Para la tutoría en Educación Secundaria Obligatoria (12 a 16 años). Es un material teórico-práctico, con dinámicas de grupo, que desde la Inteligencia emocional trata de ayudar al alumnado a que se conozca, se regule, se motive, adquiera empatía y mejore su asertividad y habilidades sociales. Ello incidirá en que disminuya su impulsividad, ira y ansiedad, a la vez que aprende habilidades para el autocontrol. Así aprenderá a convivir con otros, a interiorizar un método para resolver los problemas/conflictos que surgen en la vida diaria, y a mejorar su relación consigo mismo.
2. A INTELIXENCIA EMOCIONAL
Factores que influen ppaarraa tteerr ééxxiittoo nnaa
vviiddaa::
1.AAuuttooccooññeecceerrssee. Recoñecer os nosos
sentimentos, emocións e estados de ánimo.
Poñerlles nome, facelos conscientes,
percibilos e rreegguullaallooss.
2.Capacidade de mmoottiivvaacciióónn dun mesm@,
aauuttooccoonnttrrooll eemmoocciioonnaall, capacidade de
demorar a gratificación e de sofocar a
impulsividade.
3.PPeerrssiissttiirr fronte ás decepcións.
4.Mostrar eemmppaattííaa.. RReeccooññeecceemmeennttoo ddaass
eemmoocciióónnss aalllleeaass.
5.Ter unhas boas hhaabbiilliiddaaddeess ssoocciiaaiiss. Ser
asertiv@.
● CONCEPTO DE INTELIXENCIA
EMOCIONAL.
-Foi popularizado por Daniel
Goleman en 1995 coa publicación
do libro: “Intelixencia Emocional”.
-Componse de cinco capacidades
que son decisivas para ter éxito
na vida.
--IInntteelliixxeenncciiaa iinnttrraappeerrssoonnaall:: 11,, 22 ee 33
--IInntteelliixxeenncciiaa iinntteerrppeerrssoonnaall:: 44 ee 55..
3. A INTELIXENCIA EMOCIONAL
IIntelixencia ntelixencia iinnttrraappeerrssooaall:: coñecerse a sí mesmo, autoregularse, automotivarse e expresar aquelo que un
desexa ou sinte de xeito asertivo.
IInntteelliixxeenncciiaa iinntteerrppeerrssooaall:: Capacidade de comprender ós demáis; que lles motiva, como relacionarse
adecuadamente. Capacidade de recoñecer e de reaccionar ante o humor, o temperamento e as emocións dos
outros. Ser capaz de resolver conflitos, recoñecer o punto de vista do outro e de traballar en equipo.
4. A INTELIXENCIA EMOCIONAL
Manexar as propias emocións (Regulación eemmoocciioonnaall))
OO mmaanneexxoo ddooss pprrooppiiooss sseennttiimmeennttooss ee aa ssúúaa aaddeeccuuaaddaa eexxpprreessiióónn.. IInnccllúúee::
Regulación da impulsividade (ira, violencia, comportamentos de risco); tolerancia á
frustración para previr estados emocionais negativos (ira, estrés, ansiedade, depresión);
perseverar no logro dos obxectivos malia as dificultades; capacidade para diferir
recompensas inmediatas a favor de outras más a longo prazo pero de orde superior, etc.
Habilidades de afrontamiento: Habilidade para afrontar retos e situacións de conflito,
coas emocións que xeneran. Esto implica estratexias de autorregulación para xestionar
a intensidade e a duración dos estados emocionais.
Competencia para xerar por sí mesmo emocións positivas.- É a capacidade para
autoxerarse e experimentar de forma voluntaria e consciente emocións positivas
(alegría, amor, humor, fluir) e desfrutar da vida. Capacidade para auto-xestionar o propio
benestar emocional na procura dunha mellor calidade de vida.
5. OO CCOONNFFLLIITTOO
● QQuuéé ee uunn ccoonnfflliittoo??
-Os conflitos son situacións.
-Nas que dúas ou máis persoas entran en oposición
ou desacordo.
-Porque as súas posicións, intereses, necesidades,
desexos ou valores són incompatibles, ou son
percibidos como incompatibles.
-Onde xogan un papel moi importante os
sentimentos e as emocións.
-Onde a relación entre as partes en conflito pode
saír fortalecida ou deteriorada en función de como
sexa o proceso de resolución do conflito (da
forma de resolvelo).
-As ccaauussaass dos conflitos atribúense a problemas
de percepción individual e/ou a unha deficiente
comunicación interpersoal.
6. OO CCOONNFFLLIITTOO
● Non existe ningún grupo no que non
haxa conflitos ou desacordos entre as
persoas.
● O conflicto non é algo malo nin bo,
simplemente é normal. O importante é a
ffoorrmmaa ddee rreessoollvveellooss, procurando que
gañemos todos e todas.
● Conflito non é o mesmo que
violencia. O conflito é consustancial a
nós, a violencia non. Esta última é
destructiva e xurde cando o conflito non
se enfronta por outros medios, como o
autocontrol, o diálogo, a negociación ou
incluso, a pasividade.
● O conflito é unha oportunidade de
desenvolvemento persoal e de mellora
da convivencia.
7. ●Imos a facer unha cchhuuvviiaa ddee iiddeeaass sobre os nosos
conflitos:
“Que conflitos temos nos?”:
● -Na aula.................................................................................................................
● -Cos compañeiros/as.............................................................................................
● -Con alumnado de outros grupos..........................................................................
● -Con nós mesmos.................................................................................................
● -..............................................................................................................................
● Primeiro reflexionamos a sóas e escribímolo nunha folla. Despois o expoñemos ó resto
da clase. Unha persoa modera (pode ser o profesor), outra escribe no encerado os
nosos conflitos, e outro o escribe en papel.
● É moi importante ter en conta:
-Todos expoñeremos alomenos un conflito.
-Tódalas ideas se escriben no encerado e en papel.
- Mentras un expón o resto escoita, e baixo ningún concepto se pode opinar nin
criticar o que outro di. Ten que haber un clima de aceptación e de respecto pleno.
8. PASOS PARA A RESOLUCIÓN DDEE CCOONNFFLLIITTOOSS::
1. Definición do problema ou conflito.
2. Argumentar as distintas posturas, os intereses e as necesidades das partes en
conflito. É importante:
– Falar en primeira persoa.
– Ton de voz e postura corporal neutra e conciliadora.
– Proporcionar argumentos congruentes.
– Utilizar a empatía.
3. Expoñer as posibles alternativas de solución ao mesmo.
4. Analizar as consecuencias de cada unha das alternativas propostas.
5. Escoller a alternativa que se cre solucionará o conflito porque con ela poden
gañar as dúas partes, e non ten, ou ten menos, consecuencias negativas.
6. Poñela en práctica.
7. Realizar o seguimento da evolución na resolución do conflito.
9. “Analizamos os nosos conflitos”
OBXECTIVO: ordear os conflitos que xurdiron na anterior sesión segundo queiramos que se analicen na aula, co
obxecto de buscar a mellor solución, levala a termo e realizar un seguimento das consecuencias.
PROCEDEMENTO: unha vez ordeados (botando man do Secretario que anotou os problemas nun papel na
anterior sesión), comezamos polo primeiro:
1. Definición do problema ou conflito.
2. Argumentar as distintas posturas, os intereses e as necesidades das partes en conflito.
3. Expoñer as posibles alternativas de solución ao mesmo.
4. Analizar as consecuencias de cada unha das alternativas propostas.
5. Escoller a alternativa que se cre solucionará o conflito, e non ten, ou ten menos, consecuencias negativas.
6. Poñela en práctica.
7. Realizar o seguimento co titor/a e co grupo, a semana próxima ou dentro dun tempo, da evolución na
resolución do conflito.
Así, ao longo do curso, pódese seguir cos demáis conflitos expostos polo alumnado, ou con outros novos
que xurdan.
METODOLOXÍA: dentro de cada un dos pasos do procedemento (do 1 ao 5) pódese facer reflexionar ao
alumnado a nivel individual, e despois poñelo en común ao gran grupo, ou utilizar a técnica de Phillips 6/6.
Sempre unha persoa modera, outra escribe as conclusións na pizarra, e outra anótaas nun papel e o garda para
outra sesión. No paso 6, a persoa ou persoas que puxeron en práctica a solución, expóñena á clase así como as
consecuencias da mesma. O resto da clase, ao rematar a exposición, pode facer preguntas, solicitar aclaracións,
suxestións ou propostas de mellora na solución do conflito.
12. PREVIO Á RESOLUCIÓN DE CONFLITOS: A
EMPATÍA
● Como paso previo á resolución de
conflitos debemos desenvolver a nosa
eemmppaattííaa, a capacidade para poñerse
no lugar do outro, para recoñecer os
sentimentos propios e alleos.
● A empatía fai posible unha verdadeira
comunicación. Falar e falar non é
comunicarse. É un monólogo.
● Unha persoa empática non só escoita
a outra persoa, senón que lle importa
o que pensa e espera aprender dos
seus coñecementos. Sempre intenta
que a conversación flúa sobre un
interés común e non sobre o propio.
