Ιστορία γενικής παιδείας γ΄ λυκείου: 10ο μάθημα

1. ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑ

4. Χάρτης του 1900

5. Τα αίτια της αποικιοκρατίαςΤα αίτια της αποικιοκρατίας
• Αναζήτηση αγορών και πηγών πρώτων υλών
• Ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα του
δυτικού πολιτισμού
• Πίστη στο χρέος εξαγωγής αξιών και θεσμών
του δυτικού πολιτισμού
• Η φιλανθρωπία

6. Αποικιοκρατία και ΙμπεριαλισμόςΑποικιοκρατία και Ιμπεριαλισμός
IMPERIUM =
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

7. Σε τι διέφεραν οι νέες αποικίες από τις παλαιές;Σε τι διέφεραν οι νέες αποικίες από τις παλαιές;
• Δεν δημιουργήθηκαν 
από το δημογραφικό πλεόνασμα
ή από ανεπιθύμητες θρησκευτικές
ή άλλες ομάδες του πληθυσμού της Ευρώπης,
ούτε ανέπτυξαν τους θεσμούς των μητροπόλεων της
Ευρώπης.
• Οι νέες αποικίες  σε υπανάπτυκτες οικονομικά
και στρατιωτικά χώρες (Αφρική, Ασία, Ειρηνικό
Ωκεανό) με χρήση βίας και εξαναγκασμό  για να
εξυπηρετήσουν τα οικονομικά, στρατηγικά
συμφέροντα των μητροπολιτικών χωρών!

8. Η απόκτηση αποικιών υπήρξεΗ απόκτηση αποικιών υπήρξε
εθνική επιδίωξηεθνική επιδίωξη, με, με
λαϊκή υποστήριξηλαϊκή υποστήριξη
Οι αποικίες στον
υπανάπτυκτο και
αναξιοπαθούντα κόσμο
Αφρικής και Ασίας έφτασαν
να θεωρούνται επιβράβευση
των δυνατοτήτων
και της ισχύος
μίας χώρας!
Αποικιοκρατία και ΕθνικισμόςΑποικιοκρατία και Εθνικισμός

9. ΑποικιοκρατίαΑποικιοκρατία  σύνδεση με εθνικισμό,σύνδεση με εθνικισμό,
μεσσιανικά στοιχεία, εθνική αποστολήμεσσιανικά στοιχεία, εθνική αποστολή
• Οι Βρετανοί αναφέρονταν στο «χρέος του
λευκού ανθρώπου»
• Οι Γάλλοι αναφέρονταν στην «πολιτιστική
τους αποστολή»
• Ανάλογες αναφορές  Γερμανοί, Βέλγοι
• Έλληνες  όραμα να «φωτίσουν» και να
απελευθερώσουν την «καθ’ μ ς νατολή».ἡ ᾶ ἀ

10. Η ζωή ενός αρνιού =
πολλές ζωές αμπορίγινων.
Άρα αρνί = πολλοί άνθρωποι

11. Στερεότυπα
για τους ιθαγενείς
Απουσία
ενοχής!

12. Κριτική της αποικιοκρατίας
Προσοχή στη συμμετοχή του ιεραποστόλου….

13. Ειδυλλιακή κατάσταση για αποίκους,
πληθώρα υπηρετών,
σαν να είναι ανύπαρκτοι
Εκπολιτιστικό έργο αποίκων
(χωρίς ίδιον όφελος;)

14. Εξεγέρσεις. Τιμωρία σκληρή (500.000
νεκροί σε ΝΔ Γερμανική Αφρική, 1908
Βλέπουν αφ’υψηλού
τους ιθαγενείς

15. Εκμετάλλευση
ανθρώπου από
άνθρωπο

17. ΒΔ Αφρική: ΓάλλοιΒΔ Αφρική: Γάλλοι

18. Νότια Αφρική: ΆγγλοιΝότια Αφρική: Άγγλοι
Κέντρο Αφρικής: Γερμανία,Βέλγιο, ΙταλίαΚέντρο Αφρικής: Γερμανία,Βέλγιο, Ιταλία
ΗΠΑ – ΙΑΠΩΝΙΑ:
Ανατολική Ασία
ΡΩΣΙΑ: Καύκασος,
Κεντρική Ασία,
ΣΙβηρία

