Либертарианизм

1. Лекц 4.

2. Лекцийн агуулга
 Либерализм ба социализм
 Эдийн засгийн эрх чөлөө ба либертарианизм
 Хамгаалагдсан байдал ба түүний үр дагавар

3. DOMINANT
OR INFLUENTIAL IN:
TODAY'S EXPRESSION
16 th Century 17 th Century 18 th Century 19th Century
20th Century
Mercantilism
Neo- Mercantilism
Classical Neo-Classical Mainstream
Austrian Libertarian
IMarxism Radical
Neo-Marxism
Keynesianism Neo-Keynesianism
Post-Keynesianism
Institutionalism Evolutionary &
Behavioral Economics
Labor Relations

4. Либерализм ба социализм
 Нийгмийн гишүүдийн хэрэглээг хязгаарлах, нөөц
хомсдохоос сэргийлж хэрэглээг дундчилах нь
социализмын үзэл санаанаас эхтэй.

5. Хамгаалагдсан байдàë:
хязгаарлагдмал
хамгаалагдсан
байдал
нийгмийн
гишүүн бүрийн
хууль ёсны
шаардлага байх
үнэмлэхүй
хамгаалагдсан
байдал
Хүн болгонд олгох
аргагүй, жишээ нь шүүгч
нарын бие даасан
байдлын баталгаа зэрэг
зарим нэг тусгай
тохиолдлыг эс тооцвол
давуу эрх байх учиргүй

6. Эдийн засгийн хувьд хамгаалагдсан байдàë
 "эдийн засгийн эрх чөлөө”
 эдийн засгийн хамгаалагдсан байдал. Индивидуализм
 Үнэмлэхүй хамгаалагдсан байдал нь эрх чөлөөний
боломжийг нэмэгдүүлэх байтугай түүнд ноцтой аюул
занал учруулах нь захаас аван тохиолдоно.

7. Хүн бүхэнд
баталгаатай
наад захын
хангамж
Ç¿é ¸ñíû.
бүхнийтийн
орлогыннаад
захынхэмжээ
амьдралын
түвшингөөр -
хамгаалагдсан
байдал.
тодорхойхүнюмуу
бүлгийн"авах
гавьяатай", "зүйёсны"
гэжүздэãîðëîãî ãýæáàéíà.
Зах зээлдхяналттаâèõ,ýñâýë
бүрмºñºíустгасаннөхцөлд
байжболíî.
эрх чөлөөнд аюул учруулахгүй. Хангамжийн наад
захын зайлшгүй түвшин. Нийгмээр тэжээлгэж
байгаа хүмүүс буñäûí адил эрх чөлөө эдлэх
ёстой юу, үгүй юу гэдэг бол маш чухал асуудал.
Хүн бүрийг эрүүл энх, ажлын чадвартай байхад
хангалттай наад захын хоол хүнс, орон сууц,
хувцас хунараар хангаж болох нь эргэлзээгүй.

8. 1 äýõ õàìãààëàãäñàí áàéäàë
Эрсдлийн тусламж
• Нийгэм хангамжийн
баталгааны нэр барин жинхэнэ
хэрэг дээрээ өрсөлдөөний үр
нөлөөг бууруулах бодлого
явуулж болох юм.
Өвчин эмгэг, золгүй
тохиолдол мэтийн
тусламж төрийн
хэмжээнд нийгэм
хангамжийн ажил
øаардана.

9. Эдийн засгийн хамгаалалтын арга хэмжээ, үр дагавар
Ýдийн засгийн
õÿìðàë
ажилгүйдлûн
уршигтай
тэмцэх
хувийн эрх чөлөө
төлөвлөгөө
хэрэгтэй боловч
зах зээлд аюул
учруулахгүй
байх ёстой.
Зээл-мөнгөний онцгой бодлогыг
хүнд байдлаас гарах арга гэж үзэх
XIX зууны либерализмтай ч
нийцэж байна.