14. EMPATÍA
● OOBBSSTTÁÁCCUULLOOSS QQUUEE DDIIFFIICCUULLTTAANN AA EEMMPPAATTÍÍAA
● Intentar aanniimmaarr sseenn mmááiiss,
con frases como “ánimo que
nesta vida todo se supera
menos a morte”.
● Dar aa rraazzóónn ee sseegguuiirr aa
ccoorrrriieennttee...
● Todo isto ó único que fai é
bloquear a comunicación e
impedir que se produza unha
boa relación empática.
Ánimo!!!
16. EMPATÍA
● CCoommoo eexxpprreessaarr aa eemmppaattííaa??
-Facer preguntas abertas.
-Tentar de avanzar lentamente no diálogo.
-Antes de dar a nosa opinión sobre o tema
debemos esperar a ter información
suficiente, ter a seguridade de que a outra
persoa nos contou todo o que quería
contar, e de que nós a escoitamos e
interpretamos correctamente a esencia da
súa mensaxe.
17. DINÁMICA GRUPAL PARA TRABALLAR A EMPATÍA:
“O AUTORRETRATO”
PROCESO. Se entregan al grupo imágenes, postales, rreeccoorrtteess ddee rreevviissttaass en gran número y variedad. Las fotografías deben ser
sugerentes, atractivas, simbólicas, que permitan la identificación, la proyección y la expresión de pensamientos, sentimientos, valores,
emociones. Las imágenes también podrán ser figurativas (rostros, situaciones, paisajes, objetos, animales...) pero tras la
experimentación, en los niveles que nos ocupan, para huir de los estereotipos, es más positivo con elementos simbólicos.
Se invita a a que cada miembro del grupo eelliijjaa ttrreess que expresen algún aspecto de su persona. La elección se hace en silencio. No
cogerá las imágenes hasta que no sea su turno. Entonces las mostrará a los compañeros/as y explicará el motivo de su elección. Se
pueden elegir las mismas fotografías, por motivos iguales o distintos.
Sentados, quienes quieran ccoommeennttaann,, ppoorr ttuurrnnooss,, eenn ffoorrmmaa vveerrbbaall ssuu eelleecccciióónn al resto del grupo. El resto está atento para lograr
comprender bien a quienes se van expresando. Sólo se pueden hacer preguntas de aclaración, excluyendo cualquier clase de objeción,
crítica o divergencia.
Para terminar la actividad cada alumno/a comentará cómo se ha sentido al hablar al grupo de nuestro yo y cómo se ha sentido al
escuchar a los compañeros.
OOBBSSEERRVVAACCIIOONNEESS:: Puede ser una actividad interesante para favorecer el conocimiento más profundo en el grupo y promover la
cohesión grupal con el objetivo de evitar la violencia entre los compañeros. En la medida en que yo conozco alguien más a fondo lo
respetaré y aceptaré más que si no existe ningún vínculo, ni ha existido comunicación.
Para su aplicación es necesario tener mucho cuidado para que exista verdadera libertad respecto a los que no quieran explicar ni
manifestar nada, en relación con su autorretrato.
Esta actividad se realizará tras una primera fase de presentación y conocimiento de grupo, cuando exista un buen clima grupal.
18. DINÁMICA GRUPAL PARA TRABALLAR A EMPATÍA: “A
LECTURA DO PENSAMENTO”
PPRROOCCEESSOO:: La lectura del pensamiento es una forma inadecuada de manejar la información que consiste en creer firmemente que la intención
o el pensamiento de otra persona está relacionado con nosotros cuando puede que no lo esté o, en caso de estarlo, no tenga el matiz
negativo que nosotros creemos.
En el desarrollo de esta actividad se siguen los siguientes puntos:
-Explicación del supuesto: “Historia del hombre que buscaba un martillo” ( anexo).
-Distribución de los/as alumnos/as en pequeños grupos y trabajo de suposiciones (adivinación del pensamiento): ¿Qué conclusión sacas de la
historia? ¿Por qué el hombre actúa de forma agresiva con su vecino? Buscar ejemplos cotidianos.
-Puesta en común.
ANEXO: “La historia del hombre que buscaba un martillo”
Un hombre quería colgar un cuadro de la pared de su casa, pero se dio cuenta de que le hacía falta un martillo y él no tenía ninguno. Entonces
decidió pedírselo prestado a su vecino, cuya casa estaba a medio kilómetro de la suya.
Mientras iba de camino a casa del vecino, nuestro hombre comenzó a darle vueltas a la cabeza, preguntándose si su vecino le prestaría la
herramienta. “¿Será tan amable de dejarme un martillo? ¿Me hará el favor?”... Pero empezó también a creer que, al ir a su casa, podía molestar a
su vecino: “Seguro que mi vecino está durmiendo la siesta y le despierto al llamar”-se iba diciendo- “eso le molestará probablemente”... “así que
saldrá de mala gana a abrirme la puerta”... “me gritará: ¡qué diablos quieres a estas horas!, “bueno -se dijo el hombre- entonces yo le diré:
¿puedes prestarme tu martillo para colgar un cuadro?”... “y mi vecino –continuaba pensando el hombre- me responderá con un ¡no! Rotundo, como
venganza por haberlo despertado de la siesta”... “me gritará: ¿para esa tontería vienes a molestarme?”.
Entre tanto pensamiento, nuestro hombre había llegado ya caminando hasta la puerta de su vecino. Llamó al timbre. Su vecino le abre y nuestro
hombre, sin dejarle mediar palabra, le grita: “¿Sabes que te digo?, ¡que os vayáis al infierno tú y tu maldito martillo!.
OBSERVACIONES: Esta actividad es adecuada para el desarrollo del manejo de sentimientos y pensamientos. ¿Cómo manejar la lectura del
pensamiento?:
.Calmándose un poco, respirando despacio.
.Encontrando otras alternativas a ese pensamiento, preguntando incluso a la otra persona para aclarar qué piensa o cuáles son sus intenciones.
.Planteando interrogantes: ¿hasta qué punto “tengo que saber” o “necesito saber” lo que el otro piensa de mí?
20. COMUNICACIÓN
As formas de comunicación humana pódense agrupar
en dúas grandes categorías:
1. CCOOMMUUNNIICCAACCIIÓÓNN VVEERRBBAALL::
-As palabras que utilizamos - 7%
-As inflexións da nosa voz (tono de voz) - 38%
2. CCOOMMUUNNIICCAACCIIÓÓNN NNOONN VVEERRBBAALL (entre un 65-80%
do total da nosa comunicación cos demáis).
-O contacto visual.
-Os xestos faciais (expresión da cara).
-Os movementos de brazos e manos.
-A postura.
-A distancia corporal.
Para comunicarnos de xeito eficaz ddeebbeenn ccooiinncciiddiirr
as mensaxes verbais e as non verbais. Moitas
dificultades na comunicación prodúcense cando as
nosas palabras se contradicen coa nosa conduta non
verbal. Por exemplo: Un fillo agasalla ao seu pai polo
seu cumpreanos e este, cunha expresión de
decepción, lle di: “Grazas, é xusto o que quería”.
21. DINÁMICA GRUPAL – COMUNICACIÓN.
“POSTA EN COMÚN DE XESTOS”
PROCESO
Acompañado de explicacións sobre a
importancia do xesto faremos unha
recollida dos xestos coñecidos por todos
en grupo. Despois, por parellas, crearán
un código de xestos propio que amosarán
ós demáis.
OBSERVACIÓNS.
Con esta actividade preténdese identificar
os estados de ánimo e as expresións
emocionais nas caras dos alumnos.
22. EMOTICÓNS DIXITAIS
Os emoticóns, nos chats, en
mensaxes de móvil... adoitan
usarse como remate final, de
despedida, e expresan algo
máis cercano, un sentimento
ou estado de ánimo
23. COMUNICACIÓN EN INTERNET- CHATEO
● O uso da internet estase a converter nun elemento imprescindible para as persoas, dadas as
súas potencialidades para o acceso, a difusión e a xeración de información e comunicación.
Internet converteuse nunha ferramenta que permite a calquera persoa manter unha conversa
con outra, anque se atope no extremo oposto do planeta. O fenómeno do chateo ou tertulia
virtual require dunhas normas de relación entre os participantes.
● DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE:
1. O titor/a introduce a actividade, facilitando ó grupo o texto que se atopa na seguinte
diapositiva. Esta actividade pódese realizar de xeito individual ou en grupo.
2. Unha vez finalizada a lectura, os alumnos e as alumnas expresarán as súas opinións,
consideracións, conclusións e reflexións sobre as súas prácticas nos chats e ás do seu
entorno inmediato.
3. Esta actividade pódese complementar con outra na que se incide máis no tema dos chats
utilizando o cuestionario que se atopa dúas diapositivas máis adiante.
● AVALIACIÓN:
O titor/a avaliará o coñecemento da mecánica do chateo polo alumnado así como a análise
crítica dos seus usos e abusos.
