Агаарын бохирдлын бууруулахад бидний оролцоо Агаарын бохирдол бууруулахад дан ганц төр засаг биш бид бүхний оролцоо ямар чухал болохыг харуулсан илтгэл

1. Агаарын бохирдлыг
бууруулахад бидний
оролцоо
М.Наранцэнгэл
Narantsengel.blogspot.com
Fb.com/naelism

2. 1
2
Улаанбаатар хотын агаарын бохирдл
ын өнөөгийн байдал
3
Агаарын бохирдол хүний эрүүл мэ
ндэд нөлөөлөх нь
4
Агаарын бохирдлыг бууруулж эрүүл хотыг бий
болгохын тулд хийгдэж буй ажлууд
5 Дүгнэлт
Агуулга
Ногоон байгууламж

3. Оршил
Шинжлэх ухаан технологийн хурдацтай дэвшил, хү
н амын өсөлт, үйлдвэрлэл бүтээн байгуулалтаас үүс
эх химийн хорт болон ахуйн хаягдал, хорт хий, утаа
наас үүдэн хөрсний бохирдол, усны бохирдол, агаар
ын бохирдол, цөлжилт зэрэг бий болж эргээд бидни
йг өвчин эмгэг, аюул руу хөтлөх гамшиг болж байна.
Иймээс нүүрснээс татгалзаж цэвэр эрчим хүч хэрэгл
эж, ногоон эдийн засгийг хөгжүүлэхэд анхаарах нь
чухал болоод байна.

4. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын өнөөгийн б
айдал
Өнөөдөр нийслэлийн агаарын тоосонцоры
н бохирдлын концентраци агаарын чанар
ын стандарт хэмжээнээс 10-25 дахин их б
олсон.
Энэ нь нийслэлд амьдарч буй 1,2 сая гару
й хүн амын эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөл
ж байна.

5. Улаанбаатар хот дахь хорт бодисын
хэмжээ

6. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлы
н эх үүсвэрүүд
 Гэр хорооллын 192,0 мянган айл өрхийн
хэрэглэж буй гэрийн зуух ( 52 хувь)

7. Улаанбаатар хотын агаарын бохирд
лын эх үүсвэрүүд
 306 мянган авто тээврийн хэрэгсэл /Ид
эвхтэй 192 мянга/ (20 хувь)

8. Улаанбаатар хотын агаарын бохирд
лын эх үүсвэрүүд
 1.4 мянган бага болон
дунд оврын нам даралт
ын уурын зуух (10 хув
ь)

9. Улаанбаатар хотын агаарын бохирд
лын эх үүсвэрүүд
 Нийслэлийн гур
ван дулааны цах
илгаан станц (6
хувь)

10. Улаанбаатар хотын агаарын бохирд
лын эх үүсвэрүүд
 Бусад эх үүсвэр буюу шороон зам, баригдаж
буй барилга байгууламж, тоосгоны үйлдвэр,
хуурай хог хаягдал ( 12 хувь)

11. Улаанбаатар хотын агаарын бохирд
лын эх үүсвэрүүд

12. Гол асуудал ???
Агаарын бохирдолд хамгийн и
х нөлөөлж байгаа гэр хороолл
ын утааг багасгах явдал юм.

13. Улаанбаатарын хүн амд хийсэн суда
лгаа:

14. 1 жилд бий болгох хорт утаа
Нийслэлийн гэр хорооллын 192 мя
нган айл өрх жилдээ:
800 мянга орчим тонн нүүрс түлж -
711 тн угаарын хий,
48 тн азотын давхар исэл,
41 тн хүхрийн давхар ислийг агаар
т хаядаг байна.

15. 15
Улаанбаатар хот дахь хорт бодисын
хэмжээ

16. Улаанбаатар хот дахь хорт бо
дисын хэмжээ
•Угаарын хий СО2 3 дахин
•Азотын давхар исэл NO2 4.5 дахин
•Хүхэрлэг хий SO2 4 дахин
•Хатуу биетийн агууламж 7-18 дахин
тус тус тогтоосон стандартаас илүү байна.

17. Агаар дахь тоосонцорын хэмжээ 1 нэг шоо ме
трт 279 мкг байгаа нь нэг оршин суугч өдөрт
4-5 хайрцаг тамхи татсантай ижил байгаа юм.
Агаарын бохирдол хүний эрүүл
мэндэд нөлөөлөх нь
Улаанбаатарт амьдарч буй бага насны х
үүхдүүд бусад сум сууринд амьдарч бу
й хүүхдүүдээс бронхит, багтраа өвчнөө
р өвдөх нь 2.1 дахин их байна.

18. Агаарын бохирдол хүний эрүүл мэн
дэд нөлөөлөх нь
Амьсгалын замын эрхтэний өвчлөл, цусны эргэлтийн тогтолцооны
өвчлөл, сүрьеэ, эмгэг согогтой төрөлтийн хэмжээ жилээс жилд өссө
өр зуурдын нас баралтын тоо жилд дундажаар 1600-аар, уушиг зүрх
ний өвчлөлтэй холбоотойгоор эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэгчдийн тоо
г дунджаар 8500 -аар тус тус нэмэгдүүлж байна гэсэн дүгнэлт гарса
н байна.

19. Агаарын бохирдол хүний эрүүл мэн
дэд нөлөөлөх нь
2015 он гэхэд АЗӨ-өөр 104 орчим мянган
хүн өвчилж, 77.5 орчим тэрбум төгрөг зар
цуулах баримжаалсан тооцоо гарч байна

20. Агаарын бохирдлоос үүсэх эрүүл мэнд
ийн зардлыг хэмнэх
Зуухнаас гарах нүүрсний утааны ялгарлыг
80% бууруулахад агаарын бохирдол
PM2.5-ын хувьд 48%-аар буурахаар гарч б
айгаа бөгөөд жилд 66 сая ам.долларын эрү
үл мэндийн зардал хэмнэх боломжтойг ол
он улсын судалгааны загварчлал дээр үндэ
слэн тогтоожээ.

21. Агаарын бохирдлыг бууруулж эрүүл хотыг бий болг
охын тулд хийгдэж буй ажлууд:
1. Гэр хорооллын айл өрхийн дулааны ал
дагдлыг бууруулах
2. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт
3. Хууль эрх зүйн зохицуулалт
4. Утаагүй зуух
5. Автомашины дугаарын хязгаарлалт
6. Цахилгаан халаалт
7. Нарны эрчим хүч ашиглах
8. Ногоон байгууламж бий болгох

22. 1. Гэр хорооллын айл өрхийн дулааны алдаг
длыг бууруулах
Гэр хорооллын айл өрх дулааныхаа 50-55
хувийг байшин, гэрийнхээ хана, тааз, шал
цонхоороо алддаг. Энэ алдагдлыг бууруу
лж нийт түлэх түлшний хэмжээ 2-2.5 дахи
н буюу 360,000 тн нүүрс хэмнэгдэж агаар
ын бохирдол 28% - р буурах бололцоотой
юм.

23. 2. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт
Гэр хорооллын газарт дахин төлөвлөлт хийж,
орон сууцжуулах төслөөр 5 хороололд 37 900
айлын орон сууц баригдсанаар хотын агаарын
бохирдлын цөм хэсэгт байрлах нийт 7355 нэг
ж талбай, гэр хорооллын газрыг дахин зохион
байгуулж, нөхцөл сайжруулах 7 төслийн хүрэ
энд 2920 нэгж талбар бүхий хашааны газарт д
ахин төлөвлөлт хийж 4744 айлын амины тохи
лог орон сууцны хороолол бий болнсноор ага
арын бохирдлыг 30 % -р бууруулах юм.

24. 3. Хууль эрх зүйн хүрээнд
Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруула
х тухай хууль, Нийслэлийн агаарын чанар
ыг сайжруулах бүсийн гэр хорооллын айл
өрхөд эрчим хүчний урамшуулал олгох ж
урам, Нийслэлийн агаарын чанарыг сайж
руулах бүсэд иргэн, аж ахуйн нэгж, байгу
уллагын дагаж мөрдөх журам хэрэгжиж б
айна.

25. 4. Утаагүй зуух
Гэр хорооллын айл өрхөд 17 тэрбум төгрө
г зарцуулж бүрэн шаталтат 122,329 зууха
ар ердийн зуухыг сольсон нь түүхий нүүр
сний шаталтаас ялгардаг хүхэрлэг хийг ду
нджаар 20.1 хувиар бууруурлж, том ширх
эглэгт тоосонцор 29.5 хувиар багассан нь
нийт агаарын бохирдлыг 18%-р бууруулса
н байна.

26. 5. Автомашины дугаарын хязгаарла
лт
Автомашины дугаар хязгаарлалт нь нийсл
элт хот дахь 307 мянган тээврийн хэрэгслэ
эс өдөрт идэвхтэй зам тээврийн хөдөлгөөн
д оролцдог 34 мянган авто тээврийн хэрэг
слийг хязгаарлаж агаарын бохирдлыг
3.9% бууруулж чадсан байна.

27. 6. Цахилгаан халаалт
Цахилгаан халаалтыг гэр хорооллын бүх хэрэг
лэгчид хэрэглэснээр агаарын бохирдлыг 50 гар
уй хувийг байхгүй болгох хэдий ч цахилгаан
халаалт нь сард дунджаар 208,000-366,000 төг
рөгийн /цахилгааны халгаагуур хэрэглэсэн цах
илгааны үнийн урамшуулал тооцсон / зардал г
аргадаг байна. Тиймээс гэр хорооллын хэрэгл
эгчид төдийлөн хэрэглэх бололцоогүй юм. Мө
н АТП –үүд ачааллаа дийлж чадахгүйд хүрэх с
өрөг талтай.

28. 7. Нарны эрчим хүч ашиглах
Сэргээгдэх эрчим хүч ашилаж гэр хороолл
ын дулааны асуудлыг шийдэх нь экологий
н хувьд хамгийн оночтой арга хэдий ч одо
огийн байдлаар 1 нарны дэлгэц 236Вт (1В
т нь 1800 төгрөг) гаргадаг ба орйолцоогоо
р нэг айл өрх 6-7 дэлгэцээр өрхийн ердийн
хэрэглээг хангаж буй тохиолдолд сүүлийн
үеийн шалны халаалт зэргийг ажиллуулах
ад үүнээс ч олон тооны дэлгэц орох бөгөө
д зардлын хувьд маш өндөр тусаж байгаа
юм.

29. 8. Ногоон байгууламж бий болгох

30. Ногоон байгууламжийн өнөө
гийн байдал
Тоос, хөө тортгийг шингээн цэвэрлэ
дэг ногоон байгууламжийн хэмжээ У
лаанбаатар хотод нэг хүнд 3,2 метр к
вадрат ноогдож байгаа нь хотын стан
дарт хэмжээнээс 5-6 дахин бага байна.

31. Яагаад ногоон байгууламж ч
ухал гэж?
• Хамгийн зардал багатай
• Хаана ч хэрэгжүүлэх боломжтой
• Хамгийн олон хүнийг хамрах болом
жтой

32. Мод тарих ач холбогдол
Нэг га ойн мод сөөг нь
18 сая шоо метр агаарыг
цэвэршүүлж, утаа униар
ын 30-35 хувийг өөртөө
шингээдэг. Ялангуяа нав
чит мод дуу чимээний
25 хувийг замхруулж, то
ос шороог 21-76 хувь хү
ртэл өөртөө барьдаг.

33. Цэцэрлэгт хүрээлэн
Дэлхийн хүн ам олноор төвлөрч, үйлдвэржилт хөгжсө
н өндөр хөгжилтэй хотууд цэцэрлэгт хүрээлэн байгуу
лж агаар, орчиноо цэвэршүүлэхийн зэрэгцээ амралт ч
өлөөт цагаа өнгөрөөх, цаашлаад аялал жуулчлалын бүс
болгон хөгжүүлдэг байна.

34. Агаарыг ч
ийгшүүлэ
х
Дуу чимээ
г багасгах
Тоос шороог
шингээх
Бичил биетүүдийг
шингээх
Хөрсийг тогтоо
н барьж, чийгш
үүлэх
Сэтгэл санаа
г тайвшруул
ах
Нарны хэт т
уяанаас хамг
аалах
Ногоон байг
ууламж

35. Улаанбаатар хотод ногоон байгууламж байгуулах т
ухай судалгаа
Судалгаанд оролцогчдын 47.5 % нь ногоон хөгжилд маш бага хувь нэмэр оруулда
г гэжээ
Судалгаанд оролцогчдын 93 % нь хувийн болон нийтийн ногоон байгууламжи
йг байгуулснаар ногоон хотыг бий болгож чадна гэж үзсэн буюу манай хотод
ногоон байгууламжийн хэрэгцээ их байгааг харуулсан байна.
Та нийтийн цэцэрлэгт хүрээлэнд өөрийн гэр бүл найз нөхдийн пайз бүхий д
урсгалтай болохыг дэмжиж байна уу? гэсэн асуултанд судалгаанд оролцогч
дын 92.5 % нь “Тийм” гэсэн хариултыг өгсөн байна.
Цэцэрлэгт хүрээлэн ямар хэлбэрээр байгуулагдвал зохимжтой вэ гэсэн асуултанд г
эр бүл, найз нөхдөөрөө чөлөөт цагаа өнгөрөөхөд тохиромжтой гэсэн бол оюутан с
урагчидын хувьд усан ориглууртай, хичээлээ уншихаар нам гүм орчныг илүүд үзс
эн байна.
100 хүн

36. Одоогийн байдлаар манай улсад энэ чиглэлээр
байгуулагдсан томоохон цэцэрлэгт хүрээлэн цө
өн байгаа бөгөөд ард иргэдийн мод, зүлэг, цэцэг
тарих, арчлах талаарх мэдлэг хомс байдгаас ха
шаандаа цэцэрлэгтэй айл ч ховор байдаг.
Иймээс ногоон хөгжил, ногоон хотыг цогцлоох
ажилд бүх нийтийг татан оролцуулах хэрэгтэй.
Улаанбаатар хотод ногоон байгууламж байгуулах т
ухай судалгаа

37. Иргэд, албан байгууллагуудын тарьсан мо
д сөөгний ургалтыг харгалзан, тэднийг ур
амшуулдаг ба шилмүүст мод тус бүрт
3000-5000, навчит модонд 800-1000 төгрөг
өөр тооцдог. Мөн чимэглэлийн бут сөөгөн
д 600, ургамалан хашлагын бут, сөөгт мет
р тутамд нь 3000 төгрөгөөр бодож нэг уда
а урамшуулал олгодог.
Урамшуулал олгох тухай

38. Урамшуулал олгох тухай
Тарьсан модны насны ангилал Урамшуулал /төгрөгөөр/
1 настай 1000
2 настай 1500
3 настай 2000
Өмнөговь аймаг
Тайлбар: Анх тарьснаас хойш 12 сарын
дараа ургаж байгаа таримал модыг нэг
настай мод гэж үзнэ.
Урамшууллыг оролцогчийн тарьж ургуулсан мод нэг бүр
т дор дурьсан үзүүлэлтийг харгалзан олгодог.
Үүнд:

39. Хотод тарьж суулгах мод сөөгний нас урт,
богино байхаас хамаарч цэцэрлэгжүүлэх а
жлын бодлогыг тодорхойлох болдог. Парк
болон цэцэрлэгт маш өндөр настай удаан
хугацааны туршид байж байх мод тарьж с
уулгадаг бол явган замын хажуу, хүүхдий
н цэцэрлэг, сургууль зэрэг газарт түргэн у
ргадаг, навч найлзуур сайтай, сайхан үнэр
тэй, чимэглэлийн мод сөөгийг тариалах ш
аардлагатай.
Ямар мод тарих вэ?