10. Ýдийн засгийн õÿìðàë,
ажилгүйдлûн уршигтай тэмцэх
 Олон нийтийн àæëûí ôðîíò- ºðñºë人íèéã
èõýýõýí õÿçãààðëàж áîëçîøã¿é òóë çàñãèéí
ãàçðûí õºðºí㺠îðóóëàëòààñ çàéëñõèéõ
õýðýãòýé.
 Ýрх чөлөөнд илт аюул занал учруулах
төлөвлөлт

11. 2 дахь хамгаалагдсан байдàë
 Õамгаалагдсан байдлыг төлөвлөх нь эрх чөлөөний
дайсан. ªрсөлдөөнт íийгэмд хүмүүсийн орлого
хорогдохоос бие хүн буюу бүлгийг хамгаалах.
 Орлого хорогдох íü ºрсөлдөөний салшгүй хэсэг.
 хөдөлмөрийн объектив үр дүнгээр бус, субъектиâ íэр
төр.
 Хүн ажил хөдөлмөрийнхаа салбарыг сонгох ýðõ
чөлөөний зарчимд нийцэхгүй.

12. Àжлын үр дүн зарцуулсан хүчин чармайлттайгаа
дандаа тохирдоггүй.
 Хөдөлмөрийн хуваарь хүмүүсийн ажил төрлөө
чөлөөтэй сонгож авахад үндэслэсэн нийгэмд шан
харамж тухайн хөдөлмөрчний оруулж буй ашиг тусад
ямагт дүйцсэн байх ёстой.
 Ажлын үр дүн нь зарцуулсан хүчин чармайлт биш.
Ямар нэг ажил төрөл гэнэт ашиггүй байх явдал
үзэгдäýã.

13. Àмьдралын талбараа сонгож авах
эрх чөлөө
Тогтмол орлоготой
байх батаëãàà
ãàðãàõ боломжгүй.
Тийм баталгаа гаргаж
өгвөл тэд нар давуу
байдалтай болох ч бусдыг
хохироож, харьцангуй
хамгаалагдсан байдлыг
бууруулна.
Гагцхүү амьдралын талбараа сонгож
авах эрх чөлөөг устгаж байж бүх
хүмүүсийн орлоãûã тогтвортой
байлгах баталгаа гаргаж өгөх
боломжтойг ойлгоход төвөггүй.
баталгаанд хамрагдаагүй
үлдсэн бүлгийнхний
маргаашäàà итгэх итгэл
улам алдардаã.

14. Үнэмлэхүй
хамгаалагдсан байдал
ямар ч хамаагүй үнээр,
эрх чөлөөгөө алдаад ч
болтугай баталгаа олж
авах хүсэл
Хэрэв урьдаас мэдэх, сэргийлэхийн аргагүй
нөхцөл байдлын улмаас хөдөлмөр нь ашиг
тус багатай болсон хүмүүсийг хамгаалж,
алдагдлыг нь нөхөхдөө үүний сацуу
хөдөлмөрийн нь ашиг тус нэмэгдсэн
хүмүүсийн орлогыг хязгаарлах нь удалгүй
шан харамж ашиг тусыг бууруулна.

15. Øàí õàðàìæèéí íèéãìèéí ¿ð
äàãàâàð
Нийгэмд ашиг тустай эсэх нь
түшмэдийн үзлээс, хүмүүс юу хийх
ёстой вэ, юуг урьдаас мэдэж байх
ёстой вэ, тэдний санаа зорилго
хир зэрэг зөв зүйтэй эсэх нь
хамаарах болно.
Нэг ижил ажил хийдэг хүмүүс өөр
өөр шан харамж авдаг болно.
Хөдөлмөрийн хөлсний ялгаа нь
хүмүүсийг нийгмийн эрх ашгийн
төлөө үйл ажиллагаагаа сайжруулах
түлхэц болж чадахаа болино.
Ямар нэгэн
шинэ зүйл
нэвтрүүлэх
аргагүй болно

16. Эрх чөлөөний хязгаарлалт
Õ¿ì¿¿ñ ¿éë
àæèëëàãààíû íýã
õýëáýðýýñ íºãººä
øèëæèõ
Орлогын хэмжээг батаëãààòàé
áîëãîх-хүссэнажлаа сонгоõ
боломж олгохã¿é.
Орлого хуваарилах хүмүүс лтийм эрхтэй байна.

17. Ãàðàõ àðãà çàìóóä:
 Хүнийг яаж илүү сайн ажилладаг болгох вэ гэдэг асуудал
бол зөвхөн түлхэц урамшууëàë áèø.
 Àжил төрлөө сонгох эрхèéí хамт аль нэг салбарын нийгэмд
харьцангуй ашиг тустайг харуулсан энгийн боловч
тодорхой хэмжүүр байх хэрэгтэй. Îлон ажил төрлийн давуу
байдал нь нийгэмд ашиг тустай байдалтайгаа холбоотой.
 Хүний ажил мэргэжлийн хүрээгээ сонгох эрх- ажил
төрөл бүрийн үнэт чанар нь зохих хэмжээний шан
харамжаар илэрсэн байх ёстой.