24. COMUNICACIÓN EN INTERNET- CHATEO
● TTeexxttoo
"El factor clave de la modernización se encuentra en la Sociedad de la Información, que se presenta heterogénea,
diversa y muchas veces contradictoria y que utiliza Internet como principal instrumento. Se han modificado las formas
tradicionales de relación entre los sujetos, siendo uno de los elementos más sobresalientes dentro de las posibilidades
que ofrece Internet, los Chats de conversación, a través de los cuales es posible establecer relaciones interpersonales.
Numerosos especialistas en el tema han identificado los Chats o círculos de conversación como una de las principales
causas de adicción entre los asiduos a la red (Internet). Un síntoma típico de la adicción de esas personas consiste
en una reacción colérica ante los consejos para que se despeguen del monitor. Estas personas utilizan esta vía como
canal para la reunión, socialización y conocimiento de nuevos sujetos. Los habituales de la red se tornan adictos, ya
que permanecen muchas horas frente al ordenador en tiempo real tratando de recrear otras formas de comunicación
diferentes a la que dos personas puedan tener en la vida cotidiana sin la utilización de esta herramienta tecnológica.
Son muy variados los síntomas que se pueden presentar en relación a dicha problemática:
•Cambios drásticos en los hábitos de vida a fin de tener más tiempo para conectarse.
•Disminución generalizada de la actividad física.
•Evitación de actividades importantes para disponer de mayor cantidad de tiempo para permanecer conectado.
•Privación o cambio en los patrones de sueño a fin de disponer de más tiempo en la Red.
Muchas personas caracterizadas por su timidez encuentran en esta nueva vía de comunicación la posibilidad de
liberarse de la ansiedad producida por las relaciones sociales cara a cara, ganando en autoconfianza, dado el
anonimato que los canales del Chat proporcionan.
Una de las cuestiones centrales que se plantean consiste en cómo las personas usan la tecnología y de qué modo
afecta ésta a su conducta, sus pensamientos y sus relaciones sociales. Habrá que ver si en un futuro será una nueva
forma de comunicación o si se podría pensar como una adicción, un hobbie o un hábito."
● Tomado de VVAA. (2002): Educación Emocional. ESO. Propuestas para la Tutoría. Generalitat Valenciana.
25. COMUNICACIÓN EN INTERNET- CHATEO
●CCuueessttiioonnaarriioo
● Desde cando e con qué frecuencia chateas?
●Que tipo de relacións estableciches na comunicación a través do chat?
●Comunícaste sempre coas mesmas persoas ou continuamente fas relacións novas?
●Que temas ou aspectos che motivan a iniciar unha conversación con alguén por
primeira vez?
●Fórmaste algunha idea sobre o físico ou personalidade da persoa coa que conversas?
En que te baseas para formarte esa idea?
●Intercambias fotografías coas personas coas que chateas?
●Prefires chatear con persoas da túa mesma idade, sexo, do sexo oposto, de diferente
idade, que teñan actividades e intereses similares aos teus ou esto che resulta
indiferente?
●Sobre que temas conversas no Chat?
●Como lles comunicas ás personas coas que chateas que che agradan?
●Como percibes que ti lles agradas a esas persoas?
●Conversas no chat sobre os teus sentimentos, problemas e inquietudes? Por que?
●Que buscas no chat e nas persoas coas que te comunicas?
28. DINÁMICA GRUPAL PARA TRABALLAR A
ESCOITA ACTIVA: “MOSTRAR EMPATÍA E
PARAFRASEAR” PROCESO:
En parejas, cada uno piensa en una situación divertida que le ha sucedido o bien que le han contado.
Cuando un compañero la explica, nosotros bostezamos, nos distraemos, no lo miramos a la cara y adoptamos una pose de aburrimiento.
A continuación se valora:
. ¿Cómo os habéis sentido cuando habéis explicado la historia?.
. ¿Teníais ganas de seguir hablando?.
. ¿Qué es lo que habéis pensado respecto a vuestro compañero?.
. ¿Os gustaría tenerlo como amigo o como compañero de clase?.
Repetimos la experiencia, pero esta vez mostrando empatía: mirando a los ojos, asintiendo, repitiendo alguna palabra (eco) y demostrando
que estamos interesados en la otra persona y en lo que nos cuenta.
Se vuelve a valorar esta práctica con las mismas cuestiones anteriores para luego:
-Explicar que una buena manera de mostrar interés por la persona que nos habla consiste en repetir lo que nos ha dicho de forma
parecida a como lo ha expresado. Así comprobamos que lo hemos entendido bien y, si no es así, nos lo puede volver a explicar.
-Ejemplificar el parafraseo con un voluntario que, en la práctica anterior, ha explicado una historia muy interesante.
-En la parte delantera de la clase, algunas parejas de voluntarios pueden elegir una historia; uno de sus miembros escucha y el otro
habla. El resto del grupo observa si el oyente muestra empatía (lenguaje no verbal) y si parafrasea.
OBSERVACIONES:
Algunos conflictos y enemistades empiezan cuando no se practica la comunicación activa. Las personas que no nos escuchan no nos gustan y
nos producen rechazo. Es importante que nos esforcemos por comprender a las personas de nuestro entorno (padres, hermanos,
compañeros, amigos, etc.). Escuchar activamente demuestra que nos interesamos por la otra persona, y que creemos que es importante y
única.
29. PAUTAS PARA A COMUNICACIÓN
● PARA SABER FALAR:
-Ser ordeado e expoñer con claridade
-Entusiasmo co que se transmite.
-Pequenas pausas.
-Non ser pesado/a ou repetitivo/a.
-Contestar ás preguntas do outro/a.
● PARA SABER
ESCOITAR:
-Mirar aos ollos do interlocutor/a.
-Facer xestos conforme se está
escoitando.
-Asentir, dicir que o entendemos.
-Facer preguntas sobre o que se está
dicindo.
-Que as preguntas sexan oportunas.
-Non interromper se non é preciso.
30. DINÁMICA GRUPAL PARA TRABALLAR A ESCOITA
ACTIVA: “O CASTIGO”.
ROLE PLAYING (1ª parte).
PROCESO:
En grupos de tres, dos personas representan a los protagonistas de un conflicto y una tercera hace de mediador entre ellas.
Introducimos el conflicto explicando la situación a todo el grupo.
Los protagonistas del conflicto han decidido acudir al servicio de mediación para intentar ponerse de acuerdo.
Repartimos los roles y empezamos la dramatización.
Si consideramos que al grupo le puede resultar difícil esta actividad, podemos optar por llevarla a cabo en la “pecera”, es decir, con un trío que pasa al frente mientras el resto del
grupo observa.
En este caso, podemos congelar la imagen para hacer valoraciones sobre la marcha y también cambiar el grupo, o sólo algunos de los que participan en la representación. Así
añadimos nuevos puntos de vista y exploramos el conflicto bajo distintos puntos de vista.
Para valorar la actividad se harán cuestiones del tipo:
. ¿Cómo ha funcionado la dramatización?.
. ¿Están claros los roles de cada uno?.
. ¿Cuál era más difícil?, ¿por qué?.
. ¿Qué os sugiere este conflicto?.
.¿Habéis llegado a definir el conflicto?.
OBSERVACIONES:
La escucha activa es imprescindible para explorar conflictos. Contribuye a que elmediador y los protagonistas comprendan correctamente la historia y puedan pensar que el
problema no es la otra persona, sino que lo han construido entre los dos y, en consecuencia, tendrán que hablar de “nuestro conflicto”.
31. DINÁMICA GRUPAL PARA TRABALLAR A ESCOITA
ACTIVA: “O CASTIGO”. ROLE PLAYING (2ª parte)
● PLANTILLA DE LA ACTIVIDAD: “El castigo”
Hijo/hija:
Llegas a casa con los resultados del primer trimestre. Los resultados no son nada buenos y tus padres y tú habéis empezado a discutir y a
gritar hasta que, al final, se te ha escapado un insulto muy fuerte. Tus padres te han castigado durante todo un mes sin salir ni hacer
deporte. Entonces te has ido hacia tu habitación y has cerrado la puerta con una sonora patada. La puerta ha reventado. Crees que tus
padres son demasiado estrictos. ¡No todo el mundo puede ser un “Einstein”!. La verdad es que no te entusiasma estudiar y consideras que
los exámenes son una estupidez. Tienes ganas de ir a trabajar en cuanto cumplas los dieciséis y encuentras que es muy injusto que te
castiguen durante todo un mes. Por otro lado, no servirá de nada porque no piensas estudiar y además no te acabas de creer que te
impidan hacer deporte. Tus padres saben perfectamente que si faltas a los entrenamientos te expulsarán del equipo.
● Madre/padre:
Cuando tu hijo ha llegado a casa te ha dado los resultados del primer trimestre. Las notas no son nada buenas y habéis empezado a discutir
y a gritar hasta que, al final, te ha insultado. Lo/a has castigado durante todo un mes sin salir ni hacer deporte. Entonces se ha ido a su habitación y ha cerrado la
puerta con una sonora patada. La puerta ha reventado. Crees que necesita “mano dura”, ya que es la mejor manera de que se tome en serio los estudios. Tener
una buena educación es la única manera de encontrar trabajo hoy en día. Aunque tenga que sacrificar el equipo y las amistades, más vale que deje el deporte y se
encierre en casa a estudiar. No puedes tolerar que te falte al respeto, os peleáis continuamente y en casa siempre hay un ambiente muy tenso.
Mediador/mediadora;
Tu función será crear un ambiente adecuado para que el/la padre/madre y el hijo/hija puedan explicar y escuchar sus respectivas historias. Los
protagonistas del conflicto hablarán de uno en uno y tú no has de juzgar ni culpar a nadie, sólo tienes que mostrar empatía y practicar la escucha activa.
Acuérdate de:
. Establecer contacto visual y mostrarte realmente interesado por la persona y su historia.
. Parafrasear: Repetir cómo se siente y qué piensa conservando el sentido de lo que se ha dicho. Por ejemplo: “si lo he entendido bien...”.
. Clarificar: ampliar y precisar la información. Por ejemplo: “me podías hablar más de...”.
. Resumir: decir en pocas palabras cuál es la situación vista por el protagonista de la historia.
. Reformular: expresar ideas y sentimientos con fidelidad pero “limpiando” el lenguaje de expresiones imprecisas o poco respetuosas y añadiendo, quizás,
pequeños matices
. Finalmente, intenta definir el conflicto de manera que ambas partes te confirmen que, efectivamente, has comprendido cuál es la situación.
32. DINÁMICA GRUPAL PARA TRABALLAR A
ESCOITA ACTIVA: “A REUNIÓN”
PROCESO:
Seis voluntarios pasan a la parte delantera de la clase a simular una reunión del profesorado de un centro. Se trata de decidir cómo celebraremos
el final de curso. Siempre hay diversas opiniones: contratar a un grupo de animación, ir a la piscina, organizar un juego de pistas, que cada clase
prepare una fiesta, etc.
A cada miembro del claustro se le reparte una tarjeta indicándole qué actitud deberá adoptar en la reunión.
1.- Actúa de líder. Haz que la discusión funcione. Procura que todos tengan oportunidad de hablar.
2.- Intenta ser divertido. Bromea y ríete de los demás y de sus ideas.
3.- Intenta interrumpir a los demás. Procura tomar la palabra con frecuencia. Di: “lamento interrumpir, pero ...” y continúa hablando.
4.- Cambia de tema. Simula que no escuchas a los demás. Habla de cualquier cuestión que no tenga nada que ver con lo que se acaba de decir.
5.- Critica las ideas de los otros. Aconséjales sobre qué deberían hacer o sobre lo que en tu opinión les convendría más.
6.- No puedes estarte quieto. No prestes atención. Intenta que los que se sienten a tu lado tampoco estén atentos.
A continuación se procede a valorar lo ocurrido:
.¿Cómo han visto los observadores (el resto de la clase) la reunión?.
. ¿Y los “actores”?.
. ¿Qué actitudes se han representado?.
.¿ Conocéis otras actitudes que dificultan la comunicación?.
. ¿Cuáles?.
OBJETIVO:
En realidad algunas de las expresiones que utilizamos frecuentemente en la conversación impiden la comunicación efectiva.
34. HABILIDADES SOCIAIS
OOBBXXEECCTTIIVVOOSS DDAASS HHHHSSSS::
● AAFFEECCTTIIVVOOSS:
-Permiten a obtención de consecuencias gratificantes.
-Facilitan o mantemento de relacións sociais satisfactorias.
● IINNSSTTRRUUMMEENNTTAAIISS:
-Facilitan o éxito nas tarefas acometidas.
-Son fonte de poder en diversos ámbitos (laboral, social ou afectivo) tendo
máis valor preditivo sobre o éxito que a brillantez académica.
35. HABILIDADES SOCIAIS – A ASERTIVIDADE
AA AASSEERRTTIIVVIIDDAADDEE consiste
en:
-Expresar o que un pensa
ou sinte sen menospreciar
o que outros pensan ou
sinten.
-Expresar claramente o
que pensamos nos permite
desenvolver relacións
satisfactorias cos demáis,
o que redundará en
beneficio da nosa propia
saúde.
41. DINÁMICA GRUPAL - HABILIDADES
SOCIAIS: DEFENDER OS PROPIOS
DEREITOS.
PROCESO:
El Profesor explica los tres estilos de conducta (pasivo, agresivo y asertivo) y sus respectivas ventajas y desventajas, luego
divide la clase en grupos de 3 ó 4 alumnos. A cada uno de los grupos le corresponde preparar una de las situaciones que se
presentan a continuación utilizando uno de los tres estilos de comportamiento: agresivo, asertivo y pasivo
1. Debes acercarte a las dos personas que están delante de ti en un evento público (cine. teatro, etc.) para decirles que no
puedes escuchar. Estas personas llevan un buen tiempo hablando (estilo asertivo).
2. Tu grupo de compañeros se reúne en los recreos y en esta ocasión deciden ofrecerte para que fumes. Pero a ti no te
interesa.(estilo pasivo)
3. Uno de tus profesores acostumbra llegar tarde a clase, para reponer este tiempo toma 10 min. del recreo. Tu grupo de
amigos está incómodo con esta situación y deciden hablar con el profesor. (estilo asertivo)
4. Tu compañero habitúa invadir con sus cosas tu mesa, dejándote poco espacio para trabajar (estilo agresivo)
Se realizan las representaciones y después se hace una puesta en común en torno a los siguientes puntos:
¿Cómo fue la representación de cada persona?
¿Cómo se sintió cada actor con su papel? ¿Se identificó con el estilo de comportamiento representado?
¿Cuáles son las ventajas y desventajas del estilo de conducta representado en cada situación?
OBSERVACIONES:
Se pretende con esta actividad que los alumnos conozcan las ventajas y desventajas de los tres estilos de conducta, valorando el
comportamiento asertivo como el más apropiado en nuestra relación con las otras personas.
43. DINÁMICA GRUPAL - ASERTIVIDADE.
“TÉCNICA DO DISCO RAIADO”. PROCESO:
Se introducirá la técnica del disco rayado que consiste en elegir una frase corta que sintetice lo que queremos y repetirla una y otra vez, con serenidad, respetando los turnos de
palabra, sin entrar en provocaciones con la otra persona, hasta que se dé cuenta que no logrará nada con sus ataques o provocaciones.
Se analizará el siguiente caso, el cual puede dramatizarse.
Tus amigos te ofrecen tabaco o bebida e insisten en que debes consumirlo si quieres formar parte de la pandilla, porque todos lo están haciendo. Y se entabla el siguiente diálogo:
Amigo: Tío ¿Qué te pasa, eres mariquita o qué?
Tú: No, simplemente no quiero.
Amigo: Venga, mientras nosotros nos estemos divirtiendo, tú te lo estarás perdiendo.
Tú: Ya, pero no quiero
Amigo: Qué van a decir de ti los demás. Si no te atreves, no vengas más con la pandilla.
Tú: No me importa lo que digan, yo no quiero tomar ni fumar. Si quieres otro día nos vemos.
Por parejas se inventarán situaciones donde se utilice la técnica del disco rayado, se escribirá un diálogo y se dramatizará.
Se pueden sugerir algunas como:
Un vendedor a domicilio te manipula para que tus padres compren un producto
Un sábado por la tarde un amigo te propone hacer algo que a ti no te gusta
Mis amigos quieren ver una película que no me gusta
Un comerciante quiere convencerte para que compres algo que no te gusta
Tu madre o padre quiere imponerte lo que tienes que estudiar en el futuro.
OBSERVACIONES:
Se pretende que los alumnos se den cuenta que no es necesario atacar a otra persona para defendernos y que tenemos derecho a insistir en nuestro punto de vista.
44. DINÁMICA GRUPAL - ASERTIVIDADE.
“BANCO DE NÉBOA”.
PROCESO:
- Se introducirá la técnica del banco de niebla, la cual es muy eficaz cuando nos insultan o critican. Es como si las palabras entraran en una nube que te protege y no resuenan
en tu interior haciéndote sentir culpable o desdichado.
- Se reconoce que puede ser verdad o probable lo que el otro dice, sin negarlo, sin contraatacar, pero sin ceder a sus presiones. Con esta técnica le das de cierta forma la razón a la
otra persona y parece que aparentemente está cediendo.
Debe utilizarse un tono de voz sereno y reflexivo.
- Se analizará el siguiente caso, el cual puede dramatizarse:
Sandra y Mónica son amigas.
Mónica: ¡Qué gorda estás!
Sandra (Banco de niebla): Si es verdad, podría estar más delgada
Mónica: Deberías ponerte a régimen
Sandra (Banco de niebla): Si, tal vez comiendo un poco menos estaría menos gorda
Mónica: Bueno y no olvides el deporte
Sandra(Banco de niebla): Sí, a lo mejor me decido por alguno
Mónica: Pues yo te aconsejo que te decidas ya, porque francamente estás gorda.
Sandra (Banco de niebla) Sé que podría estar más delgada
- Por parejas se inventarán situaciones donde se utilice la técnica del banco de niebla, se escribirá un diálogo y se dramatizará.
OBSERVACIONES:
Se pretende que aprendan esta técnica y comprueben que reduce el sentimiento de culpabilidad o ansiedad que se siente cuando te critican y te pones a la defensiva.