19. WE DO NOT WANTWE DO NOT WANT
TO BE COLONISED!TO BE COLONISED!

20. Ο ύμνος της αποικιοκρατίαςΟ ύμνος της αποικιοκρατίας
«Το χρέος του λευκού ανθρώπου»«Το χρέος του λευκού ανθρώπου»
του Ρ. Κίπλινγκτου Ρ. Κίπλινγκ
«Επωμιστείτε το χρέος του λευκού ανθρώπου
Δώστε τροφή στα πεινασμένα στόματα
Και σταματήστε την επιδημία.
Και μόλις πλησιάσετε τον σκοπό σας,
Και κατορθώσετε ό,τι χάριν των άλλων επιδιώκετε,
Δείτε πώς η τεμπελιά και η τρέλα των απίστων
Καταστρέφουν όλη την ελπίδα σας…
Επωμιστείτε το χρέος του λευκού ανθρώπου,
Θερίστε ό,τι υπήρξε ανέκαθεν η ανταμοιβή του:
την αποδοκιμασία εκείνων που προστατεύει…

21. The war praThe war prayeryer - Η πολεμική προσευχή- Η πολεμική προσευχή
«Κύριε και Θεέ μας, βοήθησέ μας να διαλύσουμε τους
στρατιώτες τους με τις οβίδες μας.
βοήθησέ μας να
πνίξουμε τη βροντή των όπλων μας στα ουρλιαχτά των
πληγωμένων τους… βοήθησέ μας να σφίξουμε τις καρδιές
αθώων γυναικών τους με ανώφελη οδύνη.
βοήθησέ μας
να τις διώξουμε από τα σπίτια τους, με τα μικρά παιδιά
τους να περιπλανώνται χωρίς φίλους στην ερημωμένη γη
τους, ρακένδυτες, πεινασμένες και διψασμένες…»
Περιγράφει την ομαδική δέηση στην εκκλησία υπέρ της επιτυχίας
του αμερικανικού στρατού στον πόλεμο κατά των Φιλιππίνων:
Υποτίθεται ότι ένας αγγελιαφόρος του Θεού επισκέπτεται αόρατος
την εκκλησία, διαβάζει τις κρυφές σκέψεις των δεομένων και τις
καταγράφει αντί της φανερής προσευχής:

22. AM I NOT A MANAM I NOT A MAN
AND A BROTHER?AND A BROTHER?

23. Η επιβολή της Δύσης στονΗ επιβολή της Δύσης στον
υπόλοιπο κόσμουπόλοιπο κόσμο
• Αποικίες ΑφρικήςΑφρικής
 κράτη χωρίς συνεκτικό δεσμόχωρίς συνεκτικό δεσμό πλην των
αρχών των αποικιοκρατών
 Αυτές και όταν απέκτησαν την
ανεξαρτησία τους έγιναν προβληματικάπροβληματικά
εθνικά κράτηεθνικά κράτη, χωρίς συνοχή
 σκληροί εμφύλιοιεμφύλιοι πόλεμοι.

24. Συνέπειες ΑποικιοκρατίαςΣυνέπειες Αποικιοκρατίας
• 1616οςος
– 19– 19οςος
αι. μ.Χ.αι. μ.Χ. Η Ευρωπαϊκή αποικιοκρατία
ολοκληρώνει τη διείσδυση στον εξωευρωπαϊκό κόσμο
• Ο δυτικός άνθρωπος ενσωμάτωσε το δυτικό πολιτισμό
σε διαφορετικούς λαούς και «προικοδότησε» τις
αποικίες με θεσμούς ανάλογους με τους δικούς του
• Πρώτες ύλες + παραγωγικές δυνατότητες αποικιών
εξυπηρετούσαν τις παραγωγικές ανάγκες των
μητροπολιτικών χωρών
• Εξάρθρωση παραδοσιακών δομώνΕξάρθρωση παραδοσιακών δομών, χωρίς ν’
αντικατασταθούν με βιώσιμους δυτικούς θεσμούς.
• Εξαλείφθηκαν οι θανατηφόρες επιδημίες, η δουλεία και
οι ενδημικές μάστιγες.