40. Ямар мод тарих вэ?
Хотод урт настай мод сөөг тарих нь
эдийн засгийн хувьд илүү ашигтай б
өгөөд нарс, улиас, хус, хайлаас, шин
эс, улиангар, гацуур гэх мэт жилд өс
өх өсөлтийн хурдац их урт настай м
од тарих нь зөв юм.

41. Агаарын бохирдлыг бууруулахад ногоон байг
ууламжийн эзлэх хувийн жин

42. Эндээс үзэхэд иргэн бүр ногоон бүтээмжийг бий
болгож агаарын бохирдлыг эсрэг үр дүнтэй арга х
эмжээ авахад бэлэн байгаа нь харагдаж байна. Ий
мд агаарын бохирдол хамгийн их байгаа газар бол
ох гэр хорооллын айл өрх бүхэн хашаандаа нэг м
од тарьж ургуулахад л амьдралыхаа турш 540 сая
м2 агаарыг цэвэршүүлж утаа униарын 70 гаруй х
увийг өөртөө шингээн, тоос шорооны 75 хувийг
шингээж байгаль орчинд маш эерэг нөлөө үзүүлэ
х юм.

43. Ногоон хөгжил

44. Дүгнэлт
Улаанбаатар хотод агаарын бохирдлын хэ
мжээ нь тогтсон норм стандартаас 18 дахи
н их байна. Үүнийг гол бүрдүүлэгч нь гэр
хорооллын утаа, тоосонцор юм. Хорт утаа
г багасгахын тулд цахилгаан халаалт ашиг
лаж болох ч өнөөгийн байдлаар зардал мө
нгө өндөр, дэд станц, шугам сүлжээний ач
аалал даах чадварын хувьд бололцоогүй б
айгаа юм.

45. Дүгнэлт
Мөн нарны эрчим хүчээр халаалтаа шийд
вэрлэх нь алс хэтээ бодсон ухаалаг хэрэгл
ээ боловч өнөөдөртөө асар өндөр зардалта
йгаар тусах юм. Өндөр хөгжилтэй улс орн
уудад энэ зардлыг бууруулах, иргэдээ сэрг
ээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийг сонгох
сонирхлыг нэмэгдүүлэхийн тулд янз бүри
йн арга хэмжээ авч хэрэглэдэг боловч ман
ай улсад иймэрхүү санаачилга, хөшүүрэг
хараахан бий болоогүй байна.

46. Дүгнэлт
Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол буу
руулахад хийгдэж байгаа ажлууд нь маш ө
ндөр өртөгтэй байгаа бөгөөд 2011 оноос х
ойш 93.4 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна.
Харин энэ мөнгөний 10%-р гэр хорооллы
н айл өрх бүр мод тарьж ногоон байгуула
мж үүсгэх нь нийслэл хотын агаарын бох
ирдлын 56-72%-р бууруулах бололцоотой
юм.

47. Ногоон хөгжил биднээс эхэлнэ.

48. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

49. Ашигласан материал
• Дэлхийн банк “Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол хэлэлцүүл
гийн баримт бичиг”
• “Улаанбаатар хотод цэцэрлэгжүүлэлтийн аяныг зохион байгуула
х” өөрсдийн хийсэн судалгаа
• Нийслэлийн агаарын чанарыг сайжруулах бүсийн гэр хорооллы
н айл өрхийн хэрэглэгчид зориулсан зөвлөмж
• Дэлхийн Банкнаас Монгол улсын Байгаль орчин, аялал жуулчла
лын яамтай хамран явуулсан судалгаа 2012
• Б.Мөнхбаяр, Ч.Наранцацрал “Дулаацуулах уу, Дулаалах уу?” УБ
2008
• www.air.president.mn
• www.airquality.ub.gov.mn