A lo mejor, posteriormente te lo piensas y ves sus críticas de forma positiva o simplemente las ignoras, pero eso será por tu propia decisión, no porque la otra persona te lo diga.
45. DINÁMICA GRUPAL. TÉCNICAS DE
ASERTIVIDADE PROCESO: esta actividad se realizará después de la técnica del disco rayado y del banco de niebla.
Se divide la clase en grupos y cada uno de ellos analizará uunn ccaassoo rreeaall de los que se nombran a continuación aplicando la técnica del disco rayado, del banco de niebla o autorrevelación.
La autorrevelación consiste en manifestar lo que pensamos y sentimos, nuestros derechos o intereses, aunque sea distinto de la mayoría o de la lógica. Hablar desde uno mismo, en primera
persona, sin juzgar ni meterse con el otro. Se utilizarán frases como: “Creo que…” “Mi opinión es que…” “ Me gustaría que…”
SSiittuuaacciioonneess aa aannaalliizzaarr:
Un amigo te pide que le prestes dinero.
Un comerciante quiere convencerte para que compres algo que no te gusta.
Tu madre o tu padre quiere imponerte lo que tienes que estudiar en el futuro.
Un profesor te critica injustamente.
Mis amigos quieren ver una película que no me gusta.
Tu madre no quiere que te pongas una ropa determinada.
Un amigo insiste en que fumes un cigarro, cuando a ti no te apetece.
Tus padres quieren que te cortes el pelo.
Un sábado por la tarde un amigo te propone hacer algo que a ti no te gusta.
Alguien te ridiculiza porque no quieres beber.
Un vendedor a domicilio te manipula para que tus padres compren un producto.
Expresas una opinión contraria a lo que piensa todo el grupo.
Un profesor te echa la bronca porque no has hecho bien un trabajo.
Quieres cambiar de tema de conversación.
OBSERVACIONES: se pretende que apliquen los conocimientos sobre técnicas asertivas a situaciones de la realidad que les rodea.
46. DINÁMICA GRUPAL. RESPOSTAS
ASERTIVAS.
PROCESO: dados algunos ejemplos de respuestas asertivas, el alumno intentará reconocer y analizar la técnica utilizada.
Ejemplo 1: un vendedor que llega a casa
Vendedor (V)- Hola… le presento la enciclopedia….
Nosotros (N)- Entiendo, pero no me interesa
V- Podría ser útil para el estudio de sus hijos…etc
N- Entiendo, pero no me interesa
V- ¿No está su hijo en casa?...seguro que a él le interesa
N- Entiendo, pero no me interesa.
Ejemplo 2.: tu grupo de amigas decide saltarse las clases e irse al “cuartelillo”. Te insisten para que vayas con ellas.
Tú: “Tienen razón en que sería divertido hacerlo, pero yo les avisaré lo que decida”.
Ejemplo 3 : tus amigos insisten en que pruebes algo que tú no quieres
-Amigo: Toma, prueba esto con nosotros.
- Tú: “Que os parece si mejor hacemos una apuesta a ver quien aguanta más bailando”
- Amigo: Creo que eres un egoísta
- Tú: “Puede que tengas razón y a veces me comporte egoístamente”
“Para ti seré un egoísta, pero para mí soy una persona que sabe divertirse”
Ejemplo 4.: tu madre está muy enojada porque quedaste en llegar a la una de la mañana y llegaste a las dos. Discuten y ambos exponen sus puntos de vista.
Tú: “Está bien, no volveré a llegar tarde ni cinco minutos, y tú volverás a tenerme confianza y me dejarás ir a la fiesta de mi novio, dentro de un mes.
OBSERVACIONES: se pretende que en el primer ejemplo reconozca la técnica del disco rayado, en el segundo ejemplo la del banco de niebla, en el tercer ejemplo la proposición de alternativas,
banco de niebla y la técnica para ti/para mí y en el ejemplo 4, la concertación (que consiste en llegar a un acuerdo, cediendo ambas partes un poco de la postura original).
47. DINÁMICA GRUPAL: ESTILOS DE
CONDUTA.
PROCESO:
Dada una situación, los alumnos deben responder siguiendo los 3 estilos de conducta.
Ejemplo 1:
Tu amigo acaba de llegar a cenar, justo una hora tarde. No te ha llamado para avisarte que se retrasaría. Estás irritado por la tardanza.
CONDUCTA PASIVA. Saludarle como si tal cosa y decirle “Entra, la cena está en la mesa”.
CONDUCTA AGRESIVA. Me has puesto muy nervioso llegando tarde. Es la última vez que te invito.
CONDUCTA ASERTIVA. He estado esperando durante una hora sin saber lo que pasaba (hechos). Me has puesto nervioso e irritado (sentimientos), si
otra vez te retrasas avísame (conducta concreta) harás la espera más agradable (consecuencias).
OBSERVACIONES:
Se pretende que los alumnos practiquen los 3 estilos de conducta y valoren como más positiva la asertiva.
PLANTILLA DE LA ACTIVIDAD:
Situación 1:
Vas a un restaurante a cenar. Cuando el camarero trae lo que has pedido, te das cuenta de que la copa está sucia, con marcas de pintura de labios de
otra persona.
Situación 2:
Un compañero de trabajo te da constantemente su trabajo para que lo hagas. Decides terminar con esta situación.
48. DINÁMICA GRUPAL – HABILIDADES
SOCIAIS: “FRASES ASESINAS”. PROCESO:
Toma de conciencia de la forma en que nos dirigimos al semejante, habitualmente atribuyéndole aspectos negativos (mensajes tú) que no facilitan la comunicación. Para ello se presentará el listado de frases asesinas , proponiéndoles
completar la lista con otras frases que aporte el alumnado y posteriormente reflexionando sobre si son adecuadas para la comunicación y por qué.
El tutor explica en qué consisten los mensajes yo , y en parejas se ensaya la producción de mensajes tú y mensajes yo a partir de situaciones simuladas
En gran grupo se resumen las conclusiones pretendiendo que reflexionen sobre ventajas e inconvenientes de cada uno de los mensajes vistos, facilidad o dificultad para redactarlos, ayuda que nos pueden proporcionar para
comunicarnos mejor…
Se les podría proponer que analizaran en la semana próxima todos los mensajes yo y los mensajes tú que realizaran y la respuesta del interlocutor en cada caso.
OBSERVACIONES: Se pretende que los alumnos entiendan que para comunicarnos de forma eficaz y con respeto hemos de ser capaces de hacer que se entiendan nuestros sentimientos, ideas e intenciones. Con la utilización de los
mensajes yo podemos hacer ver a la otra persona las consecuencias de su comportamiento, como ha frustrado nuestras expectativas y nos entristece, más que centrarnos en su comportamiento , o intentar culparle o acusarle.
PLANTILLA DE LA ACTIVIDAD Frases asesinas:
1.Contigo no se puede dialogar. 2. No haces más que repetir y repetir. 3.Eres un/a fantasma. 4.¡Siempre haces lo mismo! 5. De este asunto no entiendes absolutamente nada.
6. Mira, no me enrolles. 7. Dilo tú, que lo sabes todo. 8. A veces, te preocupas más de los demás que de tu familia.9. Estás loco/a; házlo tú si quieres.
10. No te quiero ver con ese/a sinvergüenza de amigo/a que tienes. 11. Pareces tonto/a, hijo/a. ¿Por qué no saludaste ayer?
12. No me traigas a nadie a casa. ¡Vete tú a saber con qué compañías andas!
Mensajes yo
El mensaje yo es una comunicación respetuosa con la persona que tienes enfrente. Comunicas sin reprochar nada a la otra persona. Sin embargo, los mensajes tú, suelen atribuir a las otras personas las causas de tus
comportamientos y opiniones. Se suelen expresar con mandatos e imperativos. Con estos mensajes tus compañeros pueden sentirse evaluados, controlados, culpados e injustamente tratados. Para construir mensajes yo puedes seguir
estos tres pasos:
1. Describir brevemente la situación o comportamiento que te disgusta o molesta. Describe y no juzgues. Ej.: Levantáis mucho la voz y no logro escuchar lo que dicen. Me siento molesto.
2. Describir las consecuencias o efectos que dicho comportamiento o sentimiento tiene sobre ti (… y no logro escuchar los que dicen).
3. Expresar los sentimientos que ese comportamiento te causa (Me siento molesto).
Situaciones para producir mensajes yo y mensajes tú
Tu amigo te dice que le acompañes a una tienda, pero tú prefieres quedarte en casa viendo una película.
Pepe hable en tono pasional cuando cree que tiene la verdad. Siempre trata de llevar el agua a su molino.
A la salida del instituto saludaste a tu amiga Juani y ella estaba enfadada y no te contestó. Tú no sabías la razón de su malestar.
49. DINÁMICA GRUPAL – ASERTIVIDADE-
“DEREITOS ASERTIVOS”. ● OBJETIVOS:
-Desarrollar las posibilidades de autoconocimiento.
-Facilitar al alumnado la exploración de la autoafirmación, de aquello que es capaz y de sus límites.