25. ΠηγέςΠηγές
Από οικονομική άποψη, τι χρειάζονται οι αποικίες;
Αρχικά, προσφέρουν ένα άσυλο και εργασία στους κατοίκους
των φτωχών χωρών ή στους κατοίκους των χωρών που παρουσιάζουν
υπερπληθυσμό.
Αλλά υπάρχει και ένας δεύτερος λόγος, που προσιδιάζει στους
λαούς οι οποίοι διαθέτουν περίσσευμα από κεφάλαια ή από
προϊόντα. Αυτός ο δεύτερος λόγος εναρμονίζεται περισσότερο με τη
σημερινή πραγματικότητα.
Κύριοι, υπάρχει κι άλλο ένα σημείο που πρέπει επίσης να
θίξω. Είναι η ανθρωπιστική και πολιτιστική πλευρά του θέματος.
Πρέπει να πούμε καθαρά ότι οι ανώτεροι φυλετικά λαοί έχουν
καθήκον απέναντι στους κατώτερους λαούς να τους εκπολιτίσουν».
Λόγος του Ζυλ Φερύ, υπουργού εξωτερικών της Γαλίας, 28/6/1885

26. ΙμπεριαλισμόςΙμπεριαλισμός
Ήταν μία Ευρώπη που μπορούσε να αποσπά με ευκολία ξένα
εδάφη από τους κατοίκους τους (όπως λ.χ. στην Αφρική και την
Ινδοκίνα) και να προσθέτει στις υπερπόντιες κτήσεις της (αποικίες) 81
/2
εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια κατά την περίοδο 1870-1914.
Το 1914 η Ευρώπη και οι αποικίες της και πρώην αποικίες της
(ΗΠΑ) κάλυπταν περίπου το 85% της επιφάνειας των πέντε ηπείρων
του πλανήτη μας.
Η Ευρώπη εκείνου του καιρού ήταν η Αποικιοκρατική Ευρώπη
στην κορύφωση της δύναμής της.
D. Richards, Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης, 1789-2000, εκδ.
Παπαδήμα, Αθήνα 2001, σελ. 250

27. Αίτια της αποικιοκρατίαςΑίτια της αποικιοκρατίας
Η αναδιανομή του χάρτη της Αφρικής ήταν το αποτέλεσμα των
συμφωνιών που είχαν συνάψει μεταξύ τους οι αποικιακές δυνάμεις,
προκειμένου να διευκολύνουν τα διοικητικά ή τα διπλωματικά τους
σχέδια.
Έτσι, κατά τον 20ο
αιώνα τα νέα σύνορα αποτέλεσαν συχνά
σύνορα ανεξάρτητων κρατών, ακόμη και αν είχαν χαραχτεί με τρόπο
αρκετά αυθαίρετο και χωρίς να ανταποκρίνονται σε εθνικές ή
οικονομικές πραγματικότητες.
Οι συνέπειες αυτών των εξελίξεων για τους ανθρώπους της
Αφρικής και της Ασίας συνοψίζονται με εύστοχο τρόπο
από τον Άγγλο πολιτικό στοχαστή
Λέοναρντ Γουλφ (Leonard Wolf):

28. “Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός, με τις αρχές του για τον οικονομικό
ανταγωνισμό, την ισχύ, την πρακτική αποτελεσματικότητα, την
εκμετάλλευση, τον πατριωτισμό, την εξουσία και τον εθνικισμό
εισέβαλε στην Ασία και την Αφρική.
Αλλά μαζί του έφερε, ακούσια μάλλον, ένα πρόσθετο πεδίο αρχών,
αυτές που είχε κληρονομήσει από τη Γαλλική Επανάσταση και τους
προάγγελους της Γαλλικής Επανάστασης του 18ου
αιώνα.
Ήταν οι αρχές της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της αδελφοσύνης,
της ισότητας και του ανθρωπισμού.
Οι αρχές αυτές επηρέασαν καταλυτικά τη μεταγενέστερη ιστορία του
ιμπεριαλισμού, διότι οδήγησαν στην επανάσταση των υποτελών
ανθρώπων εναντίον του».
J. Joll, Η Ευρώπη, 1870-1970, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 113