister
Kepala
rata
Kepala
bujur
panjang
panjang
panjang panjang
panjang

10. PENCANTUM
• Digunakan untuk mencantum
dua bahagian enjin yang berputar
seperti pada aci engkol dengan
roda tenaga
• Kekunci persegi
(kekunci benam)
• Kekunci woodruff
(kekunci separuh bulatan)
• Digunakan untuk mengunci aci
pada bahagian enjin seperti takal
atau gear supaya kedua-duanya
boleh berpusing bersama.
Kekunci persegi
Kekunci woodruff
Kekunci woodruff
Kekunci persegi
aci
aci
hab
hab
Alur kekunci
Alur kekunci

11. Sesendal
• Digunakan untuk
menggelakkan pengikat dan
pencantum daripada
menjadi longgar akibat
gegaran pada enjin
• Digunakan antara nat
dengan stad, nat dengan
skru tudung serta nat
dengan bolt.
• Terdapat dua jenis iaitu:-
• Sesendal anjal
• Sesendal rata
Sesendal anjal
Sesendal rata

12. LATIHAN

13. NAMAKAN :-
BOL
SKRU TUDUNG
NAT TELINGA
KEKUNCI WOODDRUFF
STAD
SESENDAL ANJAL

14. Pengikat yang digunakan untuk
mengikat kepala selinder pada
bongkah enjin ialah…
A bolt
B stad
C nat telinga
D skru tudung

15. Pengikat manakah yang sesuai
digunakan untuk mengunci bahagian
enjin yang berputar seperti pada aci
engkol dan roda tenaga ?
A kekunci woodruff
B skru tudung
C stad
D nat

16. Apakah fungsi pengikat dalam Rajah 1?
A mencegah kebocoran kuasa
B mencegah bolt rosak akibat daripada
gegaran
C mengelakkan cengkaman yang terlalu
kuat pada enjin
D mengelakkan pengikat menjadi longgar
akibat gegaran

17. Bahagian manakah yang menentukan saiz bolt dalam Rajah ?
A P dan R
B R dan Q
C S dan Q
D R dan S
P
S
Q R

18. Antara pengikat dan pencantum bawah yang
manakah digunakan untuk mengunci bahagian
enjin yang berputar seperti roda tenaga?
A B
C D

19. Alatan tangan
• Alatan tangan digunakan untuk kerja baik
pulih.
• Setiap alatan tangan mempunyai saiz tertentu
dan fungsi masing-masing.

20. Sepana
• Digunakan untuk mengetatkan dan melonggarkan:-
» Bol
» Nat
» Skru tudung
• Terdapat tiga jenis sepana yang sering digunakan
1. Sepana hujung terbuka
2. Sepana gelang
3. Sepana gabung

21. Sepana hujung terbuka
• Mempunyai kedua-dua
hujung terbuka
berbentuk ‘U’.
• Kedua-dua hujungnya
mempunyai saiz yang
berlainan.
• Digunakan pada tempat
di mana sepana gelang
tidak dapat digunakan.

22. Sepana gelang
• Mempunyai kedua-dua
hujung bergelang (soket)
untuk mencwengkam bolt
dan nat.
• Kedua-dua gelang
mempunyai saiz yang
berbeza.
• Selamat digunakan kerana
tidak mudah tergelincir.
• Mempunyai enam atau dua
belas gigi soket untuk
mencengkam bolt dan nat.

23. Sepana gabung
• Mempunyai kedua-dua
hujung yang berlainan
jenis iaitu terbuka dan
bergelang.
• Mempunyai kedua-dua
hujung yang sama saiz.

24. Penggunaan sepana
yang betul

25. LATIHAN

26. Soket
• Digunakan bersama tangkai
untuk mengetat dan
melonggarkan nat, bolt dan
skru tudung yang tidak
tercapai oleh sepana biasa.
• Soket selamat digunakan
kerana tidak mudah
tergelincir.
• Soket boleh didapati dalam
pelbagai saiz.
• Saiz soket ditentukan oleh
diameter lubang soket.
SOKET
SOKET FLEKS

27. Soket dalam
• Mempunyai badan yang
panjang.
• Untuk membuka dan
mengetatkan palam
pencucuh.
• Boleh digunakan juga
pada bolt dan nat yang
panjang dan tidak
tercapai oleh soket lain.

28. Tangkai
• Digunakan sebagai penyambung bersama
soket untuk membuka dan mengetatkan nat,
bolt dan skru tudung.
• Mempunyai penyuai segi empat untuk
membolehkan soket disambungkan
kepadanya.

29. Tangkai L
• Boleh menghasilkan
tekanan yang kuat
semasa mengetatkan
bol dan nat.
• Mempunyai penyuai
segi empat di
bahagian hujung.

30. Tangkai pelaju
• Berbentuk seperti gerudi engkol.
• Mempunyai penyuai segi empat di hujung untuk
sambungan soket.
• Digunakan untuk mengetatkan dan melonggarkan
bol dan nat dengan cepat.
• Daya ketat nat tidak begitu kuat.

31. Tangkai hayun
• Mengetat dan melonggarkan bol dan nat yang
memerlukan tekanan atau rengkuhan yang kuat.
• Mempunyai sendi supaya dapat ditukar arah tanpa
mengangkat soket daripada nat semasa mengetatkan nat.

32. Tangkai T
• Dapat memberi daya
pusingan yang kuat.
• Boleh juga digunakan
sebagai tangkai hayun
apabila kepala penyuai
berada di hujung
tangkai.

33. Tangkai gear sala(Ratchet)
• Membolehkan soket
dipusingkan satu arah
sama ada untuk
membuka atau
mengetatkan tanpa
perlu menangkat soket
daripada nat.
• Terdapat tuil yang
digunakan untuk
menentukan arah
pusingan.

34. Perengkuh daya kilas
• Mempunyai skala untuk menunjukkan jumlah tepat
daya kilas yang sepatutnya digunakan bagi
mengetatkan sesuatu bol atau nat.
• Daya kilas disukat dalam ukuran paun - kaki

35. Tolok perasa
• Digunakan untuk mengukur
celahan pada bahagian enjin.
• Mempunyai beberapa bilah
kepingan logam yang berlainan
ketebalan dengan nilai yang
tertentu .
• Angka bermula dengan 05
hingga 100, iaitu bermula
daripada paling nipis hingga
paling tebal
• Terdapat dua jenis:-
1. Tolok perasa bilah
2. Tolok perasa dawai
Angka Ukuran
0.8
18
34
45
0.07 mm
0.18 mm
0.34 mm
0.45 mm

36. Tolok perasa
• Digunakan untuk mengukur
kelegaan permukaan rata
seperti kelegaan tapet dan
kelegaan poin titik sesentuh
• Digunakan untuk
mengukur celahan pada
palam pencucuh.
Tolok perasa bilah Tolok perasa dawai

37. Pemutar skru kontot
• Digunakan untuk membuka
dan mengetatkan skru pada
tempat yang sempit.
• Mempunyai batang
pemutar berhulu pendek
iaitu bersaiz 75 mm.
• Saiznya ditentukan oleh
panjang batangnya.

38. LATIHAN

39. 2.2 BAHAGIAN LUAR ENJIN
• Enjin satu silinder
empat lejang
• Enjin
pemotong
rumput
• Generator
• Enjin pam air
Kepala
silinder
Penyenyap
bunyi
Palam
Buang minyak
Takung Minyak
pelincir
Aci
Penghantar
kuasa
Sirip
penyejuk
Bongkah
enjin

40. 2.2 BAHAGIAN LUAR ENJIN
• Enjin satu silinder
empat lejang
• Enjin
pemotong
rumput
• Generator
• Enjin pam air
Tangki bahan api Kabel tegangan
tinggi
Palam pencucuh
Salur
eksos
Penyenyap
bunyi
Karburetor
Pembersih
udara
Takung Minyak
pelincir
Perumah
penghembus
Roda Tenaga

41. Kepala silinder
• Sebagai penutup silinder
pada bongkah silinder dan
diikat dengan skru tudung.
• Diperbuat daripada besi
tuang atau aloi
aluminium.dipasang di atas
bongkah enjin dengan skru
tudung.
• Mengandungi ruang
pembakaran.
• Menempatkan palam
pencucuh.
• Mempunyai sirip penyejuk
Sirip penyejuk
Lubang untuk
palam pencucuh
Lubang bol

42. Sirip penyejuk
• Berfungsi untuk
mengalirkan haba bagi
menyejukkan enjin.
• Terletak di kepala silinder
dan bongkah enjin.
• Memerangkap udara bagi
tujuan penyejukan enjin.
• Terdiri daripada kepingan
logam nipis dan lebar di
sekeliling luar bongkah dan
kepala silinder.
Sirip penyejuk
Kedudukan sirip penyejuk pada
bongkah enjin

43. Bongkah enjin
• Merupakan bahagian utama enjin.
• Diperbuat daripada besi tuangan
atau aloi aluminium.
• Menempatkan:-
• ukur celup
• Sirip penyejuk
• Palam pengisi minyak
• Bahagian enjin yang bergerak
dipasang dalam bongkah enjin
contohnya ialah:-
• Piston
• Aci engkol
• Aci sesondol
• Tapet
• Rod penghubung

44. Palam pencucuh
• Berfungsi untuk
menghasilkan bunga api
bagi pembakaran campuran
udara gas petrol.
• Bunga api ini dihasilkan oleh
voltan tinggi yang dibawa
melalui kabel tegangan
tinggi.
• Terletak pada lubang
silinder di kepala silinder.

45. Palam pengisi minyak
• Terdapat pada bongkah
enjin.
• Berfungsi sebagai ruang
untuk mengisi minyak
pelincir.
Palam pengisi
minyak

46. Ukur celup
• Berfungsi untuk mengukur aras minyak pelincir di
dalam takung minyak pelincir.
• Bersambung dengan palam pengisi minyak.
Ukur celup
Aras
maksimum
Aras
minimum

47. Palam buang minyak
• Berfungsi untuk mengalir keluar minyak pelincir yang
kotor apabila plag ditanggalkan.
• Terletak di bahagian bawah atau tepi takung minyak
pelincir.
Takung minyak
Palam buang minyak

48. Karburator
• Berfungsi sebagai tempat
udara dan gas petrol
bercampur pada kadar yang
betrul untuk di salurkan ke
enjin.
• Terletak di antara tangki
petrol dengan ruang
pembakaran.
• Salur bahan api
menyambungkan tangki
bahan api ke karburator.
• Dipasang pada rongga
masukan.
karburator
Pembersih udara
Saluran
bahan api

49. Pembersih udara
• Berfungsi untuk menapis udara
yang masuk ke dalam karburator.
• Mengurangkan bunyi bising
udara yang masuk ke dalam
karburator dan bertindak sebagai
penahan nyalaan api sekiranya
berlaku enjin tersedak.
• Jenis yang biasa digunakan ialah:-
• Foam
• Minyak
• Kartrij kertas
• Kasa dawai

50. Tangki bahan api
• Berfungsi untuk
menyimpan dan
menyalurkan bahan api
ke karburator.
• Terletak lebih tinggi
daripada karburator
bagi memudahkan
pengaliran bahan api ke
karburator

51. Roda tenaga
• Berfungsi untuk memberi
lajakan pada pusingan enjin.
• Diperbuat daripada logam
berat atau aloi aluminium.
• Dipasang pada hujung aci
engkol.
• Mempunyai sirip penyejuk
di bahagian luar dan
magnet kekal di dalamnya.

52. Penyenyap bunyi
• Mengurangkan bunyi
bising hasil pembakaran
campuran udara dan
bahan api.
• Paip ekzos menyalurkan
gas ekzos melalui
rongga ekzos.
• Gas ekzos ialah gas
karbon monoksida.

53. Perumah penghembus
• Berfungsi sebagai
• pelindung roda
tenaga
• Memerangkap udara
untuk menyejukkan
enjin
• Menghindarkan
kekotoran dan habuk
daripada masuk ke
dalam enjin.
• Merupakan penutup
bongkah enjin.

54. LATIHAN

55. NAMAKAN BAHAGIAN LUAR ENJIN DI BAWAH
Kepala
silinder
Penyenyap
bunyi
Palam
Buang minyak
Takung Minyak
pelincir
Aci
Penghantar
kuasa
Bongkah
enjin

56. NAMAKAN BAHAGIAN LUAR ENJIN DI BAWAH
Tangki bahan api Kabel tegangan
tinggi
Palam pencucuh
Salur
eksos
Penyenyap
bunyi
Karburetor
Pembersih
udara
Takung Minyak
pelincir
Perumah
penghembus
Roda Tenaga

58. Bahagian dalam
enjin

60. Ruang pembakaran
• Terletak di bawah
kepala silinder
• Fungsi ruang ini adalah
untuk pembakaran
campuran bahan api
dan udara yang telah
dimampatkan

61. Lubang selinder

62. Rongga masukan

63. Rongga ekzos

64. Piston

65. Rod penghubung

66. Aci engkol

67. Aci sesondol

68. Tapet

69. Injap

70. EDARAN EMPAT LEJANG
Prinsip edaran
• Apabila enjin dihidupkan,
pembakaran campuran udara gas
petrol terjadi di dalam silinder.
• Campuran ini dimampatkan di
ruang pembakaran dan
dinyalakan oleh bunga api yang
dikeluarkan oleh palam
pencucuh.
• Pembakaran ini menghasilkan
tenaga dan kuasa yang kuat
untuk mengerakkan omboh dari
atas ke bawah atau sebaliknya
yang dinamakan lejang.

71. Definasi lejang
Lubang
Silinder
Hayun
Lejang
Omboh
Isi padu
kelegaan
Isi padu
sesaran
TTA
TTB
TTA (Takat Terakhir Atas) ialah takat paling tinggi dapat dicapai oleh
piston semasa bergerak ke atas
TTB (Takat Terakhir Bawah) ialah takat yang paling rendah dicapai oleh
piston apabila bergerak ke bawah.

72. Lajang masukan
• Semasa lejang masukan
(sedutan), omboh akan bergerak
dari TTA ke TTB.
• Ketika ini injap masukan terbuka
dan injap ekzos tertutup.
• Keadaan separa vakum akan
tercipta dalam silinder dan
menyebabkan campuran udara
gas petrol mengalir masuk ke
dalam lubang silinder melalui
injap masukan.
• Aci engkol berpusing sebanyak
setengah pusingan 180º.
omboh
Injap ekzos
tertutup Injap masukan
terbuka

73. Lejang mampatan
• Semasa lejang
mampatan,omboh akan
bergerak dari TTB ke TTA
semula dan memampatkan
campuran udara gas petrol.
• Ketika ini kedua-dua injap
masukan dan injap ekzos
akan tertutup.
• Aci engkol berpusing satu
pusingan 360º.
Pengaut
Kedua-dua
Injap tertutup

74. Lejang kuasa
• Semasa lejang kuasa, kedua-dua
injap masih tertutup.
• Di akhir lejang mampatan, bunga
api dihasilkan oleh palam
pencucuh untuk membakar
campuran udara gas petrol di
ruang pembakaran.
• Tenaga akan terhasil daripada
pembakaran ini dan akan
menolak omboh dari TTA ke TTB
semula.
• Aci engkol berpusing satu
setengah pusingan 540º.
pengaut
Palam
pencucuh
Kedua-dua
Injap tertutup

75. Lejang ekzos
• Piston bergerak dari TTB ke TTA.
• Semasa lejang ekzos, injap
masukan tertutup dan injap ekzos
terbuka.
• Omboh bergerak ke atas semula
dan menolak gas ekzos keluar
dari ruang pembakaran.
• Gas ekzos ditolak keluar oleh
pergerakan piston yang naik ke
atas (TTA).
• Aci engkol telah berpusing
sebanyak dua pusingan (720º).
Injap masukan
tertutup
Injap ekzos
terbuka

76. Sistem Enjin
• Sebuah enjin mempunyai beberapa sistem supaya dapat
berfungsi dengan lancar, sempurna dan berterusan.
• Kerosakan pada mana-mana sistem akan menyebabkan
operasi enjin tidak sempurna dan tergendala.
• Terdapat lima sistem pada enjin satu silinder empat lejang
iaitu:-
» Sistem pelinciran
» Sistem bahan api
» Sistem penyalaan
» Sistem ekzos
» Sistem penyejukan

77. Sistem enjin dan fungsinya
Sistem penyalaan membakar campuran udara gas petrol untuk
menghasilkan tenaga bagi menggerakkan enjin
Sistem bahan api
membekalkan campuran
udara dan petrol ke lubang
silinder enjin
Sistem penyejukan
mengurangkan haba
akibat pembakaran
Sistem ekzos
membebaskan gas
ekzos hasil
pembakaran
Sistem pelinciran
Mengurangkan geseran
di bahagian enjin yang
bergerak

78. Sistem pelinciran
• Membekalkan minyak
pelincir kepada bahagian
enjin yang bergerak.
• Bertujuan
• untuk mengurangkan
geseran dan kehausan pada
enjin.
• Menyejukkan enjin,
menyerap getaran dan agen
pencuci pada bahagian
enjin.
Berfungsi membekalkan
minyak pelincir kepada semua
bahagian enjin yang bergerak
bagi mengurangkan geseran.
Minyak pelincir memindahkan
haba yang berlebihan, menyerap
gegaran dan menutup liang untuk
mengelakkan pembaziran kuasa.
Minyak pelincir digredkan
berdasarkan kelikatannya
Kelikatan minyak ditunjukkan
mengikut nombor S.A.E. , lebih
besar nombor S.A.E. lebih tinggi
kelikatan minyak pelincirnya

79. Sistem bahan api
• Berfungsi untuk membekalkan campuran udara gas petrol
dengan kadar yang betul ke ruang pembakaran secara
berterusan supaya enjin dapat berfungsi dengan sempurna.
• Campuran udara dan gas petrol berlaku di dalam karburator.
• Sistem bahan api berfungsi di permulaan lejang masukan.
• Semasa piston bergerak dari TTA ke TTB keadaan separa
vakum terjadi di dalam silinder.
• Keadaan ini menyebabkan campuran udara dan bahan api
disedut masuk ke dalam lubang silinder kerana injap masukan
terbuka.

80. Sistem bahan api
Bahagian utama

81. Sistem bahan api
Bahagian karburetor

82. Sistem penyalaan
• Berfungsi untuk membekalkan voltan tinggi yang
dihasilkan di bahagian magneto kepada palam
pencucuh.
• Voltan tinggi disalurkan melalui kabel tegangan
tinggi.
• Palam pencucuh kemudiannya menghasilkan bunga
api di antara elektrodnya untuk membakar
campuran udara gas petrol di ruang pembakaran.
• Bahagian yang menghasilkan arus voltan tinggi pada
sistem magneto ialah piring magneto.

83. Sistem penyalaan

84. Bahagian megneto
• Kondenser - Mencegah poin titik
sesentuh daripada terbakar dan
menyimpan voltan.
• Titik sesentuh - Mengawal
pengeluaran bunga api pada
palam pencucuh.
• Palam pencucuh - Menghasilkan
bunga api untuk membakar
campuran udara gas petrol.
• Magnet kekal – Menghasilkan
medan magnet untuk
menghasilkan voltan tinggi
• Gegelung penyalaan –
meninggikan voltan elektrik
untuk dibekalkan ke palam
pencucuh
kondenser
Titik
sesentuh
Palam
pencucuh
Magnet kekal
Gelung penyalaan

85. Sistem ekzos
• Berfungsi mengeluarkan gas
ekzos yang dihasilkan
daripada pembakaran
campuran udara gas petrol
di ruang pembakaran ke
udara.
• Gas yang terhasil akan
melalui rongga ekzos, paip
ekzos dan penyenyap bunyi.
Paip ekzos
Injap ekzos
Penyenyap bunyi
Rongga ekzos
Gas terbakar

86. Sistem penyejukan udara
• Berfungsi untuk mengurangkan suhu
lampau panas.
• Suhu lampau panas ini terhasil
daripada pembakaran campuran
udara gas petrol.
• Sistem ini membebaskan haba panas
yang terhasil melalui sirip penyejuk.
• Terdapat dua jenis sistem
penyejukan iaitu:_
• Sistem penyejukan cecair
» Pada enjin banyak
selinder seperti
kereta
• Sistem penyejukan udara
» Pada enjin satu
selinder
Befungsi mengurangkan kesan
haba akibat pembakaran campuran
udara dan bahan api
Dua jenis sistem penyejukan :
i. Udara (enjin satu silinder)
ii. Cecair (enjin berbilang silinder)
Udara disedut oleh roda tenaga
masuk ke dalam perumah
penghembus dan disebar ke
bahagian sirip penyejuk.
Sirip penyejuk memerangkap
udara di celah-celah bilahnya
sebelum dibebaskan ke atmosfera