-Ayudarle a aumentar su autoconfianza a través del ejercicio de la asertividad.
● DESARROLLO:
El tutor o tutora solicita que cada alumno o alumna identifique los derechos que cree tener en la
familia, en el centro y en la sociedad. A continuación se formarán subgrupos para consensuar un
mínimo de cinco de los citados derechos. Cada subgrupo leerá las conclusiones.
El tutor o tutora indicará que, dado que se ha logrado concretar estos derechos, se determinen
aquellos que a su juicio, tienen los miembros de sus familias, de su centro y de la sociedad respecto
a ellos.
● Se resaltará la importancia de reflexionar acerca de las coincidencias y discrepancias en la
definición de los derechos.
● EVALUACIÓN:
El tutor o la tutora deberá comprobar que los alumnos y las alumnas han sido capaces de definir de
manera clara y precisa, tanto sus propios derechos como los de los demás.
● MATERIAL: Registro de derechos (Ver en la siguiente diapositiva).
51. DINÁMICA GRUPAL- HABILIDADES
SOCIAIS: “¿E TI QUE FARÍAS?”
PROCESO:
Reflexionar y realizar la hoja de actividades de forma individual.
Puesta en común.
OBSERVACIONES:
Pretendemos que reflexionen sobre situaciones de la vida diaria en las que o bien es difícil saber cómo actuar correctamente o se sabe cómo actuar,
pero es difícil hacer las cosas como se piensan.
PLANTILLA DE LA ACTIVIDAD:
Ante las situaciones que se exponen a continuación …..... ¿tú que harías?
1.- Estamos en una excursión. Después de comer hay un montón de desperdicios, papeles, plásticos, ….....¿ tú qué harías?
2.- Después de comer en una excursión el profesor/a indica que hay que limpiar la zona. Varios compañeros estáis recogiendo los
restos que quedaron por el suelo, pero algunos se hacen los remolones riéndose y haciendo burlas a los que trabajáis. ¿ Tú qué
harías?
3.- Estás en clase. Tienes que realizar una tarea que te ha pedido el profesor/a pero no te concentras porque un grupo de
compañeros están molestando y alborotando…... ¿ tú qué harías?.
4.- Vais por la calle un grupo de amigos y amigas. Os cruzáis con una persona que tiene un defecto físico. Uno de tus amigos
empieza a hacer “chistes”, y a burlarse de ella imitando su defecto…... ¿ Tú qué harías?
5- Estás en el recreo. Un compañero no tiene bocadillo porque se le hizo tarde y vino sin desayunar. ¿ Tú qué harías?
6.- Estás en el recreo. Hay un amigo que todos los días te pide parte de tu bocadillo y hace lo mismo con otros compañeros y
compañeras. ¿ Tú qué harías?
52. DINÁMICA GRUPAL: A AGRESIÓN
PROCESO:
Se plantea al grupo la siguiente historia: “Miguel está jugando en el patio con una pelota
y Aitor le empuja, le hace caer al suelo y le quita la pelota. Miguel intenta levantarse del
suelo pero Aitor le empuja de nuevo y vuelve a caer. ¿Qué siente Miguel en esa
situación? ¿Qué podría hacer?
Se divide la clase en grupos que reflexionarán sobre la forma de responder a esta
situación conflictiva.
En gran grupo se leen las soluciones de cada grupo y se clasifican en asertivas,
agresivas o pasivas. Si las respuestas no son asertivas el profesor debe señalar formas
positivas de responder a la agresión como interrogarse sobre su conducta, señalarle el
impacto de su conducta sobre los demás y las consecuencias que se pueden derivar
para sus relaciones interpersonales, solicitarles reparación del daño…
OBSERVACIONES:
Con esta actividad se pretende que a partir de una situación en la que una
persona es injustamente agredida analicen distintas formas de responder a la
agresión.
53. O AUTOCONTROL
● QQuuee éé oo aauuttooccoonnttrrooll??
-Control das emocións,
das cognicións e da
conduta ante unha
situación de estrés.
-Capacidade de controlar
na vida cotiá as respostas
ao estrés por medio do
manexo de habilidades
cognitivas, fisiolóxicas e
motoras.
-Paso previo para dar e
recibir queixas e afrontar
conflitos.
54. A IMPULSIVIDADE- DINÁMICA DE GRUPO
● El tutor o la tutora explicará lo que significa un comportamiento impulsivo: actuar de
forma repentina, irreflexiva, sin pensar en las consecuencias que se puedan derivar de
este tipo de comportamiento. No entrará, si es posible en establecer ejemplos concretos
de comportamiento impulsivo, aunque podrá dar pistas en cuanto a lugares donde
pueden darse estas situaciones.
● A continuación y utilizando la técnica de dinámica de grupos de Phillips 66, plantea al
alumnado las siguientes cuestiones:
1. Indica 5 ejemplos de comportamiento impulsivo.
2. ¿A qué se debe que algunas personas en determinadas situaciones manifiesten
un comportamiento impulsivo?
3. ¿Consideras que en tu entorno se producen comportamientos impulsivos ?
4. ¿Has participado en los últimos meses en alguna experiencia de comportamiento
impulsivo?
● Tras el debate en los grupos, cada portavoz expondrá a la clase las conclusiones a las
que ha llegado su grupo. El tutor o la tutora irá escribiendo en la pizarra las distintas
aportaciones de los grupos, estableciendo unas conclusiones que serán debatidas en
una sesión de tutoría posterior evaluando la capacidad analítica del alumnado sobre los
comportamientos impulsivos de su entorno.
55. A IMPULSIVIDADE- DINÁMICA DE GRUPO 1
● Todo comportamiento impulsivo tiene unas consecuencias que conviene identificar
para avanzar en el control de este comportamiento. Esta unidad resulta útil cuando
los miembros del grupo se conocen poco y conviene realizarla en el primer trimestre
como complemento de la anterior con los objetivos de:
– Identificar las consecuencias de un comportamiento impulsivo.
– Establecer algunos mecanismos que ayuden a controlarlo.
● Previamente a la sesión de tutoría el tutor o la tutora proporcionará al alumnado el
ccuueessttiioonnaarriioo que figura en la diapositiva siguiente para su debate posterior. Resulta
importante que los alumnos reflexionen antes de la sesión acerca de las
consecuencias del comportamiento impulsivo y de la necesidad de establecer
mecanismos, normas y procedimientos que eviten su aparición.
– A lo largo del debate debe insistirse en la idea de que detrás de uno de estos
comportamientos suele haber un pensamiento irracional. Debe facilitarse que
los alumnos definan y clarifiquen tanto las consecuencias de estos
comportamientos como las acciones concretas que es necesario adquirir para
su control.
● Se evaluará la capacidad del alumnado para poder prevenir las consecuencias de
los comportamientos impulsivos y para establecer unas medidas de control.
56. A IMPULSIVIDADE- DINÁMICA DE GRUPO 2
Cuestionario de Comportamiento Impulsivo
● 1. Indica 4 consecuencias que se deriven de un comportamiento
impulsivo
● 2. Describe brevemente cómo te has sentido después de haber tenido
uno de estos comportamientos
● 3. ¿Crees que podías haber evitado ese comportamiento?
● 4.¿Intentas controlar o regular de alguna manera tus comportamientos
impulsivos?
● 5. Según tu opinión, ¿debería de alguna manera controlarse o
regularse?
● 6. ¿Qué estarías dispuesto a hacer para controlar tu comportamiento
impulsivo?
● 7. ¿Qué les pedirías a los demás que hiciesen para controlar su
comportamiento impulsivo?
57. O AUTOCONTROL
EQUILIBRIO ANíMICO –– AAUUTTOOCCOONNTTRROOLL::
Chámaselle así á capacidade de control do mal humor para
evitar os seus efectos perxudiciais.
Un dos exemplos máis típicos é a ““iirraa”, unha das emociones
máis difíciles de controlar.
O autocontrol é unha habilidade invisible porque manifestase
como a "ausencia" de explosións emocionais. Os signos que a
caracterizan son:
-non deixarse arrastrar polo estrés ou
-ser capaz de relacionarnos cunha persoa enfadada sen
enoxarnos.
Debemos recurrir á intelixencia emocional (regulación da
impulsividade), e máis concretamente a varios reeccuurrssooss ppaarraa
ccoonnttrroollaarr eessaa ““iirraa””. Goleman nomea alomenos os seguintes:
58. CONTROL DA IMPULSIVIDADE 1
RReeccoonnssiiddeerraacciióónn:: reinterpreta a situación
dun xeito máis positivo.
59. CONTROL DA IMPULSIVIDADE 2
● IIllllaammeennttoo ee ddiissttaanncciiaammeennttoo::
Alonxarse, estar a soas
uns momentos, reflexionar
e así obter a serenidade
necesaria para o
afrontamento do problema
ou conflito.
60. CONTROL DA IMPULSIVIDADE 3
● DDiissttrraacciióónn:: Realizar outra cousa
relacionada coas nosas aficións, como
sair de paseo polo campo ou pola praia,
bailar, facer deporte...
61. CONTROL DA IMPULSIVIDADE 4
● TTééccnniiccaass ddee
rreellaaxxaacciióónn::
Respiración
profunda e/ou
meditación.
62. CONTROL DA IMPULSIVIDADE 5
● MMoottiivvaacciióónn::
Autoinducirse
emocións e estados
de ánimo positivos,
como a ccoonnffiiaannzzaa,,
oo eennttuussiiaassmmoo ee oo
ooppttiimmiissmmoo. Esta
técnica está
baseada na
imaxinación.
63. DAR E RECIBIR QUEIXAS
● DDAARR::
-Obxectivo: que a outra persoa modifique a súa actitude ou comportamento.
-Escoller o momento axeitado.
-Relacionado co autocontrol,coa
empatía e coa asertividade.
-Capacidade de perdoar.
● RREECCIIBBIIRR::
-Non tomalo como un ataque persoal.
-Perder o orgullo.
-Non xustificarse.
-Argumentar despois de dar a razón ao outro.
-É unha oportunidade para mellorar a nosa relación e medrar coma persoas.
64. DINÁMICA GRUPAL. EXPRESANDO CRÍTICAS
DE MANEIRA AXEITADA (1ª PARTE).
PROCESO:
Se explicará el objetivo y la importancia de la actividad y se trabajará el modelo a seguir en la expresión de críticas:
Describe la situación, da información de lo que ocurre y lo que nos molesta sin emitir juicios sobre la otra persona y sin evaluarlo, expresa tu crítica de forma concreta
(cuando/ cada vez que…)
Expresa tu emoción con un tono calmado (eso hace que me sienta…)
Dile lo que quieres que haga, sugiere o pide cambios (me gustaría que…)
Haz notar que tú también te vas a esforzar para que todo vaya bien (por mi parte, me comprometo…)
Expresa tu agradecimiento por escucharte (te agradezco…).
Ejemplo: Cuando continuas leyendo el periódico mientras yo te estoy hablando, eso hace que me sienta ignorada y menospreciada, me gustaría que me prestaras atención y me
mirases cuando te digo algo, por mi parte me comprometo a esperar si no es el momento adecuado. Muchas gracias
.Por parejas se les da una serie de situaciones (primer listado) , eligen dos de ellas y elaboran su mensaje yo.
Después se les da el listado 2, eligen 3 mensajes tú y elaboran el mensaje yo.
Se comenta el trabajo en gran grupo y se extraen conclusiones. Para elaborar las conclusiones podemos ayudarnos de las siguientes cuestiones:
¿Cómo nos sentimos cuando nos critican con mensajes yo?
¿Cómo se siente el otro cuando le expresamos una crítica de forma adecuada?
¿Entiende de esta manera mejor el otro por qué nos molesta su comportamiento?
¿Se puede llegar más fácilmente a acuerdos?
OBSERVACIONES:
Pretendemos que adquieran la habilidad de expresar críticas de forma adecuada, sin atacar a las personas sino su comportamiento, a la vez que permitamos al otro conocer cuáles
son nuestras emociones y qué le pedimos. Esta forma de realizar las críticas nos permite evitar malentendidos y nos facilita el alcanzar una solución satisfactoria para ambas
partes.La adquisición de esta habilidad es muy importante para la prevención de la violencia.
65. DINÁMICA GRUPAL. EXPRESANDO CRÍTICAS
DE MANEIRA AXEITADA (2ª PARTE) PLANTILLA DE LA ACTIVIDAD:
Situaciones para buscar los mensajes yo
Un profesor te ha llamado la atención de manera dura hoy en clase y te has sentido muy molesto
Un compañero te ha pedido que le hagas un favor, pero de muy malas maneras.: Eh tú, dame los apuntes de Lengua. ¡Los necesito ahora!.
Cada vez que le haces una consulta a un profesor, un compañero trata de humillarte riéndose de ti.
Un amigo te devuelve el libro que le prestaste en muy mal estado. Está subrayado, con anotaciones escritas con bolígrafo en diferentes hojas y algunas de ellas sueltas.
Cuando le has pedido a un compañero que te explique cómo se hace un ejercicio, te ha dicho: No tienes remedio.
Un amigo te dijo que no podía salir porque tenía que estudiar y te has enterado que fue al cine con otro amigo del grupo.
Un amigo te coge algo sin pedírtelo
Tienes que hacer un trabajo con un compañero, pero éste es totalmente pasivo y no participa en nada.
Un compañero no para de hablarte en la biblioteca. Te está costando concentrarte.
Un profesor te ha mandado muchos ejercicios para casa, pero ya teníais muchas cosas que hacer y os sentís bastante sobrecargados
:Buscar los mejores mensajes yo a los siguientes mensajes tú
No te pienso volver a dejar nada. Siempre lo rompes todo.
Siempre estás haciendo tonterías y no nos dejas trabajar. Deja ya de hacer el tonto o vete a otra parte.
No me voy a volver a fiar de ti. Siempre dices cosas y luego nunca las cumples.
No tienes derecho a tratarme así delante de los demás.
Todo lo que tengas que decir sobre mi dilo a la cara.
No te voy a volver a contar nada. Luego se lo cuentas a todo el mundo.
¿Por qué siempre me llamas la atención a mí? ¿Me tienes manía o qué?
¡Otra vez igual! ¿No puedes explicar algo que nos resulte interesante?
Llevo con la mano levantada 5 minutos y no me has contestado.
¿Por qué siempre tienes que poner trabajo a última hora y sin previo aviso?
66. DAR E RECIBIR OPINIÓNS POSITIVAS
● -DAR:
.Obxectivo: destacar algo positivo
doutra persoa para reforzalo.
.Mellor que os cumpridos sexan
sobre a forma de ser e non sobre
o físico.
.No momento axeitado
.Os piropos.
● -RECIBIR:
.Con naturalidade
.Non presumir
.Respostar: “a ti tamén..., a
min tamén me gusta...”
68. A AUTOESTIMA
● QQuuee éé aa aauuttooeessttiimmaa??
O sentimento de aprecio ou de
resentimento que acompaña á
valoración global que facemos de nós
mesmos.
● Esta autovaloración bbaassééaassee na nosa
percepción de calidades concretas:
-Habilidades para relacionarnos cos
demáis.
-Apariencia física.
-Rasgos do noso carácter.
-Logros acadados.
-Cousas materiais que posuímos.
● Autoestima negativa.
69. A AUTOESTIMA
A autoestima é unha actitude
positiva hacia un mesmo.
Inclúe:
● Conocerse (autoconciencia).
● Autoaceptarse de xeito
incondicional.
● Habituarse a pensar, sentir e
actuar de xeito máis saudable,
feliz, responsable e
autosatisfactorio, tendo en
conta o presente, o medio e o
longo prazo.
● É moi importante que
te habitúes a pensar e
falar sempre ben de ti,
con cariño e respecto.
70. DINÁMICA DE GRUPO - AUTOESTIMA: A
AUTOAFIRMACIÓN
PROCESO:
Tomamos un papel grande que vamos a colocar en una pared (Cuidado que los
rotuladores gordos no traspasen el papel y dejemos la pared decorada).
Comenzamos a escribir libremente cosas positivas (estilo lluvia de ideas) que
podemos decir de otras personas. (Siempre es más fácil pensar en los demás
que hacerlo en primera persona). De momento, hoy no le vamos a poner nombre
propio a estas frases. Estamos simplemente familiarizándonos con este
vocabulario, parándonos a encontrar esos valores que tantas veces pasan
desapercibidos. Cuando hablamos de cualidades de una persona no estamos
queriendo decir que es siempre, al 100% así, sino que es capaz de poner en
práctica esa cualidad en algún momento de su vida. Una vez que hayamos
llenado el papel nos tomamos un tiempo para reflexionar personalmente sobre
nuestras propias cualidades. Alguna nueva habrá que hoy hemos descubierto.
Comentamos brevemente algunas ideas que nos ha sugerido la dinámica.
OBSERVACIONES:
Con esta dinámica queremos practicar el lenguaje que nos lleva a la autoafirmación.
Saber expresar en positivo y con normalidad nuestros valores, nuestras capacidades,
nuestra identidad.
71. DINÁMICA DE GRUPO - AUTOESTIMA:
DAR E RECIBIR AFECTO.
OBJETIVO: Vivenciar los problemas relacionados con dar y recibir afecto.
DURACIÓN: 30 Minutos.
TAMAÑO DEL GRUPO: Ilimitado.
LUGAR: Amplio Espacio. Una sala suficientemente amplia con sillas, para acomodar a todos los miembros participantes.
MATERIAL: Fácil Adquisición. Papel y lápiz para cada participante.
DESARROLLO
I. El instructor presenta el ejercicio, diciendo que para la mayoría de las personas, tanto dar como recibir afecto, es asunto muy
difícil. Para ayudar a las personas a experimentar la dificultad, se usa un método llamado bombardeo intenso.
II. Las personas del grupo dirán a la persona que es el foco de atención todos los sentimientos positivos que tienen hacia ella. Ella
solamente oye.
III. La intensidad de la experiencia puede variar de diferentes modos, Probablemente, la manera más simple es hacer salir a la
persona en cuestión del círculo y quedar de espaldas al grupo, escuchando lo que se dice. O puede permanecer en el grupo y le
hablan directamente.
IV. El impacto es más fuerte cuando cada uno se coloca delante de la persona, la toca, la mira a los ojos y le habla directamente.
V. El instructor guía un proceso para que el grupo analice, como se puede aplicar lo aprendido en su vida.
72. DINÁMICA DE GRUPO AUTOESTIMA:
FACER FINCAPÉ NO POSITIVO
PROCESO
Se colocan por parejas y cada uno tiene que responder a su compañero la respuesta a una, dos o tres de las siguientes
dimensiones sugeridas:
Dos atributos físicos que me agradan de mi mismo
Dos cualidades de personalidad que me agradan de mi mismo.
Una capacidad o pericia que me agrada de mi mismo.
Los comentarios deben ser positivos. No se permitirá ninguno negativo.
Transcurridos unos 15 minutos se sentarán todos en círculo y se les hará estas preguntas para que reflexionen:
¿Cuántos al oír el trabajo asignado, se sonrieron ligeramente, miraron a su compañero y le dijeron: “Tú primero”?
¿Fue difícil señalar una cualidad al iniciar el ejercicio?
¿Cómo consideráis ahora el ejercicio?
OBSERVACIONES
Muchos hemos crecido con la idea de que no es “correcto” el autoelogio o, para el caso elogiar a otros. Con este ejercicio se
intenta cambiar esa actitud al hacer que equipos de dos personas compartan algunas cualidades personales entre sí. Dado que
la mayor parte de los niños no ha experimentado este encuentro positivo, quizá necesiten un ligero empujón para que puedan
iniciar el ejercicio.
73. DINÁMICA DE GRUPO AUTOESTIMA:”OS
TRES SALTOS”.
Buscamos un espacio amplio. Pedimos que se presenten tres personas voluntarias.
Una de ellas se coloca de pie con los pies juntos. Colocamos una señal en la punta de sus pies y le pedimos
que adivine hasta donde cree que llegará dando un salto fuerte con los pies juntos sin tomar carrera.
Colocamos una señal en el lugar donde dijo que llegaría. Ahora se concentra y salta. Ponemos una marca en el
lugar a donde llegaron las puntas de sus pies.
Analizamos lo sucedido, cómo fue la previsión, analizamos el resultado del salto y lo que sucedió mientras
tanto. Repetimos lo mismo con las otras dos personas voluntarias.
Si hay tiempo y el grupo lo considera interesante, puede ser conveniente repetir la misma actividad las tres
personas de nuevo. A veces suceden cosas sorprendentes.
Análisis: Finalmente analizamos la utilidad de la actividad. ¿Qué hemos descubierto? ¿Qué concepto tenemos
de nosotras mismas? ¿Qué expectativas? ¿Nos ponemos metas inalcanzables? O nos gusta tirar a lo alto.
En otra ocasión pondremos en práctica una versión diferente en la cual, dos personas agarran por los brazos
a la que va a saltar y le ayudan en el salto. ¿Ha llegado más lejos? ¿Es un ejemplo de trabajo cooperativo?
¿Nos hemos sentido diferentes al saltar, con más o menos seguridad? ¿Encontramos alguna relación con
estilos de cooperación en la vida real? ¿Qué necesitamos para que el trabajo cooperativo sea eficaz?....
74. DINÁMICA DE GRUPO
AUTOESTIMA:COÑECÉNDONOS
MELLOR”
PROCESO:
Repartir a cada niño un folio en el que aparezca fotocopiado el título "Así soy yo". Pedirles que
escriban tres o cuatro acciones que ellos creen que saben hacer bastante bien (dibujar, cantar, hacer
amigos, jugar al tenis ... ) y una que creen que no les sale tan bien (silbar, correr ... ). En principio
los ejemplos que se proponen hacen referencia a acciones en las que los alumnos no deberían sentir
que están siendo inspeccionados, y sólo aquellos que voluntariamente quieran puedan mostrar
rasgos de su personalidad más profundos.
Cuando hayan terminado, pedir que se unan por parejas (si fueran impares, un grupo podría ser de
tres niños), para que se intercambien los papeles. Después de haberles dejado un par de minutos
para que lean el escrito de su pareja, decirles que deben dialogar sobre lo que han leído durante
aproximadamente cinco minutos. Se les puede orientar el diálogo con sugerencias como qué es lo
que más les ha sorprendido, si conocían toda lo que allí se dice de esa persona, si ya se habían dado
cuenta de esas cualidades...
OBSERVACIONES:
Transcurrido el tiempo de diálogo, tienen que transmitir al resto de los compañeros con quién
formaron pareja y las cualidades que han descubierto en ella.
75. DINÁMICA DE GRUPO AUTOESTIMA:
“ACEPTANDO AS NOSAS
DEBILIDADES”.
PROCESO:
Se pedirá a cada alumno que escriba tres o cuatro cosa que más le molestan de sí
mismo, sus más grandes faltas o debilidades, lo que no le gusta de sí mismo, pero que
sin embargo admite como cierto. Cada uno escogerá a un compañero y hablará sobre
lo que ha escrito, tratando de no tener una actitud defensiva. Transcurridos 15 minutos
se sentarán en círculo y cada niño dirá su debilidad más importante, empezando con
“yo soy...” Ej. “yo soy muy agresivo”, “yo soy inquieta”, etc. Que cada persona diga
cómo puede transformar esa debilidad en logro, ya que si la menciona es porque le
afecta.
OBSERVACIONES:
El profesor sugerirá que se atrevan a llevar a cabo ese cambio ya que sólo así se irán
dando cuenta de su fuerza interior. El profesor guía un proceso para que el grupo
analice, cómo se puede aplicar lo aprendido en su vida.
76. O ESTRÉS ● Resposta de activación xeral do organismo ante situacións de
tensión ou agobiantes.
● O estrés pode ser ddeeffiinniiddoo como o proceso que se inicia ante
un conxunto de demandas ambientais que recibe o individuo,
ás cales debe dar unha resposta axeitada, poñendo en marcha
os seus recursos de afrontamento.
● Cando a demanda do ambiente (instituto, familia, amigos,
traballo, etc.) sobrepasa os recursos de afrontamiento que
posúe a persoa, vanse a desenvolver unha serie de reaccións
adaptativas con activación fisiolóxica. Esta reacción de estrés
inclúe reacciones emocionais negativas (desagradables),
das cales as máis importantes son: a ansiedade, a ira e a
depresión.
● A aannssiieeddaaddee éé aaddaappttaattiivvaa porque axuda á supervivencia
activando os recursos do organismo, pero cando os sobrepasa
é preciso controlala.
● É moi importante identificar os ppeennssaammeennttooss como os
principais estresores internos. Os estados de ánimo dependen
da cognición.
● Pensamento e emoción están moi relacionados.
77. CONTROL DA ANSIEDADE
● TTÉÉCCNNIICCAASS PPAARRAA OO
CCOONNTTRROOLL DDAA AANNSSIIEEDDAADDEE::
-Baseadas na respiración.
-Baseadas na tensión e
relaxación dos músculos.
-Baseadas na imaxinación.
Autoinducirse pensamentos
positivos.
-Exercicio físico.
-Unha boa e variada
alimentación.
78. CONTROL DA ANSIEDADE
• Evita postergar. Planifica as túas tarefas diarias, tanto
as do instituto como as extraescolares. Fai un planing,
cólgao na túa habitación e cúmpleo!
• Atende ó teu diálogo interno (pensamentos intrusivos ou
irracionais e rexeitaos).
• Reláxate diariamente.
• Evita acumular tensións. Practica o diálogo e a
comunicación asertiva cos demáis.
• Autocrítica. Sé crítico coas tuas suposicións, xa que
éstas disparan a ansiedade, e poden ser totalmente
irracionais.
• Estratexias de cambio de foco de atención: facer outra
actividade ou pensar noutro tema.
• Desenvolvemento do sentido do humor.
• Cambio de hábitos: exercicio, dieta, sono, móvil, etc.)
79. BIBLIOGRAFÍA
Avia, Mª. D. Y Vázquez, C. (1998). Optimismo inteligente. Madrid: Alianza
Editorial.
Csikszentmihalyi, M. (1997). Fluir. Una psicología de la Felicidad.
Barcelona: Kairós.
Fernández-Berrocal, P. Y Ramos, N. (eds.) (2002). Corazones inteligentes.
Barcelona: Kairós.
Goleman, D. (2003). La práctica de la inteligencia emocional (16ª ed.).
Barcelona: Kairós.
Goleman, D. (2004). Inteligencia emocional (56ª ed.). Barcelona: Kairós.
Sternberg, R. (2003). ¿Por qué la gente inteligente puede ser tan estúpida?
Barcelona: Paidós.
VVAA. (2002). Educación Emocional. ESO. Propuestas para la Tutoría.
Generalitat Valenciana
Zaccagnini, J. L. (2003). ¿Qué es la inteligencia emocional? La relación
entre pensamientos y sentimientos en la vida cotidiana. Madrid:
Biblioteca Nueva.