18.  Õүн хувийн сонирхолтой байвал ажилдаа удаан хугацааны
турш хамаг хүслээ зориулäàã. Õүн гаднын түлхэцтэй юм уу
эсвэл хавчлага хяхалтàíä ë ñàéí àæèëëàäàã.
 үйлдвэрлэлийн хөдөлмөрийн хүрээнд болон зохион байгуулалт,
удирдлагын салбарын аль алинд урамшууллын асуудал ихээхэн
чухал байна.
 Бүхэл бүтэн үндэстэнд инженерийн зураг төсөл зохиох арга
хэрэглэнэ гэдэг бол яг төлөвлөгөө зохиохын нэр бөгөөд "энэ нь
шийдвэрлэхэд тийм ч амаргүй сахилга батын асуудал тавьдаг"
гэж засгийн газрын хэмжээнд төлөвлөгөө зохиох ихээхэн
туршлагатай америкийн нэгэн инженер бичжээ.

19.  «Инженерийн зорилтыг амжилттай шийдвэрлэхийн тулд
эргэн тойронд төлөвлөгөөгүй эдийн засгийн үйл
ажиллагааны харьцангуй өргөн бүс байх нь чухал. Ажиптан
нарыг сонгон авч болох ямар нэг нөөц сав байх хэрэгтэй.
Хэрэв ажилтныг халсан бол тэр хүн ажлынхаа газраас
арилаад зогсохгүй, цалингийн хүснэгтээс хасагдсан байх
ёстой.
Тийм нөөц сав байхгүй бол гагцхүү áîîëûí õºäºëìºрийн үеийнх
шиг зодож жанчин шийтгэх аргаар сахилга батыг сахиулж
болно»

20. Төлөвлөгөөт эдийн засгийн нөхцөл äýõ
ýðñäýë õ¿ëýýõ ÷àäâàð
 Çахиргааны ажлын хүрээнд хариуцлага хүлээлгэх: ªрсөлдөөнт
эдийн засгийн нөхцөлд шүүхийн гүйцэтгэгч, төлөвлөгөөт эдийн
засгийн нөхцөлд зандалчин.
 Заводын захирал үлэмжхэн эрх мэдэлтэй. Харин түүний байдал,
орлого нь үйлдвэрийн амжилттай юм уу урагшгүй ажиллагаанаас
хамаарахгүй. Ýрсдэх, хожих зүйлгүй учир зан байдал нь дүрэмд
тохирч байгаа эсэõ шийдвэрлэх хүчиí ç¿éë áàéíà. Жишээ нь
"түүний зайлсхийвэл зохих" алдаа бол зүгээр нэг алдаа биш,
нийгмийн эсрэг гэмт хэрэг байх бөгөөд ингэж тайлбарласнаас
уламжлан гарах бүх үр дагаврыг дагалдуулна.

21. Õудалдааны байгуулал, цэрэгжүүлсэн
байгуулал
 Захирал "албан үүргээ үнэнч шударга биелүүлэн"
орлого тогтвортой байна гэж хувиараа үйлдвэр
худалдаа эрхлэгчээс èлүү итгэлтэй байж болно.
Дарга нар нь захирлын ажилд сэтгэл хангалттай
байгаа цагт эдийн засгийн хувьд
хамгаалалттай ÷ эрх чөлөөнийхөө үнээр авдаг
юм.
 Õудалдааны байгуулал, цэрэгжүүлсэн байгуулал
хоёр хэв маягийн суурь зөрчил

22. Õудалдааны байгуулал, цэрэгжүүлсэн
байгуулал
хүнд өөрөө шилэх, эрсдэлд орох
боломж
нөөц ресурс хязгаартай болсон үед
бүгдээрээ адилхан хомс тачирхан
хувь дээр сууна. Энэ бол бүгдийн
эдийн засгийн хамгаалагдсан
байдал.
эрх чөлөөгөө алдаж, цэргийн
маягийн зэрэг дэнтэй
харилцаàã ¿¿ñãýíý. Улсаас хүн
бүхэнд ажил олгож, амь зуух
наад захын хэрэгслээр хангах
Хоёр системийн хамгийн чухал шинж:

23. засгийн газар нийгмийн
нэг бүлэгт хамгааллын
давуу байдал олговол эдийн
засгийн тогтвортой
байдлын баталгаа нь эрх
чөлөөг эрхэмлэх сэтгэлээс
илүү хүчтэй болно.
Нэг хэсгийнхний
баталгаатай хамгаалагдсан
байдал нь бусад бүх
хэсгийнхний туйлын
хамгаалалтгүй байдалд
хүргэнэ.
өрсөлдөөнт нийгэмд байдаг
аюулгүй байдлын гол хүчин
зүйлийн ач холбогдол
үргэлж буурч, хүн бүхэнд
нээлттэй асар олон янз
маягийн боломж хорогдоно.

24. рестрикц (хязгаарлалт) зарим
бүлгийн хамгааëëûã õàíãàæ
áîëíî. ¯éëäâýðëýã÷ийн
îðëîãûí áàòàëãààã õÿíàëò
òàâüæ, ººðººð õýëáýë ¿íý
òîãòîîæ õàíãàæ áîëíî. Энэ нь
бусдадНЭЭЛТТÝÉбайх
боломжийг багаñгана.Шинэ үйлдвэрлэгчдийн
ямар нэг салбарт орох
боломжийг хязгаарлах
нь тэдний маргааш
ирээдүйдээ итгэх
итгэлийг бууруулна.
Үйлдвэрлэгчдийг
салбарын хүрсэн
харьцангуй аятай
сайхан байдалд
хүргэхгүй.
Хамгаалагдсан
бүлэг

25.  Îрлого нь баталгаатай хүмүүсийн тоо (бас
салбарын тоо) нэмэгдýõëýýð орлогогүй үлдсэн
хүмүүсийн бололцооны тоо хорогдоно.
Àжилгүйдэл ихэснэ.
 Àжилгүйдэл ихэсэх нь эдийн засгийн
хамгааллын баталгаа олж авах гэсэн
эрмэлзлийг нэмэгдүүлдэг.

26. ажилтай байгаа,
өрсөлдөөнөөс
сайтар
хамгаалагдсан
"амьдралын тодорхойтүвшин" юм уу
"шударга шан харамжийг" хангах
засгийí ãàçðûí бодлогыíулмаас үнэ,
цалин хөлс,хувийн орлогынхэмжээ
эрс хэлбэлзэхгүй,хариí ¿йлдвэрлэл,
ажилтай байдлын хэмжэээрс
хэлбэлзэнэ.Тодорхойхàрилцааг
засгийн газрын зүгээс"зохицуулалт
хийж" õºëäýýðýýáàòçîãñîæбайгаа
үйлдвэрлэгчäýýñбэхжиж амжаагүй,
ураãø муутай ¿éëäâýðëýã÷äýäèõýýõýíõîõèðîëòîé.
ажилгүй хүн
¯íý þì óó öàëèí õºëñèéã
òîãòâîðæóóëàõóðèà íüçàðèì
íýãíèéã áýõæ¿¿ëíý
дунд давхрааныхныг хөндсөн рестрикц:

27.  бүх нийтийг эдийн засгийн хамгаалалтай болгох òóñàì хамгаалагдсан
байдал багасдаг. Íийгмийн давуу байдалтай хэсэг хийгээд давуу эрхгүй
хүмүүсийн байдлын эрс ялгааг улам ихэсгэдэг.
 Õамгаалагдсан байдлыг давуу эрх болгож хувиргах нь äавуу эрхтэй
хүмүүс нийгмийн бусад хэсгийн хоорондын ялгаа гүнзгийр¿¿ëæ
нийгмийн цоо шинэ баримтлал, үнэт зүйл үүсгэдэг байна. Ийм учраас
нийгмийн байдлыг эрх чөлөө, бие даасан баéäëààñ эдийн засгийн
õамгаалàëò тодорхойлох болдог аж.
Шилмэл хэсгийнхний
тоонд орж амжаагүй
залуу эрс шоовдор
амьтан болох эрсдэлд
ордог байна.
үйлдвэр худалдаа
эрхлэх эрсдэлд
орсноос тогтвортой
цалин аваад сууж
байвал дээр гэх үзэл
Жендерийн
асуудал

28.  Боаз Д. “Либертарианизм” УБ., 2005
 Хаек Ф. Боолчлогдох замд. УБ.,2008

29. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа